Giáo trình Thiết bị hàn (Nghề: Hàn - Trung cấp) - Trường Cao đẳng nghề Xây dựng (Chương trình năm 2021)

Chia sẻ: Lạc Vũ Chi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Thiết bị hàn (Nghề: Hàn - Trung cấp) được biên soạn với mục tiêu nhằm giúp học viên biết cách vận hành sử dụng các loại máy hàn hồ quang tay, máy hàn TIG, MIG, MAG, máy hàn điểm, đường, mỏ hàn khí; chọn được chế độ hàn phù hợp với từng kiểu liên kết, bề dày vật hàn; hiểu được kỹ thuật hàn hồ quang tay, hàn trong môi hàn khí bảo vệ, hàn điểm, đường, hàn khí;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Thiết bị hàn (Nghề: Hàn - Trung cấp) - Trường Cao đẳng nghề Xây dựng (Chương trình năm 2021)

BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ XÂY DỰNG GIÁO TRÌNH MÔN HỌC: THIẾT BỊ HÀN NGHỀ: HÀN TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP Ban hành kèm theo Quyết định số: /QĐ-... ngày …tháng.... năm 20…… của Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Xây dựng Quảng Ninh, năm 2021
UYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nội bộ nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 1
LỜI NÓI ĐẦU Hiện nay có rất nhiều các loại máy hàn phục vụ rộng rãi trong nhiều lĩnh vực sản xuất, đặc biệt là trong ngành xây dựng và đóng tàu thủy. Do sự phát triển không ngừng của khoa học và công nghệ cho nên máy hàn và thiết bị hàn cũng phát triển theo. Cho đến nay có rất nhiều loại máy và thiết bị hàn ra đời đã được ứng dụng rộng rãi trong thực tiễn sản xuất và đời sống. Trường Cao Đẳng nghề Xây Dựng biên soạn giáo trình: “Thiết bị hàn” nhằm cung cấp cho học sinh và sinh viên các kiến thức về thiết bị và dụng cụ hàn hồ quang tay, hàn tự động và bán tự động, hàn điện tiếp xúc, hàn khí, cắt kim loại. Đây là tài liệu phục vụ cho công tác giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh, sinh viên. Nhằm góp phần vào việc đào tạo đội ngũ công nhân, kỹ thuật viên có trình độ cao trong thời kỳ hội nhập kinh tế thế giới của đất nước ta. Khi biên soạn giáo trình tôi đã cố gắng cập nhập những kiến thức mới có liên quan đến môn học và phù hợp với đối tượng sử dụng cũng như cố gắng gắn những nội dung lý thuyết với những vấn đề thực tế thường gặp trong sản xuất, để giáo trình có tính thực tế cao. Tuy nhiên tôi đã có nhiều cố gắng khi biên soạn, nhưng giáo trình chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Bởi vậy rất mong nhận được nhiều sự góp ý của bạn đọc, để khi tái bản lần sau có chất lượng tốt hơn. Mọi ý kiến đóng góp xin gửi về địa chỉ: ….ngày…..tháng….năm…. Nhóm biên soạn 2
MỤC LỤC CHƯƠNG 1: DỤNG CỤ, THIẾT BỊ HÀN HỒ QUANG TAY ................................................. 6 2.1. Khái niêm chung: ............................................................................................ 6 2.2. Dụng cụ hàn và cách sử dụng ....................................................................... 11 2.3. Máy hàn hồ quang tay................................................................................... 13 2.4. Máy cắt thép................................................................................................. 19 CHƯƠNG II: THIẾT BỊ HÀN BÁN TỰ ĐỘNG ............................................... 21 2.1. Khái niệm chung về thiết bị hàn bán tự động ............................................... 21 2.2.Thiết bị hàn MAG/MIG ................................................................................. 21 2.3. Thiết bị hàn TIG ........................................................................................... 30 2.4. Thiết bị hàn tự động dưới lớp thuốc ............................................................. 34 2.5. Robot hàn ...................................................................................................... 42 Chương 3: THIẾT BỊ HÀN ĐIỆN TIẾP XÚC................................................... 57 2.1. Khái niệm, phân loại và các phương pháp hàn điện tiếp xúc ....................... 57 2.2. Biến áp hàn ................................................................................................... 59 2.3. Thiết bị hàn tiếp xúc điểm ............................................................................ 60 2.4. Thiết bị hàn tiếp xúc đường .......................................................................... 61 Chương 4: THIẾT BỊ HÀN VÀ CẮT KHÍ........................................................ 63 2.1. Khái niệm chung ........................................................................................... 63 2.2. Chai chứa khí (Chai khí)............................................................................... 66 2.3. Bình sinh khí axêtilen ................................................................................... 67 2.4. Mỏ hàn – Mỏ cắt khí ..................................................................................... 69 2.5. Các thiết bị khác ........................................................................................... 71 3
GIÁO TRÌNH MÔN HỌC/MÔ ĐUN Tên môn học/mô đun: Thiết bị hàn Mã môn học/mô đun: MH 09 Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của môn học/mô đun: - Vị trí: Mô đun này được bố trí sau hoặc song song với các môn học MH07- MH 08 - Tính chất của mô đun: Là mô đun chuyên ngành bắt buộc - Ý nghĩa và vai trò của môn học/mô đun: Mục tiêu của môn học /mô đun: - Về kiến thức: + Giải thích đầy đủ các khái niệm cơ bản về hàn hồ quang tay, hàn trong môi trường khí bảo vệ, hàn điện tiếp xúc, hàn khí. + Nhận biết các loại vật liệu dùng để hàn hồ quang tay và các loại khí để hàn trong môi trường khí bảo vệ, hàn tiếp xúc và hàn khí. + Trình bày cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy hàn hồ quang tay, Máy hàn bán tự động TIG, MIG, MAG, máy hàn tiếp xúc, mỏ hàn, cắt khí. + Biết tính toán chế độ hàn phù hợp với chiều dày, tính chất của vật liệu và kiểu liên kết hàn. - Về kỹ năng: + Biết cách vận hành sử dụng các loại máy hàn hồ quang tay, máy hàn TIG, MIG, MAG, máy hàn điểm, đường, mỏ hàn khí. + Chọn được chế độ hàn phù hợp với từng kiểu liên kết, bề dày vật hàn. + Hiểu được kỹ thuật hàn hồ quang tay, hàn trong môi hàn khí bảo vệ, hàn điểm, đường, hàn khí. - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: + Có ý thức tự giác, tính kỷ luật cao, tinh thần trách nhiệm trong công việc, sãn sàng hợp tác giúp đỡ lẫn nhau. + Thực hiện tốt công tác an toàn và vệ sinh công nghiệp. 4
Nội dung của môn học/mô đun: Số Thời gian (giờ) TT Tên các bài trong môn học Tổng Lý Thực Kiểm số thuyết hành tra 1 Chương 1: Dụng cụ - Thiết bị hàn hồ 12 11 0 1 quang tay 2 Chương 2: Thiết bị hàn bán tự động 16 15 0 1 3 Chương 3: Thiết bị hàn điện tiếp xúc 4 4 0 0 4 Chương 4: Thiết bị hàn và cắt khí 13 12 0 1 Cộng 45 42 0 3 5
CHƯƠNG 1: DỤNG CỤ, THIẾT BỊ HÀN HỒ QUANG TAY 1. Mục tiêu: - Biết được hồ quang hàn và đặc tính của hồ quang hàn. - Biết được các dụng cụ nghề hàn và cách sử dụng. - Hiểu được cấu tạo, nguyên lý làm việc của máy hàn điện xoay chiều, máy hàn điện một chiều. - Hiểu được cấu tạo, nguyên lý làm việc của máy cắt lưỡi thẳng, lưỡi đĩa. - Biết cách bảo quản và sử lý sự cố máy hàn. 2. Nội dung chương: 2.1. Khái niêm chung: 2.1.1. Giới thiệu chung về dụng cụ thiết bị hàn * Thiết bị hàn a. Máy hàn: Khi hàn hồ quang tay có thể dùng dòng điện một chiều hoặc xoay chiều. Như vậy máy hàn cũng có hai loại chính là máy hàn một chiều và máy hàn xoay chiều. Máy hàn là loại thiết bị tạo Hình 1.1. Máy hàn hồ quang tay ra nguồn điện cung cấp cho việc hình thành và duy trì hồ quang hàn. - Máy hàn một chiều: Sử dụng dòng điện một chiều. - Máy hàn xoay chiều: Sử dụng dòng điện xoay chiều. b. Thiết bị an toàn: Để đảm bảo điều kiện làm việc cho người thợ ở các phân xưởng lớn, người ta phải trang bị những thiết bị an toàn bao gồm những loại sau: - Thiết bị chiếu sáng: Ánh nắng mặt trời, bóng điện,… - Hệ thống thông gió: Quạt, gió tự nhiên,… - Thiết bị an toàn: Thăm cách điện,găng tay da, ủng da( ủng cao su), dây bảo hiểm, kính bảo hộ, bình thở ôxi, mặt nạ phòng độc… * Dụng cụ hàn Dụng cụ để hàn hồ quang tay bao gồm các loại chủ yếu sau: a. Kìm hàn: - Cấu tạo: 1. Dây cáp 2. Tay cầm 3. Đầu kẹp que hàn - Yêu cầu kìm hàn: - Đầu kẹp que hàn phải 6 Hình 1.12: Kìm hàn
chắc chắn và dễ tháo lắp que hàn. - Cách điện và các nhiệt tốt. - Trọng lượng < 0,5 kg. - Các sử dụng: - Trước khi hàn phải kiểm tra chỗ tiếp xúc giữa kìm hàn với dây cáp điện và kiểm tra đầu kẹp que hàn trước khi hàn. - Trong khi hàn cầm kìm hàn ở tay thuận và trong quá trình làm việc luôn luôn để kìm hàn ở vị trí tay thuận. - Kết thúc quá trình hàn phải để đúng nơi quy định. * Chú ý: - Không được vứt, quăng kìm hàn bừa bãi nơi làm việc. - Không để kìm hàn tiếp xúc với vật hàn lâu, trong khi máy hàn vẫn hoạt động. b. Mặt nạ hàn: - Cấu tạo: 1. Kính 2. Tay cầm 3. Tấm nhựa bảo vệ - Yêu cầu: - Bảo vệ mắt và da mặt. - Dễ quan sát vũng hàn. - Các sử dụng: - Trước khi hàn phải kiểm tra độ tối của kính. Cách chọn độ tối của kính phụ thuộc vào cường độ dòng điện hàn: Ih < 40 A thì chọn độ tối của kính số 9 Ih = (40 ÷ 80) A thì chọn độ tối của kính số 10 Ih = (80 ÷ 175) A thì chọn độ tối của kính số 11 Ih = (175 ÷300) A thì chọn độ tối của kính số 12 - Trong khi hàn phải đưa sát mặt nạ hàn vào mặt. - Khi hàn xong phải đặt đúng vị trí qui định. * Chú ý: - Không được vứt, quăng mặt nạ hàn bừa bãi nơi làm việc. - Không để mặt nạ hàn phần có kính tiếp xúc với đất. c.Tấm chắn hồ quang: thường là màu đen để chắn hồ quang ảnh hưởng tới những người ở xung quanh. d. Dây cáp hàn: Dùng để dẫn điện từ máy hàn đến que hàn và vật hàn. 7
e. Bàn, ghế hàn: Được chế tạo đặc biệt, có các thiết bị gá lắp và điều chỉnh được độ cao,.. - Các dụng cụ khác: Búa gõ xỉ, hộp đựng que hàn, bàn chải sắt, đục, búa nguội, kìm… Hình1.2. Buồng hàn Hình 1.3. Các dụng cụ và thiết bị bảo hộ nghề hàn 8
Hình 1.4: Các dụng cụ vạch dấu Hình 1.5: Máy mài 2.1.2. Hồ quang hàn - một số tính chất của nó 2.1.2.1. Khái niệm về hồ quang hàn Hồ quang hàn là hiện tượng phóng điện mạnh và liên tục trong môi trường khí (đã bị ion hóa) giữa hai điện cực trái dấu tạo thành một nguồn nhiệt tập trung làm nóng chảy kim loại. 2.1.2.2. Tính chất hồ quang hàn - Hồ quang hàn tỏa ra một nhiệt lượng cao. Chính vì đặc điểm này mà người ta ứng dụng vào việc làm nóng chảy kim loại, tạo thành mối hàn. - Hồ quang hàn phát ra một ánh sáng cực mạnh. Hình 1.6: Hồ quang hàn 9
2.1.2.3. Một số đặc tính của hồ quang hàn a. Đường đặc tính tĩnh của hồ quang: Quan hệ giữa điện thế và cường độ dòng điện gọi là đường đặc tính tĩnh của hồ quang. Điện thế của hồ quang không chỉ phụ thuộc vào cường độ dòng điện và chiều dài hồ quang mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Khi hàn hồ quang tay điện thế chủ yếu phụ thuộc vào chiều dài hồ quang. Quan sát hai đường Lhq dài và Lhq ngắn ta thấy Uh thay đổi theo 3 khoảng dòng điện.Tức là đường đặc tính tĩnh thay đổi hình dáng cùng với sự thay đổi dòng điện. - Vùng I: + Ih < 8.101 A. + Uh tăng còn Ih giảm do tiết diện của cột hồ quang tăng. + Tính dẫn điện tăng. - Vùng II: + Ih = 8.101 ÷ 8.102 A + Uh= const. + Tiết diện cột hồ quang tăng tỷ lệ thuận với sự tăng dòng điện hàn. Làm cho mật độ dòng điện trong cột hồ quang hầu như không thay đổi. - Vùng III: + Ih > 8.102 A + Ih tăng. + Diện tích tiết diện của cột hồ quang hầu như không tăng. Uh (V) Lhq dài Lhq Ih (A) Hình 1.7: Đường đặc tính tĩnh của hồ quang b. Đường đặc tính của nguồn hàn (hình 1.10) - Ih tăng thì Uh giảm. - Ih giảm thì Uh tăng. 10
Uh (V) Uh (V) Uo A B Io Ih (A) Ih (A) Hình 1.8 : Đường đặc tính Hình 1.9 : Mối quan hệ giữa đường đặc của nguồn hàn tính tĩnh của hồ quang và đường đặc tính của nguồn hàn c. Mối quan hệ giữa đường đặc tính tĩnh của hồ quang và đường đặc tính của nguồn hàn (hình 1.9) - Hai đường đặc tính cắt nhau ở A và B. - Tại A có Ih nhỏ, điểm A được gọi là điểm gây hồ quang. - Tại B có Ih lớn, hồ quang cháy ổn định, điện áp hàn thấp. 2.2. Dụng cụ hàn và cách sử dụng 2.2.1. Kìm hàn a.Cấu tạo 1. Đầu nối dây cáp 2.Tay cầm 3. Đầu kẹp que hàn b. Yêu cầu kìm hàn - Đầu kẹp que hàn phải chắc chắn và dễ tháo lắp que hàn. - Cách điện và cách nhiệt tốt. - Trọng lượng < 0,5 kg. Hình 1.10: Kìm hàn c. Cách sử dụng - Trước khi hàn phải kiểm tra chỗ tiếp xúc giữa kìm hàn với dây cáp điện và kiểm tra đầu kẹp que hàn trước khi hàn. - Trong khi hàn cầm kìm hàn ở tay thuận và trong quá trình làm việc luôn luôn để kìm hàn ở vị trí tay thuận. - Kết thúc quá trình hàn phải để kìm hàn đúng nơi quy định. * Chú ý: 11
- Không được vứt, quăng kìm hàn bừa bãi nơi làm việc. - Không để kìm hàn tiếp xúc với vật hàn lâu, trong khi máy hàn vẫn hoạt động. 2.2.2. Dây cáp hàn a. Cấu tạo 1 2 1. Đầu bắt ốc 2. Dây cáp - Đầu bắt ốc được làm bằng đồng. - Dây cáp vỏ làm bằng cao su, lõi làm bằng các sợi đồng nhỏ. Hình 1.11: Dây cáp hàn b.Yêu cầu: Dẫn điện, dẫn nhiệt tốt. c. Cách sử dụng: 1 3 - Kiểm tra dây cáp hàn trước khi hàn. 2.2.3. Mặt nạ hàn 2.2.3.1. Cấu tạo 1. Kính 2. Tay cầm 3. Tấm nhựa bảo vệ Hình 1.12: Mặt nạ hàn 2 2.2.3.2. Yêu cầu - Bảo vệ mắt và da mặt, Dễ quan sát vũng hàn. 2.2.3.3. Cách sử dụng - Trước khi hàn phải kiểm tra độ tối của kính. Cách chọn độ tối của kính phụ thuộc vào cường độ dòng điện hàn: Ih < 40 A thì chọn độ tối của kính số 9 Ih = (40 ÷ 80) A thì chọn độ tối của kính số 10 Ih = (80 ÷ 175) A thì chọn độ tối của kính số 11 Ih = (175 ÷300) A thì chọn độ tối của kính số 12 - Trong khi hàn phải đưa sát mặt nạ hàn vào mặt. - Khi hàn xong phải đặt đúng vị trí qui định. * Chú ý: - Không được vứt, quăng mặt nạ hàn bừa bãi nơi làm việc. - Không để mặt nạ hàn phần có kính tiếp xúc với đất. 2.2.4. Các dụng cụ khác 2.2.4.1. Búa gõ xỉ - Một đầu nhọn, một đầu dẹt (hình vẽ 1.13) 12
- Đầu búa được làm bằng thép đã tôi cứng. 2.2.4.2. Bàn chải sắt Dùng để làm sạch bề mặt thép trước và sau khi hàn. 2.2.4.3. Các loại thước: Thước lá, thước dây, thước vuông Hình 1.13: Búa gõ xỉ (để chỉnh góc vuông giữa hai chi tiết khi gá đính),… 2.2.4.4. Các loại máy cắt: Máy cắt thép bằng tay, máy cắt thép bằng đá,… 2.2.4.5. Các loại vạch dấu: Để vẽ trước khi cắt và khoan chi tiết. 2.2.4.6. Các loại đồ gá: Gá ống tròn, gá khung,… 2.2.4.7. Các loại máy khoan,…. 2.2.4.8 Các loại búa,…. 2.3. Máy hàn hồ quang tay 2.3.1. Phân loại 2.3.1.1. Máy hàn một chiều - Máy phát điện hàn: Là loại máy phát điện tạo ra dòng điện một chiều. - Máy nắn dòng hàn: Là loại máy biến áp chỉnh lưu dòng điện xoay chiều thành dòng điện một chiều để hàn. 2.3.3.2. Máy hàn xoay chiều: - Máy hàn một trạm: Là loại máy biến áp chỉ cấp điện cho một kìm hàn. - Máy hàn nhiều trạm: Là loại máy biến áp cấp điện cho nhiều kìm hàn. 2.3.2. Yêu cầu đối với máy hàn - Điện áp không tải của máy (Uo) phải đủ để gây hồ quang, nhưng không gây nguy hiểm cho người sử dụng. Uh (V) + Đối với nguồn điện một chiều: Uo Uo = (30÷ 55) V ⇒ Uh =(16÷ 35) V + Đối với nguồn điện xoay chiều: Uo = (55÷ 80) V ⇒ Uh =(25÷ 45) V Io Ih (A) - Máy hàn phải có đường đặc tính dốc: + Ih tăng thì Uh giảm. Hình 1.14: Đường đặc tính của nguồn hàn + Ih giảm thì Uh tăng. - Máy hàn phải có dòng điện ngắn mạch Io không quá lớn: Io ≤ (1,3 ÷ 1,4).Ih - Máy hàn phải điều chỉnh được với nhiều loại chế độ hàn khác nhau. - Máy hàn phải có kích thước và khối lượng càng nhỏ càng tốt, có hệ số công suất hữu ích cao, giá thành rẻ, dễ sử dụng, bảo hành và sửa chữa. 2.3.3. Máy hàn điện một chiều (Máy phát điện hàn có cực từ lắp rời) S2 Stato 13
Rôto A S1 C N1 B N2 Hình 1.15: Sơ đồ nguyên lý máy phát điện hàn có cực từ lắp rời 2.3.3.1. Cấu tạo - Có 4 cực từ được bố trí làm hai cặp xen kẽ nhau trên stato. - Trên các cặp từ có quấn các cuộn dây kích thích. - Cuộn dây kích thích thứ nhất quấn trên cặp cực S1N1 làm việc ở chế độ bão hòa từ. - Cuộn dây kích thích thứ hai quấn trên cặp cực S2N2 làm việc ở chế độ không bão hòa từ. - Trên rôto có lắp 3 chổi than A, B, C (A, B là chổi than chính, C là chổi than phụ). - Cặp cực A, C cấp điện cho các cuộn dây kích thích. 2.3.3.2. Nguyên lý làm việc - Khi máy chạy không tải: Rôto của máy chưa có dòng điện chạy qua. Lúc này Uo = E. - Khi hàn: + Trong rôto của máy phát điện có dòng điện chạy qua. Rôto sinh ra một dòng từ thông mới chống lại từ thông sinh ra nó, làm giảm từ thông tổng của máy. Dẫn tới giảm điện áp của máy. + Chiều dài hồ quang (Lhq) lớn thì Uh tăng. + Chiều dài hồ quang (Lhq) nhỏ thì Uh giảm. - Lúc ngắn mạch ( Chập mạch): Điện thế của máy giảm gần bằng không như vậy là hạn chế được dòng điện chập mạch. * Điều chỉnh cường độ dòng điện hàn bằng cách: - Lắp một biến trở nối tiếp với các cuộn dây kích thích. - Lắp một tay nắm, để thay đổi vị trí của chổi than. 14
* Máy hàn một chiều có cuộn khử từ mắc nối tiếp Stato Rôto Φ1 Φ2 U = const 1 2 Hình 1.16. Sơ đồ nguyên lý máy phát điện hàn có cuộn khử từ mắc nối tiếp - Khi máy chạy không tải: + Khi đó cuộn kích từ 1 có điện thế U = const và rôto quay. + Từ thông Φ1 do cuộn kích từ sinh ra lúc đó xuất hiện một suất điện động cảm ứng E. Vì chưa gây hồ quang nên mạch ngoài có thể đo được trị số là Uo, Uo = E. - Khi gây hồ quang: + Trong cuộn khử từ 2 và cuộn dây rôto có dòng điện chạy qua. Làm xuất hiện một từ thông Φ2 ở cuộn dây khử từ nhưng có chiều ngược lại Φ1. + Khi Ih tăng thì Φ2 tăng làm từ trường tổng giảm ⇒ dẫn đến Uh giảm. + Khi Ih giảm thì Φ2 giảm làm từ trường tổng tăng ⇒ dẫn đến Uh tăng. * Cách điều chỉnh dòng điện hàn: - Điều chỉnh lượng từ thông Φ1 bằng cách điều chỉnh biến trở mắc nối tiếp với cuộn kích từ 1. + Nếu tăng biến trở thì Φ1 giảm ⇒ E giảm ⇒ Ih giảm. + Nếu giảm biến trở thì Φ1 tăng ⇒ E tăng ⇒ Ih tăng. - Điều chỉnh lượng từ thông Φ2 bằng cách thay đổi vị trí của chổi than dẫn đến thay đổi điện áp ra của máy, từ đó thay đổi Ih. + Di chuyển chổi than theo chiều quay của rôto thì Ih giảm. + Di chuyển chổi than theo chiều ngược chiều quay của rôto thì Ih tăng. 2.3.4. Máy hàn điện xoay chiều ( Máy biến áp hàn) 2.3.4.1. Cấu tạo Cấu tạo của máy biến áp gồm: Gông từ và dây cuốn. (hình 1.17) 15 Hình 1.17: Máy biến áp
- Gông từ (Mạch từ): Được làm bằng lá thép kỹ thuật dày 0,3 ÷ 0,5 mm, hai mặt sơn cách điện, và được ghép lại với nhau tạo thành lõi thép. Lõi thường có tiết diện chữ U, I, C, F, L… - Dây cuốn được làm bằng đồng hoặc nhôm có tiết diện tròn, bán nguyệt hoặc hình chữ nhật, bên ngoài dây dẫn có lớp cách điện. 2.3.4.2. Nguyên lý làm việc - Máy biến áp hàn là thiết bị điện từ tĩnh. - Làm việc theo nguyên lý cảm ứng điện từ, dùng để biến đổi điện áp của hệ thống dòng điện xoay chiều, nhưng vẫn giữ nguyên tần số. - Hệ thống đầu vào máy biến áp (khi chưa biến đổi): U1, I1, tần số f. - Hệ thống đầu ra máy biến áp (khi đã biến đổi): U2, I2, tần số f. - Đầu vào của máy biến áp nối với nguồn điện được gọi là sơ cấp. - Đầu ra nối với tải ( kìm hàn, vật hàn) gọi là thứ cấp. Thông số sơ cấp được ký hiệu: Thông số thứ cấp được ký hiệu: Số vòng dây sơ cấp w1. Số vòng dây thứ cấp w2. Dòng điện điện sơ cấp I1. Dòng điện điện thứ cấp I2. Điện áp sơ cấp U1. Điện áp thứ cấp U2. Công suất sơ cấp P1. Công suất thứ cấp P2. - Nếu điện áp thứ cấp lớn hơn điện áp sơ cấp gọi là máy biến áp tăng áp. - Nếu điện áp thứ cấp nhỏ hơn điện áp sơ cấp gọi là máy biến áp giảm áp. - Máy biến áp hàn hồ quang tay chủ yếu là máy biến áp giảm áp (chuyển từ điện áp cao xuống điện áp thấp. Nên số vòng dây ở cuộn sơ cấp thường lớn hơn số vòng dây ở cuộn thứ cấp). U 1 I 2 n1 - Quan hệ giữa điện áp, dòng điện và số vòng dây như sau: = = U 2 I 1 n2 b. Máy hàn xoay chiều có lõi thép di động Hình 1.18: Nguyên lý máy hàn16xoay chiều có lõi thép di động
- Giữa hai cuộn dây sơ cấp và thứ cấp đặt một lõi thép di động. - Để tạo ra sự phân nhánh từ thông sinh ra trong lõi thép của máy. + Nếu khe hở a lớn: Tạo ra khoảng không khí lớn. Từ thông qua lõi thép di động nhỏ. Dòng điện trong mạch hàn sẽ lớn. + Nếu khe hở a nhỏ: Tạo ra khoảng không khí nhỏ. Từ thông qua lõi thép di động lớn. Dòng điện trong mạch hàn sẽ nhỏ. c. Máy hàn xoay chiều có cuộn dây di động Hình 1.19: Nguyên lý máy hàn xoay chiều có cuộn dây di động Dựa trên nguyên lý thay đổi vị trí tương đối của các cuộn dây với nhau, sẽ làm thay đổi khoảng hở từ thông giữa chúng. - Tức là sẽ làm thay đổi trở kháng giữa các cuộn dây và làm thay đổi dòng điện hàn theo ý muốn. - Khe hở a lớn: Có cường độ dòng điện nhỏ. - Khe hở a nhỏ: Có cường độ dòng điện lớn. 2.3.5. Bảo quản và xử lý sự cố máy hàn 2.3.5.1. Bảo quản máy hàn hồ quang - Đặt máy hàn ở nơi khô ráo, thông gió. Máy đặt phải vững vàng, chắc chắn. - Khi đấu máy với lưới điện phải đúng (dòng điện một chiều hay xoay chiều, máy hàn một pha hay ba pha). - Khi điều chỉnh dòng điện nên điều chỉnh lúc máy không hoạt động . - Không nên sử dụng dòng điện hàn quá mức quy định ghi trên vỏ máy. - Thường xuyên kiểm tra chỗ tiếp xúc ở máy hàn và kiểm tra chỗ cách điện. 17
- Vệ sinh máy hàn thường xuyên, không dùng vải để lau cuộn dây, phải dùng khí nén để thổi bụi. - Đối với máy phát điện cần thường xuyên kiểm tra chổi than với cổ cóp điện. - Tại những nơi ổ quay, ổ trượt, cơ cấu vít chỉnh phải bôi dầu mỡ thường xuyên. - Thường xuyên kiểm tra dây tiếp đất ở vỏ máy. - Khi máy gặp sự cố phải lập tức cho máy ngừng hoạt động và báo ngay cho người có trách nhiệm sửa chữa. 2.3.5.2. Xử lý sự cố máy hàn hồ quang tay a. Máy phát điện hàn một chiều - Mô tơ của máy hàn điện một chiều quay ngược + Nguyên nhân: Đấu sai đầu dây ở lưới điện (mô tơ ba pha) + Khắc phục: Đấu lại hai đầu dây trong ba đầu dây. - Sau khi mở máy, tốc độ quay của mô tơ chậm và có tiếng kêu ung ung. + Nguyên nhân: Một trong ba cầu chì của ba pha bị cháy. Cuộn dây trong stato của mô tơ điện bị đứt. + Khắc phục: Thay cầu chì, cuốn lại cuộn dây trong stato. - Máy hàn một chiều quá nóng + Nguyên nhân: Máy hàn quá tải. Cuộn dây rôto của máy phát điện chập mạch. Cổ cóp điện bị chập mạch. Cổ cóp điện không sạch sẽ. + Khắc phục: Ngừng máy hàn hoặc giảm cường độ dòng điện. Quấn lại cuộn dây. Sửa lại cổ cóp điện. Lấy vải lau sạch cổ cóp điện. - Chổi than có tia lửa + Nguyên nhân: Chổi than tiếp xúc không tốt. Chổi than bị kẹt. + Khắc phục: Lau sạch mặt tiếp xúc. Điều chỉnh lại khe hở ở chổi than. b. Máy hàn điện xoay chiều - Máy biến thế của máy hàn quá nóng. + Nguyên nhân: Máy hàn quá tải. Cuộn dây ở máy biến thế bị chập mạch. + Khắc phục: Ngừng hàn hoặc giảm cường độ dòng điện. 18