Hai hợp chất glucoside flavonoid được phân lập từ lá Sói rừng Sarcandra glabra (Thunb.) Nakai Việt Nam

Hoàng Năng Trọng và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 187(11): 119 - 122<br /> <br /> HAI HỢP CHẤT GLUCOSIDE-FLAVONOID ĐƯỢC PHÂN LẬP TỪ<br /> LÁ SÓI RỪNG SARCANDRA GLABRA (THUNB.) NAKAI VIỆT NAM<br /> Hoàng Năng Trọng1, Nguyễn Thanh Bình1, Phạm Thị Dung1, Lê Công Huân1*,<br /> Khổng Thị Hoa1, Tô Thị Hồng Thịnh1, Nguyễn Thị Hồng Hạnh2<br /> 1<br /> Trường Đại học Y Dược Thái Bình,<br /> Trường Đại học Y Dược - ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> 2<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Sói rừng (Sarcandra glabra (Thunb.) Nakai) là một loại dược liệu, có nhiều tác dụng sinh học như<br /> chống stress, chống oxy hóa, chống viêm, giải độc và chống vi khuẩn. Trong bài báo này tập trung<br /> vào phân lập và xác định cấu trúc của một số hợp chất glucoside -flavonoid từ lá dược liệu sói<br /> rừng. Kết quả đã phân lập hai hợp chất là iristectorin A và tectoridin. Cấu trúc các hợp chất này<br /> được xác định nhờ các phương pháp phân tích phổ MS, NMR và so sánh với các dữ liệu phổ đã<br /> công bố.<br /> Từ khóa: Sói rừng, lá, iristectorin A, tectoridin, flavonoid.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ *<br /> Sói rừng có tên khoa học là Sarcandra glabra<br /> (Thunb.) Nakai họ Hoa sói (Chloranthaceae)<br /> [8]. Cây phân bố ở Trung Quốc, Việt Nam,<br /> Triều Tiên, Ấn Độ, Nhật Bản và<br /> Malaysia...[8]. Tại Việt Nam, sói rừng mọc<br /> hoang hoặc được trồng làm cảnh, làm thuốc ở<br /> nhiều tỉnh như Lạng Sơn, Hòa Bình, Thái<br /> Nguyên, Thái Bình, Lâm Đồng… Sói rừng<br /> được biết đến với nhiều hoạt tính sinh học<br /> quý như kháng viêm, kháng virus, kháng tế<br /> bào ung thư, chống oxi hóa, hạ huyết áp [4].<br /> Các nhà khoa học đã phát hiện trong sói rừng<br /> có nhiều hợp chất thuộc các nhóm<br /> sesquiterpen, acid phenolic, flavonoid,<br /> polysaccharid và coumarin [1], [3], [5]. Tại<br /> Việt Nam chưa có nhiều công trình nghiên<br /> cứu về thành phần hóa học của dược liệu sói<br /> rừng. Bài báo này thông báo kết quả phân lập<br /> và xác định thành phần hóa học của 2 hợp<br /> chất flavonoid là iristectorin A và tectoridin<br /> từ dịch chiết etanol của lá sói rừng.<br /> NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> Nguyên liệu<br /> Nguyên liệu dùng trong nghiên cứu là lá cây<br /> sói rừng (S. glabra) được thu hái tại xã Diêm<br /> Điền, Hồng Quỳnh, huyện Thái Thụy, tỉnh<br /> *<br /> <br /> Email: huanc3d@gmail.com<br /> <br /> Thái Bình tháng 02/ 2018. Tên khoa học dược<br /> liệu được TS. Đỗ Thanh Tuân, bộ môn Sinh<br /> học - Trường Đại học Y Dược Thái Bình<br /> giám định bằng phương pháp so sánh hình<br /> thái. Lá sói rừng chất lượng tốt được lựa<br /> chọn, sấy ở 50oC đến độ ẩm còn dưới 2%, xay<br /> thành bột làm nguyên liệu nghiên cứu thành<br /> phần hóa học.<br /> Dung môi, hóa chất<br /> Các dung môi dùng cho chiết xuất và phân<br /> lập hoạt chất: Etanol, n-hexan, etylacetat<br /> (EtOAc), metanol, diclorometan... Dung môi,<br /> hóa chất sử dụng trong nghiên cứu đều đạt<br /> tiêu chuẩn tinh khiết phân tích (PA).<br /> Thiết bị, dụng cụ<br /> Các chất được phân lập bởi các cột sắc ký<br /> (cột thủy tinh) với hạt silica-gel 160 cỡ hạt<br /> 0,04 - 0,063 mm (Merck). Sắc ký lớp mỏng<br /> sử dụng bản mỏng nhôm tráng sẵn silica-gel<br /> GF254. Phổ khối lượng (MS) được ghi bằng<br /> máy khối phổ phun mù điện tử (MS) Hewlett<br /> Packard HP 5890. Phổ cộng hưởng từ hạt<br /> nhân (NMR) được ghi bằng máy Bruker AV500 dùng DMSO-d6 làm dung môi. Độ<br /> chuyển dịch hóa học () được biểu thị bằng<br /> đơn vị phần triệu (ppm), lấy mốc là pic của<br /> chất chuẩn nội tetramethylsilan (TMS).<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Phương pháp phân lập các hợp chất<br /> 119<br /> <br /> Hoàng Năng Trọng và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Phân lập các hợp chất từ lá sói rừng bằng sắc<br /> ký lớp mỏng và sắc ký cột.<br /> - Sắc ký lớp mỏng (TLC): Phát hiện chất bằng<br /> đèn tử ngoại bước sóng 254 và 365 nm hoặc<br /> dùng thuốc thử hiện màu H2SO4 10% được<br /> phun đều khi hiện màu, hoặc dung dịch<br /> FeCl3/etanol 5%.<br /> - Sắc ký cột (CC): Tiến hành phân lập các<br /> hoạt chất trên sắc ký cột nhồi silcagel pha<br /> thường và cột Dianion LH-20.<br /> Phương pháp xác định các cấu trúc hóa học<br /> các hợp chất<br /> Bằng cách đo nhiệt độ nóng chảy, các phương<br /> pháp phổ (phổ khối lượng MS, phổ cộng<br /> hưởng từ hạt nhân 1H-NMR và 13C-NMR).<br /> THỰC NGHIỆM<br /> Chiết xuất và phân lập<br /> Lá sói rừng khô nghiền nhỏ (3 kg) được chiết<br /> hồi lưu với ethanol 96% (3 lần x 3 lít, 4 giờ).<br /> Lọc, gộp dịch chiết và cất thu hồi dung môi<br /> dưới áp suất giảm thu được 122,6 g cao<br /> etanol. Cao thu được đem phân tán vào trong<br /> 1,5 lít nước và lắc phân đoạn lần lượt với nhexan (3 lần x 1 lít) và EtOAc (3 lần x 1 lít).<br /> Các phân đoạn lần lượt cất thu hồi dung môi<br /> dưới áp suất giảm thu được cắn n-hexan (12,6<br /> g), cắn EtOAc (13,3 g) và cắn nước (87,6 g).<br /> Cắn nước được tiến hành phân lập trên cột<br /> Dianion LH-20, rửa giải theo gradien với hệ<br /> dung môi etanol - nước (0:1, 1:3, 1:1, 3:1,<br /> 1:0, v/v). Sau khi cất thu hồi dung môi dưới<br /> áp suất giảm thu được 5 cao phân đoạn tương<br /> ứng, ký hiệu SG1A-SG1E. Phân đoạn SG3A<br /> (12,4 g) được được đưa lên cột nhồi silcagel<br /> pha thường, rửa giải bằng hệ dung môi<br /> diclorometan:metanol (20:1) thu được hợp<br /> chất SG1 (11,6 mg). Phân đoạn SG4A (15,6<br /> g) được đưa lên cột nhồi silcagel pha thường,<br /> rửa<br /> giải<br /> bằng<br /> hệ<br /> dung<br /> môi<br /> diclorometan:metanol:nước (20:8:0,5, v/v)<br /> thu được hợp chất SG2 (13,7 mg).<br /> Hợp chất SG1: Chất rắn, tinh thể màu trắng;<br /> Phổ MS m/z: 493 [M+H]+. Phổ 1H-NMR<br /> (DMSO-d6, 900 MHz): δH aglycon 12,93 (1H,<br /> 120<br /> <br /> 187(11): 119 - 122<br /> <br /> OH-5); 9,61 (1H, OH-3'); 8,47 (1H, s, H-2);<br /> 6,89 (1H, s, H-8); 7,16 (1H, d, J = 8,0 Hz, H2'); 6,83 (1H, d, J = 8,0 Hz, H-5'); 7,01 (1H,<br /> dd, J = 2,5; 8,0 Hz, H-6'); 3,77 (3H, s, 6OCH3); δH glc 5,11 (H, d, J = 7,0 Hz, H-1'');<br /> 3,34 (1H, m, H-2''); 3,31 (1H, m, H-3''); 3,72<br /> (1H, dd, J = 4,5; 5,5 Hz, H-4''); 3,46 (1H, m,<br /> H-5''); 3,48 (1H, m, Ha-6"); 3,19 (1H, m, Hb6''); 3,80 (3H, s, 4'-OCH3); 5,44 (1H, d, J =<br /> 5,5 Hz, OH-2"); 4,62 (1H, br d, J = 5,5 Hz,<br /> OH-3''); 5,09 (1H, d, J = 5,5 Hz, OH-4"); 5,15<br /> (1H, d, J = 4,5 Hz, OH-6"). Phổ 13C-NMR<br /> (DMSO-d6, 225 MHz): δC 152,4 (C-2); 122,1<br /> (C-3); 180,8 (C-4); 152,9 (C-5); 132,5 (C6);156,6 (C-7); 94,0 (C-8); 152,9 (C-9); 106,5<br /> (C-10); 121,5 (C-1'); 113,3 (C-2'); 147,3 (C3'); 146,8 (C-4'); 115,3 (C-5'); 121,7 (C-6');<br /> 60,3 (6-OCH3); 100,1 (C-1"); 73,2 (C-2");<br /> 77,3 (C-3"); 69,7 (C-4"); 76,7 (C-5"); 60,7<br /> (C-6"); 55,8 (4'-OCH3).<br /> Hợp chất SG2: Dạng bột vô định hình màu<br /> trắng. Phổ MS m/z: 463 [M+H]+. Phổ 1HNMR (DMSO-d6, 900 MHz): δH aglycon<br /> 12,93 (1H, OH-5); 9,64 (1H, OH-4'); 8,44<br /> (1H, s, H-2); 6,89 (1H, s, H-8); 7,41 (1H, d, J<br /> = 8,0 Hz, H-2', 6'); 6,84 (1H, dd, J = 2,0; 7,0<br /> Hz, H-3', 5'); 3,75 (3H, s, 6-OCH3); δH glc:<br /> 5,12 (1H, d, J = 8,0 Hz, H-1''); 3,36 (1H, m,<br /> H-2''); 3,30 (1H, m, H-3''); 3,70 (1H, m, H4"); 3,45 (1H, m, H-5"); 3,47 (1H, m, Ha-6");<br /> 3,20 (1H, m, Hb-6"); 5,44 (1H, dd, J = 5,5;<br /> 8,0 Hz, OH-2"); 4,62 (1H, br d, J = 5,5 Hz,<br /> OH-3"); 5,09 (1H, d, J = 3,6 Hz, OH-4");<br /> 5,16 (1H, d, J = 3,6 Hz, OH-6"). Phổ 13CNMR (DMSO-d6, 225 MHz) δC: 155,7 (C-2);<br /> 122,1 (C-3); 180,8 (C-4); 152,9 (C-5); 132,5<br /> (C-6); 157,5 (C-7); 94,1 (C-8); 152,5 (C-9);<br /> 106,5 (C-10); 121,1 (C-1'); 130,2 (C-2', 6');<br /> 115,1 (C-3', 5'); 156,6 (C-4'); 60,3 (6-OCH3);<br /> 100,2 (C-1"); 73,1 (C-2"); 76,7 (C-3"); 69,7<br /> (C-4"); 77,3 (C-5"); 60,7 (C-6").<br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Từ các kết quả phổ của các hợp chất phân lập<br /> từ lá sói rừng, nhóm nghiên cứu thu được kết<br /> quả như sau:<br /> <br /> Hoàng Năng Trọng và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 187(11): 119 - 122<br /> <br /> glycosid và đặc trưng bởi dạng liên kết β. Phổ<br /> 13<br /> C-NMR xuất hiện tín hiệu của 23 carbon<br /> trong đó 15 carbon của khung isoflavon, 6<br /> carbon của đường và 2 carbon của nhóm<br /> methoxy. Các tín hiệu trên phổ carbon kết hợp<br /> với tín hiệu thu được từ phổ DEPT-90 và<br /> DEPT-135 cho thấy trong số 23 cacbon có 10<br /> cacbon bậc 4, 10 cacbon methin, 1 cacbon<br /> metylen và 2 cacbon metyl. Từ kết quả thu<br /> được như đã trình bày ở trên kết hợp với so<br /> sánh dữ liệu phổ trong tài liệu [7], hợp chất<br /> SG1 được xác định là iristectorigenin-7-OGlc (còn có tên gọi khác là iristectorin A).<br /> Hợp chất 2:<br /> Hình 1. Cấu trúc của các hợp chất 1, 2<br /> <br /> Hợp chất SG1: Phổ khối của hợp chất SG1<br /> có một pic ion phân tử m/z 493 [M+H]+ tương<br /> ứng với công thức phân tử là C23H24O12 (M =<br /> 492). Dữ liệu phổ 1H-NMR của SG1 đo trong<br /> dung môi DMSO-d6 với tần số 900 MHz cho<br /> thấy hai tín hiệu đơn ở δH 8,47 (1H, s) và 6,89<br /> (1H, s) là của proton ở vị trí số 2 và số 8 đặc<br /> trưng cho khung isoflavon. Dựa vào các tín<br /> hiệu phổ thu được kết hợp phổ DEPT cho<br /> thấy vòng benzen của hợp chất SG1 không<br /> thế para do xuất hiện một nhóm thế hydroxyl<br /> ở vị trí 3' cho tín hiệu single và trên vòng<br /> benzen xuất hiện 2 tín hiệu double. Trên phổ<br /> 1<br /> H-NMR xuất hiện hai nhóm methoxy có giá<br /> trị chuyển dịch hóa học δH 3,77 (3H, s, 6OCH3) và 3,80 (3H, 4'-OCH3) tương ứng với<br /> các tín hiệu trên phổ cộng hưởng từ hạt nhân<br /> carbon δC 60,3 (6-OCH3) và 55,8 (4'-OCH3).<br /> Các tín hiệu proton ở δH 7,16 (1H, d, J = 2,5<br /> Hz, H-2'); 7,01 (1H, dd, J = 2,5; 8,0 Hz, H-6')<br /> và 6,83 (1H, d, J = 8,0 Hz, H-5') thể hiện sự<br /> có mặt của các vị trí thế ở 3' ,4' vòng B cuả<br /> isoflavon. Ngoài ra, từ tín hiệu phổ proton<br /> cũng thể hiện sự có mặt của một phân tử<br /> đường glucozơ trong công thức cấu tạo của<br /> hợp chất này δH 5,11 (1H, d, J = 7,0 Hz, H1''); 3,34 (1H, m, H-2''); 3,31 (1H, m, H-3'');<br /> 3,72 (1H, m, H-4"); 3,46 (1H, m, H-5"); 3,48<br /> (1H, m, Ha-6") và 3,19 (1H, m, Hb-6"). Trong<br /> đó, giá trị hằng số liên kết tại H-1''/H-2" [5,11<br /> (H, d, J = 7,2 Hz, H-1'')] thể hiện liên kết O-<br /> <br /> Phổ khối của hợp chất SG2 có một pic ion<br /> phân tử m/z 463 [M+H]+ tương ứng với công<br /> thức phân tử là C22H22O11 (M = 462). Dữ liệu<br /> phổ 1H-NMR của SG2 đo trong dung môi<br /> DMSO-d6 với tần số 900 MHz cho thấy tín<br /> hiệu proton singlet ở δH 8,44 (1H, s, H-2) đặc<br /> trưng bởi khung isoflavon. Kết quả cho thấy<br /> có mặt của 1 vòng thơm thế para dựa trên sự<br /> xuất hiện 2 tín hiệu doublet tại δH 7,41 (1H, d,<br /> J = 8,0 Hz, H-2', 6') và 6,84 (1H, dd, J = 2,0;<br /> 7,0 Hz, H-3',5'. Nhóm methoxy được thể hiện<br /> bởi tín hiệu proton ở δH 3,75 (3H, s, 6-OCH3).<br /> Ngoài ra, tín hiệu phổ proton cũng thể hiện sự<br /> có mặt của một phân tử đường glucozơ trong<br /> công thức cấu tạo của hợp chất này δH 5,12<br /> (H, d, J = 8,0 Hz, H-1''); 3,36 (1H, m, H-2'');<br /> 3,30 (1H, m, H-3''); 3,70 (1H, m, H-4"); 3,45<br /> (1H, m, H-5"); và 2 tín hiệu 3,47 (1H, m, Ha6"); 3,20 (1H, m, Hb-6"). Trong đó, giá trị<br /> hằng số liên kết tại H-1''/H-2" [5,12 (1H, d, J<br /> = 8,0 Hz, H-1'')] thể hiện liên kết O-glycosid<br /> và đặc trưng bởi dạng liên kết β. Dữ liệu phổ<br /> 13<br /> C-NMR xuất hiện tín hiệu của 22 cacbon<br /> trong đó 15 cacbon của khung isoflavon, 6<br /> cacbon của 1 phân tử đường và 1 cacbon của<br /> nhóm methoxy. Các tín hiệu trên phổ carbon<br /> kết hợp với tín hiệu thu được từ phổ DEPT-90<br /> và DEPT-135 cho thấy trong số 22 tín hiệu<br /> cacbon có 9 cacbon bậc 4, 11 cacbon methin,<br /> 1 cacbon metylen và 1 cacbon metyl. Từ kết<br /> quả thu được như đã trình bày ở trên kết hợp<br /> 121<br /> <br /> Hoàng Năng Trọng và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> với so sánh dữ liệu phổ trong tài liệu tham<br /> khảo [2], [6], hợp chất SG2 được xác định là<br /> tectoridin.<br /> KẾT LUẬN<br /> Bằng các phương pháp sắc ký kết hợp với các<br /> phương pháp phổ, chúng tôi đã phân lập và<br /> xác định cấu trúc của 2 hợp chất bằng các<br /> phương pháp phổ hiện đại (MS, 1H-NMR,<br /> 13<br /> C-NMR) từ lá sói rừng là iristectorin A và<br /> tectoridin.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Feng S., et al. (2010), "A new coumarin from<br /> Sarcandra glabra", Fitoterapia, 81, pp. 472-474.<br /> 2. Kim C., et al. (2003), "Study of substance<br /> changes in flowers of Pueraria thunbergiana<br /> Benth. during storage", Archives of pharmacal<br /> research. 26(3), pp. 210 - 213.<br /> 3. Li X., et al. (2012), "Simultaneous<br /> determination of ten active compounds in the<br /> whole plant of Sarcandra glabra and its related<br /> <br /> 187(11): 119 - 122<br /> <br /> traditional Chinese medicinal preparations by ultra<br /> high performance liquid chromatography", Asian<br /> J. Chem., 24(3), pp. 37-41.<br /> 4. Liu W., et al. (2014), "Hypoglycemic,<br /> hypolipidemic and antioxidant effects of<br /> Sarcandra glabra polysaccharide in type 2<br /> diabetic mice", Food Funt, 5, pp. 2850-2860.<br /> 5. Ni<br /> G.,<br /> et<br /> al.<br /> (2013),<br /> "Cytotoxic<br /> sesquiterpenoids from Sarcandra glabra",<br /> Tetrahedron, 69, pp. 564-569.<br /> 6. Singab A. N. (2004), "Flavonoids from Iris<br /> spuria (Zeal) cultivated in Egypt", Archives of<br /> pharmacal research. 27(10), pp. 1023 - 1028.<br /> 7. Sun Y., Li W., and Wang J. (2011), "Ionic<br /> liquid based ultrasonic assisted extraction of<br /> isoflavones from Iris tectorum Maxim and<br /> subsequently separation and purification by highspeed counter-current chromatography", Journal<br /> of chromatography, 879(13), pp. 975 - 980.<br /> 8. Tsai Y. C., et al. (2017), "Anti-infalmmatory<br /> priciples from Sararcandra glabra", J. Agric.<br /> Food Chem, 65(31), pp. 6497-6505.<br /> <br /> SUMMARY<br /> TWO DERVATIVES OF GLUCOSIDE-FLAVONOID ISOLATED<br /> FROM THE LEAF OF SARCANDRA GLABRA (THUNB.) NAKAI IN VIETNAM<br /> Hoang Nang Trong1, Nguyen Thanh Binh1, Pham Thi Dung1, Le Cong Huan1*,<br /> Khong Thi Hoa1, To Thi Hong Thinh1, Nguyen Thi Hong Hanh2<br /> 2<br /> <br /> 1<br /> Thai Binh University of Medicine and Phamacy,<br /> TNU-Thai Nguyen University of Medicine and Pharmacy,<br /> 3<br /> National Institute of Medicinal Material<br /> <br /> Sarcandra glabra (Thunb.) Nakai is a medicinal plant which has many biological effects such as<br /> anti-stress, anti-oxidant, anti-inflammatory, detoxifying and anti-bacterial effects. In this article,<br /> we have focused on the isolation and indentification of some glucoside-flavonoid compounds from<br /> leaf of Sarcandra glabra. The result was isolated two compounds: iristecnotin A and tectoridin.<br /> Their structures was indentifed on the basic of physicochemical data and MS, NMR spectral<br /> analysis in comparison with the publish data.<br /> Keywords: Sarcandra glabra, leaf, iristectorin A, tectoridin, flavonoid.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 17/8/2018; Ngày phản biện: 30/8/2018; Ngày duyệt đăng: 31/10/2018<br /> *<br /> <br /> Email: huanc3d@gmail.com<br /> <br /> 122<br /> <br />