Giáo trình Kinh tế dự án xây dựng thủy lợi

Chia sẻ: Hoang Viet | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:148

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Giáo trình Kinh tế dự án xây dựng thủy lợi" gồm 9 chương với các nội dung: đầu tư và chi phí công trình; phân tích hiệu ích công trình; quản lý đầu tư và xây dựng; cơ sở lý luận của tính toán kinh tế động thái; phương pháp so sánh kinh tế, các phương án xây dựng và vận hành của công trình thủy lợi; chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật; phân tích tài vụ, tính nhạy cảm lỗ lãi và biến lượng; tính toán kinh tế trong công trình lợi dụng tổng hợp nguồn nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Kinh tế dự án xây dựng thủy lợi

Môc lôc Trang Ch−¬ng i: më ®Çu I. Kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu Ých kinh tÕ 1 II. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ nhiÖm vô cña ngµnh kinh tÕ thuû lîi 2 Ch−¬ng iI: ®Çu t− vµ chi phÝ c«ng tr×nh I. §Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh 6 II. Vèn cè ®Þnh 9 III. Vèn l−u ®éng vµ chi phÝ vËn hµng 18 IV. Gi¸ thµnh, tiÒn thuÕ vµ lîi nhuËn 20 Ch−¬ng IiI: ph©n tÝch hiÖu Ých c«ng tr×nh I. Kh¸i niÖm chung 30 II. HiÖu Ých kinh tÕ c«ng tr×nh t−íi 33 III. HiÖu Ých kinh tÕ thuû ®iÖn nhá vµ võa 38 IV. HiÖu Ých c«ng tr×nh phßng lò 42 Ch−¬ng IV: qu¶n lý ®Çu t− x©y dùng I. Néi dung vµ tr×nh ®é qu¶n lý ®Çu t− x©y dùng 52 II. Giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh 56 III. Giai ®o¹n thùc hiÖn ®Çu t− 59 IV. Giai ®o¹n khai th¸c sö dông 62 Ch−¬ng V: c¬ së lý luËn cña tÝnh to¸n kinh tÕ ®éng th¸i I. Quan hÖ gi÷a thêi gian vµ tiÒn tÖ 64 II. BiÓu ®å dßng tiÒn tÖ 69 III. C«ng thøc c¬ b¶n tÝnh to¸n ®éng th¸i kinh tÕ 71
Ch−¬ng VI: ph−¬ng ph¸p so s¸nh kinh tÕ c¸c ph−¬ng ¸n x©y dùng vµ vËn hµng cña cty thuû lîi I. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh 83 II. XÐt ®Õn yÕu tè thêi gian cña thêi gian hoµn vèn 88 III. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®éng 91 Ch−¬ng VII: chØ tiªu kinh tÕ I. Ph©n lo¹i hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt 100 II. Nhãm chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt c«ng tr×nh thuû lîi 102 III. ChØ tiªu kinh tÕ cña hÖ thèng thuû n«ng 105 Ch−¬ng VIII: ph©n tÝch tµi vô vµ tÝnh nh¹y c¶m, Lç l·i vµ biÕn l−îng I. Ph©n tÝch tµi vô 120 II. Ph©n tÝch tÝnh nh¹y c¶m 125 III. Ph©n tÝch l·i lç 127 IV. Ph©n tÝch biÕn l−îng 131 Ch−¬ng IX: tÝnh to¸n kinh tÕ trong c«ng tr×nh Lîi dông tæng hîp nguån n−íc I. Kh¸i niÖm chung 137 II. Ph©n tÝch chi phÝ ®Çu t− cña c«ng tr×nh lîi dông tæng hîp nguån n−íc 139 III. Ph©n tÝch vèn ®Çu t− cña 2 c«ng tr×nh trªn vµ d−íi hç trî nhau 143 IV. Thêi gian hoµn vèn vµ thêi gian bï vèn chªnh lÖch 144 V. So s¸nh chän ph−¬ng ¸n 145
Ch−¬ng I Më ®Çu I. kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu Ých kinh tÕ Mäi sù ho¹t ®éng cña con ng−êi ®Òu ph¶i cã môc ®Ých nhÊt ®Þnh, ®Òu lÊy hiÖu qu¶ thu ®−îc lµm th−íc ®o. HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ sù so s¸nh gi÷a phÇn thu nhËp ®−îc vµ phÇn chi phÝ ®Ó thùc hiÖn mét c«ng tr×nh nµo ®ã. NÕu ta gäi: X – PhÇn thu ®−îc L – PhÇn chi phÝ thùc hiÖn Th× hiÖu qu¶ kinh tÕ sÏ lµ: X E1 = (1.1) L HoÆc E2 = X – L (1.2) Nh− vËy, ®Ó cã hiÖu qu¶ kinh tÕ tèt th× ph¶i cã E1 > 1hoÆc E2 > 0. Trong kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh tÕ nh− trªn chØ xÐt ®¬n thuÇn ®Õn lîi Ých thu vÒ do c«ng tr×nh mang l¹i, mµ ch−a xÐt ®Õn sù tæn h¹i do c«ng viÖc x©y dùng c«ng tr×nh ®−a ®Õn. VÝ dô: Khi ®¾p ®Ëp x©y dùng hå chøa sÏ ®−a ®Õn ngËp mét sè vïng trång trät, lµm c¶n trë mét sè loµi c¸ v−ît vÒ th−îng l−u ®Ó sinh ®Î lµm tæn h¹i ®Õn mét phÇn kinh tÕ, mµ trong phÇn hiÖu qu¶ kinh tÕ X ch−a xÐt ®Õn. NÕu ta gäi phÇn chi phÝ ®Ó ®Òn bï sù mÊt m¸t do c«ng tr×nh ®em l¹i lµ ∆L th× tæng chi phÝ c«ng tr×nh lµ (L + ∆L). HiÖu Ých kinh tÕ ph¶i xÐt ®Õn phÇn ∆L nµy. Ta gäi EB lµ hiÖu Ých kinh tÕ cña c«ng tr×nh th×: X EB1 = (1.3) L + ∆L EB2 = X – (L + ∆L) (1.4) 1
Sù kh¸c biÖt gi÷a hiÖu qu¶ kinh tÕ E vµ hiÖu Ých kinh tÕ EB lµ ë chç, EB cã xÐt ®Õn sù thiÖt h¹i do viÖc x©y dùng c«ng tr×nh mang l¹i. HiÖu Ých kinh tÕ lµ mét kh¸i niÖm quan träng, nã lµ c¬ së trong ho¹t ®éng kinh tÕ. ChØ tiªu EB lµ mét chØ tiªu trong tÝnh to¸n kinh tÕ thuû lîi. II. ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ nhiÖm vô cña ngµnh kinh tÕ thñy lîi. 1. Vµi nÐt vÒ sù ph¸t triÓn cña ngµnh kinh tÕ c«ng tr×nh: Kinh tÕ thuû lîi lµ vËn dông nguyªn lý cña kinh tÕ c«ng tr×nh trong quy ho¹ch, thiÕt kÕ, thi c«ng vµ qu¶n lý khai th¸c. Môc ®Ých cña nã lµ n©ng cao hiÖu Ých ®Çu t− vµ hiÖu Ých trong qu¶n lý khai th¸c. Cã thÓ nãi kinh tÕ thuû lîi lµ mét m«n häc míi ®−îc t¸ch ra tõ m«n kinh tÕ c«ng tr×nh. Tr−íc kia (thÕ kû 19) th× kü thuËt vµ kinh tÕ lµ hai kh¸i niÖm riªng biÖt. Ng−êi kü s− chØ quan t©m ®Õn vÊn ®Ò kü thuËt vµ thi c«ng cßn vÒ vÊn ®Ò kinh tÕ trong c«ng tr×nh ®Æc biÖt lµ hiÖu Ých trong qu¶n lý khai th¸c th× rÊt Ýt chó ý. VÒ sau do tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ trong x©y dùng c«ng tr×nh, c¸c nhµ khoa häc mêi nghiªn cøu yÕu tè kinh tÕ trong x©y dùng c¬ b¶n. - Ng−êi sím nhÊt nghiªn cøu kÕt hîp yÕu tè kinh tÕ vµ kü thuËt trong x©y dùng c«ng tr×nh lµ kü s− M.Wellington (ng−êi Mü). N¨m 1887 Wellington ®· cho xuÊt b¶n cuèn s¸ch “LËp luËn kinh tÕ trong viÖc chän vÞ trÝ tuyÕn ®−êng s¾t”. - M·i tíi n¨m 1920 th× O-B.Goldman míi ®−a ra ph−¬ng ph¸p so s¸nh gi¸ thµnh trªn c¬ së tÝnh to¸n hiÖu Ých cña c«ng tr×nh vµ cho xuÊt b¶n cuèn s¸ch “Ho¹ch to¸n c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n”. - N¨m 1930 L-Grant ®· viÕt cuèn s¸ch “Nguyªn lý kinh tÕ c«ng tr×nh” ®−îc mäi ng−êi c«ng nhËn lµ cuèn s¸ch kinh ®iÓn ®−a ra hÖ thèng lý luËn trong vÊn ®Ò kinh tÕ c«ng tr×nh. 2
- N¨m 1950 uû ban khai th¸c c¸c l−u vùc s«ng cña Hoa Kú ®· ®−a ra ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ vµ hiÖu Ých c«ng tr×nh trong tµi liÖu “Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ c¸c c«ng tr×nh trong l−u vùc s«ng”. §©y cã thÓ nãi lµ b−íc khëi ®Çu cña viÖc tÝnh to¸n kinh tÕ trong c¸c c«ng tr×nh thuû lîi. - N¨m 1952, J.Dean ®· cho xuÊt b¶n ho¹ch to¸n gi¸ thµnh c«ng tr×nh. - N¨m 1962, Gi¸o s− Du-dic (Liªn X«) ®· cho cuèn “Kinh tÕ thuû lîi” dïng gi¶ng d¹y trong c¸c tr−êng ®¹i häc ®−îc t¸i b¶n nhiÒu lÇn. - N¨m 1967 cuèn “Kinh tÕ c«ng tr×nh”. Tõ thËp kû 70 ®Õn 80 nhiÒu ng−êi ®· nghiªn cøu vÒ c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n nãi chung vµ kinh tÕ thuû lîi nãi riªng vµ ®· xuÊt b¶n nhiÒu cuèn s¸ch vÒ vÊn ®Ò nµy. - “Nguyªn lý x©y dùng kinh tÕ c«ng tr×nh” cña E.Grant vµ W-Ireson (n¨m 1970). - N¨m 1971, L.Jame vµ R.Lee ®· cho xuÊt b¶n cuèn “Nguyªn lý kinh tÕ trong quy ho¹ch sö dông nguån n−íc”. - N¨m 1977 cuèn “ Nguyªn lý ph©n tÝch kinh tÕ x©y dùng” cña W.White. - N¨m 1982 t¸c gi¶ I.Riggs ®· cho ra ®êi t¸c phÈm t−¬ng ®èi hoµn chØnh lµ “Kinh tÕ x©y dùng c«ng tr×nh”. - N¨m 1983 Gi¸o s− Høa ChÝ Ph−¬ng (Trung Quèc) ®· cho ra ®êi cuèn “Kinh tÕ thuû lîi” dïng lµm tµi liÖu nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y trong c¸c tr−êng §¹i häc ë Trung Quèc. 2. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch hiÖu Ých c«ng tr×nh Khi muèn nghiªn cøu x©t dùng mét c«ng tr×nh ng−êi ta ®−a ra nhiÒu ph−¬ng ¸n kh¸c nhau, sau ®ã so s¸nh ®Ó chän ph−¬ng ¸n mang l¹i hiÖu Ých 3
kinh tÕ nhÊt. Tuy nhiªn viÖc so s¸nh lùa chän ph−¬ng ¸n tèi −u nã phô thuéc vµo c¸c yÕu tè: - C¬ së lý luËn. - Nguyªn t¾c ®¸nh gi¸. - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. Tr−íc ®©y ë n−íc ta vµ mét sè n−íc kh¸c dïng ph−¬ng ph¸p “Ph©n tÝch luËn chøng kinh tÕ kü thuËt”. Nh−ng hiÖn nay chóng ta dïng ph−¬ng ph¸p ®· ®−îc sö dông réng r·i ë nhiÒu n−íc lµ nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi trong viÖc ®¸nh gi¸ vµ chän ph−¬ng ¸n x©y dùng c«ng tr×nh. §iÓm gièng nhau ë hai ph−¬ng ¸n nµy lµ: C¬ së ®¸nh gi¸ ph−¬ng ¸n ®Òu lÊy sù so s¸nh gi÷a ®Çu t− vµ thu nhËp lµm tiªu chuÈn. Môc ®Ých cuèi cïng lµ ph−¬ng ¸n tèi −u hîp lý vÒ mÆt kinh tÕ vµ kü thuËt. §iÓm kh¸c nhau gi÷a hai ph−¬ng ¸n “LuËn chøng kinh tÕ kü thuËt” vµ “Nghiªn cøu kh¶ thi c«ng tr×nh” lµ: - VÒ mÆt c¬ së lý luËn: LuËn chøng kinh tÕ kü thuËt nhÊn m¹nh ®Õn nhiÒu gi¸ trÞ hiÖu Ých lµm lîi cho toµn x· héi. Cßn nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi chó ý ®Õn gi¸ trÞ hiÖu Ých mang l¹i lîi nhuËn cao nhÊt theo c«ng tr×nh ®ã. - VÒ mÆt nguyªn t¾c ®¸nh gi¸: Ph−¬ng ph¸p “LuËn chøng kinh tÕ kü thuËt” nhÊn m¹nh ®Õn hiÖu Ých toµn côc cã lîi cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, cßn ph−¬ng ph¸p “Nghiªn cøu kh¶ thi c«ng tr×nh” l¹i chØ quan t©m ®Õn lîi Ých côc bé cña C«ng ty ®¬n vÞ bá vèn ®Çu t− trªn nguyªn t¾c thu ®−îc l¬Þ nhuËn lín nhÊt. - VÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Th× luËn chøng kinh tÕ kü thuËt dïng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh kh«ng xÐt ®Õn gi¸ trÞ ®ång tiÒn thay ®æi theo thêi gian, cßn ph−¬ng ph¸p “Nghiªn cøu kh¶ thi” th× dïng 4
ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®éng, nhÊn m¹nh ®Õn gi¸ trÞ thay ®æi cña ®ång tiÒn theo thêi gian. HiÖn nay chóng ta dïng ph−¬ng ph¸p “Nghiªn cøu kh¶ thi” ®Ó ®¸nh gi¸ vµ chän ph−¬ng ¸n x©y dùng c«ng tr×nh. Tuy nhiªn viÖc ®¸nh gi¸ chän ph−¬ng ¸n kh«ng chØ ®¬n thuÇn xÐt vÒ mÆt kü thuËt mµ ph¶i xem xÐt mét c¸ch ®Çy ®ñ h¬n trªn b×nh diÖn x· héi, tøc lµ: - VÒ mÆt kü thuËt: Ph¶i cã ®é tin cËy cao, linh ho¹t vµ tiªn tiÕn. - VÒ mÆt kinh tÕ: HiÖu Ých kinh tÕ cao. - VÒ mÆt chÝnh trÞ: B¶o ®¶m ®óng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. - VÒ mÆt quèc phßng: Kh«ng x©m ph¹m tæn h¹i ®Õn an ninh quèc gia. - VÒ mÆt x· héi: T¹o c«ng ¨n viÖc lµm ®iÒu kiÖn L§ cho nhiÒu ng−êi. - VÒ mÆt m«i tr−êng: B¶o vÖ m«i tr−êng kh«ng g©y « nhiÔm sinh th¸i. - VÒ mÆt tµi nguyªn: Kh«ng g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn viÖc b¶o vÖ vµ sö dông tµi nguyªn Quèc gia. 3. NhiÖm vô nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ thuû lîi NhiÖm vô nghiªn cøu cña Kinh tÕ thuû lîi gåm c¸c mÆt sau: 1. §¸nh gi¸ vÒ mÆt kinh tÕ ®èi víi c«ng tr×nh ®· x©y dùng vµ nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p ®Ó ph¸t huy hiÖu Ých c«ng tr×nh thuû lîi. 2. Ph©n tÝch kh¶ n¨ng ®Çu t− vµ hiÖu Ých cña c«ng tr×nh thuû lîi míi x©y dùng. 3. Nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p luËn chøng ph©n tÝch kinh tÕ thuû lîi. 4. Nghiªn cøu c¸c nhãm chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt thuéc ngµnh thuû lîi. 5. Nghiªn cøu c¸c hiÖu Ých kinh tÕ trong qu¸ tr×nh qu¶n lý khai th¸c c¸c c«ng tr×nh thuû lîi. 6. Nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn kinh tÕ thuû lîi. 5
Ch−¬ng II ®Çu t− vµ chi phÝ c«ng tr×nh I. ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh 1. Ph©n lo¹i ®Çu t− vµ c¸c b−íc ®Çu t− §Çu t− c«ng tr×nh thuû lîi th−êng cã c¸c lo¹i sau: - §Çu t− c«ng tr×nh mang tÝnh chÊt vÜnh cöu: VÝ dô nh− c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi, c«ng tr×nh trong hÖ thèng thuû lîi, c¸c thiÕt bÞ ®i theo c«ng tr×nh, thiÕt bÞ vµ chi phÝ l¾p ®Æt. - §Çu t− mang tÝnh chÊt t¹m thêi. - C¸c lo¹i ®Çu t− kh¸c: Bao gåm chi phÝ di d©n, ®Òn bï ngËp óng, chi phÝ ®Òn bï c¶i thiÖn m«i tr−êng, chi phÝ kh¶o s¸t thiÕt kÕ c«ng tr×nh, chi phÝ qu¶n lý cña ®¬n vÞ x©y dùng, dù phßng phÝ VÒ c«ng tr×nh cã thÓ ph©n ra c¸c ®èi t−îng sau: - C«ng tr×nh chñ yÕu: (bao gåm c«ng tr×nh phôc vô cho nhiÖm vô chÝnh cña hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi. - C«ng tr×nh phô thuéc: Kh«ng cÇn chÞu vèn, kh«ng x©y dùng thªm mµ dùa vµo c«ng tr×nh chñ yÕu ®Ó khai th¸c (vÝ dô nh− nu«i c¸ trong hå chøa). 2. C¸c b−íc ®Çu t− x©y dùng: §èi víi c«ng tr×nh thuû lîi viÖc ®Çu t− x©y dùng th−êng theo c¸c b−íc sau: - Giai ®o¹n quy ho¹ch lîi dông tæng hîp nguån n−íc. Trong giai ®o¹n nµy ®· s¬ bé x¸c ®Þnh nhiÖm vô cña c«ng tr×nh. - LËp dù ¸n tiÒn kh¶ thi. - LËp luËn chøng kinh tÕ kü thuËt (hoÆc dù ¸n kh¶ thi cña c«ng tr×nh). 6
- ThiÕt kÕ kü thuËt. - ThiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng. - Thi c«ng c«ng tr×nh. Trong c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn ph¶i tu©n thñ quy ph¹m quy ®Þnh cña Nhµ n−íc vÒ x©y dùng c«ng tr×nh. Vµ yªu cÇu lµ víi vèn ®Çu t− ®· ®−îc duyÖt x©y dùng ®Çu t− c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh theo yªu cÇu thiÕt kÕ. Cuèi cïng ph¶i quyÕt to¸n c«ng tr×nh, nh−ng ®èi víi hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh quyÕt to¸n th× v−ît qu¸ dù to¸n, mµ dù to¸n th× v−ît kh¸i to¸n. VÒ phÇn chÊt l−îng th× nhiÒu c«ng tr×nh kh«ng ®¶m b¶o ®óng yªu cÇu. 3. Nguèn vèn x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi Nguèn vèn x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi th−êng cã c¸c nguån sau: a. Vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc: C«ng tr×nh thuû lîi cã ®Æc thï riªng cña nã, lµ c«ng tr×nh cã vèn ®Çu t− rÊt lín vµ phôc vô cho qu¶n ®¹i quÇn chóng. Do ®ã Nhµ n−íc th−êng chÞu tr¸ch nhiÖm cÊp vèn ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi. ë n−íc ta tr−íc ®©y Nhµ n−íc th−êng cÊp 100% vèn cho viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi. Trªn thÕ giíi còng cã mét sè n−íc cÊp 100% vèn cho viÖc x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi nh− Australia, Indonªxia, Campuchia, Malayxia, Yemen, Arap Xeut, Xu®¨ng, Nam Phi, Peru Cßn mét sè n−íc kh¸c th× cÊp mét phÇn vèn nh−: Canada (cÊp 50% vèn), Mü (cÊp 60% vèn), NhËt B¶n (40-60%), Ên §é (80%), Trung Quèc ( 50-70%), T©y Ban Nha ((cÊp 50% vèn), Tuynidy (30-60%) ë sè n−íc, c¸c c«ng ty ®øng ra x©y dùng c«ng tr×nh vµ sÏ thu l¹i vèn trong qu¸ tr×nh qu¶n lý, vèn khai th¸c tuú møc ®é cã sù hç trî cña vèn Nhµ 7
n−íc. Do ®ã ngoµi vèn Nhµ n−íc cßn ph¶i t×m vèn x©y dùng thuû lîi tõ c¸c nguån kh¸c. b. Vèn vay ng©n hµng: ë c¸c n−íc vµ n−íc ta còng vËy, cã nh÷ng Ng©n hµng nh− Ng©n hµng ®Çu t−, Ng©n hµng N«ng nghiÖp ph¸t triÓn cã nhiÖm vô ®Çu t− vèn vµo viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi víi l·i suÊt thÊp. ë Trung Quèc c¸c ng©n hµng cho vay vèn ®Ó x©y dùng c¸c tr¹m thuû ®iÖn víi l·i suÊt 3-4%, víi c«ng tr×nh t−íi chØ 2,5%/n¨m. §èi víi n−íc ta chñ ®Çu t− còng vay vèn ë c¸c ng©n hµng víi l·i suÊt thÊp, tr¶ chËm ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi. c. Vèn tù cã: Theo ph©n cÊp qu¶n lý th× c¸c t×nh thµnh, c¸c C«ng ty, XÝ nghiÖp cã thÓ dïng vèn cña ®Þa ph−¬ng m×nh ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh thñy lîi. Thùc tÕ ®ång vèn cña ®Þa ph−¬ng còng thuéc Nhµ n−íc qu¶n lý nh−ng do tÝnh chÊt vµ ®Æc thï riªng cña ®Þa ph−¬ng trong tõng giai ®o¹n, trong tõng ngµnh c¸c ®Þa ph−¬ng cã sù quan t©m chó ý kh¸c nhau. Ngµnh thuû lîi lµ ngµnh phôc vô toµn d©n nªn ®−îc −u tiªn trong viÖc sö dông nguån vèn tù cã nµy. Vèn ®Þa ph−¬ng còng cã thÓ khai th¸c tõ viÖc mua bµn cæ phiÕu, xæ sè kiÕn thiÕt trong ®Þa ph−¬ng m×nh ®Ó tËp trung vèn x©y dùng c«ng tr×nh. ë Mü rÊt nhiÒu c«ng tr×nh ®−îc x©y dùng tõ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. d. Vèn tõ n−íc ngoµi: Vèn n−íc ngoµi ®−îc ®Çu t− vµo x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi cã nhiÒu h×nh thøc: - Vèn viÖn trî cña c¸c ChÝnh phñ vµ tæ chøc n−íc ngoµi. - Vèn tõ Ng©n hµng ThÕ giíi, Ng©n hµng khu vùc vµ Ng©n hµng c¸c n−íc. - Vèn thu hót ®Çu t− cña n−íc ngoµi d−íi h×nh thøc liªn doanh. 8
II. vèn cè ®Þnh (tµi s¶n cè ®Þnh) 1. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh Vèn cè ®Þnh lµ gi¸ trÞ tµi s¶n ë d¹ng cè ®Þnh trong hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi hoÆc xÝ nghiÖp nhµ m¸y. Vèn cè ®Þnh tù nã kh«ng s¶n xuÊt ra thµnh phÈm mµ ph¶i cã t¸c ®éng cña vèn l−u ®éng. Vèn cè ®inh cã thÓ ph©n lµm 2 lo¹i: - Vèn cè ®Þnh trùc tiÕp: Vèn cè ®Þnh nµy tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra thµnh phÈm. VÝ dô nh− ®ª, ®Ëp, cèng, kªnh, m−¬ng, tr¹m thuû ®iÖn - Vèn cè ®Þnh gi¸n tiÕp: Lµ lo¹i vèn kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− trô së, c¬ quan, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi cña xÝ nghiÖp nh− tr¹m x¸, nhµ v¨n ho¸ Ngoµi ra ng−êi ta cßn ph©n lo¹i vèn cè ®Þnh theo møc ®é sö dông nh−: - Vèn cè ®Þnh ®ang sö dông. - Vèn cè ®Þnh ch−a sö dông. - Vèn cè ®Þnh kh«ng cßn sö dông ®−îc n÷a (mµ chuÈn bÞ thanh lý hay chuyªn nh−îng ). 2. Sù hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh vµ khÊu hao c¬ b¶n: Trong qu¸ tr×nh sö dông vèn cè ®Þnh bÞ hao mßn dÇn, phÇn vèn bÞ mÊt ®i ®ã tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thµnh phÈm sÏ ®−îc tÝnh vµo gi¸ thµnh c«ng tr×nh. Hµng n¨m ta ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cßn l¹i cña vèn cè ®Þnh. §Õn khi hÕt thêi gian sö dông th× gi¸ trÞ cßn l¹i cña vèn cè ®Þnh ch×nh lµ gi¸ trÞ gi¶i thÓ. a. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña vèn cè ®Þnh: NÕu ta cã vèn cè ®Þnh ban ®Çu lµ K0, sau thêi gian sö dông T n¨m th× gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ KT 9
K0 KT = (1 + P) T K0: Gi¸ trÞ vèn cè ®Þnh ban ®Çu. T: sè n¨m sö dông. P: hÖ sè t¨ng tr−ëng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ trong n−íc. VÝ dô: Ta cã mét tµi s¶n cè ®Þnh ban ®Çu lµ K0 = 70 triÖu ®ång, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ trong thêi gian sö dông P = 7%. Nh− vËy sau 5 n¨m sö dông gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n ®ã lµ: K0 70 KT = = = 50 triÖu ®ång. (1 + P) T (1,00 + 0,07) 5 b. KhÊu hao c¬ b¶n vèn cè ®Þnh Nh− trªn ®· nãi vèn cè ®Þnh bÞ hao mßn dÇn theo thêi gian ®Ó tham gia vµo s¶n xuÊt thµnh phÈm. Do ®ã hµng n¨m ph¶i khÊu hao l¹i phÇn vèn cè ®Þnh ®· tham gia vµo s¶n xuÊt ®Ó lµm c¬ së tÝnh to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc khÊu hao vèn cè ®Þnh kh«ng chØ lµ quyÒn lîi cña xÝ nghiÖp c¬ quan qu¶n lý mµ cßn cã quan hÖ ®Õn lîi Ých chung. Cho nªn chän ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh khÊu hao c¬ b¶n lµ mét viÖc rÊt cã nghÜa. KhÊu hao c¬ b¶n tµi s¶n cè ®Þnh th−êng cã c¸c ph−¬ng ph¸p sau: * Ph−¬ng ph¸p b×nh quan n¨m: Ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n n¨m cã thÓ gäi lµ ph−¬ng ph¸p ®−êng th¼ng. Ph−¬ng ph¸p nµy gi¶n ®¬n, tr−íc kia ®−îc nhiÒu n−íc dïng. TiÒn ®Ò cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ gi¶ ®Þnh tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn ë mçi n¨m ®Òu gièng nhau, tÝnh to¸n theo c«ng thøc sau: K d= n d: chi phÝ khÊu hao n¨m ( ®ång/ n¨m). K: vèn cè ®Þnh ban ®Çu (®ång). 10
n: thêi gian khÇu hao, do Nhµ n−íc quy ®Þnh tuú theo lo¹i c«ng tr×nh. Chi phÝ khÊu hao th−êng ®−îc thÓ hiÖn b¨ng suÊt khÊu hao a (tÝnh b»ng % cña K). K d 1 A = .100% = n = K K n NÕu ®èi víi lo¹i c«ng tr×nh cã gi¶i thÓ (nh− m¸y b¬m, m¸y ph¸t ®iÖn, tua bin ) th× tÝnh to¸n nh− sau: K −S d= n K −S d n 1 Vµ a= .100% = = K −S K −S n * Ph−¬ng ph¸p thèng kª: §Ó tÝnh to¸n chi phÝ khÊu hao c¬ b¶n cho mét h¹ng môc vèn ng−êi ta thèng kª khèi l−îng, thêi gian c«ng t¸c cña h¹ng môc c«ng tr×nh ®ã trong n¨m: Ph−¬ng ph¸p nµy th−êng dung trong c¸c tr−êng hîp sau: - C¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng vËn chuyÓn (xe kh¸ch, xe vËn t¶i ) - C¸c m¸y mãc thiÕt bÞ mµ thêi gian c«ng t¸c ®−îc tÝnh b»ng giê (tuèc-bin, m¸y ph¸t ) - C¸c m¸y mãc thi c«ng XDCB (®−îc tÝnh b»ng ca) VÝ dô: Mét m¸y b¬m gi¸ thµnh 2.000.000 ®ång, theo tÝnh to¸n sÏ c«ng t¸c trong vßng 20.000 giê sÏ cßn gi¸ gi¶i thÓ lµ 500.000 ®ång. Nh− vËy mçi giê c«ng t¸c nã sÏ hao mßn lµ: 2.000.000 − 500.000 = 75 ®/h 20.000 11
NÕu trong mét n¨m nµo ®ã m¸y lµm viÖc ®−îc 2000 giê t× chi phÝ khÊu hao lµ: 2.000 x 75 = 150.000 ®ång * Ph−¬ng ph¸p phÇn tr¨m cè ®Þnh: Ph−¬ng ph¸p phÇn tr¨m cè ®Þnh cßn gäi lµ ph−¬ng ph¸p “ C©n b»ng lÖch”. Gi¶ ®Þnh c¬ b¶n cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ: Chi phÝ khÊu hao hµng n¨m ®−îc tÝnh theo hµng n¨m ®−îc tÝnh theo phÇn tr¨m (%) cè ®Þnh theo gi¸ trÞ vèn cè ®Þnh cßn l¹i cña n¨m ®ã, mµ kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ cña vèn cè ®Þnh ban ®Çu. Ta gäi: f – la suÊt khÊu hao. K- lµ vèn cè ®Þnh ban ®Çu. di- lµ chi phÝ khÊu hao cña n¨m thø i. Nh− vËy chi phÝ khÊu hao n¨m thø 1 lµ: d1 = f.K chi phÝ khÊu hao n¨m thø 2 lµ: d2 = f.(K- d1) = f(K – fK) = fK(1 – f) chi phÝ khÊu hao n¨m thø 3 lµ: d3 = f.(K – d1 – d2) = fK(1 – f)2 . . . chi phÝ khÊu hao n¨m thø n lµ: dn = f.K(1 – f)n-1 NÕu sau n n¨m, gi¸ gi¶i thÓ lµ S th×: S = K – d1 – d2 – d3 - - dn = K(1 – f)n S Tõ ®ã ta cã: (1 – f)n = K 12
S VËy f=1- n K NÕu ta gäi Ku lµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña n¨m thø u th× Ku = K(1 – f)n = K(1 – f)u/n VÝ dô: Mét tuèc bin thuû ®iÖn cã vèn ban ®Çu lµ K = 6.000.000 ®, gthêi gian sö dông 8 n¨m th× gi¸ trÞ gi¶i thÓ lµ S = 400.000®. H·y tÝnh suÊt khÊu hao f va fgi¸ trÞ cßn l¹i sau 4 n¨m sö dông K4. Gi¶i: TÝnh suÊt khÊu hao f S 400.000 f=1- n =1- 8 = 0,2871 K 6.000.000 Ph©n tÝch chi phÝ khÊu hao n¨m thø 4: d4 = f.K(1 – f)4-1 = 0,2871 x 6.000.000 x (1 – 0,2871)4-1 = 624.100 TÝnh gi¸ trÞ cßn l¹i sau 4 n¨m sö dông: S t/4 K t = K 0( ) K0 S 4/8 400.000 4/8 K4 = K0( ) = 6.000.000( ) = 1.549.200® K0 6.000.000 K4: lµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña m¸y ®iÖn sau 4 n¨m sö dông * Ph−¬ng ph¸p khÊu hao t¨ng gèc §Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p nµy tõ c¸c n−íc T− b¶n ph¸t triÓn, cã nÒn KHKT hiÖn ®¹i, tèc ®é ph¸t triÓn cao. NÕu mét h¹ng môc nµo ®ã cã thêi gian sö dông n n¨m nÕu tÝnh theo c¸c ph−¬ng ph¸p trªn th× ph¶i sau n n¨m míi khÊu hao hoµn tÊt. Nh−ng trong thêi gian d−íi n n¨m ®· cã m¸y mãc hiÖn ®¹i h¬n víi n¨ng suÊt cao h¬n so víi m¸y mãc cò ®ang sö dông, nªn cÇn ph¶i thay ®æi thiÕt bÞ kÞp thêi th× míi c¹nh tranh ®−îc. Nh−ng nÕu thay ®æi thiÕt bÞ th× phÇn khÊu hao c¬ b¶n vÉn ch−a thùc hiÖn xong. 13
Do ®ã ph¶i t×m mét ph−¬ng ph¸p t×nh to¸n ®Ó nh÷ng n¨m ®Çu khÊu hao lín h¬n, sau ®ã gi¶m dÇn, nh− thÕ míi ch¹y kÞp tiÕn bé khoa häc kü thuËt. MÆt kh¸c víi nh÷ng m¸y mãc míi trong nh÷ng n¨m ®Çu sÏ cho n¨ng suÊt cao h¬n do ®ã ph¶i khÊu hao nhiÒu h¬n ®ã còng lµ ®iÒu hîp lý, trong nh÷ng n¨m sau hiÖu suÊt khÊu hao sÏ gi¶m dÇn theo t×nh tr¹ng m¸y mãc cò dÇn. Víi ph−¬ng ph¸p nµy ®Çu tiªn ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc thêi gian khÊu hao n . Víi gi¶ ®Þnh lµ suÊt khÊu hao n¨m ®Çu lµ lín nhÊt sau ®ã gi¶m dÇn. N¨m thø nhÊt cã: n suÊt khÊu hao. N¨m thø 2 cã : (n-1) suÊt khÊu hao. N¨m thø 3 : (n-2) - N¨m thø t : [n – (t – 1)] - N¨m thø n : [n – (n – 1)] = 1 suÊt khÊu hao. Nh− vËy n¨m thø nhÊt chÞu tíi n suÊt khÊu hao cßn n¨m thø n chØ chÞu 1 suÊt khÊu hao. Tõ ®ã ta cã tæng suÊt khÊu hao trong n¨m lµ: n(n + 1) =1+2+3+ +t+ +n= 2 Ta gäi d lµ chi phÝ khÊu hao hµng n¨m, nh− vËy: Chi phÝ khÊu hao n¨m thø nhÊt lµ: n 2 Kn d1 = K= n(n + 1) n(n + 1) 2 2 K (n − 1) Chi phÝ khÊu hao n¨m thø hai lµ : d2 = n(n + 1) 2 K (n − 2) Chi phÝ khÊu hao n¨m thø ba lµ : d3 = n(n + 1) 2 K [n − (t − 1)] Chi phÝ khÊu hao n¨m thø t lµ : dt = n(n + 1) 14
Nh− v©y c«ng thøc tæng qu¸t ®Ó tÝnh khÊu hao ë n¨m thø t lµ: 2 K [n − (t − 1)] dt = n(n + 1) Gi¸ trÞ cßn l¹i ë n¨m thø t lµ: t K t = K0 - ∑d i =1 i Thay thÕ vµo c«ng thøc sau ®ã gi¶n l−îc ta cã: (n − t )(n − t + 1) Kt = K n(n + 1) NÕu cã gi¸ trÞ gi¶i thÓ S sau n n¨m sö dông th×: 2[n − (t − 1)] dt = (K – S) n(n + 1) (n − t )(n − t + 1) Kt = (K – S) + S n(n + 1) VÝ dô : Cã mét m¸y thi c«ng cã K = 10.500.000®, thêi gian sö dông n = 6 n¨m th× gi¸ gi¶i thÓ S = 500.000®. H·y tÝnh chi phÝ khÊu hao hµng n¨m d vµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña mçi n¨m. Gi¶i: Tæng suÊt khÊu hao lµ: 1 + 2 + 3 + .+ n = 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 = 21 suÊt. HoÆc cã thÓ tÝnh khÊu hao theo c«ng thøc: n(n + 1) 6(6 + 1) = = 21 suÊt. 2 2 Theo nguyªn t¾c ph©n chia khÊu hao cña tõng n¨m nh− ®· nãi trªn th× N¨m thø nhÊt chÞu n suÊt khÊu hao, tøc lµ = 6 suÊt. N¨m thø 2 - (n-1) suÊt khÊu hao, tøc lµ = 5 suÊt. N¨m thø 3 - (n-2) suÊt khÊu hao, tøc lµ = 4 suÊt. N¨m thø 6 = 1 suÊt. 15
¸p dông c«ng thøc trªn ®Ó tÝnh dt vµ Kt kÕt qu¶ nh− b¶ng sau: Cuèi n − (t + 1) Chi phÝ khÊu hao dt n¨m n(n + 1) (®ång) Gi¸ trÞ cßn l¹i Kt (®ång) thø 2 0 - - 10.500.000 1 6/21 2.857.140 7.642.860 2 5/21 2.380.950 5.261.900 3 4/21 1.904.760 357.140 4 3/21 1.428.570 1.928.570 5 2/21 952.380 970.190 6 1/21 476.190 500.000 = S * Ph−¬ng ph¸p khÊu hao t¨ng béi: Ph−¬ng ph¸p nµy kh¸c ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n ë chç lµ: Ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n th× suÊt khÊu hao lµ a = 1/n, cßn ph−¬ng ph¸p t¨ng béi th× suÊt khÊu hao t¨ng gÊp 2 lÇn so víi ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n, tøc lµ: 1 2 a = 2. = n n K Ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n th×: d = a.Kt = = const, cßn ph−¬ng ph¸p n 2K t¨ng béi th×: dt = a.Kt = n Kt: gi¸ trÞ vèn cè ®Þnh cßn l¹i ë n¨m tÝnh to¸n. Nh− vËy ®èi víi ph−¬ng ph¸p t¨ng béi ®−îc tÝnh nh− sau: 2K N¨m thø 1: d1 = n 2 2 2 N¨m thø 2: d2 = ( K − d 1 ) = K (1 − ) n n n 16
2 2 2 N¨m thø 3: d3 = ( K − d1 − d 2 ) = K (1 − ) 2 n n n 2 N¨m thø t: dt = ( K − d1 − d 2 − d t −1 ) n 2 t-1 2 dt = K(1 - ) n n Gi¸ trÞ vèn cè ®Þnh ë n¨m thø t lµ Kt t 2 2 Kt = K - ∑ K (1 − n ) i =1 i −1 n Gi¶n l−îc ta cã: 2 t Kt = K(1 - ) n 3. Söa ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh vµ khÊu hao söa ch÷a: Trong qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh, ®Ó ®¶m b¶o tµi s¶n lµm viÖc tèt cÇn ph¶i s÷a ch÷a. Söa ch÷a cã 2 lo¹i: söa ch÷a th−êng xuyªn vµ s÷a ch÷a lín. §Æc ®iÓm cña söa ch÷a th−êng xuyªn lµ : Sè lÇn söa ch÷a trong n¨m nhiÒu, khèi l−îng söa ch÷a nhá, kh«ng ph¶i ngõng s¶n xuÊt, chi phÝ Ýt. Do ®ã phÇn söa ch÷a nhá ®−a vµo h¹ng môc duy tu b¶o d−ìng. Cßn söa ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh th× gi÷a hai l©n söa ch÷a dµi, vèn chi phÝ lín vµ ph¶i ngõng s¶n xuÊt. §èi víi c«ng tr×nh thuû c«ng th× mÊy n¨m míi söa ch÷a lín mét lÇn. Do ®ã ph¶i khÊu hao hµng n¨m ®Ó phôc vô cho söa ch÷a lín. NÕu gäi R lµ toµn bé chi phÝ cho söa ch÷a lín trong thêi gian sö dông n n¨m, th× chi phÝ söa ch÷a hµng n¨m (tÝnh theo ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n) lµ: R ds = n Vµ khÊu hao söa ch÷a lín as lµ: R as = ds/K = .100% n.K 17
KhÊu hao s÷a ch÷a lín th−êng tÝnh theo % cña vèn cè ®Þnh. R as = .100% n.K ( Tham kh¶o suÊt khÊu hao c¬ b¶n vµ s÷a ch÷a cña Liªn X«) 4. Tæng khÊu hao vèn cè ®Þnh vµ chän thêi gian khÊu hao. - Tæng khÊu hao vèn cè ®Þnh lµ: d = d c + ds (chi phÝ khÊu hao). HoÆc a = ac + as (suÊt khÊu hao). dc vµ ac : chi phÝ khÊu hao vµ suÊt khÊu hao c¬ b¶n. ds vµ as: chi phÝ khÊu hao vµ suÊt khÊu hao söa ch÷a lín. KhÇu hao c¬ b¶n ë ®Çu n¨m lín sau ®ã gi¶m dÇn. KhÊu hao s÷a ch÷a lóc ®Çu nhá (do míi) sau ®ã t¨ng dÇn. - Môc tiªu lµ t×m ë n¨m nµo vµ cho d lµ nhá nhÊt, n¨m øng víi nã lµ thêi gian khÊu hao hîp lý. - T¹i vÞ trÝ cã d bÐ nhÊt lµ n, ®ã lµ tuæi thä kinh tÕ cña tµi s¶n cè ®Þnh. Ng−êi ta th−êng dïng tuæi thä kinh tÕ ®· lµm thêi gian sö dông c«ng tr×nh vµ tõ ®ã tÝnh to¸n kh©ó hao. HiÖn nay ë c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn th−êng chän n cµng ngµy cµng nhá ®Ó kÞp víi sù ph¸t triÓn Khoa häc Kü thuËt, thay ®æi thiÕt bÞ míi ( NÕu n chän lín th× thiÕt bÞ l¹c hËu khi ch−a kÞp khÊu hao toµn bé vèn). iii. vèn l−u ®éng vµ chi phÝ vËn hµnh. I. Vèn l−u ®éng: Trong s¶n xuÊt cña XÝ nghiÖp, ngoµi viÖc ®Çu t− vèn cè ®Þnh, cÇn ph¶i cã vèn l−u ®éng t¸c ®éng vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× míi cã thµnh phÈm. 18