Giáo trình Viêm loét giác mạc

Chia sẻ: Than Kha Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

313
lượt xem 46
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Viêm giác mạc là những tổn thương của giác mạc do rất nhiều nguyên nhân gây ra. Có thể chia ra làm hai nhóm chính: viêm giác mạc nông và viêm giác mạc nhu mô (viêm giác mạc sâu). Viêm loét giác mạc thuộc về nhóm viêm giác mạc nông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Viêm loét giác mạc

Viªm loÐt gi¸c m¹c 1. Kh¸i niÖm : Viªm gi¸c m¹c lµ nh÷ng tæn th−¬ng cña gi¸c m¹c do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra. Cã thÓ chia ra lµm hai nhãm chÝnh: viªm gi¸c m¹c n«ng vµ viªm gi¸c m¹c nhu m« (viªm gi¸c m¹c s©u). Viªm loÐt gi¸c m¹c thuéc vÒ nhãm viªm gi¸c m¹c n«ng. 2. Nguyªn nh©n: - ChÊn th−¬ng: + R¸ch, x−íc gi¸c m¹c, dÞ vËt t¸c ®éng. + Trong chiÕn tranh t¸c nh©n cã thÓ lµ nh÷ng m¶nh nhá, chÊt ®éc ho¸ häc... + Trong thêi b×nh: phoi tiÖn, bôi ®¸ mµi, h¹t thãc, cäng r¬m, báng ho¸ chÊt... Sang chÊn do c¸c t¸c nh©n kÓ trªn më ®−êng cho vi sinh vËt x©m nhËp vµo tæ chøc gi¸c m¹c, g©y tæn th−¬ng ho¹i tö tæ chøc. Cã thÓ kÓ vµo ®©y c¶ yÕu tè sang chÊn gi¸c m¹c do l«ng xiªu, l«ng quÆm, s¹n v«i... - Vi khuÈn: §©y lµ lo¹i t¸c nh©n gÆp nhiÒu nhÊt, ®«i khi g©y ra loÐt mµ kh«ng râ tiÒn sö sang chÊn tr−íc ®ã. C¸c lo¹i vi khuÈn hay ®−îc nh¾c tíi lµ: tô cÇu (v× sù phæ biÕn cña nã), trùc khuÈn mñ xanh, cÇu khuÈn lËu (do tÝnh chÊt nguy hiÓm cña hai lo¹i vi khuÈn nµy ) - Virus vµ c¸c nguyªn nh©n kh¸c: + Virus herpes g©y viªm loÐt gi¸c m¹c lµ mÆt bÖnh rÊt khã ®iÒu trÞ. + Virus zona cã thÓ g©y viªm loÐt gi¸c m¹c ngay tõ ®Çu hoÆc g©y loÐt gi¸c m¹c liÖt thÇn kinh lo¹n d−ìng. + Viªm loÐt gi¸c m¹c do nÊm Ýt gÆp nh−ng còng lµ mÆt bÖnh mµ viÖc ®iÒu trÞ cßn rÊt khã kh¨n vµ dÔ g©y biÕn chøng nguy hiÓm. + Cßn cã thÓ gÆp viªm loÐt gi¸c m¹c do hë mi, do sÑo, do liÖt thÇn kinh, do miÔn dÞch dÞ øng, rèi lo¹n chuyÓn ho¸, viªm loÐt gi¸c m¹c do suy dinh d−ìng kh« m¾t (trÎ em nhµ nghÌo, bÖnh nh©n suy kiÖt, bé ®éi ®ãng qu©n ë n¬i ®iÒu kiÖn sèng thiÕu thèn vµ gian khæ). 1
3. TriÖu chøng: 3.1. C¬ n¨ng : - §au røc: BÖnh nh©n nhøc nhèi ©m Ø, tõng lóc déi lªn, bÊt cø mét t¸c ®éng nµo còng lµm t¨ng c¶m gi¸c ®au (¸nh s¸ng, va ch¹m) - Chãi, sî ¸nh s¸ng: BÖnh nh©n lu«n nh¾m nghiÒn m¾t. C¸c bÖnh nhi th× lu«n chói ®Çu vµo lßng mÑ, kh«ng d¸m më m¾t. - Ch¶y n−íc m¾t: NÕu bÖnh nh©n tù më m¾t, n−íc m¾t ch¶y rµn rôa. NÕu thµy thuèc vµnh mi, cã thÓ toÐ n−íc m¾t ra. - ThÞ lùc: Tuú theo møc ®é nÆng nhÑ vµ vÞ trÝ æ loÐt gi¸c m¹c , cã khi chØ cßn biÕt s¸ng tèi (ST(+)). ThÞ lùc gi¶m nhiÒu so víi tr−íc khi ®au lµ mét triÖu chøng ®Ó chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi viªm kÕt m¹c 3.2. Thùc thÓ: - Mi: Co qu¾p rÊt khã më, m¾t s−ng nÒ mäng. - KÕt m¹c: C−¬ng tô r×a ®Ëm, nÒ phï lµm phång mäng kÕt m¹c. C¸ biÖt cã tr−êng hîp kÕt m¹c phång mäng lªn che kÝn gi¸c m¹c ®Õn nçi nhÇm t−ëng ®· khoÐt bá nh·n cÇu. - Gi¸c m¹c: æ loÐt b¾t mµu thuèc nhuém (fluorescein, bleu methylen, mercurochrom ...) h×nh d¹ng, kÝch th−íc cã thÓ tõ nh÷ng chÊm li ti, n«ng trong viªm gi¸c m¹c chÊm n«ng cho ®Õn æ lín gÇn hÕt diÖn gi¸c m¹c. BÒ mÆt æ loÐt lµ chÊt ho¹i tö, xung quanh ®ã lµ vïng thÈm lËu tÕ bµo viªm vµ ngÊm n−íc t¹o h×nh ¶nh mê ®ôc. æ loÐt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng tuú t¸c nh©n, vÝ dô æ loÐt do trùc khuÈn mñ xanh ban ®Çu cã h×nh mãng ngùa, tiÕn triÓn rÊt nhanh ra diÖn réng g©y nhòn gi¸c m¹c, thñng m¾t. LoÐt do nÊm th−êng t¹o thµnh ®¶o ë gi÷a æ loÐt. æ loÐt do vi rót herpes hay cã h×nh cµnh c©y, h×nh b¶n ®å. LoÐt gi¸c m¹c do dÞ øng cã æ loÐt trßn, nhá vµ ë vïng chu biªn gi¸c m¹c. Viªm gi¸c m¹c sîi cã æ loÐt nhá b¾t mµu thuèc nhuém vµ bªn c¹nh ®ã lµ mét sîi tæ chøc ho¹i tö cã mét ®Çu tù do, ®Çu kia cßn b¸m vµo gi¸c m¹c ... - TiÒn phßng : Cã thÓ cã mñ t¹o thµnh ngÊn ngang phÝa d−íi thÊp. Hay gÆp trong viªm loÐt gi¸c m¹c do nÊm, do vi khuÈn. - Mèng m¾t - thÓ mi: Cã thÓ bÞ viªm ph¶n øng g©y gi¶m ph¶n x¹ ¸nh s¸ng, co ®ång tö 4. TiÕn triÓn : 2
- Khái thµnh sÑo: Do søc chèng ®ì cña b¶n th©n bÖnh nh©n vµ do ®iÒu trÞ tèt, nÕu tæn th−¬ng viªm loÐt s©u th× sÑo dµy, ¶nh h−ëng nhiÒu tíi thÞ lùc. - LoÐt s©u ho¹i tö réng ®Õn hÕt líp nhu m«, phång mµng Descemet, do¹ thñng hoÆc thñng dÉn ®Õn viªm mñ néi nh·n ng−îc dßng . - Viªm mñ néi nh·n: Cã khi ch−a thñng æ loÐt nh−ng ®· g©y viªm mñ néi nh·n, tiªn l−îng cña nh÷ng m¾t nµy lµ rÊt xÊu, nhiÒu kh¶ n¨ng ph¶i bá m¾t sau khi ®· dïng c¶ kh¸ng sinh tiªm vµo buång dÞch kÝnh . 5. §iÒu trÞ: 5.1 §iÒu trÞ theo nguyªn nh©n: - Viªm loÐt gi¸c m¹c do vi khuÈn: §iÒu trÞ b»ng kh¸ng sinh theo kh¸ng sinh ®å, nªn phèi hîp 2-3 lo¹i kh¸ng sinh, ®−êng dïng toµn th©n vµ t¹i chç . - Virus: Cã nh÷ng lo¹i thuèc chèng tÊt c¶ c¸c virus nãi chung nh− Idoxuridine (dung dÞch 0,1%, mì 0,5%), Vira - A (mì 3%), Trifluridine (Viroptic - dung dÞch 1%) ... Riªng víi virus herpes , thuèc th−êng dïng lµ Acyclovir (zovirax ) 200 mg x 4 - 5 lÇn uèng/ngµy c¸ch qu·ng ®Òu nhau trong 24h kÕt hîp tra m¾t mì Zovirax 3% còng víi nhÞp ®é nh− ®−êng uèng. - NÊm: ë n−íc ta, loÐt gi¸c m¹c hay gÆp do 2 lo¹i nÊm aspergilus fumigatus vµ Cephalosporium falciformits. BÖnh c¶nh loÐt gi¸c m¹c do Cephalosporium cÊp diÔn gÇn nh− loÐt do trùc khuÈn mñ xanh v× chñng nÊm nµy cã tiÕt men chollagenase g©y ho¹i tö gi¸c m¹c nhanh chãng. + Kh¸ng sinh chèng nÊm th−êng dïng hiÖn nay lµ Sporan (itraconazole) 100 mg x 2 viªn/ngµy uèng 1 lÇn x 21 ngµy kÕt hîp tra m¾t dung dÞch Natamycin (Natacyn) 5% c¸ch 1h mét lÇn . C¸c kh¸ng sinh chèng nÊm kh¸c cã thÓ kÓ tíi nh− Nizoran, Amphotericin B, Nystatin ... nh−ng t¸c dông kÐm h¬n nhiÒu so víi Sporan . + Phèi hîp víi kh¸ng sinh chèng nÊm , cÇn dïng thªm : . Dung dÞch IK 5% uèng liÒu 2g/ngµy t¨ng tõng bËc 0,5g cho tíi liÒu 5g/ngµy trong vßng 2-5 tuÇn. Dung dÞch IK h¬i khã uèng v× vËy nªn chia ra nhiÒu lÇn trong ngµy vµ uèng vµo lóc no. IK cßn dïng d−íi d¹ng dung dÞch 1-2% ®Ó tra m¾t hoÆc ®iÖn di . . Dung dÞch Lugol 5% dïng ®Ó chÊm æ loÐt hµng ngµy. L−u ý khi tr−íc khi chÊm Lugol cÇn thÊm thËt kh« n−íc m¾t ®Ó tr¸nh lan thuèc ra vïng gi¸c m¹c lµnh . 3
- MiÔn dÞch dÞ øng: C¨n nguyªn nµy cÇn ®−îc xem xÐt c©n nh¾c mét c¸ch cÈn thËn vµ khi ®· chÈn ®o¸n ch¾c ch¾n th× dïng thuèc rá m¾t cã chøa corticoid, kÕt hîp thuèc ®−êng toµn th©n vµ t¹i chç. - Khi ch−a biÕt râ nguyªn nh©n cÇn dïng kh¸ng sinh toµn th©n vµ t¹i chç: + §−êng toµn th©n: Tiªm hoÆc uèng. + T¹i chç: Tiªm d−íi kÕt m¹c 100.000-200.000 ®v Penicilin hoÆc1/10g Steptomycin hoÆc 40mg Gentamycin (1ml dung dÞch) x 1lÇn/ngµy hay c¸ch ngµy. KÕt hîp tra m¾t cµng nhiÒu lÇn cµng tèt c¸c dung dÞch kh¸ng sinh, s¸t trïng. Thuèc mì tra m¾t vµo buæi tèi tr−íc khi ®i ngñ. Thuèc nam : L¸ rÊp c¸ gi· nhá ®¾p lªn m¾t qua mét miÕng g¹c trong t− thÕ bÖnh nh©n n»m ngöa, m¾t khi ®ã nh− ®−îc ng©m trong n−íc Ðp cña l¸ rÊp c¸ - mét vÞ thuèc d©n gian ®· ®−îc chøng minh lµ cã t¸c dông kh¸ng khuÈn t−¬ng ®èi tèt . 5.2 Chèng ho¹i tö : Dïng 0,5 ml huyÕt thanh tù th©n hoÆc m¸u tù th©n pha lÉn dung dÞch kh¸ng sinh tiªm d−íi kÕt m¹c hµng ngµy hoÆc c¸ch ngµy. α 2 - macroglobulin ë trong huyÕt thanh cã t¸c dông øc chÕ ho¹t ®éng cña men chollagenase. Còng víi môc ®Ých nµy ng−êi ta cßn dïng dung dÞch EDTA 3% (etyl-diamin-tetra acetat) hoÆc Acetylcysteine 10 – 20 % tra m¾t, uèng hoÆc tiªm vitamin C liÒu cao 1g/ngµy... 5.3 Chèng dÝnh vµ gi¶m ®au : Atropin 1% tra m¾t 1lÇn / ngµy. Uèng c¸c thuèc chèng nÒ phï nh− Danzen, Amitase, Alphachymotripsine...vµ c¸c thuèc gi¶m ®au th«ng th−êng kh¸c . 5.4 T¨ng c−êng dinh d−ìng : Uèng c¸c lo¹i vitamin A, B2, C...Tra dÇu A, dung dÞch CB2, b¨ng che, ®eo kÝnh m¸t ®Ó gi¶m kÝch thÝch cho m¾t. 5.5 Lo¹i trõ c¸c yÕu tè sang chÊn: + Mæ quÆm, l«ng siªu, lÊy s¹n v«i ... + T¹o h×nh ®iÒu trÞ hë mi, nhiÒu tr−êng hîp mi hë mµ ch−a t¹o h×nh ®−îc cÇn ph¶i kh©u cß mi... 5.6 Xö trÝ c¸c biÕn chøng: - Phång mµng Descemet: Kh©u cß hoÆc kh©u phñ kÕt m¹c. 4
- Thñng gi¸c m¹c: Tèt nhÊt lµ ghÐp gi¸c m¹c nãng. NÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn ghÐp gi¸c m¹c th× tiÕn hµnh kh©u cß hoÆc kh©u phñ kÕt m¹c t¹m thêi. GhÐp gi¸c m¹c cßn ®−îc chØ ®Þnh khi c¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ b»ng thuèc kh«ng cã kÕt qu¶ . - Mñ néi nh·n, thÞ lùc ST (-): Buéc ph¶i chØ ®Þnh móc néi nh·n sau khi ®· dïng kh¸ng sinh tÝch cùc, nhiÒu ®−êng, kÓ c¶ ®−êng tiªm vµo buång dÞch kÝnh . Viªm loÐt gi¸c m¹c lµ mét bÖnh nÆng, ®iÒu trÞ khã kh¨n vµ th−êng ®Ó l¹i di chøng lµ sÑo ®ôc gi¸c m¹c g©y gi¶m thÞ lùc. CÇn ph¶i ®Æc biÖt l−u ý nhÊn m¹nh vÊn ®Ò phßng bÖnh vµ ph¸t hiÖn bÖnh sím ®Ó ®iÒu trÞ kÞp thêi. §èi víi c¸c thµy thuèc, cã mét ®iÒu cÇn nhí lµ viÖc l¹m dông c¸c chÕ phÈm chøa corticosteroid tra m¾t (Polydexa, Dexachlor, Maxitrol,Tobradex...) hoÆc dïng kÐo dµi nh÷ng thuèc lo¹i nµy sÏ g©y gi¶m kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña m¾t ®−a tíi nguy c¬ viªm loÐt gi¸c m¹c do nÊm, do herpes. ChØ ®Þnh dïng nh÷ng lo¹i thuèc nµy ph¶i thËt chÆt chÏ vµ thËn träng 5