Giáo trình "Thực tập nghề điện (Ngành: Cấp thoát nước - Trung cấp)" được biên soạn với mục tiêu nhằm giúp sinh viên nắm được các kiến thức về: Sử dụng các dụng cụ cầm tay; đấu lắp các sơ đồ chiếu sáng thông dụng; đấu lắp khởi động từ đơn, khởi động từ kép; đấu lắp động cơ điện một pha, ba pha;... Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Giáo trình Thực tập nghề điện (Ngành: Cấp thoát nước - Trung cấp) - Trường Cao đẳng Xây dựng số 1
- BỘ XÂY DỰNG
TRƯỜNG CAO ĐẲNG XÂY DỰNG SỐ 1
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC/MÔ ĐUN: THỰC TẬP NGHỀ ĐIỆN
NGÀNH/NGHỀ: CẤP THOÁT NƯỚC
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số: 368ĐT/QĐ-CĐXD1, ngày 10 tháng 8 năm 2021
Của Hiệu trưởng trường CĐXD số 1
Hà nội, năm 2021
1
- TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
2
- LỜI NÓI ĐẦU
MĐ 22. Thực tập nghề điện là một trong những mô đun chuyên môn nghề
trang bị cho người học trước khi ra trường những kỹ năng cơ bản để có thể thi công
lắp đặt các thiết bị điện cơ bản trong mạng điện dân dụng, công nghiệp. Mô đun
được bố trí sau khi học sinh đã có những kiến thức và kỹ năng của các môn học và
mô đun: An toàn lao động; Kỹ thuật điện, … trong chương trình dành cho hệ Trung
cấp chuyên ngành Cấp thoát nước.
Trong quá trình biên soạn, nhóm tác giả do Th.s Nguyễn Trường Sinh làm chủ
biên dựa theo đề cương của chương trình đào tạo Trường Cao đẳng Xây dựng số 1
ban hành. Giáo trình này xây dựng theo từng mô đun giúp cho người học tích lũy
được những kiến thức cần thiết nhất trong từng công việc lắp đặt thiết bị điện và
dùng làm tài liệu giảng dạy, học tập cho giáo viên và học sinh Trung cấp chuyên
ngành Cấp thoát nước.
Lần đầu được biên soạn và ban hành, tài liệu này chắc chắn sẽ còn khiếm
khuyết, rất mong các thầy cô giáo và người đọc quan tâm đóng góp để tài liệu
hướng dẫn này ngày càng hoàn thiện hơn, đáp ứng được mục tiêu đào tạo của môn
học nói riêng và chuyên ngành KTTN&XLNT nói chung.
Xin chân thành cảm ơn BGH và các thầy cô giáo TT THCN&ĐTN trường
Cao đẳng Xây dựng số 1 và một số giáo viên có kinh nghiệm đã tạo điều kiện giúp
đỡ cho tác giả hoàn thành tài liệu này.
Trung tâm THCN & ĐTN - Trường Cao đẳng Xây dựng số 1
Chủ biên: Nguyễn Trường Sinh
Nguyễn Văn Tiến
3
- DANH MỤC CÁC MÔ ĐUN CỦA MÔN HỌC
STT Mã số Nội dung
1 MĐ1 Sử dụng các dụng cụ cầm tay
2 MĐ 2 Đấu lắp các sơ đồ chiếu sáng thông dụng:
3 MĐ 3 Đấu lắp khởi động từ đơn, khởi động từ kép:
4 MĐ 4 Đấu lắp động cơ điện một pha, ba pha:
Đấu lắp sơ đồ điều khiển động cơ điện ba pha bằng bộ
5 MĐ 5
khởi động từ đơn, khởi động từ kép
4
- DANH MỤC DỤNG CỤ, THIẾT BỊ
TT TÊN DỤNG CỤ, THIẾT BỊ HÌNH ẢNH
1 Thước cuộn
2 Bút vạch dấu (bút xóa)
3 Dây bật mực
4 Máy cân bằng laser
5 Lò xo uốn ống
6 Kéo cắt ống
7 Máy cắt đĩa cầm tay
5
- 8 Máy khoan bê tông
9 Máy bắt vít cầm tay
10 Bộ dụng cụ cá nhân nghề
điện
11 Dây mồi luồn dây
12 Mũi khoét trần thạch cao
13 Bút thử điện
6
- 14 Đồng hồ vạn năng (VOM)
chỉ thị kim và chỉ thị số
15 Ampe kìm
16 Ampe kế
17 Volt kế
7
- MĐ 1. SỬ DỤNG CÁC DỤNG CỤ CẦM TAY
Thời gian: 32 giờ (lý thuyết: 0 giờ; thực hành: 32 giờ; kiểm tra: 0 giờ)
Mục tiêu
- Học sinh nắm được cách sử dụng các dụng cụ cầm tay khi thi công điện
trong công trình.
- Sử dụng các dụng cụ cầm tay đảm bảo đúng thao tác và các yêu cầu kỹ
thuật.
1.1. Tuốc nơ vít (SCREW DRIVERS):
Là dụng cụ được làm bằng thép cứng, có từ tính ở đầu vặn vít, phần tay cầm
được cách điện bằng nhựa hoặc cao su. Thường dùng để mở ra hoặc xiết vào các
loại vít. Chúng có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau.
- Tuốc nơ vít đầu dẹp: là loại vít có đầu dẹp, giống dấu âm (dấu trừ -). Tuốc nơ
vít dẹp dùng để mở các lại vít có một khe ngay đầu, hoặc có hình dạng tương ứng
đầu vít dẹp.
Hình 1 - 1. Tuốc nơ vít 2 cạnh
- Tuốc nơ vít đầu bake: là loại tuốc nơ vít ở đầu có dấu chữ thập, giống dấu
dương (dấu cộng +). Vít bake dùng để mở các lại vít có + ngay đầu, hoặc có hình
dạng tương ứng đầu vít bake.
Hình 1 - 2. Tuốc nơ vít 4 cạnh
- Tuốc nơ vít đầu lục giác: dùng để mở các ốc - vít có sáu cạnh trong.
Hình 1 - 3. Tuốc nơ vít đầu lục giác
8
- - Tuốc nơ vít đầu sao (tuốc nơ vít bông):
Hình 1 - 4. Tuốc nơ vít đầu sao
* Cách sử dụng tuốc nơ vít:
- Lựa chọn loại tuốc nơ vít phù hợp với đầu vít.
- Đặt đầu tuốc nơ vít vào đầu vít sao cho các cạnh khít chặt nhau, đầu tuốc nơ
vít ngập sâu trong khe hở đầu vít. Nhưng nếu không đảm bảo được thao tác này thì
phải sử dụng loại tuốc nơ vít khác với kích thước phù hợp;
- Nhấn chặt tuốc nơ vít vào đầu vít theo phương vuông góc với bề mặt vít,
nhằm gia tăng độ ma sát và độ bám;
- Nếu muốn tháo vít thì xoay tuốc nơ vít theo chiều ngược kim đồng hồ và
xoay theo chiều kim đồng hồ khi cần siết chặt;
- Trong quá trình xoay dụng cụ, dùng tay thuận để cầm tuốc nơ vít, tay còn lại
giữ và đè chặt đầu dụng cụ để tránh bị trượt và làm hư đầu vít.
- Trường hợp bề mặt vặn vít quá cứng như gỗ, tường thì nên tạo một lỗ định
vị bằng dụng cụ khoan, dụng cụ bắn vít, để vít đi đúng vị trí mong muốn, không bị
bẻ cong và không phải tốn nhiều sức khi dùng tuốc nơ vít để vặn.
1.2. Búa:
Thường được sử dụng nhiều nhất để đóng đinh, rèn và đập gãy vật dụng, ...
Cán búa bằng gỗ hay thép có bọc cách điện bằng nhựa hay cao su, thường cầm vừa
khít với tay, đầu búa là phần nặng nhất làm bằng cao su hoặc sắt.
Hình 1 - 5. Búa đinh
* Cách sử dụng búa:
9
- - Chọn đúng loại búa
- Quan sát phía xung quanh khi vung búa để tránh bị thương
- Giữ búa đúng cách: giữ búa ở gần cuối tay cầm của búa. Giữ búa với lực vừa
phải, giữ chặt quá khi dùng lực mạnh sẽ tác động lại khiến cổ tay tổn thương, nếu
giữ quá lỏng thì có thể vuột tay lúc đóng xuống.
Hình 1 - 6. Thao tác cầm búa
- Giữ đinh đúng cách: dùng tay giữ ở gần đỉnh của đinh, đinh sẽ ở thế vững
hơn để đóng và tránh đập trúng tay.
- Bắt đầu bằng một cú đánh nhẹ trước khi tăng sức mạnh: nếu đóng đinh vào
tường hoặc bảng, hãy giữ đinh trên bề mặt và dùng búa gõ nhẹ vào đinh cho đến khi
nó giữ nguyên vị trí. Dùng lực nhẹ và đều đặn khi làm việc này để đinh thẳng và
chắc chắn. Sau khi đinh vào vị trí, có thể dùng lực vừa phải, đều để đẩy đinh đi hết
phần còn lại.
1.3. Kìm:
Thường được sử dụng trong ngành điện, xây dựng, cơ khí, ... Có rất nhiều loại
kìm, tuỳ theo tính năng sử dụng:
- Kìm mỏ bằng (kìm bằng): Đây cũng là loại kìm được sử dụng phổ biến,
thường được dùng để cắt những sợi dây điện lớn hay sợi dây thép. Tay cầm của kìm
có mấu hãm chống tuột tay về đầu kìm. Đầu kìm gồm 3 khe, 1 khe để cắt và 2 khe
để tuốt. Thường được dùng để cắt, bấm, kéo, vặn, xiết, kẹp, giữ, tuốt dây thép, dây
điện, đinh… Kìm mỏ bằng có nhiều loại khác nhau và phân ra làm 2 dạng là kìm
cách điện hay không cách điện. Không cách điện dùng cho thợ cơ khí, kìm cách
điện dùng cho thợ điện, kìm cách điện có thể là cách điện 450V hay cách điện
1000V.
10
- Hình 1 - 7. Kìm bằng, kìm nhọn, kìm cắt
- Kìm nhọn hay kìm mỏ nhọn dùng để kẹp, giữ hay quấn các vật dụng
nhỏ trong không gian hẹp mà những dụng cụ cầm tay khác không làm được. Kìm
mỏ nhọn rất tiện lợi trong việc quấn những sợi dây điện, dây thép, dây đồng,…
được dụng trong ngành điện, cơ khí và xây dựng.
- Kìm cắt hay còn gọi là kìm cắt chéo dùng để cắt, tuốt dây điện hay cắt
kim loại như đinh, những vật thể cứng, và có thể kẹp hay uốn những vật nhỏ,... Kìm
cắt được sử dụng trong ngành điện, cơ khí, viễn thông,…
- Kìm tuốt - cắt dây điện: dùng để tuốt vỏ và cắt đầu dây điện.
Hình 1 - 8. Kìm tuốt, cắt dây
Cách sử dụng
+ Bước 1: Đặt sợi dây muốn tuốt vỏ vào kìm.
Nếu tuốt đoạn dài hơn thì tháo chốt đỏ rồi đẩy thêm dây vào.
11
- + Bước 2: Bóp mạnh kìm, lưỡi cắt sẽ tự động tách vỏ dây điện ra.
Với những dây điện bé hơn (ruột của đoạn dây điên bên trên chẳng hạn) làm tương
tự như vậy.
+ Ngoài ra kìm còn có thể dùng để cắt dây điện.
Hình 1 - 9.1…2 - 9.7.Sử dùng kìm tuốt, cắt dây
- Kìm bấm đầu cos dây điện: dùng để bấm các đầu nối dây điện, ...
Hình 1 - 10. Kìm bấm cos
12
- Cách sử dụng
+ Bước 1: Chọn đầu cos phù hợp với tiết diện dây.
+ Bước 2: Xác định khe bấm cos của kìm. Xác định đường kính dây điện, cáp
mạng,.. để chọn lỗ bấm ở kìm phù hợp với đường kính dây cần bấm cos.
+ Bước 3: Đo khoảng cách chứa dây của đầu cos, tuốt dây (điện, cáp) sao cho
bằng đúng khoảng cách vừa đo.
+ Bước 4: Bo tròn đầu dây vừa tuốt được để tiết diện của dây gọn gàng và nhỏ
hơn, chụm lại với nhau.
+ Bước 5: Xỏ phần lõi vừa tuốt vào đầu cos, giữ nguyên và đặt đúng vào vị trí
đã xác định ở bước 1. Kiểm tra các thiết bị đầu cuối khi đã uốn xong để đảm bảo tất
cả các sợi dây đều nằm trong cos.
+ Bước 6: Bóp tay cầm với lực mạnh nhất.
+ Bước 7: Kiểm tra lại độ chặt giữa đầu cos với dây.
1.4. Bút thử điện
- Là dụng cụ thông dụng để kiểm tra nhanh trước khi sửa chữa thiết bị có bị rò
điện, hoặc phích cắm trong nhà có điện hay không.
Hình 1 - 11. Bút thử điện
- Cấu tạo bút thử điện: gồm một đầu kim loại, một lò xo, bóng nê-ôn và
một điện trở nối tiếp với bóng đèn.
Hình 1 - 12. Cấu tạo bút thử điện
13
- Bút thử điện áp thấp sử dụng hiệu ứng điện dung ký sinh trên cơ thể người để
có thể hoạt động được.
Khi đầu bút được đặt lên vật mang điện, dòng điện sẽ đi qua điện trở, qua
bóng đèn và qua dung kháng của cơ thể người để hình thành mạch kín, làm
cho bóng đèn sáng lên. Thông thường, dòng điện này rất nhỏ nên không đủ để gây
giật chết người.
- Cách dùng bút thử điện: đặt một đầu bút vào mạch cần đo, ngón tay ta đặt
tiếp xúc với phần đỉnh kim loại phía trên đầu bút. Nếu mạch có điện, bộ phận bóng
đèn nê-on trên bút sẽ sáng điện lên.
Hình 1 - 13. Sử dụng bút thử điện kiểm tra nguồn
- Lưu ý khi dùng:
Bút sẽ không thể sử dụng để kiểm tra điện áp một chiều (DC). Do bút thử điện
sử dụng điện dung ký sinh trên cơ thể người để làm vật dẫn điện nên bút sẽ gây giật
nếu bóng đèn bên trong hoặc điện trở bị chạm (do nước lọt vào bên trong bút).
1.4. Khoan điện:
Dùng để khoan lỗ các vật liệu: sắt, gỗ, nhựa, gạch, bê tông, ... và vặn vít.
1.4.1. Cách sử dụng máy khoan
- Cách sử dụng khoan pin:
Bước 1: Sạc pin đầy và lắp pin vào máy khoan.
Bước 2: Nhấn công tắc để kiểm tra thử vận hành của máy.
Bước 3: Chọn chế độ khoan.
Bước 4: Điều chỉnh lực siết nếu sử dụng máy ở chế độ khoan bắt vít.
Bước 5: Chọn tốc độ hộp số.
Bước 6: Chọn chiều mũi khoan trên nút đảo chiều.
Bước 7: Tiến thao lắp mũi khoan phù hợp.
Bước 8: Nhấn công tắc để vận hành máy, khi vận hành điều chỉnh tốc độ bằng
cách thay đổi lực tác dụng của ngón tay vào công tắc của máy.
14
- Hình 1 - 14. Máy khoan pin
- Cách sử dụng khoan tay điện:
Hình 1 - 15. Máy khoan cầm tay dùng điện Bosch
Bước 1: Kiểm tra các chi tiết của máy xem đã chắc chắn chưa, lắp tay cầm phụ
và thước đo độ sâu.
Bước 2: Lắp mũi khoan
Bước 3: Chọn chế độ khoan
Bước 4: Chọn chiều khoan chuẩn xác
Bước 5: Kết nối với nguồn điện
Bước 6: Nhấn công tắc và bắt đầu vận hành máy.
1.4.2. Các thao tác kỹ thuật khi dùng máy khoan cầm tay.
- Bật/tắt máy
+ Để khởi động máy: nhấn và giữ xuống công tắc bật/mở để khởi động máy.
+ Để khóa máy: nhấn công tắc tắt/mở và nhấn nút khóa tự động.
15
- + Để tắt máy: nhả công tắc tắt/mở ra hoặc khi máy đang được khóa bằng bằng
nút khóa tự động thì nhấn nhanh công tắc tắt/mở rồi nhả ra.
- Điều chỉnh tốc độ điện tử:
Nút điều chỉnh tốc độ hay còn gọi là công tắc điều chỉnh tốc độ điện tử khoan
chính là công tắc tắt/mở. Lực ngón tay áp nhẹ máy hoạt động với công suất nhẹ,
trung bình. Lực áp mạnh làm máy tăng tốc và tăng tốc độ xoay.
Hình 1 - 16. Công tắc điều chỉnh tốc độ điện tử trên máy khoan
- Đảo chiều máy khoan:
Nút đảo chiều có nhiệm vụ chính là đảo chiều mũi khoan theo chiều kim đồng
hồ hoặc ngược chiều kim đồng hồ. Thao tác bằng cách nhấn để gạt chiều khoan
theo ý. Trên nút đã có ký hiệu mũi tên thể hiện chiều quay.
Với máy khoan pin, khi đưa nút đảo chiều về giữa đồng nghĩa với việc khóa
công tắc tắt mở khoan (giữ chế độ máy đang hoạt động), an toàn hơn khi sử dụng.
Hình 1 - 17. Các thiết kế nút đảo chiều ở máy khoan hiện nay
- Chọn chế độ khoan:
Chỉ có máy khoan xoay dùng điện có duy nhất chế độ khoan xoay. Còn với tất
cả các dòng khoan còn lại cần chọn chế độ khoan trước khi làm việc bằng núm vặn,
vòng chỉnh chế độ trên thân máy.
16
- Ở máy khoan pin: là một vòng chỉnh chế độ khoan, được đặt cạnh với vị trí
chỉnh lực siết, nằm ở phía đầu máy.
Thông thường trên máy khoan sẽ có 2 chức năng hoặc 3 chức năng sẽ được
đánh số hoặc chèn biểu tượng rất rõ ràng. Ví dụ như chế độ khoan thường, bắt vít
hoặc chế độ khoan búa.
Hình 1 - 18. Các chế độ khoan, bắt vít trên máy khoan
Ở máy khoan động lực: hai chế độ khoan búa và khoan xoay (khoan thường),
nút gạt chọn chế độ được đặt trên thân máy, có ký hiệu đi kèm.
Hình 1 - 19. Nút chọn chế độ khoan ở máy khoan động lực
Ở máy khoan bê tông: là núm vặn với khoan bê tông 2 chế độ hoặc khoan bê
tông 3 chế độ, núm vặn này được đặt ở phần đầu máy.
Hình 1 - 20. Nút chọn chế độ ở máy khoan bê tông
- Tháo lắp mũi khoan:
17
- Tháo lắp mũi khoan đầu khoan có khóa: dùng dụng cụ vặn mở, để mở đầu kẹp
có kích thước tương ứng với đường kính mũi khoan, đặt mũi khoan và dùng dụng
cụ vặn mở siết chặt lại. Để mở ra thì tiến hành ngược lại.
Hình 1 - 21. Tháo lắp mũi khoan đầu khoan có khóa và mũi khoan đầu khoan
Autolock
Tháo lắp mũi khoan đầu khoan Autolock: chọn chiều quay của máy theo chiều
ngược kim đồng hồ, một tay cầm công tắc máy, một tay giữ phần đầu kẹp. Điều
chỉnh tốc độ quay từ từ để mở đầu kẹp, đặt mũi khoan lên sau đó chọn chiều mũi
khoan theo chiều kim đồng hồ để vặn chắc mũi khoan.
Tháo lắp mũi khoan đầu kẹp: kéo vòng tròn to trên đầu mũi khoan vào bên
trong, đưa mũi khoan vào và thả tay ra. Khi tháo mũi khoan ra thực hiện ngược lại.
Tháo lắp mũi khoan đầu khoan chuôi kẹp: loại đầu khoan này bạn có thể thực
hiện với tay không, mở đầu khoan theo chiều ngược kim đồng hồ, đặt mũi khoan và
vặn theo chiều kim đồng hồ để siết chặt lại.
Hình 1 - 22. Tháo lắp mũi khoan đầu kẹp và đầu khoan chuôi kẹp
1.5. Sử dụng đồng hồ vạn năng (VOM)
Đồng hồ vạn năng (VOM) là thiết bị có 4 chức năng chính là đo điện trở, đo
điện áp 1 chiều DC, đo điện áp xoay chiều AC, đo dòng điện 1 chiều DC và đo điện
trở.
18
- 1.5.1. Đồng hồ vạn năng hiển thị kim:
Hình 1 - 23. Đồng hồ vạn năng chỉ thị kim
Hiển thị ohm
Hiển thị DC volt
Hiển thị AC volt
Hiển thị dòng mA
Hiển thị dòng dB
Hình 1 - 24. Mặt đồng hồ vạn năng chỉ thị kim
1.5.1.1. Sử dụng đồng hồ vạn năng đo điện áp xoay chiều (ACV)
- Các bước thực hiện:
+ Khi đo điện áp xoay chiều ta chuyển công tắc về thang đo ACV.
+ Cắm que đo màu đen vào cổng chung COM, que đo màu đỏ vào cổng
V/Ω(+).
+ Để thang đo cao hơn điện áp cần đo một nấc, ví dụ nếu đo điện áp AC 220V
ta để thang AC 250V. Trường hợp chưa biết khoảng điện áp cần đo thì để đồng hồ ở
thang đo có giá trị lớn nhất.
19
- + Đặt 2 que đo vào 2 điểm cần đo (mắc đồng hồ song song với nguồn cần đo).
Không cần quan tâm đến cực tính của đồng hồ
+ Đọc kết quả đo.
Hình 1 - 25. Sử dụng đồng hồ vạn năng đo điện áp xoay chiều
- Cách đọc khi đo điện áp xoay chiều:
+ Khi đo điện áp AC thì ta đọc giá trị trên vạch chỉ số ACV
+ Nếu để thang đo 250V thì ta đọc trên vạch có giá trị cao nhất là 250 (mỗi
vạch chia là 5 đơn vị ).
+ Nếu để thang đo 50V thì đọc trên vạch có giá trị cao nhất là 50 (mỗi vạch
chia là 1 đơn vị ).
+ Nếu để thang đo 10V thì đọc trên vạch có giá trị cao nhất là 10 (mỗi vạch
chia là 0,2 đơn vị ).
+ Trường hợp để thang 1000V nhưng không có vạch nào ghi cho giá trị 1000
thì đọc trên vạch giá trị Max = 10, giá trị đo được nhân với 100 lần.
+ Đọc trị số :
SỐ ĐO = CHỈ SỐ ĐỌC X (THANG ĐO / VẠCH ĐỌC)
Ví dụ: nếu để thang 250V, đọc trên vạch chia 250 thấy kim chỉ giá trị 220 thì giá
trị điện áp cần đo là:
250
U 220. 220 V
250
1.5.1.2. Sử dụng đồng hồ vạn năng đo điện áp một chiều (DCV)
- Các bước thực hiện:
+ Khi đo điện áp xoay chiều ta chuyển thang đo về các thang DCV.A
20
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
