Giáo trình Khí cụ điện (Nghề: Điện công nghiệp - CĐ/TC) - Trường Cao đẳng nghề Đồng Tháp

Chia sẻ: Troinangxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:158

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Khí cụ điện được biên soạn với mục tiêu nhằm giúp sinh viên nhận dạng và phân loại khí cụ điện; trình bày cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các loại khí cụ điện; sử dụng thành thạo các loại khí cụ điện; tháo lắp các loại khí cụ điện;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Khí cụ điện (Nghề: Điện công nghiệp - CĐ/TC) - Trường Cao đẳng nghề Đồng Tháp

UỶ BAN NHÂN DÂN TỈNH ĐỒNG THÁP TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐỒNG THÁP GIÁO TRÌNH MÔN HỌC/MÔ ĐUN: KHÍ CỤ ĐIỆN NGÀNH, NGHỀ: ĐIỆN CÔNG NGHIỆP TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG, TRUNG CẤP (Ban hành kèm theo Quyết định Số: 257 /QĐ-TCĐN-ĐT ngày 13 tháng 7 năm 2017 của Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Đồng Tháp) Đồng Tháp, năm 2017
Môc lôc tt Néi dung Trang 1. Lêi tùa 3 2. Môc lôc 4 3. Giíi thiÖu vÒ m«n häc 6 4. S¬ ®å quan hÖ theo tr×nh tù häc nghÒ 7 5. C¸c h×nh thøc häc tËp chÝnh trong m«n häc 8 6. Yªu cÇu vÒ ®¸nh gi¸ hoµn thµnh m«n häc 9 7. Bµi 1 kh¸i niÖm vÒ khÝ cô ®iÖn 10 8. 1.1. Kh¸i niÖm vÒ khÝ cô ®iÖn 11 9. 1.2. Ph©n lo¹i khÝ cô ®iÖn 33 10. C©u hái «n tËp 34 11. Bµi 2: khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t 39 12. A. C©u dao 40 13. B. Dao c¸ch ly (DS: disconnecting Switch) 51 14. C. M¸y c¾t phô t¶i 54 15. D. M¸y c¾t ®iÖn 55 16. E. ¸pt«m¸t (CB: Current Breaker, AB: Air Breaker) 50 17. C©u hái «n tËp 68 18. Bµi 3: khÝ cô ®iÖn b¶o vÖ 75 19. A. Nam ch©m ®iÖn 76 20. B. R¬le ®iÖn tõ 80
21. C. R¬le dßng ®iÖn 84 22. D. R¬le ®iÖn ¸p 87 23. E. R¬le nhiÖt (thermal r¬le) 87 24. F. CÇu ch× 93 25. G. ThÕt bÞ chèng dßng ®iÖn rß 102 26. C©u hái «n tËp 108 27. Bµi 4: KhÝ cô ®iÖn ®iÒu khiÓn 115 28. A. Contactor 114 29. B. R¬le trung gian 129 30. C. R¬le tèc ®é 132 31. D. R¬le thêi gian 134 32. E. Bé khèng chÕ 139 33. C©u hái «n tËp 144 34. Mét sè hiÖn tîng h háng th«ng thêng vµ c¸ch s÷a ch÷a 149 35. C¸c c©u hái më réng, n©ng cao vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 151 36. Tr¶ lêi c¸c c©u hái vµ bµi tËp 154 37. C¸c thuËt ng÷ chuyªn m«n 159 38. Tµi liÖu tham kh¶o 160 2
Giíi thiÖu vÒ m«n häc VÞ trÝ, ý nghÜa, vai trß m«n häc: HiÖn nay ë níc ta hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng cña x· héi ®Òu g¾n víi viÖc sö dông ®iÖn n¨ng. §iÖn n¨ng kh«ng nh÷ng ®îc sö dông ë thµnh phè mµ cßn ®îc ®a vÒ n«ng th«n, miÒn nói hoÆc nhê c¸c tr¹m ph¸t ®iÖn ®Þa ph¬ng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®iÖn n¨ng c¸c khÝ cô ®iÖn ®îc sö dông ngµy cµng t¨ng lªn kh«ng ngõng. ChÊt lîng cña c¸c khÝ cô ®iÖn còng kh«ng ngõng ®îc c¶i tiÕn vµ n©ng cao cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ míi. V× vËy ®ßi hái ngêi c«ng nh©n lµm viÖc trong c¸c ngµnh, nghÒ vµ ®Æc biÖt trong nghÒ ®iÖn ph¶i hiÓu râ vÒ cÊu t¹o, nguyªn lý lµm viÖc, ®Æc tÝnh kü thuËt vµ øng dông cña tõng lo¹i khÝ cô ®iÖn n¾m ®îc c¸c hiÖn tîng, nguyªn nh©n h háng vµ c¸ch s÷a ch÷a c¸c khÝ cô ®iÖn, ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng trong sö dông. Néi dung m«n häc nµy nh»m trang bÞ cho häc viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt vÒ cÊu t¹o, nguyªn lý lµm viÖc, ®Æc tÝnh kü thuËt vµ øng dông, n¾m ®îc c¸c hiÖn tîng, nguyªn nh©n h háng vµ c¸ch s÷a ch÷a mét sè khÝ cô ®iÖn c¬ b¶n nh»m øng dông cã hiÖu qu¶ trong ngµnh nghÒ cña m×nh. Môc tiªu cña m«n häc: Sau khi hoµn tÊt m«n häc nµy, häc viªn cã n¨ng lùc:  NhËn d¹ng vµ ph©n lo¹i khÝ cô ®iÖn.  Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn.  Sö dông thµnh th¹o c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn.  TÝnh chän c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn.  Th¸o l¾p c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn.  ch÷a c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn. Môc tiªu thùc hiÖn cña m«n häc: Häc xong m«n häc nµy, häc viªn cã n¨ng lùc:  NhËn d¹ng vµ ph©n lo¹i khÝ cô ®iÖn theo tiªu chuÈn kü thuËt.  Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn theo néi dung bµi ®· häc.  Sö dông thµnh th¹o c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn ®óng qui ®Þnh kü thuËt.  TÝnh chän c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn ®¹t yªu cÇu kü thuËt.  Th¸o l¾p c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn ®¹t yªu cÇu kü thuËt.  ch÷a c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn ®¹t c¸c th«ng sè kü thuËt ban ®Çu. Néi dung chÝnh cña m«n häc: §Ó thùc hiÖn môc tiªu bµi häc nµy, néi dung bao gåm:  Kh¸i niÖm vÒ khÝ cô ®iÖn.  KhÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t.  KhÝ cô ®iÖn b¶o vÖ.  KhÝ cô ®iÖn ®iÒu khiÓn. 3
S¬ ®å quan hÖ theo tr×nh tù häc nghÒ m¸y ®IÖn -17 cung cÊp ®IÖn 1 - 19 vÏ kt c¬ khÝ- 10 q -d©y m¸y ®IÖn -18 trang bÞ ®Ön 2 - 26 kü thuËt nguéi - 12 trang bÞ ®IÖn 1 - 21 §ÇU VµO kü thuËt ®IÖn - 08 Plc c¬ b¶n -27 kü thuËt sè - 25 vËt liÖu ®IÖn -13 k-thuËt c¶m biÕn - 24 Thùc tËp s¶n suÊt C¸c m«n häc chung khÝ cô ®IÖn - 14 ®IÖn tö øng dông - 23 ®o lêng ®IÖn 1 - 16 PH¸P LUËT - 02 kt l¾p ®Æt ®IÖn - 20 THÓ CHÊT - 03 vÏ ®IÖn - 11 t-h trang bÞ ®IÖn 1 - 22 Q. phßNG - 04 ®IÖn tö c¬ b¶n - 09 TIN HäC - 05 thiÕt bÞ ®IÖn gd - 15 ANH V¡N - 06 Mét m«-®un bæ trî Ghi chó: M«n häc khÝ cô ®iÖn häc sau c¸c m«n häc An toµn lao ®éng; Kü thuËt ®iÖn. M«n häc khÝ cô ®iÖn lµ m«n häc c¬ b¶n vµ b¾t buéc. Mäi häc viªn ph¶i häc vµ ®¹t kÕt qu¶ chÊp nhËn ®îc ®èi víi c¸c bµi kiÓm tra ®¸nh gi¸ vµ thi kÕt thóc nh ®· ®Æt ra trong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o. Nh÷ng häc viªn qua kiÓm tra vµ thi mµ kh«ng ®¹t ph¶i thu xÕp cho häc l¹i nh÷ng phÇn cha ®¹t ngay vµ ph¶i ®¹t ®iÓm chuÈn míi ®îc phÐp häc tiÕp c¸c m« ®un/ m«n häc tiÕp theo. Häc viªn, khi chuyÓn trêng, chuyÓn ngµnh, nÕu ®· häc ë mét c¬ së ®µo t¹o kh¸c råi th× ph¶i xuÊt tr×nh giÊy chøng nhËn; Trong mét sè trêng hîp cã thÓ vÉn ph¶i qua s¸t h¹ch l¹i. 4
C¸c h×nh thøc häc tËp chÝnh trong m«n häc Ho¹t ®éng 1: Häc trªn líp:  Kh¸i niÖm vÒ khÝ cô ®iÖn.  KhÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t.  KhÝ cô ®iÖn b¶o vÖ.  KhÝ cô ®iÖn ®iÒu khiÓn. Ho¹t ®éng 2: Thùc hµnh t¹i xëng ®iÖn: - L¾p ®Æt, sö dông c¸c khÝ cô ®iÖn. - TÝnh chän khÝ cô ®iÖn. - Th¸o l¾p, kiÓm tra th«ng sè cña c¸c khÝ cô ®iÖn. - X¸c ®Þnh c¸c h háng, nguyªn nh©n g©y ra h háng. - Söa ch÷a/thay thÕ c¸c bé phËn bÞ h háng cña c¸c khÝ cô ®iÖn. Ho¹t ®éng 3: Tham quan thùc tÕ: - Tham quan vÒ c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t, b¶o vÖ vµ ®iÒu khiÓn trong xëng trêng. 5
Yªu cÇu vÒ ®¸nh gi¸ hoµn thµnh m«n häc VÒ kiÕn thøc: - C¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t, b¶o vÖ, ®o lêng... dïng trong m¹ng h¹ thÕ vµ trong doanh nghiÖp c«ng nghiÖp. VÒ kü n¨ng: - Lùa chän, sö dông ®óng chøc n¨ng c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn h¹ thÕ. - Th¸o l¾p, söa ch÷a ®îc mét sè h háng ë c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn th«ng dông. VÒ th¸i ®é:  Bµi kiÓm tra 1: 30 phót; KiÓm tra viÕt. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕp thu vÒ bµi KhÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t, bµi KhÝ cô ®iÖn b¶o vÖ.  Bµi kiÓm tra 2: 30 phót; KiÓm tra viÕt. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕp thu vÒ bµi KhÝ cô ®iÖn ®iÒu khiÓn.  BµI kiÓm tra 3: (Thùc hµnh): 60 phót; TiÕn hµnh thêng xuyªn trong c¸c buæi thùc hµnh. Néi dung träng t©m ph¶i ®¸nh gi¸ ®îc kü n¨ng cña häc viªn vÒ : - L¾p ®Æt, sö dông c¸c khÝ cô ®iÖn. - TÝnh chän khÝ cô ®iÖn. - Th¸o l¾p, kiÓm tra th«ng sè cña c¸c khÝ cô ®iÖn. - X¸c ®Þnh c¸c h háng, nguyªn nh©n g©y ra h háng. Häc viªn ph¶i ph¸t hiÖn ®îc tõ hai ®Õn ba sai lçi vµ söa ch÷a/thay thÕ c¸c bé phËn bÞ h háng cña c¸c khÝ cô ®iÖn.  Bµi kiÓm tra 4: KiÓm tra kÕt thóc m«n häc; 90 phót: Gåm 2 phÇn: - Lý thuyÕt: KiÓm tra viÕt; §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕp thu cña c¶ m«n häc bao gåm tÊt c¶ c¸c ý träng t©m. - Thùc hµnh: Nh»m ®¸nh gi¸ c¸c kü n¨ng cña häc viªn vÒ l¾p r¸p/l¾p ®Æt, ph¸t hiÖn sai lçi vµ söa ch÷a c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn trong c¸c trêng hîp x¸c ®Þnh.  Bµi kiÓm tra nµy cã thÓ thùc hiÖn t¹i xëng, gi¸o viªn giao cho häc viªn c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn hoÆc m¹ch ®iÖn cã lçi. Häc viªn t×m nguyªn nh©n g©y ra lçi, x¸c ®Þnh vµ söa ch÷a lçi.  HoÆc gi¸o viªn giao cho häc viªn thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp (hoÆc ®Õn doanh nghiÖp) ®Ó b¶o dìng, söa ch÷a. Qua viÖc söa ch÷a thùc tÕ gi¸o viªn ®¸nh gi¸ tr×nh ®é cña häc viªn. 6
Bµi 1 kh¸i niÖm vÒ khÝ cô ®iÖn M· bµi: CIE 01 14 01 Giíi thiÖu: Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn n¨ng c¸c thiÕt bÞ ®iÖn d©n dông, ®iÖn c«ng nghiÖp còng nh c¸c khÝ cô ®iÖn ®îc sö dông ngµy cµng t¨ng lªn kh«ng ngõng. ChÊt lîng cña c¸c khÝ cô ®iÖn còng kh«ng ngõng ®îc c¶i tiÕn vµ n©ng cao cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ míi. V× vËy ®ßi hái ngêi c«ng nh©n lµm viÖc trong c¸c ngµnh, nghÒ vµ ®Æc biÖt trong c¸c nghÒ ®iÖn ph¶i hiÓu râ vÒ c¸c yªu cÇu, n¾m v÷ng c¬ së lý thuyÕt khÝ cô ®iÖn. Lµm c¬ së ®Ó n¾m v÷ng cÊu t¹o, nguyªn lý lµm viÖc vµ øng dông cña tõng lo¹i khÝ cô ®iÖn ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng trong sö dông. Néi dung m«n häc nµy nh»m trang bÞ cho häc viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt vÒ c¬ së lý thuyÕt khÝ cô ®iÖn nh»m øng dông cã hiÖu qu¶ trong ngµnh nghÒ cña m×nh. Môc tiªu thùc hiÖn: Häc xong bµi häc nµy, häc viªn cã n¨ng lùc:  NhËn d¹ng khÝ cô ®iÖn trong xëng s¶n xuÊt, trong thiÕt bÞ, ®¹t chÝnh x¸c 90%.  Gi¶i thÝch tÝnh n¨ng, t¸c dông cña khÝ cô ®iÖn trong m¹ch ®iÖn, thiÕt bÞ ®iÖn, chÝnh x¸c 100% trong mäi trêng hîp.  Ph©n lo¹i khÝ cô ®iÖn chÝnh x¸c 90% trong mäi trêng hîp. 7
Néi dung chÝnh: 1.1. Kh¸i niÖm vÒ khÝ cô §iÖn: 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ khÝ cô §iÖn: KhÝ cô ®iÖn lµ nh÷ng thiÕt bÞ dïng ®Ó ®ãng, c¾t, ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh vµ b¶o vÖ c¸c líi ®iÖn, m¹ch ®iÖn, m¸y ®iÖn vµ c¸c m¸y mãc s¶n xuÊt. Ngoµi ra nã cßn ®îc dïng ®Ó kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh c¸c qu¸ tr×nh kh«ng ®iÖn kh¸c. a. C¸c yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi khÝ cô ®iÖn: KhÝ cô ®iÖn ph¶i tháa m·n c¸c yªu cÇu sau: + KhÝ cô ®iÖn ph¶i ®¶m b¶o sö dông l©u dµi víi c¸c th«ng sè kü thuËt ë ®Þnh møc. Nãi c¸ch kh¸c dßng ®iÖn qua vËt dÉn kh«ng ®îc vît qu¸ trÞ sè cho phÐp v× nÕu kh«ng sÏ lµm nãng khÝ cô ®iÖn vµ chãng háng. + KhÝ cô ®iÖn æn ®Þnh nhiÖt vµ æn ®Þnh ®iÖn ®éng. VËt liÖu ph¶i chÞu nãng tèt vµ cã cêng ®é c¬ khÝ cao v× khi qu¸ t¶i hay ng¾n m¹ch, dßng ®iÖn lín cã thÓ lµm khÝ cô ®iÖn h háng hoÆc biÕn d¹ng. + VËt liÖu c¸ch ®iÖn ph¶i tèt ®Ó khi xÈy ra qu¸ ®iÖn ¸p trong ph¹m vi cho phÐp khÝ cô ®iÖn kh«ng bÞ chäc thñng. + KhÝ cô ®iÖn ph¶i ®¶m b¶o lµm viÖc ®îc chÝnh x¸c, an toµn song ph¶i gän nhÑ, rÎ tiÒn, dÔ gia c«ng, dÔ l¾p r¸p, kiÓm tra vµ s÷a ch÷a. + Ngoµi ra khÝ cô ®iÖn ph¶i lµm viÖc æn ®Þnh ë c¸c ®iÒu kiÖn vµ m«i trêng yªu cÇu. b. Sù ph¸t nãng cña khÝ cô ®iÖn: Dßng ®iÖn ch¹y trong vËt dÉn lµm khÝ cô ®iÖn nãng lªn (theo ®Þnh luËt Jun- Lenx¬). NÕu nhiÖt ®é vît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp, khÝ cô ®iÖn sÏ chãng háng, vËt liÖu c¸ch ®iÖn sÏ chãng ho¸ giµ vµ ®é bÒn c¬ khÝ sÏ gi¶m ®i nhanh chãng. NhiÖt ®é cho phÐp cña c¸c bé phËn trong khÝ cô ®iÖn ®îc cho trong b¶ng sau:(b¶ng 1.1) 8
B¶ng 1-1: NhiÖt ®é cho phÐp cña c¸c bé phËn trong khÝ cô ®iÖn vµ c¸c cÊp chÞu nhiÖt cña vËt liÖu c¸ch ®iÖn. CÊp c¸ch NhiÖt ®é C¸c vËt liÖu c¸ch ®iÖn chñ yÕu ®iÖn cho phÐp (0C) 110 VËt liÖu kh«ng bäc c¸ch ®iÖn hay ®Ó xa vËt c¸ch ®iÖn. 75 D©y nèi tiÕp xóc cè ®Þnh. 75 TiÕp xóc h×nh ngãn cña ®ång vµ hîp kim ®ång. 110 TiÕp xóc trît cña ®ång vµ hîp kim ®ång. 120 TiÕp xóc m¸ b¹c. 110 VËt kh«ng dÉn ®iÖn, kh«ng bäc c¸ch ®iÖn. Y 90 GiÊy, v¶i sîi, lôa, phÝp, cao su, gç vµ c¸c vËt liÖu t¬ng tù, kh«ng tÈm nhùa. C¸c lo¹i nhùa nh: nhùa polietilen, nhùa polistirol, vinyl clorua, anilin... A 105 GiÊy, v¶i sîi, lôa tÈm dÇu, cao su nh©n t¹o, nhùa polieste, c¸c lo¹i s¬n c¸ch ®iÖn cã dÇu lµm kh«. E 120 Nhùa tr¸ng polivinylphocman, poliamit, eboxi. GiÊy Ðp hoÆc v¶i cã tÈm nha phenolfocmandehit (gäi chung lµ bakelit giÊy). Nhùa melaminfocmandehit cã chÊt ®én xenlulo. V¶i cã tÈm poliamit. Nhùa poliamit, nhùa phªnol - phurol cã ®én xenlulo. B 130 Nhùa polieste, ami¨ng, mica, thñy tinhcã chÊt ®én. S¬n c¸ch ®iÖn cã dÇu lµm kh«, dïng ë c¶ bé phËn kh«ng tiÕp xóc víi kh«ng khÝ. S¬n c¸ch ®iÖn alkit, s¬n c¸ch ®iÖn tõ nhùa phenol. C¸c lo¹i s¶n phÈm mica (micanit, mica mµng máng). Nhùa phªnol-phurol cã chÊt ®én kho¸ng. Nhùa eboxi, sîi thñy tinh, nhùa melamin focmandehit, ami¨ng, mica,hoÆc thñy tinh cã chÊt ®én. F 155 Sîi ami¨ng, sîi thñy tinh kh«ng cã chÊt kÕt dÝnh H 180 Xilicon, sîi thñy tinh, mica cã chÊt kÕt dÝnh C Trªn 180 Mica kh«ng cã chÊt kÕt dÝnh, thñy tinh, sø. Politetraflotilen, polimonoclortrifloetilen. 9
Tuú theo chÕ ®é lµm viÖc mµ khÝ cô ®iÖn ph¸t nãng kh¸c nhau. Cã ba chÕ ®é lµm viÖc: lµm viÖc dµi h¹n, lµm viÖc ng¾n h¹n vµ lµm viÖc ng¾n h¹n lÆp l¹i.  ChÕ ®é ng¾n h¹n lÆp l¹i: ë chÕ ®é lµm viÖc ng¾n h¹n lÆp l¹i thêng dïng hÖ sè th«ng dßng ®iÖn §L%. Theo ®Þnh nghÜa: t lv t L%  100  lv 100 t lv  t ng T Trong ®ã: - tlv lµ thêi gian lµm viÖc. - tng lµ thêi gian nghØ. - T chu kú lµm viÖc. §é chªnh nhiÖt  (cßn gäi lµ ®é t¨ng nhiÖt) lµ hiÖu nhiÖt ®é khÝ cô ®iÖn vµ m«i trêng xung quanh:      0 Trong ®ã: -  : nhiÖt ®é khÝ cô ®iÖn. -  o: nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh. C¸c níc miÒn «n ®íi quy ®Þnh 350C. ë ViÖt Nam quy ®Þnh 400C Sù ph¸t nãng do tæn hao nhiÖt quyÕt ®Þnh. §èi víi khÝ cô ®iÖn mét chiÒu ®ã lµ tæn hao ®ång, ®èi víi khÝ cô ®iÖn xoay chiÒu ®ã lµ tæn hao ®ång vµ s¾t. Ngoµi ra cßn cã tæn hao phô. Nguån ph¸t nãng chÝnh ë khÝ cô ®iÖn lµ: d©y dÉn cã dßng ®iÖn ch¹y qua, lâi thÐp cã tõ th«ng biÕn thiªn theo thêi gian. CÇu ch×, chèng sÐt vµ mét sè khÝ cô ®iÖn kh¸c cã thÓ ph¸t nãng do hå quang. Ngoµi ra cßn ph¸t nãng do tæn thÊt dßng ®iÖn xo¸y. Bªn c¹nh qu¸ tr×nh ph¸t nãng cã qu¸ tr×nh to¶ nhiÖt theo ba h×nh thøc: truyÒn nhiÖt, bøc x¹ vµ ®èi lu.  Ph¸t nãng cña vËt thÓ ®ång chÊt ë chÕ ®é lµm viÖc dµi h¹n:   od t 0 t1 t  t1 H×nh 1-1. §êng ®Æc tÝnh ph¸t nãng theo thêi gian cña khÝ cô ®iÖn ë chÕ ®é dµi h¹n. ChÕ ®é lµm viÖc dµi h¹n lµ chÕ ®é khÝ cô lµm viÖc trong thêi gian t > t1, t1 lµ thêi gian ph¸t nãng cña khÝ cô ®iÖn tõ nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh ®Õn nhiÖt 10
®é æn ®Þnh (h×nh 1-1) víi phô t¶i kh«ng ®æi hay thay ®æi Ýt. Khi ®ã ®é chªnh lÖch nhiÖt ®é ®¹t tíi trÞ sè nhÊt ®Þnh «®. Mét vËt dÉn ®ång chÊt, tiÕt diÖn ®Òu ®Æn cã nhiÖt ®é ban ®Çu lµ nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh. Gi¶ thiÕt dßng ®iÖn cã gi¸ trÞ kh«ng ®æi b¾t ®Çu qua vËt dÉn: Tõ lóc nµy vËt dÉn tiªu tèn n¨ng lîng ®iÖn ®Ó chuyÓn thµnh nhiÖt n¨ng lµm nãng vËt dÉn. Lóc ®Çu, nhiÖt n¨ng táa ra m«i trêng xung quanh Ýt mµ chñ yÕu tÝch lòy trong vËt dÉn, nhiÖt ®é vËt dÉn b¾t ®Çu t¨ng dÇn lªn vµ sau mét thêi gian ®¹t tíi gi¸ trÞ æn ®Þnh «® vµ gi÷ ë gi¸ trÞ nµy. Nh vËy lµ nhiÖt ®é vËt dÉn t¨ng nhanh theo thêi gian ®Õn mét lóc nµo ®ã chËm dÇn vµ ®i ®Õn æn ®Þnh. NhiÖt lîng tiªu tèn trong kho¶ng thêi gian dt theo ®Þnh luËt Jun-Lenx¬: Pdt  I 2 Rdt , Ws Víi: P: C«ng suÊt t¸c dông, W. I : Gi¸ trÞ dßng ®iÖn hiÖu dông, A. R : §iÖn trë vËt dÉn,  * Ph¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt lµ: Pdt  CMd  S .dt Trong ®ã: CMd  : PhÇn tÝch lòy ®èt nãng vËt dÉn  S  dt: PhÇn táa ra m«i trêng xung quanh. C: TØ nhiÖt vËt dÉn. M: Khèi lîng vËt dÉn, kg. : §é chªnh nhiÖt ®é (0C) so víi m«I trêng xung quanh. : HÖ sè táa nhiÖt W/m2, oC S: DiÖn tÝch táa nhiÖt cña vËt dÉn, m2. c. C¸c tr¹ng th¸i lµm viÖc cña khÝ cô ®iÖn: + Tr¹ng th¸i lµm viÖc b×nh thêng: Lµ c¸c khÝ cô ®iÖn còng nh c¸c thiÕt bÞ ®iÖn lµm viÖc víi c¸c ®¹i lîng th«ng sè kh«ng vît qu¸ trÞ sè ®Þnh møc nh c¸c ®¹i lîng vÒ dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p, c«ng suÊt vv... §¹i lîng ®Þnh møc lµ nh÷ng trÞ sè cña c¸c th«ng sè mµ thiÕt bÞ ®iÖn ®îc sö dông hÕt kh¶ n¨ng cña chóng ®ång thêi ®¶m b¶o lµm viÖc l©u dµi. + Tr¹ng th¸i lµm viÖc kh«ng b×nh thêng: Lµ khi mét trong c¸c ®¹i lîng ®ã vît qu¸ trÞ sè cho phÐp gäi lµ lµm viÖc trong tr¹ng th¸i kh«ng b×nh thêng. 11
VÝ dô: Qu¸ dßng ®iÖn: dßng ®iÖn vît qu¸ trÞ sè ®Þnh møc nh, qu¸ t¶i, ng¾n m¹ch, khi ®ã c¸c tæn hao trong d©y quÊn vµ lâi thÐp vît qu¸ møc b×nh thêng lµm nhiÖt ®é t¨ng cao g©y h háng khÝ cô ®iÖn. Qu¸ ®iÖn ¸p: ®iÖn ¸p vît qu¸ trÞ sè ®Þnh møc nh trong trêng hîp qu¸ ®iÖn ¸p do sÐt. Khi ®ã ®iÖn trêng trong vËt liÖu c¸ch ®iÖn t¨ng cao cã thÓ xÈy ra phãng ®iÖn g©y h háng c¸ch ®iÖn. C¸c lo¹i ng¾n m¹ch: ng¾n m¹ch 3 pha, ng¾n m¹ch 2 pha, ng¾n m¹ch 1 pha, ng¾n m¹ch 2 pha ch¹m ®Êt. Khi cã ng¾n m¹ch dßng ®iÖn rÊt lín, ®©y lµ trêng hîp sù cè cña m¹ch ®iÖn nªn cÇn thiÕt ph¶i cã thiÕt bÞ b¶o vÖ. d. TiÕp xóc ®iÖn:  Kh¸i niÖm: Theo c¸ch hiÓu th«ng thêng, chç tiÕp xóc ®iÖn lµ n¬i gÆp gì chung cña hai hay nhiÒu vËt dÉn ®Ó dßng ®iÖn ®i tõ vËt dÉn nµy sang vËt dÉn kh¸c. BÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a c¸c vËt dÉn gäi lµ bÒ mÆt tiÕp xóc ®iÖn. TiÕp xóc ®iÖn lµ mét phÇn rÊt quan träng cña khÝ cô ®iÖn. Trong thêi gian ho¹t ®éng ®ãng më, chç tiÕp xóc sÏ ph¸t nãng cao, mµi mßn lín do va ®Ëp vµ ma s¸t, ®Æc biÖt sù ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt hñy ho¹i cña hå quang. TiÕp xóc ®iÖn ph¶i tháa m·n c¸c yªu cÇu sau: - Thùc hiÖn tiÕp xóc ch¾c ch¾n, ®¶m b¶o. - Søc bÒn c¬ khÝ cao. - Kh«ng ph¸t nãng qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp ®èi víi dßng ®iÖn ®Þnh møc. - æn ®Þnh nhiÖt vµ ®iÖn ®éng khi cã dßng ng¾n m¹ch ®i qua. - ChÞu ®îc t¸c dông cña m«i trêng xung quanh, ë nhiÖt ®é cao Ýt bÞ oxy ho¸. Cã ba lo¹i tiÕp xóc: - TiÕp xóc cè ®Þnh: hai vËt tiÕp xóc kh«ng rêi nhau b»ng bul«ng, ®inh t¸n. - TiÕp xóc ®ãng më: tiÕp ®iÓm cña c¸c khÝ cô ®iÖn ®ãng më m¹ch ®iÖn. - TiÕp xóc trît: Chæi than trît trªn cæ gãp, vµnh trît cña m¸y ®iÖn. Lùc Ðp lªn mÆt tiÕp xóc cã thÓ lµ bul«ng hay lß xo. Theo bÒ mÆt tiÕp xóc cã ba d¹ng: - TiÕp xóc ®iÓm (gi÷a hai mÆt cÇu, mÆt cÇu - mÆt ph¼ng, h×nh nãn - mÆt ph¼ng). - TiÕp xóc ®êng (gi÷a h×nh trô - mÆt ph¼ng). - TiÕp xóc mÆt (mÆt ph¼ng - mÆt ph¼ng). BÒ mÆt tiÕp xóc theo d¹ng nµo còng cã mÆt ph¼ng låi lâm rÊt nhá mµ m¾t thêng kh«ng thÓ thÊy ®îc. TiÕp xóc gi÷a hai vËt dÉn kh«ng thùc hiÖn ®îc trªn 12
toµn bé bÒ mÆt mµ chØ cã mét vµi ®iÓm tiÕp xóc th«i. §ã chÝnh lµ c¸c ®Ønh cã bÒ mÆt cùc bÐ ®Ó dÉn dßng ®iÖn ®i qua. Muèn tiÕp xóc tèt ph¶i lµm s¹ch mèi tiÕp xóc. Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, bÊt kú mét bÒ mÆt nµo ®· ®îc lµm s¹ch trong kh«ng khÝ còng ®Òu bÞ phñ mét líp oxy. ë nh÷ng mèi tiÕp xóc b»ng vµng hay b»ng b¹c, líp oxy nµy chËm ph¸t triÓn. Th«ng thêng, bÒ mÆt tiÕp xóc ®îc lµm s¹ch b»ng giÊy nh¸m mÞn vµ sau ®ã lau l¹i b»ng v¶i. NÕu bÒ mÆt tiÕp ®iÓm cã dÝnh mì hoÆc dÇu ph¶i lµm s¹ch b»ng axªt«n.  §iÖn trë tiÕp xóc cña tiÕp ®iÓm: Cã hai vËt tiÕp xóc nhau, diÖn tÝch tiÕp xóc S, ®iÖn trë suÊt  chiÒu dµi l nh (h×nh 1-2,a). Lóc ®ã ®iÖn trë hai vËt dÉn tÝnh b»ng: l Rl   R() S S I VËt dÉn 1 VËt dÉn 2 §êng 1 l/2 l/2 §êng 2 F(N) a. H×nh d¹ng vµ kÝch thíc b. §êng ®Æc tÝnh quan hÖ ®iÖn trë tiÕp xóc víi lùc Ðp lªn tiÕp ®iÓm H×nh 1.2: C¸ch tÝnh ®iÖn trë tiÕp xóc §êng 1 - khi lùc Ðp gi¶m §êng 2 - khi lùc Ðp t¨ng Khi dßng ®iÖn ®i qua hai vËt dÉn ®ã, ®iÖn trë tæng R sÏ lín h¬n R 1 v× hai mÆt vËt dÉn dï cã ®îc lµm s¹ch ®Õn thÕ nµo còng ®Òu xuÊt hiÖn líp oxy lµm t¨ng ®iÖn trë. nÕu gäi Rtx lµ ®iÖn trë tiÕp xóc cña hai vËt dÉn th× Rtx ®îc tÝnh: k Rtx  R  R1  Fm Trong ®ã: + k: HÖ sè phô thuéc vµo vµ (víi lµ øng suÊt biÕn d¹ng cña vËt liÖu hay cßn gäi lµ hÖ sè chèng dËp n¸t) ®ång thêi tr¹ng th¸i mÆt tiÕp xóc. + m: Phô thuéc vµo d¹ng tiÕp ®iÓm vµ sè lîng ®iÓm tiÕp xóc. + F: Lùc Ðp lªn tiÕp ®iÓm. 13
B¶ng 1-2: øng suÊt cña vËt liÖu B¶ng 1-3: TrÞ sè tham kh¶o k B¶ng 1-4: TrÞ sè tham kh¶o m 14
 Mét sè yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®iÖn trë tiÕp xóc: + VËt liÖu lµm tiÕp ®iÓm: NÕu vËt liÖu mÒm th× dï ¸p suÊt cã bÐ ®iÖn trë tiÕp xóc còng bÐ. Nãi mét c¸ch kh¸c, nÕu kh¶ n¨ng chèng dËp n¸t ®îc ®Æc trng b»ng S bÐ th× Rtx còng bÐ. Do ®ã thêng dïng vËt liÖu mÒm ®Ó lµm tiÕp ®iÓm hoÆc dïng kim lo¹i cøng m¹ ngoµi b»ng kim lo¹i mÒm nh: ®ång thau m¹ thiÕc, thÐp m¹ thiÕc. Tõ ®ã còng ®· ph¸t triÓn tiÕp ®iÓm lìng kim lo¹i: tiÕp ®iÓm lo¹i cøng tiÕp xóc víi kim lo¹i láng nh thñy ng©n. + Lùc Ðp lªn tiÕp ®iÓm F: Lùc F tiÕp ®iÓm cµng lín th× ®iÖn trë tiÕp xóc cµng bÐ, cã thÓ xem ®êng cong (h×nh 1-2, b). Tuy nhiªn lùc Ðp t¨ng ®Õn mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh nµo ®ã th× ®iÖn trë tiÕp xóc sÏ kh«ng gi¶m n÷a. + H×nh d¹ng tiÕp ®iÓm: k V×: m kh¸c nhau nªn Rtx  R  R1  còng kh¸c nhau (b¶ng 1-4). Fm + DiÖn tÝch tiÕp xóc: Cã ¶nh hëng ®Õn ®iÖn trë tiÕp xóc, diÖn tÝch tiÕp xóc cµng lín thi Rtx cµng nhá. + MËt ®é dßng ®iÖn: DiÖn tÝch tiÕp xóc ®îc x¸c ®Þnh tuú theo mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp. §èi víi thanh dÉn b»ng ®ång tiÕp xóc nhau ë tÇn sè 50Hz th× mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp lµ: J cp  I S   0,31  1,05.10  4 I  200  A / mm 2  Trong ®ã: I : Gi¸ trÞ dßng ®iÖn hiÖu dông, A. S: DiÖn tÝch mÆt tiÕp xóc, mm2. BiÓu thøc tÝnh to¸n trªn chØ ®óng víi dßng ®iÖn tõ (1200) A/mm2). NÕu I ngoµi gi¸ trÞ ®ã: I < 200A th× Jcp = 0,31A/mm2 I > 2000A th× Jcp = 0,12A/mm2 Khi vËt liÖu tiÕp xóc kh«ng ph¶i lµ ®ång (Cu) th× mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp ®èi víi chÊt Êy cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau: Rtx ( p )Cu J cp.vat .lieu. x  J cpCu R( p ).vat .lieu. x 15
§èi víi mËt ®é dßng ®iÖn ®· cho tríc, muèn gi¶m ph¸t nãng tiÕp ®iÓm th× vËt liÖu ph¶i cã ®iÖn trë suÊt nhá, ®ång thêi ph¶i cã kh¶ n¨ng táa nhiÖt cao qua mÆt ngoµi. Do ®ã nh÷ng vËt dÉn cã bÒ mÆt xï x× (vËt ®óc) hay nh÷ng vËt dÉn ®îc quÐt s¬n sÏ táa nhiÖt cã hiÖu qu¶ h¬n. Cã thÓ kiÓm tra nhiÖt ®é tiÕp xóc b»ng sù biÕn mµu cña s¬n. Nh vËy muèn gi¶m ®iÖn trë tiÕp xóc cã thÓ t¨ng lùc F, t¨ng sè ®iÓm tiÕp xóc, chän vËt dÉn cã ®iÖn trë suÊt bÐ vµ hÖ sè truyÒn nhiÖt lín, t¨ng diÖn tÝch truyÒn nhiÖt vµ chän tiÕp ®iÓm cã d¹ng to¶ nhiÖt dÔ nhÊt.  CÊu t¹o cña tiÕp xóc: + TiÕp xóc cè ®Þnh: Cã c¸c d¹ng nh H×nh1-3. ë ®©y ta cÇn chó ý tíi tiÕp xóc cè ®Þnh dïng c¸c bul«ng thÐp ®Ó ghÐp, nh÷ng bul«ng nµy thùc tÕ kh«ng dÉn ®iÖn khi ng¾n m¹ch. Lóc ®ã vËt dÉn kh«ng ph¶i lµ thÐp sÏ ph¸t nãng vµ në nhiÒu h¬n vËt liÖu bul«ng thÐp nªn nh÷ng bul«ng nµy chÞu øng suÊt kh¸ lín, ®Õn khi ph¸t nãng gi¶m hay bÞ nguéi l¹nh th× mèi tiÕp xóc sÏ yÕu. §Ó tr¸nh hiÖn tîng nµy nªn ®Öm vßng ®Öm lß xo díi ®ai èc. + TiÕp xóc ®ãng më vµ tiÕp xóc trît: §èi víi r¬le thêng dïng b¹c, platin t¸n hoÆc hµn vµo gÝa tiÕp ®iÓm. KÝch thíc viªn tiÕp ®iÓm r¬le øng víi dßng ®iÖn cho phÐp cã thÓ tham kh¶o ë b¶ng 1-5. B¶ng 1-5: TiÕp ®iÓm r¬le thêng dïng h×nh thøc tiÕp xóc ®iÓm. - TiÕp ®iÓm cña c¸c khÝ cô cã dßng ®iÖn trung b×nh vµ lín h¬n nh: bé khèng chÕ, Contactor, khÝ cô ®iÖn cao ¸p... Thêng tiÕp ®iÓm lµm viÖc m¾c song song víi tiÕp ®iÓm hå quang. Khi tiÕp ®iÓm ®ang ë vÞ trÝ ®ãng, dßng ®iÖn sÏ qua tiÕp ®iÓm lµm viÖc. Khi më hoÆc ®ãng, hå quang ph¸t sinh sÏ ch¸y trªn tiÕp ®iÓm hå quang. TiÕp ®iÓm hå quang ®îc chÕ t¹o b»ng kim lo¹i tèt. Nh vËy tiÕp ®iÓm lµm viÖc lu«n lu«n ®îc b¶o vÖ tèt kh«ng bÞ hå quang ph¸ ho¹i bÒ mÆt tiÕp xóc. 16
H×nh 1.3: H×nh d¹ng cña mét sè tiÕp xóc cè ®Þnh TiÕp ®iÓm thêng cã nhiÒu d¹ng kh¸c nhau: h×nh ngãn, b¾c cÇu, chæi, c¾m.... - TiÕp ®iÓm h×nh ngãn: dïng nhiÒu ë Contactor. Khi ®ãng, tiÕp ®iÓm ®éng võa l¨n võa trît trªn tiÕp ®iÓm tÜnh vµ tù lµm trãc líp oxyt trªn bÒ mÆt tiÕp ®iÓm. - TiÕp ®iÓm b¾c cÇu: dïng nh r¬le. - TiÕp ®iÓm chæi: gåm nh÷ng l¸ ®ång máng tõ 0,1 - 0,2 mm d¹ng h×nh chæi xÕp l¹i trît trªn tiÕp ®iÓm tÜnh. - TiÕp ®iÓm kÑp (c¾m): dïng ë cÇu dao, cÇu ch×, dao c¸ch ly... - TiÕp ®iÓm ®èi diÖn (tiÕp ®iÓm dÇu): dïng ë m¸y ng¾t ®iÖn ¸p cao.  C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®é tin cËy lµm viÖc vµ ®é ph¸t nãng cña TiÕp xóc ®iÖn: Lµ ®iÖn trë tiÕp xóc. ®iÖn trë tiÕp xóc cµng nhá cµng tèt. §iÖn trë tiÕp xóc lín lµm tiÕp ®iÓm ph¸t nãng dÉn ®Õn g©y h háng c¸c chÊt c¸ch ®iÖn g¾n tiÕp ®iÓm, nãng ch¶y tiÕp ®iÓm. a) b) c) d) e) g) h) H×nh 1.4: D¹ng cña mét sè tiÕp xóc ®ãng më: a) TiÕp ®iÓm ngãn; d) TiÕp ®iÓm ®èi diÖn; b) TiÕp ®iÓm b¾c cÇu; e) TiÕp ®iÓm lìi; c) TiÕp ®iÓm c¾m (kÑp); h) TiÕp ®iÓm thñy ng©n. 17
 Mét sè yªu cÇu ®èi víi vËt liÖu lµm tiÕp ®iÓm: Nh÷ng vËt liÖu ®îc dïng lµm tiÕp ®iÓm ph¶i tháa m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Cã ®é dÉn ®iÖn cao, dÉn nhiÖt tèt - Cã ®ñ ®é dÎo ®é mÒm ®Ó gi¶m ®iÖn trë tiÕp xóc - Cã ®é bÒn c¬ khÝ cao, ®Ó gi¶m mµi mßn, biÕn d¹ng bÒ mÆt tiÕp ®iÓm - Kh«ng bÞ « xy hãa lµm gi¶m ®iÖn trë tiÕp xóc - Cã ®é nãng ch¶y cao ®Ó tr¸nh tiÕp ®iÓm bÞ ch¸y - NhiÖt ®é bèc h¬i vµ nãng ch¶y cao. - RÎ vµ dÔ gia c«ng c¬ khÝ. - Chèng ¨n mßn vµ mµi mßn tèt §ång, thÐp ®îc dïng réng r·i ®Ó lµm c¸c tiÕp ®iÓm cè ®Þnh. §ång cã ®iÖn trë suÊt bÐ vµ cã ®ñ søc bÒn c¬ khÝ, ®îc dïng trong m¹ch cã dßng ®iÖn lín. ThÐp chØ dïng ë ®iÖn ¸p cao vµ c«ng suÊt bÐ, vÒ søc bÒn c¬ khÝ vµ ®iÖn trë suÊt th× lín h¬n ®ång vµ ®Æc biÖt ph¸t sinh tæn thÊt lín ®èi víi dßng xoay chiÒu. §èi víi tiÕp xóc ®ãng më m¹ch ®iÖn cã dßng ®iÖn bÐ, tiÕp ®iÓm thêng dïng b»ng b¹c, ®ång, platin, vonfram, niken vµ h¹n h÷u míi dïng vµng. B¹c cã tÝnh chÊt dÉn ®iÖn vµ truyÒn nhiÖt tèt. Platin (b¹ch kim) kh«ng cã líp oxýt, ®iÖn trë tiÕp xóc bÐ. Vonfram cã nhiÖt ®é nãng ch¶y cao vµ chèng mµi mßn tèt ®ång thêi cã ®é cøng cao. Trêng hîp dßng ®iÖn võa vµ lín thêng dïng ®ång, ®ång thau vµ nh÷ng kim lo¹i hîp kim cã nhiÖt ®é nãng ch¶y cao. Khi dßng ®iÖn lín, dïng hîp kim cã ®é mµi mßn bÐ, ®é cøng lín song cã nhîc ®iÓm l¶ tÝnh dÉn ®iÖn gi¶m, do ®ã ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn, ngêi ta chÕ t¹o thµnh nh÷ng tÊm máng d¸n hoÆc hµn vµo bÒ mÆt tiÕp xóc. Hîp kim thêng dïng: b¹c - vonfram, b¹c - niken, ®ång - vonfram.  C¸c nguyªn nh©n g©y h háng tiÕp ®iÓm vµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc + Nguyªn nh©n g©y h háng tiÕp ®iÓm - ¡n mßn kim lo¹i: do trªn bÒ mÆt tiÕp ®iÓm cã nh÷ng lç nhá. Trong vËn hµnh h¬i níc vµ c¸c chÊt ®äng l¹i g©y ph¶n øng hãa häc, bÒ mÆt tiÕp xóc bÞ ¨n mßn lµm h háng tiÕp ®iÓm. - ¤ xy hãa: do m«i trêng t¸c dông lªn bÒ mÆt tiÕp xóc t¹o thµnh líp « xýt máng cã ®iÖn trë suÊt lín dÉn tíi ®iÖn trë tiÕp xóc lín, ph¸t nãng háng tiÕp ®iÓm. - §iÖn thÕ hãa häc cña vËt liÖu lµm tiÕp ®iÓm. - H háng tiÕp ®iÓm do ®iÖn: Khi vËn hµnh khÝ cô ®iÖn kh«ng ®îc b¶o qu¶n tèt tiÕp ®iÓm bÞ rØ, lß xo bÞ han rØ kh«ng duy tr× ®ñ lùc lµm ®iÖn trë tiÕp xóc t¨ng khi cã dßng ®iÖn c¸c tiÕp ®iÓm sÏ ph¸t nãng cã thÓ nãng ch¶y tiÕp ®iÓm. 18
 C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc: - Víi nh÷ng mèi tiÕp xóc cè ®Þnh nªn b«i mét líp b¶o vÖ. - Khi thiÕt kÕ nªn chän vËt liÖu cã ®iÖn thÕ hãa häc gièng nhau. - Sö dông c¸c vËt liÖu kh«ng bÞ « xy hãa lµm tiÕp ®iÓm hoÆc m¹ c¸c tiÕp ®iÓm. - Thêng xuyªn kiÓm tra, thay thÕ lß xo h háng, lau s¹ch c¸c tiÕp ®iÓm. e. Hå quang vµ c¸c ph¬ng ph¸p dËp t¾t hå quang:  Qu¸ tr×nh h×nh thµnh hå quang: A B A B I H1 H2 d H×nh 1.5: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh hå quang Trong khÝ cô ®iÖn, hå quang thêng xÈy ra ë c¸c tiÕp ®iÓm khi c¾t dßng ®iÖn. Tríc ®ã khi c¸c tiÕp ®iÓm ®ãng ®iÖn trong m¹ch cã dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p trªn phô t¶i lµ U cßn ®iÖn ¸p trªn 2 tiÕp ®iÓm A, B b»ng 0. Khi c¾t ®iÖn 2 tiÕp ®iÓm A, B rêi nhau (H2) lóc nµy dßng ®iÖn gi¶m nhá. Toµn bé ®iÖn ¸p U ®Æt lªn 2 cùc A, B do kho¶ng c¸ch d gi÷a 2 tiÕp ®iÓm rÊt nhá nªn ®iÖn trêng gi÷a chóng rÊt lín (V× ®iÖn U trêng ). d Do nhiÖt ®é vµ ®iÖn trêng ë c¸c tiÕp ®iÓm lín nªn trong kho¶ng kh«ng khÝ gi÷a 2 tiÕp ®iÓm bÞ ion hãa rÊt m¹nh nªn khèi khÝ trë thµnh dÉn ®iÖn (Gäi lµ plasma) sÏ xuÊt hiÖn phãng ®iÖn hå quang cã mËt ®é dßng ®iÖn lín (104 - 105 A /cm2), nhiÖt ®é rÊt cao (4000 - 50000C). §iÖn ¸p cµng cao dßng ®iÖn cµng lín th× hå quang cµng m·nh liÖt.  T¸c h¹i cña hå quang: - KÐo dµi thêi gian ®ãng c¾t: do cã hå quang nªn sau khi c¸c tiÕp ®iÓm rêi nhau nhng dßng ®iÖn vÉn cßn tån t¹i. ChØ khi hå quang ®îc dËp t¾t h¼n m¹ch ®iÖn míi ®îc c¾t. - Lµm háng c¸c mÆt tiÕp xóc: nhiÖt ®é hå quang rÊt cao nªn lµm ch¸y, lµm ræ bÒ mÆt tiÕp xóc. Lµm t¨ng ®iÖn trë tiÕp xóc. - G©y ng¾n m¹ch gi÷a c¸c pha: do hå quang xuÊt hiÖn nªn vïng khÝ gi÷a c¸c tiÕp ®iÓm trë thµnh dÉn ®iÖn, vïng khÝ nµy cã thÓ lan réng ra lµm phãng ®iÖn gi÷a c¸c pha. - Hå quang cã thÓ g©y ch¸y vµ g©y tai n¹n kh¸c.  C¸c ph¬ng ph¸p dËp hå quang: 19