GIáo trình truyền dữ liêu part 3

Chia sẻ: AJFGASKJHF SJHDB | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

141
lượt xem 55
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tầng này đôi khi được chia thành hai tầng con. Tầng con thứ nhất có tên Điều khiển Liên kết Lôgic (Logical Link Control, viết tắt là LLC). Tầng con này multiplex các giao thức hoạt động phía trên tầng liên kết dữ liệu, và theo tùy chọn có thể cung cấp chức năng điều khiển lưu lượng, acknowledgment, và khôi phục lỗi. Tầng con thứ hai có tên Điều khiển Truy nhập Môi trường (Media Access Control, viết tắt là MAC). Tầng con này quyết định tại mỗi thời điểm ai sẽ được phép truy nhập môi trường truyền dẫn....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIáo trình truyền dữ liêu part 3

Bt 0 0 0 0 0 1 ñu 0 0 0 0 1 0 Bư c 1 0 0 0 1 0 1 Bư c 2 0 0 1 0 1 Bư c 3 0 1 0 1 0 0 Bư c 4 1* 0* 1 0* 0 0 Bư c 5 1 1 1 0 1 0* B n tin o g i Bư c 6 0 1 1 1 0 1 Bư c 7 1 1 1 0 1 1 Bư c 8 0 1 1 1 1 0 Bư c 9 1 1 1 1 1 1 Bư c 0 1 0 1 1 0 10 1 0 1 1 0 0 Bư c 1 1 0 0 1 0 5 bit 0 thêm vào 11 0 0 1 1 1 0 Bư c 0 1 1 1 0 0 12 Bư c 13 Bư c 14 Bư c 15 41444444424444443 s dư - Trong thí d trên P =110101 = x5 + x4 + x2 + 1, nên m ch ch a ba c ng EX-OR các v trí tương ng v i 1, x2 và x4 (x5 ng v i thanh ghi d ch cu i cùng FFA). Ðư ng h i ti p t x5 v x4, x2 và 1 (x0) ñ th c hi n phép c ng Mod-2 v i s P(x) như nói trên. - Trong 5 bư c ñ u tiên, các bit có tr ng s l n c a M(x). 2n xu t hi n ngã ra các FFD m t cách bình thư ng. - T bư c th 6 các k t qu ph i k ñ n tác d ng c a c ng EX-OR, thí d bư c th 6 ngõ ra E chính là c ng Mod-2 c a tín hi u vào (bit 0) và tín hi u ngã ra A trư c ñó (bit 1), t c th c hi n EX-OR hai bít 0 và 1 ta ñư c bit 1. Ngã ra D (bit 0) EX-OR v i ngã ra A (bit 1) ñ ñư c bit 1 ngã ra C. Ngã ra B(bit 0) EX-OR v i ngã ra A (bit 1) ñ ñư c bit 1 ngã ra A. Trên hình v các bit EX-OR v i bit ngã ra A ñư c ñánh d u. Tương t như th , sau15 l n d ch (bư c 15), d li u ngã ra các FF chính là mã CRC (s dư R = 01110). Ngã ra A là MSB. Có 4 da th c P(x) ñư c dùng ñ t o mê CRC thông d ng: = x12 +x11 + x3 + x2 + x + 1 CRC_12 = x16+x15 + x2 + 1 CRC_16 CRC_CCITT = x16+x12 + x5 + 1 = x32+ x26+ x23+ x22 + x16+ x12 + x11+ x10+ x8+ x7 + x5 + x4 + x2+ x +1 CRC_32
CRC_12 dùng truy n v i ký t 6 bit và khung FCS dài 12 bit. CRC_16 & CRC_CCITT dùng truy n ký t 8 bit và khung FCS dài 16 bit. ( M và Âu châu). CRC_32 Dùng trong m ng c c b (LAN) và m t s ng d ng c a DOD (Department Of Defense). 3.2.3 Mã Hamming : Mã Hamming là m t bư c phát tri n c a ki m tra ch n l và có kh năng s a sai do xác ñ nh ñư c v trí l i. S lư ng bít c a mã Hamming tùy thu c s lư ng bít c a chu i d li u. Ta có th lý lu n như sau ñ xác ñ nh s lư ng bít c a mã Hamming. G i m là s bít c a chu i d li u và n là s bít c a mã Hamming, t ng s bít phát ñi là m+n - V i n = 1 ta xác ñ nh ñư c 1 trong 2 k t qu : chu i d li u sai ho c ñúng nhưng không bi t v trí l i. - V i n = 2, 1 trong 4 trư ng h p x y ra: 2 phép ki m tra ñ u cho k t qu ñúng, 2 phép ki m tra ñ u cho k t qu sai, phép ki m tra th nh t sai, phép ki m tra th hai ñúng và ngư c l i. 4 trư ng h p này cho phép k t lu n ñư c 1 bít sai 1 trong 3 v trí. - V i n=3, có 8 kh năng x y ra và ta có th k t lu n ñư c 1 bít sai 1 trong 7 v trí. - V i s n b t kỳ, có 2n kh năng x y ra và ta có th k t lu n ñư c 1 bít sai 1 trong n 2 -1 v trí. V y ñ có th phát hi n 1 l i t i 1 v trí c th thì s n nh nh t ñư c ch n ph i th a: 2n - 1 ≥ m + n hay 2n ≥ m + n + 1 Các bít c a mã Hamming chèn vào v trí 2n và dùng cho ki m tra ch n l . Các bít khác là bít thông tin (d li u). Dư i ñây là m t ví d ñ th y cách xác ñ nh mã Hamming: Gi s chu i d li u c n truy n g m 4 bít như sau : 101 0 V i m = 4 , ta ch n n = 3, b t ñ ng th c trên ñư c th a G i các bít c a mã Hamming là H1 H2 và H4 (1, 2, 4 là các v trí mà ta s ñ t 3 bít c a mã Hamming vào dòng d li u). G i các bít dòng d li u là X3, X5, X6, X7. T h p các bít d li u và bít mã, ta ñươc 1 2 3 4 5 6 7 H1 H2 X3 H4 X5 X6 X7 Gi s ta ch n Parity ch n, các bít mã s ñư c xác ñ nh như sau: H1⊕ X3 ⊕ X5 ⊕ X7 = 0 H1 =X3 ⊕ X5 ⊕ X7 =1 ⊕ ( 0 ⊕ 0 ) = 1 ⊕ 0 = 1 Tương t : H2 = X3 ⊕ X6 ⊕ X7 = 1 ⊕ ( 1 ⊕ 0 ) = 1 ⊕ 1 = 0 H4 = X5 ⊕ X6 ⊕ X7 =0 ⊕ ( 1 ⊕ 0 ) = 0 ⊕ 1 B n tin bao g m bít mã tr thành: 1 0 1 1 0 1 0 máy thu ñ ki m tra ngư i ta th c hi n các phép toán:
C1 = H1⊕ X3 ⊕ X5 ⊕ X7 C2 = H2⊕ X3 ⊕ X6 ⊕ X7 C4 = H4⊕ X5 ⊕ X6 ⊕ X7 N u C1=C2=C4=0, không có l i x y ra N u C1 = 1, C2 = C4 = 0, m t trong các bít 1, 3, 5, 7 b l i. Nhưng C2 = C4 = 0 có nghĩa là các bít 2, 3, 6, 7 và 4, 5, 6, 7 ñã ñúng. V y bít sai ph i là bít 1 Lý lu n tương t ta có các trư ng h p khác. Thí d n u C1= C2 = C4 = 1 thì bít l i là bít 7 Thí d b n tin nh n ñư c là 1 0 1 1 1 1 0 M ch dò sai s tính C1 , C2 , C4 như sau: C1 = H1⊕ X3 ⊕ X5 ⊕ X7 = 1 ⊕ 1 ⊕ 1 ⊕ 0=1 C2 = H2 ⊕ X3 ⊕ X6 ⊕ X7 = 0 ⊕ 1 ⊕ 1 ⊕ 0=0 C4 = H4⊕ X5 ⊕ X6 ⊕ X7 = 1 ⊕ 1 ⊕ 1 ⊕ 0=1 Vì ch bít X5 thu c c C1 và C4 nên bít sai là bít th 5 Quan sát t h p C4 C2 C1 ta th y C4 C2 C1 = 101 = (5)10 . Như v y giá tr có ñư c c a t h p này cho ta bi t v trí bít sai c n s a ch a. N u t h p này b ng 0 ch ng t b n tin nh n ñúng. Mã Hamming có th ñư c phát tri n ñ dò ra hai bít sai và s a ñư c m t bit l i. 3.3 MÃ NÉN D LI U : M t v n ñ cũng luôn ñư c quan tâm trong truy n d li u là làm th nào ñ gi m thi u s bít c n thi t ñ truy n m t b n tin. - Như ta ñã bi t, phương pháp ñi u ch vi phân, ngoài tác d ng t t v m t ñ ng b còn có tác d ng gi m s bít ñi r t nhi u n u thông tin có tính l p l i. - M t phương pháp khác là mã hóa Run Length. Phương pháp này cho phép ngư i ta phát ñi các mã thay cho các chu i ký t có tính l p l i kèm theo mã ñi u khi n báo cho bên thu s l n l p l i, nh mã này mà bên thu có th t o l i toàn b chu i thông tin ñã truy n. - Mã ñ h a trong h th ng Videotex dùng m t b ng mã hình h c ñ phát ñi các ñ h a c a máy tính ho c hình nh video. M i hình ñư c phát ñi là t p h p các hình cơ b n v i v trí, màu s c và kích thư c xác ñ nh. Các hình cơ b n là các vòng tròn, hình ch nh t....Ði u này làm gi m r t nhi u s bít c n thi t so v i vi c ph i phát ñi t ng t a ñ và màu c a t ng ñi m trên màn hình. 3.3.1 Mã Huffman. 3.3.2 Mã Run length. 3.3.3 Mã vi phân. 3.3.1 Mã Huffman : Mã Huffman l i d ng xác su t x y ra c a các ký t khác nhau mà gán các t mã ng n cho các ký t có xác su t x y ra l n và ngư c l i. Thí d , thay vì dùng 7 bít ñ mã t t c các ký t như mã ASCII, ngư i ta ch gán 2 bít cho ch E và 10 bít cho ch Z, b i l , trong ti ng
Anh xác su t xu t hi n ch E r t l n so v i xác su t xu t hi n ch Z. Mã này còn có tên Mã ph thu c t n s (frequency dependent code) V i phương pháp này s bít trung bình dùng cho m i ký t s gi m. Nhưng do các mã dài ng n khác nhau, ñ máy thu phân bi t ñư c, ngư i ta ph i ch n các t mã ng n sao cho không trùng v i các bít ñ u c a các t mã dài hơn. G i là tính ti n t (prefix property). Gi i thu t Huffman: Dư i ñây là các bư c t o mã Huffman - Tương ng v i m i d ki n liên k t m t cây nh phân ch a duy nh t m t nút. m i cây ghi t n s xu t hi n mà ta g i là tr ng lư ng c a cây. - Tìm hai cây nh nh t. N u có nhi u hơn hai, ta ch n ng u nhiên hai cây trong s các cây có tr ng lư ng nh nh t, ghép chúng l i thành m t cây ñơn v i nút g c m i. T ng tr ng lư ng hai cây này là tr ng lư ng c a cây m i. - L p l i các bư c cho t i lúc ch còn m t cây duy nh t. Các cây ban ñ u tr thành các lá c a cây nh phân cu i cùng này. Ta bi t r ng ñ i v i cây nh phân thì ch có m t ñư ng duy nh t t g c cho t i lá. V i m i lá, ñư ng t g c ñ n nó chính là mã Huffman tương ng. Mã này xác ñ nh b ng cách ghi tr 0 cho nhánh bên trái và 1 cho nhánh bên ph i (ho c ngư c l i). Thí d 1: Thi t l p mã Huffman cho các ký t A, B, C, D, E v i t n s xu t hi n l n lư t là 0,25; 0,15; 0,10; 0,20; 0,30. (H 3.3a) là cây v i 5 nút ñơn ban ñ u và tr ng lư ng tương ng. (H 3.3b) ghép 2 cây B và C thành m t cây m i v i tr ng lư ng là t ng tr ng lư ng cây B và C (0,25) Bư c ti p theo ta có th ghép cây m i hình thành v i cây D hay cây A v i D. (H 3.3c) ghép cây m i v i D ñ ñư c m t cây tr ng lư ng là 0,45. (H 3.3d) ghép cây E và A Cu i cùng, ghép hai cây m i t o ñ ñư c m t cây duy nh t, Ghi tr 0 và 1 vào các nhánh (H 3.3e). (H3.3) Ta ñư c b ng mã sau: Ký t Mã
A 01 B 110 C 111 D 10 E 00 Chi u dài trung bình c a t mã có th tính như sau: 0,25*2 + 0,15*3 + 0,10*3 + 0,20*2 + 0,30*2 = 2,25 bít/ký t Do có s ch n ng u nhiên khi các d ki n có cùng tr ng lư ng nên k t qu có th cho các b ng mã khác nhau. Tuy nhiên, k t qu cu i cùng c a các b mã khác nhau ph i cho cùng chi u dài trung bình c a t mã. Thí d 2: Mã hoá giá tr nhi t ñ trong kho ng t 20°C ñ n 30°C v i xác su t cho trong (H 3.4). Thay vì th c hi n các cây nh phân như trên, ta có th d a vào xác su t c a các giá tr nhi t ñ mà l p m t ñ h a ñ th c hi n vi c mã hóa sao cho các giá tr có xác su t l n s dùng t mã ng n nh t có th có. Các s ki n (là các giá tr nhi t ñ ) ñư c li t kê theo xác su t gi m d n (H 3.4a) Ta b t ñ u b ng cách gán hai bít 0 và 1 cho 2 s ki n có kh năng x y ra ít nh t, sau ñó hai s ki n này ñư c t h p thành m t s ki n có xác su t b ng t ng hai xác su t c a hai s ki n ñó, các s ki n ñư c s p x p theo th t gi m d n và th t c l p l i t dư i lên và t trái sang ph i cho ñ n khi hai s ki n cu i cùng ñư c k t h p. T mã c a các s ki n ñư c vi t b ng cách dò theo các ñư ng c a sơ ñ theo chi u ngư c l i, t ph i qua trái. Cu i cùng ta có b ng mã (H 3.4b) T mã trung bình: 0,21*2 + 0,17*3 + 0,15*3 + 0,12*3 + 0,1*3 + 0,06*4 + 0,05*4 + 0,04*5 + 0,03*6 + 0,02*6 =3,18 bít/s ki n S bít dùng mã hóa ñã gi m kho ng 20%. M t ưu th c a phương pháp Huffman là có th l p trình ñ th c hi n vi c mã hóa. Tr l i Thí d 1, bây gi gi s chu i ký t ñư c phát ñi là A B E C A D B C, tương ng v i chu i bít 01110001110110110111, máy thu khi nh n ñư c chu i d li u s th c hi n vi c gi i mã như th nào ? Nh vào tính ti n t c a các mã, máy thu s l n lư t ñ c các bít cho t i khi g p m t chu i con các bít tương ng v i m t mã s d ng l i, gi i mã ký t này, sau ñó ti p t c ñ c chu i d li u k ti p ñ tìm ra ký t th hai. . .
(a) (H3.4) (b) 3.3.2 Mã Run length : Mã Huffman tuy có làm gi m s bít truy n ñi nhưng nó ñòi h i d li u ph i ñư c t p h p thành t ng nhóm hay ký t ñ xác ñ nh t n s l p l i c a các nhóm hay ký t này. Vi c này ñôi khi r t khó th c hi n ñ i v i m t s lo i d li u thí d như d li u t m t b n fax, tín hi u mã hình nh . . . L y thí d trư ng h p b n fax, d li u ñư c phát ñi không ph i là các ký t mà là các bít tương ng v i ñi m sáng t i trên t gi y, như v y ph i có m t k thu t phù h p ñ nén chu i d li u này, ñó chính là mã Run length. Mã Run length ñư c t o ra b ng cách quan sát chu i bit 0 (ho c 1) liên ti p và thay th chi u dài chu i bít này b i m t s nh phân. máy thu khi nh n ñư c các s nh phân s thay các s này b i các bít 0 (ho c 1) ñ ng th i chèn các bít khác lo i vào. Thí d ta ph i t o mã Run length cho chu i d li u sau b ng cách dùng s 4 bít thay cho s bit 0 liên ti p: Dòng d li u 0. . .010. . .0110. . .010. . .0110. . .0 91 bít S bít 0 liên ti p 14 9 20 30 11 Run length (nh phân) 1110 1001 0000 1111 0101 1111 1111 0000 0000 1011 40 bít Run length (th p phân) 14 9 0 15 5 15 15 0 0 11 Nh n xét cách t o mã : - 1 bít 1 gi a các chu i bít 0 s không ñư c mã, máy thu t ñ ng chèn bít 1 này vào khi ph c h i d li u. - N u có 2 bít 1 liên ti p, ta xem như có 1 chu i g m không bít 0 gi a 2 bít 1 này và ph i ñư c thay th b i s 0000. - N u s s 0 nhi u hơn 15 ta ph i dùng 2 s nh phân thay cho chu i này (20=15+5; 30=15+15). máy thu khi g p chu i b n bít 1 nó ph i hi u là ph i l y t ng s này v i các s phía sau, n u s sau cùng cũng g m 4 bít 1, máy thu ph i ñư c báo b ng chu i 4 bít 0 theo sau (trư ng h p sau s 30)
- N u chu i d li u b t ñ u b ng bit 1 thì máy phát s g i ñi 4 bít 0 ñ u tiên. K thu t nén này ch có hi u qu khi chu i d li u ch a r t nhi u m t lo i bit. Ngoài ra, k thu t nén Run length cũng ñư c dùng mã hóa các chu i ký t gi ng nhau b ng cách thay m i chu i ký t liên ti p b ng con s ch ñ dài ñ ng trư c ký t ñó. Thí d , v i chu i HHHHHFFFFFFFFYYYYYYYYYYYYYGGGGGGGGGG S có mã là: 5H8F13Y10G 3.3.3 Mã vi phân (Differential encoding) : Còn g i là mã tương ñ i (Relative encoding) Trong nhi u trư ng h p, các d li u liên ti p nhau thay ñ i r t ít . Thí d trư ng h p mã tín hi u hình nh trong k thu t video, do ph i x lý 30 bán nh (khung) trong m t giây ñ t o nh ñ ng, nên chi ti t c a các nh không khác nhau bao nhiêu, thay vì ph i nén tín hi u t ng khung ngư i ta nghĩ t i vi c xác ñ nh s khác nhau c a các khung liên ti p, mã thông tin này và g i ñi. Nguyên t c c a mã vi phân như sau: khung th nh t ñư c phát ñi ñ ng th i lưu b ñ m c a máy phát và thu. Máy phát s so sánh khung th hai v i khung th nh t này, mã s khác bi t và phát ñi dư i d ng m t khung. Máy thu khi nh n khung th hai, nh các mã ch s khác bi t mà so sánh v i khung th nh t (ñã lưu trư c ñó) ñ tái t o khung th hai, ñ ng th i nó lưu khung th hai này trong b ñ m và quá trình ti p t c v i các khung m i. (H 3.5) là m t thí d minh h a. 5762866356 5762866356 5762866356 6576563237 6585563337 6575563247 8468564885 8468564885 8468564885 5139865576 5139765586 5129865566 5529968951 5529968951 5529968951 Khung th nh t Khung th nhì Khung th ba 0000000000 0000000000 0 0 0 1 0 0 0 0 -1 0 0010000100 0000000000 0000000000 0010000010 0 0 0 0 -1 0 0 0 1 0 0000000000 0000000000 Khung phát ñi là sai Khung phát ñi là sai bi t gi a khung th bi t gi a khung th nhì và khung th nh t ba và khung th nhì (H 3.5) D li u g m các s nguyên ñư c bi u di n trong m t khung 2 chi u, chúng không mang m t ý nghĩa c th nào, m c ñích c a thí d là ñ hi u cách t o mã. Khung th nh t ch a m t t p h p các s nguyên và khung th hai ch a m t t p h p các s nguyên khác khung th nh t m t ít.
Trong hình, các khung n m dư i khung th hai và th ba là khung ch a các mã vi phân, s 0 ch không có s khác bi t d li u c a 2 khung, s 1ch d li u khung sau l n hơn khung trư c 1 ñơn v và s -1 ch ngư c l i. Dĩ nhiên có th s d ng các s khác hơn là 1 và -1. Thí d cho ta th y s xu t hi n m t chu i dài các bít 0 và có th ñư c nén nh phương pháp Run length. 3.4 M T MÃ : Trong nhi u trư ng h p, b n tin c n ñư c gi bí m t ñ i v i ñ tam nhân thì vi c mã hóa ñư c th c hi n dư i d ng m t: b n tin ñư c mã b i m t khóa mà ch hai ngư i liên h trong trao ñ i thông tin bi t ñ s d ng khi mã hóa và gi i mã. G i b n tin ban ñ u là P (Plaintext), b n tin ñã cài m t mã là C (Ciphertext) thì C = Ek(P), E và k là gi i thu t và khóa t o mã ( Algorithm & Encryption key). Nơi nh n, nh n b n tin C và ph c h i l i P v i gi i thu t và khóa là D và k’ : P =Dk’(C) = Dk’ Ek(P). Trong ña s trư ng h p (nhưng không ph i luôn luôn) k=k’. Gi i thu t và khóa càng ph c t p thì ñ an toàn c a b n tin càng cao. Chúng ta s xét m t s cách t o m t mã t ñơn gi n ñ n ph c t p. 3.4.1.Mã Caesar 3.4.2. Mã ña m u t . 3.4.3. Mã chuy n v . 3.4.4. Mã DES. 3.4.1. Mã Caesar (Caesar cipher) : Còn g i là mã m u t ñơn (mono-alphabetic cipher) Ðây là lo i m t mã có s m nh t và ñơn gi n nh t. Ngư i ta s thay các ký t c a b n tin b ng các ký t khác theo m t qui lu t nào ñó, thí d b ng cách c ng m t s nguyên vào mã ASCII c a các ký t ta s có m t b n tin m t. Thí d c ng 1 vào mã ASCII ta s có ký t B thay cho A, C thay cho B . . . . Và nơi nh n s gi i mã b ng cách tr 1 cho các mã nh n ñư c trư c khi tra b ng mã ASCII. Vì gi i thu t t o mã quá ñơn gi n nên b n tin có th ñư c gi i mã m t cách d dàng mà không c n bi t trư c khóa. Thí d , trong ti ng Anh, các ký t E, T, O và N là các ký t thư ng xu t hi n nhi u l n trong các văn b n nên khi g p b n mã ngư i ta có th thay các ký t l p l i nhi u l n b ng các ký t này. Sau vài th nghi m có th th y ñư c qui lu t và suy ra b n tin. Ð minh h a, gi s m t ngư i nh n ñư c b n tin sau: {;RSDR\SFF\,PMRU \YP\,U \NSML \ SVVPIMY \ $234567890 Trư c nh t ngư i ta li t kê các ký t thư ng x y ra : \ (7 l n), S (4 l n), R, P và M (3 l n), như v y ngư i ta có th thay th các ký t S, R, P, M b i E, T, O, A và N (in ñ m):
{;EADE \AFF \,ONEU \YO \,U \NANL \AVVOINY \$234567890 Ti p t c, ngư i ta có th nghĩ là trong m t văn b n luôn có các kho ng tr ng, như v y th thay các d u \ b ng các kho ng tr ng, b n tin thành {;EADE AFF ,ONEU YO ,U NANL AVVOINY $234567890 Nh n xét ti p các t ch a ít ký t như AFF và YO, trong ti ng Anh, t 3 ký t mà hai ký t sau gi ng nhau khi n ta nghĩ ñ n t ADD và t 2 ký t k t thúc b ng O khi n ta nghĩ t i t TO. Thay vào ta l i ñư c b n tin: {;EADE ADD ,ONEU TO ,U NANL AVVOINY $234567890 Cho t i ñây, dư ng như ta ñã ñi ñư c m t ño n ñư ng khá dài ñ s p t i ñích, thêm vài l n th ngư i ta có th tìm ra b n tin. PLEASE ADD MONEY TO MY BANK ACCOUNT #123456789 M t phương pháp khác ñ t o mã m u t ñơn có tên là Polybius square. M u t I và J ñư c k t h p l i và ñư c x lý như m t t ñơn, ñ t ng s m u t là 25. 25 m u t l i ñư c chia thành dãy 5x5. M i m u t s ñư c mã b i m t c p s tương ng v i hàng và c t trong b ng mã 1234 5 1 ABCD E 2 F G H IJ K 3 LMNO P 4 QRST U 5 VWXY Z Thí d b n văn N O W I S T H E T I M E 33 43 25 42 34 44 32 51 44 42 23 51 3.4.2. Mã ña m u t (Poly-alphabetic cipher) : Ð tránh vi c l p l i các ký t trong b n m t mã, ngư i ta dùng lo i mã ña m u t , tương t mã Caesar, m i ký t cũng ñư c thay b i m t ký t khác, nhưng các ký t gi ng nhau không ph i ñư c thay b ng m t ký t duy nh t, mà s ñư c thay b ng các ký t khác nhau tùy theo v trí c a nó. M t thí d c a mã ña m u t là mã Vigenère Dùng m t mãng 2 chi u c a các ký t , trong ñó m i hàng ch a các m u t theo Alphabet nhưng th t trong t ng hàng khác nhau: Thí d : Ct 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1516 1718 19 20 21 22 23 24 25 Hàng 0 A B CD E FGH I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Hàng 1 B C DE FGH I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A Hàng 2 C DE F GH I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B Hàng 3 D E FG H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C
. . . . . . . . . . . . . . Hàng 24 Y Z AB C D E FGH I J K L M N O P Q R S T U VW X Hàng 25 Z AB C D E FGH I J K L M N O P Q R S T U V WXY Ct 0 12 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1516 17 18 1920 21 22 23 24 25 Ð thay th m t ký t , g i i là v trí tương ñ i c a nó trong b n tin (b t ñ u là v trí 0) và j là v trí tương ñ i c a nó trong th t Alphabet. G i V là m ng, ký t s ñư c thay b ng m t ký t trong V[ i mod 26,j ]. Thí d dùng m ng trên ñ thay các ch THE trong b n tin các v trí 25, 54 và 104. Ta l p b ng thay th như sau: Ký t c n thay V trí i i mod 26 V trí j Ký t ph i thay T 25 25 19 S (h25, kt19) H 26 0 7 H (h0, kt7) E 27 1 4 F T 54 2 19 V H 55 3 7 K E 56 4 4 I T 104 0 19 T H 105 1 7 I E 106 2 4 G Như v y các ký t THE các v trí khác nhau trong b n tin ñã l n lư t ñư c thay b i SHF, VKI và TIG. M c dù ñã gi i quy t ñư c s l p l i, nhưng xét k chúng ta v n th y r ng có m t qui lu t mà ngư i ta v n có th nh n ra ñó là kho ng cách c a các ký t c a cùng m t mã là như nhau do tính tu n hoàn c a mãng m u t mà chúng ta s d ng và do bài toán mod 26 (kho ng cách trong mã ASCII c a S & H, V & K và T & I ñ u là 11). Ð kh c ph c ñi u này ngư i ta có th tăng s hàng c a mãng ký t lên, nhưng như v y ñưa ñ n k t qu là khóa có th quá dài (th m chí dài hơn b n tin), khó khăn cho vi c phát và lưu tr m t cách an toàn. 3.4.3. Mã chuy n v (Transposition cipher): Ngư i ta s s p x p l i th t các ký t c a b n văn b ng cách lưu chúng trong m t mãng 2 chi u m c t, m ký t ñ u tiên s cho vào hàng th nh t, m ký t k ti p cho vào hàng th hai, và c th ti p t c cho h t b n tin, sau ñó hoán ñ i v trí các c t theo th t m i, gi s p1, p2 . . . pm. S hoán ñ i có th th c hi n m t cách ng u nhiên ho c theo m t qui lu t ñ nh trư c. B n tin s ñư c truy n ñi theo th t t p1, p2 . . . ñ n pm Thí d b n tin c n phát: MISS PIGGY KERMIT ANIMAL AND FOZZIE BEAR Gi s dùng mãng 5 c t 1 2 3 4 5, B n tin ñư c ñưa vào mãng như sau: S ct
1 2 3 4 5 M I S S P I G G Y K E R M I T A N I M A L A N D F O Z Z I E B E A R S p x p l i các c t theo th t 2, 4, 3, 1, 5, ta ñư c b n tin: IIKTMNZBSGRAL IASGE ADZEMP IIAO (2 kho ng tr ng) YMN FER Rõ ràng là b n tin ñã mã hóa không còn m t dáng d p nào c a b n tin ban ñ u. Nhưng phương pháp v n còn khuy t ñi m là s l p l i c a các ký t . N u k gian xác ñ nh ñư c m t mã ñã dùng là lo i chuy n v thì kh năng gi i ñư c mã không khó l m (nh t là có phương ti n tin h c trong tay). 3.4.4. Mã DES (Data Encryption Standard) : Mã DES ñư c phát tri n b i IBM vào nh ng năm ñ u th p niên 70, ñã ñư c chính ph cho phép xem như chu n trong vi c t o m t mã dùng trong thương m i và nh ng tin t c không coi là bí m t và ngư i ta ñã ch t o các chip VLSI ñ th c hi n viêc t o mã nhanh hơn. DES chia b n tin ra thành t ng kh i 64 bit và dùng khóa 56 bit ñ th c hi n quá trình t o mã r t ph c t p bao g m các k thu t như chuy n v , thay th , toán t EX-OR và vài x lý khác ñ t o nên m t b n mã 64 bit. Ti n trình th c hiên g m: - Bư c 1: Chuy n v 64 bit d li u và 56 bit khóa - Bư c 2 g m 16 l n th c hi n s mã hóa tương t nhau nhưng v i các khóa khác nhau, d li u ra c a l n th c hi n trư c s là d li u vào c a l n th c hi n sau. - Bư c 3: Tr n 32 bit ñ u và 32 bit cu i - Bư c 4: Th c hi n l n chuy n v cu i cùng. (H 3. 6) mô t các bư c t o mã c a DES
(H3.6) (H 3.7) minh h a m t trong 16 l n th c hi n mã hóa Trong (H 3.7) , các ký hi u C64 ch 64 bít ñã ñư c mã hóa, L32 ch 32 bit ñ u c a C64, R32 là 32 bít cu i, K56 là khóa 56 bít. Ngoài ra các ký hi u như X48 ch chu i d li u 48 bít có ñư c t m t tác v trung gian trư c ñó. Lưu ý là ñ ñơn gi n, chúng ta ch dùng cùng 1 ký hi u cho các chu i d li u ra c a cùng 1 tác v , nhưng các chu i này là khác nhau (Thí d , cùng dùng ký hi u X6 cho các chu i d li u ra t m ch chia nhóm, nhưng các chu i ra t các m ch khác nhau thì khác nhau). Như (H 3.7) mô t , ñ u tiên, ngư i ta chia 64 bít ra làm ñôi, 32 bít ñ u ký hi u L32 và 32 bít còn l i là R32. Ti p theo chu i R32 ñư c m r ng thành 48 bít (R48) b ng cách chuy n v và nhân ñôi m t s bit (Ta ký hi u R48 ñ nh n m nh r ng chu i này ñư c d n xu t t R32). Ð ng th i khóa 56 bit cũng ñư c phân làm ñôi và th c hi n vi c quay vòng cho m i nhóm (s l n quay tùy theo gi i thu t t ng bư c mã hóa khác nhau), sau ñó th c hi n chuy n v , chu i bít ra ký hi u là K56. Bư c ti p theo là th c hi n hàm EX-OR cho R48 và K56, k t qu là chu i X48, chu i này l i ñư c phân thành 8 nhóm 6 bít (X6) r i th c hi n vi c thay th ñ gi m xu ng thành các nhóm 4 bít (X4) sau ñó t h p 8 nhóm này ñ thành chu i X32. X32 l i ñư c EX-OR v i L32, k t qu là X32. Cu i cùng chu i X32 t h p v i chu i bít R32 ñ cho mã 64 bít (C64).
(H3.7) Tóm l i, gi i thu t ñ có ñư c m t b n tin m t r t là ph c t p, nhưng như th v n chưa ch c ñã b o m t tuy t ñ i ñư c b n tin. Ngoài ra, vi c qui ư c v i nhau cách t o các khóa ho c cách thông tin cho nhau v các khóa cũng ph i ñư c th c hi n sao cho bí m t ph i ñư c b o ñ m. V n ñ b o m t còn r t nhi u ñi u ph i nghiên c u.
CHƯƠNG 4 TRUY N N I TI P B T ð NG B . N i dung: 4.1 H TH NG TRUY N D LI U . 4.2 M U TÍN HI U TRONG TRUY N B T ð NG B . 4.3 VÀI IC TH C HI N GIAO TH C B T ð NG B . ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Như ñã bi t, trong các h th ng truy n d li u có hai cách ñưa tín hi u lên ñư ng truy n: n i ti p và song song. Cách truy n song song thư ng ñư c truy n trên m t kho ng cách ng n, ví d gi a các thi t b trong cùng m t phòng như t máy tính sang máy in. Cách truy n n i ti p thư ng ñư c th c hi n khi kho ng cách truy n khá xa. Ngoài ra, trong cách truy n n i ti p, d a vào cách th c hi n s ñ ng b gi a nơi phát và thu ta có hai ch ñ ho t ñ ng: ñ ng b và b t ñ ng b . Trong ch ñ b t ñ ng b , xung ñ ng h ñư c t o ra m t cách riêng r máy phát và máy thu d a vào t n s danh ñ nh tương ng v i v n t c truy n (bit rate ho c baud rate). Trong ch ñ ñ ng b , nơi phát có th g i xung ñ ng h t i nơi thu theo m t kênh truy n song song v i kênh truy n d li u ho c nơi thu t t o ra xung ñ ng h b ng cách tách tín hi u th i gian t dòng d li u. Chương này bàn ñ n ch ñ truy n n i ti p b t ñ ng b . Chúng ta s l n lư t gi i thi u tính ch t chung c a h th ng truy n d li u, các giao th c c a h th ng truy n b t ñ ng b . Chúng ta cũng s kh o sát vài IC th c hi n ch c năng bi n ñ i song song, n i ti p trong các thi t b thu phát . 4.1 H TH NG TRUY N D LI U: 4.1.1 V n hành . 4.1.2 Dung lư ng c a kênh truy n . 4.1.1 V n hành : M t m u h th ng truy n d li u g m 3 b ph n chính (H 4.1) - M t c p thi t b x lý tín hi u (Terminal, vd máy tính), m t c a máy phát (chuy n thông tin thành tín hi u s ) và m t c a máy thu (chuy n d li u s thành thông tin). - M t c p giao di n n i ti p, ñư c g i là thi t b ñ u cu i (Data Terminal Equipment, DTE) mà nhi m v chính là bi n ñ i chu i d li u song song thành n i ti p
máy phát và ngư c l i máy thu, ñ ng th i th c hi n m t s ch c năng khác theo yêu c u c a ngư i s d ng. - M t c p giao di n truy n d li u, ñư c g i là thi t b truy n d li u (Data Communication Equipment, DCE), th c hi n s giao ti p gi a DTE và môi trư ng truy n. Máy tính hay Bn Giao di n Giao di n truy n n i ti p DTE d li u DCE Terminal tin  → → → phát | | Báo nh n Kênh truy n | | | | | Máy tính hay Bn Giao di n Giao di n truy n | Terminal thu tin n i ti p d li u | | ← ← ←  DTE DCE (H 4.1) V n hành c a h th ng như sau : Máy tính g i b n tin dư i d ng m t chu i ký t song song t i DTE. ñây b n tin ñư c chuy n sang d ng n i ti p ñ phát ñi t ng bít t ng th i ñi m . Ð i v i các h th ng b t ñ ng b , thi t b DTE s thêm vào các bít Start và Stop m i ký t n i ti p này và n u có yêu c u, bít ki m tra ch n l cũng ñư c thêm vào ñây . Ðây là m t dòng n i ti p các tín hi u nh phân tương thích v i các chu n v ñi n c a EIA như RS-232C (D), RS-422A ho c 423A. DCE là b ph n chuy n tín hi u ra kênh truy n. D ng chính xác c a DCE tùy thu c vào kênh truy n, ví d , các DCE ñư c dùng thúc ñư ng dây hi n nay là RS-422A ho c 423A có th thích h p ñ truy n tín hi u d i n n v i kho ng cách t i ña là 1200m còn n u dùng ñư ng dây ñi n tho i ñ truy n thì DCE tương thích ph i là các Modem. máy thu b ph n giao ti p bi n ñ i chu i ký t n i ti p thành song song ñư c ñ c b i máy tính hay thi t b truy n tin ñ u cu i khác. M t b n tin báo nh n ñư c ph n h i t i máy phát ñ báo nh n ñ ng th i báo l i, n u có l i b n tin s ñư c phát l i sau khi s a l i. Trong trư ng h p này máy thu ñã tr thành máy phá. 4.1.2 Dung lư ng c a kênh truy n : Kh năng và ph m ch t c a m t kênh truy n xác ñ nh b i dung lư ng c a nó. Nh c l i, m t tín hi u t n s x , tín hi u l y m u ph i có t n s t i thi u là 2x, yêu c u m t băng thông t i thi u là x ñ truy n , n u dùng n bít ñ mã hóa tín hi u này thì v n t c truy n s là 2nx, ta g i C = 2nx là dung lư ng c a kênh truy n. Ví d , trong ñi n tho i t n s tín hi u là 2,7kHz n u dùng 1 bít (n = 1) ñ mã hóa tín hi u thì dung lư ng kênh truy n C = 5,4kbps, n u dùng s 2 bít ( n = 2) thì C = 10,8kbps ..... Như v y dung lư ng c a kênh truy n t l v i s bít dùng mã hóa tín hi u và băng thông c a nó. Nhưng khi băng thông c a kênh truy n càng l n thì tính mi n nhi u
c a h th ng càng kém nên ñ gia tăng dung lư ng kênh truy n ngư i ta thư ng tăng s bít dùng mã hóa tín hi u và dùng phương pháp ñi u ch ña pha. 4.2 M U TÍN HI U TRONG CH Ð TRUY N B T Ð NG B : Trong ch ñ truy n b t ñ ng b thông tin ñư c truy n ñi dư i d ng t ng ký t và kho ng cách các ký t là ng u nhiên. Tuy nhiên ñ t o s ñ ng b gi a máy phát và thu, giao th c t ng 2 (Data link protocol) có qui ñ nh c th v m u tín hi u trong h th ng truy n b t ñ ng b như sau : - M i ký t g m m t s bít g i là ký t d li u, s này có th là 5 ñ i v i mã Baudot, 7 n u là mã ASCII (American Standard Code for Information Interchange) và 8 n u là mã EBCDIC (Extended Binary-Coded Decimal Information Code, mã BCD m r ng) - Ngoài ra, ñ t o s ñ ng b , kèm theo các bít mã ký t còn có các bít Start trư c m i ký t và các bít Stop sau m i ký t . . Các bít Start là các bít 0 và các bít Stop là bít 1. S bít Start luôn luôn là 1 bít còn s bít Stop có th là 1, 1,5 ho c 2 bít. - N u có thêm bít ki m soát ch n l (parity bit) thì bít này n m trư c bít Stop. - tr ng thái ngh máy phát luôn phát ñi bít 1 g i là bit ngh (idle bit), như v y máy thu dò ra bít Start khi có s bi n ñ i t 1 xu ng 0, sau ñó là m t chu i bít có s lư ng theo qui ñ nh c a giao th c. Lưu ý là trong truy n d li u, bit LSB c a ký t luôn ñư c truy n ñi trư c và có hai cách vi t (và ñ c) m t b n tin: theo chi u mũi tên hư ng v bên ph i và chi u hư ng v bên trái. - Vi t theo chi u mũi tên hư ng v bên ph i : bit LSB c a ký t ñ u tiên s n m bên ph i c a b n tin. Thí d b n tin dùng mã ASCII g m 3 ký t ABC có mã l n lư t là 41H (1000001), 42H (1000010) và 43H (1000011), bit LSB c a ký t ñ u tiên (A) ñư c phát ñi trư c và ph i n m bên ph i c a b n tin nên chu i d li u ñư c phát ñi có d ng: → C B A p1000011 p1000010 p1000001. V i cách vi t này, m i m u mã hóa c a m i ký t ñư c gi nguyên chi u c a nó nhưng th t các ký t trong b n tin ñã b ñ o. - Vi t theo chi u mũi tên hư ng v bên trái : bit LSB c a ký t ñ u tiên s n m bên trái c a b n tin. V i thí d trên, bit LSB c a ký t ñ u tiên (A) ñư c phát ñi trư c và ph i n m bên trái c a b n tin nên chu i d li u ñư c phát ñi có d ng: ← A B C 1000001p 0100001p 1100001p. V i cách vi t này, th t các ký t trong b n tin ñư c gi nguyên nhưng các bit trong m i ký t ñã b ñ o chi u.
Bit ki m tra ch n l (parity bit), n u có, s ñư c thêm vào sau m i ký t (bit p trong các thí d trên) máy phát thanh ghi d ch bi n ñ i tín hi u song song thành n i ti p, ñư c ñi u khi n b i tín hi u Load/Shift, các bít Start và Stop ñư c t ñ ng thêm vào khi m ch ho t ñ ng . máy thu khi b ph n dò phát hi n bít Start b i s thay ñ i t 1 xu ng 0, s t o ra tín hi u ñi u khi n thanh ghi d ch, sau khi d ch ñ s bít qui ñ nh c a tín hi u k c bít parity và bít Stop, ký t d li u ñư c ñ c ra dư i d ng song song t thanh ghi d ch. (H 4.2) (H 4.2) mô t d ng c a tín hi u trên ñư ng truy n b t ñ ng b (tín hi u là m u ch C v i parity ch n và m t bít Stop) và b ph n bi n ñ i song song n i ti p trong máy phát và thu. B ph n này chính là các thanh ghi d ch. S ñ ng b các thanh ghi d ch phát và thu ñư c t o b i xung ñ ng h máy phát và xung ñ ng h máy thu. Dĩ nhiên các xung ñ ng h này ph i có cùng t n s , ñó là t n s tương ng v i v n t c truy n bít c a h th ng. N u xung ñ ng h nơi thu không phù h p v i xung ñ ng h nơi phát, l i do ñ l ch th i gian có th x y ra. Có hai lo i l i: L i khi ñ c bít và l i do sai khung. L i do sai khung ñư c t o ra b i s tích lũy các ñ l ch th i gian, bít cu i cùng b sai ñưa t i sai khung. (H 4.3) (H 4.3) là m t ví d , gi s th i gian cho m t bít là 0,1s (T = 0,1s =100ms) và s sai l ch là 7% s m hơn máy thu, như v y máy thu ñ c bít ñ u tiên th i ñi m 93 ms thay vì 100ms, bít th hai 186ms ..... cho ñ n th i ñi m 744ms máy thu ñang ñ c bít
th 7 nhưng nh m là bít th 8, như v y bít cu i cùng c a tín hi u ñã b ñ c sai, n u bít th 8 là bít 1 thì máy thu nh m là bít Stop và k t qu là có s sai khung. Bít Stop là bít ki m tra ñ l ch th i gian tương ñ i chính xác, n u máy phát hi n bít Stop không ph i là bít 1 thì s báo l i khung ta nói bít Stop là kho ng b o v t i thi u gi a các khung kýï t . Ngoài ra bít parity cũng gi i h n ñư c sai sót này và các sai sót do nhi u, tuy nhiên phương pháp phát hi n l i này không ñ t ñ tin c y 100% vì n u s bít sai là s ch n thì máy thu không phát hi n ñư c. 4.3 VÀI IC TH C HI N TRUY N N I TI P B T Ð NG B : Trư c ñây vi c thu phát b t ñ ng b ñư c thi t k d a trên các IC lo i SSI và MSI. Ví d , ñ t o và ki m tra ch n l , ngư i ta có th dùng các c ng EX-OR . Hi n nay s phát tri n c a công ngh ch t o IC cho phép s d ng các vi m ch LSI ñ th c hi n các ch c năng thu phát th a mãn giao th c truy n b t ñ ng b . Chúng ta gi i thi u dư i ñây vài IC thu phát b t ñ ng b (Universal Asynchronous Receiver,Transmitter, UART) ho c IC ñi u h p giao ti p thông tin b t ñ ng b (Asynchronous Communication Interface Adapter, ACIA), ñó là các IC : - UART 6402 c a Intersil - ACIA 6850 c a Motorola - USART 8251A c a Intel 4.3.1 UART 6402 c a Intersil . 4.3.2 ACIA 6850 c a Motorola . 4.3.1. UART 6402 c a Intersil : 4.3.1.1 - Tính năng k thu t t ng quát . 4.3.1.2 - Mô hình . 4.3.1. 3 - V n hành . 4.3.1.4 Giao ti p c a 6402 v i vi x lý . 4.3.1.1 - Tính năng k thu t t ng quát : 6402 là UART lo i IC CMOS/LSI dùng ñ giao ti p v i máy tính ho c mP qua kênh d li u n i ti p b t ñ ng b . - Máy phát ñ i d li u song song thành n i ti p và t ñ ng thêm vào các bít Start và Stop. - Máy thu chuy n ñ i các bít Start, ký t d li u, bít parity và bít Stop thành d li u song song, ki m tra l i. Chi u dài c a các ký t d li u có th là 5, 6, 7 ho c 8 bít. Parity có th là ch n hay l , vi c ki m tra và t o bít parity có th b qua, n u không có yêu c u. Có th dùng 1, 1,5 ho c 2 bít Stop.
4.3.1.2 - Mô hình (H 4.4) : (H4.4) - Ý nghĩa các chân c a IC : TRE : Transmit Reg. Empty : Ngã ra, báo thanh ghi phát tr ng. Trans. Buf. Reg. Load : Ngã vào, n p d li u vào thanh ghi ñ m phát & phát : TBRE : Trans. Buf. Reg. Empty : Ngã ra, m c cao báo thanh ghi ñ m phát tr ng, s n sàng nh n d li u TBR7 – TBR0 : Trans. Buf. Reg. Data : D li u ñ n p vào thanh ghi ñ m phát DR : Data Received : Ngã ra, lên cao báo ñã thu ñư c m t ký t d li u : Data Received Reset : Reset thanh ghi thu : Receive Buffer Output Enable : Cho phép thu tín hi u t thanh ghi ñ m thu RBR7 – RBR0 : Receive Buf.Reg. Data : D li u thu t thanh ghi ñ m thu CRL : Control Reg. Load : Ngã vào, m c cao cho phép n p t ñi u khi n vào thanh ghi ñi u khi n CR4 – CR0 : Control Reg. Data : T h p 5 bit t o thành m t t ñi u khi n PE,FE,OVE : Parity, Framing, Overflow flags : C báo l i ch n l , l i khung, l i tràn : Status O/P Enable : Cho phép ngã ra tr ng thái
MRST : Master Reset : Ð t l i IC RC,TC : Receive Clock, Trans. Clock : Xung ñ ng h Thu, Phát RxD, TxD : Receive Data, Trans. Data : D li u thu phát. Vi c ch n các chu n trong giao th c theo qui ñ nh c a b ng 4.1 dư i ñây B ng 4.1 : 6402 control word CR4 Ch n chi u dài ký t 00 = 5 bit CLS1 01 = 6 bit 10 = 7 bit CR3 CLS0 11 = 8 bit CR2 Có Ki m Tra ch n l ? 1 = không ki m tra ch n l và PE = 0 PI 0 = có ki m tra ch n l CR1 Ch n Ki m Tra ch n 1 = ki m tra ch n EPE 0 = ki m tra l CR0 Ch n s bit stop 0 = 1 bit stop SBS 1 = 1,5 (ký t 5 bit) 1 = 2 (ký t 6, 7, 8 bit) 4.3.1. 3 - V n hành : - V n hành c a IC ñư c th c hi n qua các thao tác sau ñây : - Kh i ñ ng : Ð kh i ñ ng 6402, l n lư t th c hi n 3 bư c : - Ð t t ñi u khi n vào các chân CR4 – CR0 ñ ch n giao th c truy n. - Ðưa chân CRL lên cao ñ n p t ñi u khi n vào thanh ghi ñi u khi n. - Ðưa chân MRST lên cao ñ reset máy thu và máy phát. - Phát m t ký t : Ð n p m t ký t vào thanh ghi phát và phát ñi, l n lư t th c hi n các bư c : - Chân TBRE lên cao báo thanh ghi ñ m phát tr ng. - Các bít c a ký t ñư c n p vào chân TBR7 - TBR0. - lên cao ñ n p data vào thanh ghi ñ m. Ðưa - Tín hi u xu ng th p. phát ñi khi - Thu m t ký t : Ð thu m t ký t , l n lư t th c hi n các bư c sau : - Chân DR lên cao báo ñã thu m t ký t m i - xu ng th p ñ ñ c ký t t ngã ra c a b ñ m vào CPU Ðưa các ngã PE, FE và OVE (Các chân - Ð c các tr ng thái l i tr ng này cho phép b i thái