Hai mươi năm nghiên cứu Thái học Việt Nam

Hai m−¬i n¨m nghiªn cøu Th¸i häc ViÖt Nam<br /> <br /> <br /> V−¬ng Toµn(*)<br /> <br /> Th¸i häc ViÖt Nam chÝnh thøc ra ®êi tõ cuèi thËp niªn 80 cña thÕ kû<br /> XX víi t− c¸ch lµ mét Ch−¬ng tr×nh cã nhiÖm vô tæ chøc nghiªn cøu<br /> tæng hîp víi 6 néi dung nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n vÒ c¸c d©n téc<br /> thuéc nhãm ng«n ng÷ Tµy-Th¸i, hÖ Th¸i-Kadai ë n−íc ta.<br /> Néi dung bµi viÕt cña PGS., TS. V−¬ng Toµn, Phã Chñ nhiÖm<br /> Ch−¬ng tr×nh Th¸i häc ViÖt Nam lµ c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ sù ra ®êi vµ<br /> t×nh h×nh ho¹t ®éng khoa häc (ho¹t ®éng nghiªn cøu, ®µo t¹o, trao<br /> ®æi hîp t¸c khoa häc, cïng c¸c s¶n phÈm khoa häc ®· c«ng bè vµ<br /> ®ang hoµn thµnh) cña Ch−¬ng tr×nh Th¸i häc ViÖt Nam trong 20<br /> n¨m qua.<br /> T¹p chÝ Th«ng tin Khoa häc x· héi xin tr©n träng giíi thiÖu.<br /> <br /> <br /> 1. Th¸i häc ®−îc nghiªn cøu kh«ng chØ ë ViÖt Nam Malaysia,… mµ ë c¶ c¸c n−íc kh¸c nh−:<br /> §øc, Australia, Mü, Hµ Lan, Hµn Quèc,<br /> C¸c d©n téc Th¸i, Tµy (tr−íc ®©y gäi<br /> Anh, NhËt B¶n, Ph¸p,… (*)<br /> lµ Thæ - nay téc danh nµy ®−îc dïng ®Ó<br /> chØ mét d©n téc thiÓu sè thuéc nhãm Kh«ng nghiªn cøu riªng rÏ, do nhu<br /> ViÖt-M−êng), Nïng,… sím ®−îc c¸c nhµ cÇu gÆp gì vµ trao ®æi häc thuËt, 10<br /> nghiªn cøu quan t©m, song chñ yÕu lµ cuéc héi nghÞ Th¸i häc quèc tÕ<br /> trong c¸c c«ng tr×nh riªng lÎ, ®«i khi (International Conference on the Thai<br /> ®−îc ghÐp chung nh− tr−êng hîp Tµy- Studies) ®· ®−îc tæ chøc, häp ®Þnh kú 3<br /> Nïng lµ do sù gÇn gòi cña hai d©n téc n¨m mét lÇn. Cô thÓ lµ: Héi nghÞ lÇn<br /> nµy. Vµ ph¶i ®Õn cuèi thËp niªn 80 cña thø nhÊt ®−îc häp t¹i New Delhi, Ên §é<br /> thÕ kû XX, viÖc nghiªn cøu vÒ c¸c d©n (15-27/2/1981); lÇn thø II t¹i Bangkok,<br /> téc nhãm ng«n ng÷ Tµy- Th¸i, hÖ Th¸i- Thailand (22-24/8/1984), lÇn thø III t¹i<br /> Kadai míi trë thµnh khoa häc ë n−íc ta Canberra, Australia (3-6/7/1987), lÇn<br /> vµ ®−îc gäi b»ng thuËt ng÷ Th¸i häc. thø IV t¹i C«n Minh, Trung Quèc (11-<br /> 13/5/1990), lÇn thø V t¹i London, Anh<br /> Trong khi ®ã, ngay tõ nh÷ng n¨m (5-10/7/1993), lÇn thø VI t¹i Chiang<br /> tr−íc, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· h×nh Mai, Thailand (14-17/10/1996), lÇn thø<br /> thµnh tæ chøc Th¸i häc, kh«ng chØ ë VII t¹i Amsterdam, Hµ Lan (4-<br /> nh÷ng n−íc cã c¸c d©n téc trong 8/7/1999), lÇn thø VIII t¹i Nakhon<br /> nhãm/hÖ ng«n ng÷ nµy nh−: Thailand,<br /> Trung Quèc, Ên §é, Lµo, Myanmar, (*)<br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi.<br /> Hai m−¬i n¨m nghiªn cøu... 11<br /> <br /> Phanom, Thailand (9-12/1/2002), lÇn Phèi hîp Nghiªn cøu ViÖt Nam, Trung<br /> thø IX t¹i Northern Illinois University, t©m Hîp t¸c Nghiªn cøu ViÖt Nam ®·<br /> Hoa Kú (3-6/4/2005) vµ lÇn thø X t¹i ph¸t triÓn thµnh Trung t©m Nghiªn cøu<br /> Thammasat University, Bangkok, ViÖt Nam vµ Giao l−u V¨n ho¸ (1995-<br /> Thailand (9-11/1/2008). Mét sè nhµ 2004) vµ tõ 2004 thµnh ViÖn ViÖt Nam<br /> nghiªn cøu cña ViÖt Nam ®· ®−îc mêi häc vµ Khoa häc Ph¸t triÓn, thuéc §¹i<br /> tham gia vµ tr×nh bµy b¸o c¸o khoa häc häc Quèc gia Hµ Néi, víi ®Þnh h−íng<br /> t¹i c¸c héi nghÞ nµy. nghiªn cøu liªn ngµnh, g¾n víi Khu vùc<br /> häc vµ Khoa häc ph¸t triÓn. Ch−¬ng<br /> Nghiªn cøu Th¸i häc còng ®−îc ®Ò<br /> tr×nh THVN cã nhiÖm vô tæ chøc nghiªn<br /> cËp ®Õn trong mét sè sinh ho¹t khoa häc<br /> cøu tæng hîp (chñ yÕu tËp trung vµo c¸c<br /> quèc tÕ kh¸c. Ch¼ng h¹n nh− Liªn ®oµn<br /> khoa häc x· héi-nh©n v¨n vµ m«i tr−êng<br /> Quèc tÕ Nghiªn cøu Nh©n häc vµ D©n<br /> sinh th¸i) c¸c téc ng−êi thuéc nhãm<br /> téc häc (International Union of<br /> ng«n ng÷ Tµy-Th¸i ë ViÖt Nam.<br /> Anthropological and Ethnological<br /> Sciences - IUAES) ®· dµnh mét tiÓu ban Víi kho¶ng 4 triÖu ng−êi, chiÕm h¬n<br /> cho KÕ thõa vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ phi 5% d©n sè ViÖt Nam, nhãm ng«n ng÷<br /> vËt thÓ nhãm d©n téc Th¸i-Kadai (Tai- Tµy-Th¸i sinh sèng chñ yÕu ë c¸c khu<br /> Kadai’s Inheritance and Development of vùc §«ng B¾c, T©y B¾c vµ miÒn T©y c¸c<br /> Non-Physical Culture). §¹i héi lÇn thø tØnh Thanh Ho¸ vµ NghÖ An. §ã lµ 8 téc<br /> 16 IUAES sÏ ®−îc tæ chøc tõ 27-<br /> ng−êi: ®«ng nhÊt lµ Tµy, Th¸i, Nïng, sau<br /> 31/7/2009 t¹i C«n Minh, V©n Nam ®ã lµ S¸n Chay, Gi¸y, Lµo, Lù vµ Bè Y.<br /> (Trung Quèc).<br /> Trong Lêi khai m¹c Héi th¶o Th¸i GS., TS. CÇm C−êng, Chñ nhiÖm<br /> häc ViÖt Nam (THVN) lÇn thø nhÊt ®Çu tiªn cña Ch−¬ng tr×nh THVN ®·<br /> (1991), nguyªn HiÖu tr−ëng tr−êng §¹i tõng nhÊn m¹nh r»ng, nghiªn cøu vÒ<br /> häc Tæng hîp Hµ Néi GS., TS. NguyÔn c¸c d©n téc thuéc ng÷ hÖ nµy ë n−íc ta<br /> An nhËn ®Þnh r»ng: Th¸i häc quèc tÕ rÊt cÇn ®Õn khoa Th¸i häc quèc tÕ, ®ång<br /> chñ yÕu lµ ngµnh khoa häc nh©n v¨n thêi c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c d©n<br /> tæng hîp, nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò lÞch sö, téc nµy ë n−íc ta còng lµ nh÷ng ®ãng<br /> ng«n ng÷, v¨n ho¸, kinh tÕ, x· héi… vµ gãp xøng ®¸ng víi khoa Th¸i häc quèc<br /> sù ph¸t triÓn x· héi c¸c mèi quan hÖ tÕ víi chÝnh tÝnh ®a d¹ng vµ sù phong<br /> cña c¸c céng ®ång ng÷ hÖ Th¸i, sèng tËp phó cña nã (1, tr. 22-23).<br /> trung ë c¸c n−íc kh¸c nhau ë khu vùc<br /> PGS., TS. Hoµng L−¬ng - nay lµ<br /> §«ng Nam ¸ (1, tr.15).<br /> Chñ nhiÖm cña Ch−¬ng tr×nh - th× cho<br /> ë n−íc ta, Ch−¬ng tr×nh Th¸i häc r»ng: “Th¸i häc lµ mét ®Ò tµi lín, bao<br /> ViÖt Nam ®−îc thµnh lËp theo quyÕt gåm nhiÒu néi dung khoa häc, kh«ng chØ<br /> ®Þnh cña HiÖu tr−ëng tr−êng §¹i häc cã ý nghÜa ®èi víi thùc tiÔn n−íc ta, mµ<br /> Tæng hîp Hµ Néi ngµy 7/9/1989, ®Æt cßn cã mét tÇm quan träng ®èi víi thÕ<br /> trong Trung t©m Hîp t¸c Nghiªn cøu giíi. L©u nay, Th¸i häc ®· trë thµnh ®èi<br /> ViÖt Nam, vµ ®−îc x¸c ®Þnh lµ mét t−îng nghiªn cøu cña nhiÒu n−íc trªn<br /> ch−¬ng tr×nh khoa häc dµi h¹n cña thÕ giíi vµ trë thµnh vÊn ®Ò khoa häc cã<br /> Trung t©m. H×nh thµnh tõ Trung t©m tÝnh chÊt quèc tÕ (1, tr. 36).<br /> 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2009<br /> <br /> 2. Hai m−¬i n¨m nghiªn cøu cña Ch−¬ng tr×nh d©n téc Tµy, Nïng, vµ §Æng Nghiªm<br /> Th¸i häc ViÖt Nam V¹n, T« Ngäc Thanh vÒ d©n téc Th¸i,…<br /> <br /> a. Trong céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt b. Nh×n l¹i hai m−¬i n¨m ho¹t ®éng<br /> Nam, ®êi sèng v¨n ho¸ vµ lÞch sö cña cña Ch−¬ng tr×nh THVN, tr−íc hÕt,<br /> mçi nhãm d©n téc ®Òu cã nh÷ng nÐt riªng ph¶i nãi tíi mét ho¹t ®éng ®· tËp hîp<br /> biÖt, phong phó vµ ®éc ®¸o cÇn ®−îc c¸c ®−îc ®«ng ®¶o nhÊt, ph¸t huy ®−îc søc<br /> nhµ khoa häc s−u tÇm, kh¶o cøu vµ ghi m¹nh tiÒm tµng cña lùc l−îng nghiªn<br /> nhËn, nh»m gãp phÇn lµm ®Ëm ®µ thªm cøu THVN tõ mäi c¬ së, nhÊt lµ nh÷ng<br /> b¶n s¾c v¨n ho¸ vµ lÞch sö d©n téc ViÖt nhµ nghiªn cøu vµ s−u tÇm ë c¸c ®Þa<br /> Nam thèng nhÊt trong ®a d¹ng, nh− mét ph−¬ng thuéc ®Þa bµn quan t©m nghiªn<br /> v−ên hoa nhiÒu h−¬ng s¾c. cøu. Cho ®Õn nay Ch−¬ng tr×nh THVN<br /> ®· tæ chøc ®−îc 5 héi nghÞ, héi th¶o<br /> Ng−êi ta dÔ nhÇm lÉn tªn mét d©n khoa häc cÊp quèc gia. C¸c b¸o c¸o ®−îc<br /> téc víi tªn nhãm d©n téc xÕp theo ng«n lùa chän vµ tËp hîp in thµnh kû yÕu<br /> ng÷, mµ giíi nghiªn cøu th−êng sö (Xem 1- 5).<br /> dông. §Ó tr¸nh sù hiÓu nhÇm vÒ tªn gäi<br /> kiÓu nh− vËy, GS. Phan Huy Lª tõng Ba héi nghÞ ®Çu ®−îc tæ chøc t¹i Hµ<br /> chØ râ r»ng: THVN ë ®©y ®−îc x¸c ®Þnh Néi, kh«ng theo ®Þnh kú cô thÓ, mµ tïy<br /> lµ nghiªn cøu vÒ c¸c d©n téc thuéc nhãm kh¶ n¨ng tËp hîp lùc l−îng nghiªn cøu,<br /> ng«n ng÷ Th¸i ë ViÖt Nam mµ tr−íc ®©y vµ nhÊt lµ - trong khã kh¨n chung - tïy<br /> quen gäi lµ nhãm Tµy-Th¸i, thuéc hÖ viÖc t×m kiÕm sù ñng hé vÒ tµi chÝnh ®Ó<br /> Th¸i-Kadai, trªn c¸c lÜnh vùc d©n téc in kû yÕu vµ tæ chøc héi nghÞ.<br /> häc, lÞch sö, ng«n ng÷, v¨n ho¸, nãi Héi th¶o lÇn thø nhÊt ®−îc tæ chøc<br /> chung trªn c¸c lÜnh vùc khoa häc x· héi vµo ngµy 25-26/11/1991. Cã 34 b¸o c¸o<br /> vµ nh©n v¨n, vµ c¶ lÜnh vùc m«i tr−êng, cña 30 t¸c gi¶ göi ®Õn, chñ yÕu tËp<br /> sinh th¸i (3, tr.21). Tuy nhiªn, còng bëi trung vµo c¸c mÆt v¨n ho¸, bªn c¹nh ®ã<br /> vËy, trong thùc tÕ ta vÉn th−êng gÆp lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ nguån gèc lÞch sö, ng«n<br /> ®©y ®ã c¶ hai c¸ch dïng, ®«i khi do thãi ng÷ vµ v¨n tù, v¨n häc vµ nghÖ thuËt,<br /> quen, song ®«i khi cßn ®Ó nhÊn m¹nh. phong tôc tËp qu¸n, kinh tÕ x· héi vµ<br /> c¸c khoa häc liªn quan ®Õn Th¸i häc.<br /> VÒ lÞch sö nghiªn cøu ngµnh häc<br /> nµy, nhµ nghiªn cøu CÇm Träng, Cïng víi chñ ®Ò v¨n ho¸ vµ lÞch sö,<br /> nguyªn Chñ nhiÖm Ch−¬ng tr×nh ®ã lµ c¸c Héi nghÞ lÇn thø II (24/6/1998)<br /> THVN, cã nhËn xÐt rÊt chÝ lý r»ng: vµ III (26/4/2002). Cã 58 b¸o c¸o cña 62<br /> Kh«ng ph¶i chê ®Õn th¸ng 9/1989 khi t¸c gi¶ göi ®Õn Héi nghÞ lÇn thø II.<br /> THVN ra ®êi, nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu Ngoµi 5 b¸o c¸o vÒ c¸c vÊn ®Ò chung,<br /> khoa häc c¬ b¶n trªn míi b¾t ®Çu. §óng c¸c b¸o c¸o khoa häc tËp trung vµo c¸c<br /> ra ph¶i nãi ng−îc l¹i, nhê cã nh÷ng c«ng vÊn ®Ò vÒ ng«n ng÷, v¨n tù, vµ giíi<br /> tr×nh nghiªn cøu vÒ c¸c d©n téc Tµy- thiÖu vÒ v¨n häc d©n gian cña c¸c d©n<br /> Th¸i ë n−íc ta nªn THVN míi cã c¬ së téc Th¸i, Tµy, Nïng. §iÒu ®¸ng chó ý<br /> ®Ó xuÊt hiÖn vµ tiÕp nèi ho¹t ®éng (2, nhÊt ë Héi nghÞ nµy, Ch−¬ng tr×nh<br /> tr.10). Vµ nh÷ng ng−êi cã c«ng ®i ®Çu ë THVN ®· ®Ò ra cho m×nh 6 néi dung<br /> ®©y ph¶i kÓ ®Õn NguyÔn V¨n Huyªn, nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n. §ã lµ:<br /> sau ®ã lµ L· V¨n L«, Hµ V¨n Th− vÒ hai Ng«n ng÷ vµ v¨n tù; LÞch sö; D©n téc<br /> Hai m−¬i n¨m nghiªn cøu... 13<br /> <br /> häc; V¨n häc vµ nghÖ thuËt; KiÕn tróc chèng thùc d©n Ph¸p x©m l−îc vµ can<br /> vµ y häc; Mèi quan hÖ gi÷a THVN vµ thiÖp Mü (1946-1954).<br /> Th¸i häc thÕ giíi. Còng tõ n¨m 2006, Ch−¬ng tr×nh<br /> THVN thèng nhÊt quy ®Þnh tæ chøc Héi<br /> Héi nghÞ lÇn thø III nhËn ®−îc 117<br /> nghÞ ba n¨m mét lÇn vµ kh¼ng ®Þnh viÖc<br /> b¸o c¸o cña 115 t¸c gi¶ göi ®Õn. Khi<br /> −u tiªn ®¨ng cai héi nghÞ cho ®Þa<br /> chän in thµnh s¸ch, ngoµi hai bµi viÕt<br /> ph−¬ng cã nhiÒu thµnh tùu s−u tÇm,<br /> chung cã tÝnh chÊt tæng hîp vµ ®Ò dÉn<br /> tËp hîp t− liÖu vµ triÓn khai nghiªn<br /> th× c¨n cø vµo néi dung, c¸c b¸o c¸o<br /> cøu. Theo ®ã, Héi nghÞ Th¸i häc lÇn thø<br /> ®−îc tËp hîp thµnh 5 phÇn: I. LÞch sö<br /> V víi chñ ®Ò: §Þa danh vµ nh÷ng vÊn ®Ò<br /> vµ x· héi; II. V¨n ho¸ vµ giao l−u v¨n<br /> lÞch sö - v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc nhãm<br /> ho¸; III. Phong tôc tËp qu¸n vµ t«n gi¸o<br /> ng«n ng÷ Tµy-Th¸i ViÖt Nam ®· ®−îc tæ<br /> tÝn ng−ìng; IV. V¨n häc vµ nghÖ thuËt;<br /> chøc ®óng vµo dÞp kû niÖm 20 n¨m<br /> V. Ng«n ng÷ vµ v¨n tù. Thu hót ®−îc<br /> thµnh lËp Ch−¬ng tr×nh THVN vµ 55<br /> h¬n 200 ng−êi dù, Héi nghÞ lÇn thø III<br /> n¨m chiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ,<br /> g©y ®−îc tiÕng vang nhÊt ®Þnh. Song xÐt<br /> vµo c¸c ngµy 24-25/5/2009 t¹i thµnh phè<br /> thÊy néi dung phong phó nh−ng dµn<br /> §iÖn Biªn Phñ - kh«ng chØ næi tiÕng víi<br /> tr¶i, tõ ®ã Ch−¬ng tr×nh THVN x¸c ®Þnh<br /> nh÷ng kú tÝch anh hïng cña thÕ kû XX,<br /> chñ ®Ò tËp trung cho mçi héi nghÞ. Thªm<br /> mµ tõ trong chiÒu s©u lÞch sö-v¨n hãa, -<br /> n÷a lµ ®Ó nhiÒu nhµ nghiªn cøu, s−u tÇm<br /> M−êng Thanh - §iÖn Biªn Phñ cßn ®−îc<br /> ë ®Þa ph−¬ng cã thÓ tham gia vµ tham dù<br /> quan niÖm lµ quª gèc cña c¸c bé téc<br /> dÔ dµng h¬n, quyÕt ®Þnh chung nhËn<br /> Th¸i (5, tr.8).<br /> ®−îc sù h−ëng øng ngay tøc kh¾c, ®ã lµ<br /> dµnh −u tiªn cho c¸c ®Þa ph−¬ng ®¨ng Cã 50 b¸o c¸o göi tíi Héi nghÞ, t¸c<br /> cai ®Þa ®iÓm héi nghÞ tiÕp theo. gi¶ lµ c¸c nhµ nghiªn cøu ë c¸c viÖn<br /> hoÆc tr−êng ®¹i häc trung −¬ng vµ Hµ<br /> Theo ®Ò xuÊt cña ®Þa ph−¬ng vµ Néi, HuÕ, Th¸i Nguyªn, cïng c¸c<br /> còng lµ nguyÖn väng cña giíi nghiªn chuyªn gia kh«ng chØ ë §iÖn Biªn mµ c¶<br /> cøu, Héi nghÞ lÇn thø IV ®· ®−îc tæ chøc ë c¸c tØnh b¹n: S¬n La, Cao B»ng,<br /> t¹i Cao B»ng, n¬i céi nguån cña C¸ch Thanh Ho¸, NghÖ An, Hoµ B×nh... T¹i<br /> m¹ng ViÖt Nam, n¬i B¸c Hå khai më Héi nghÞ nµy, nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ<br /> lÞch sö n−íc ta – trong c¸c ngµy 29/6 – c¸ch tiÕp cËn ®Þa danh Tµy-Th¸i ®·<br /> 1/7/2006 (4, tr.12). Chñ ®Ò chÝnh cña ®−îc nhiÒu ®¹i biÓu ®Æc biÖt quan t©m,<br /> Héi nghÞ lµ: §ãng gãp cña c¸c d©n téc bµn th¶o. Cã thÓ cã nhiÒu c¸ch lý gi¶i vÒ<br /> nhãm ng«n ng÷ Tµy-Th¸i trong tiÕn nguån gèc mét sè ®Þa danh. VÝ dô: cã t¸c<br /> tr×nh lÞch sö ViÖt Nam. Cã 64 b¸o c¸o gi¶ cho r»ng, trong tiÕng Th¸i, Theng<br /> cña 51 t¸c gi¶ ®−îc göi ®Õn Héi nghÞ, ®Ò trong M−¬ng Theng (nay quen gäi lµ<br /> cËp ®Õn nh÷ng ®ãng gãp rÊt cô thÓ cña M−êng Thanh) kh«ng ph¶i cã nghÜa lµ<br /> c¸c téc ng−êi nµy, ph©n tÝch theo nh÷ng trêi nh− nhiÒu ng−êi quan niÖm, v×<br /> mèc lÞch sö quan träng cña ®Êt n−íc, ®ã ng−êi Th¸i cã quan niÖm khi chÕt ®Òu<br /> lµ: thêi kú dùng n−íc, thêi kú B¾c thuéc ph¶i qua M−¬ng Lß (tøc NghÜa Lé). Cã<br /> (179 TCN ®Õn 939), thêi kú phong kiÕn t¸c gi¶ ®Æt vÊn ®Ò liÖu Na SÇm (ë L¹ng<br /> ®éc lËp tù chñ (thÕ kû X-XIX), thêi Ph¸p S¬n) cã ph¶i vèn lµ Nµ Ch¨m (cã nghÜa<br /> thuéc (1858-1945), thêi kú kh¸ng chiÕn lµ ruéng (lóa) tÎ - t−¬ng øng víi mét<br /> 14 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2009<br /> <br /> lo¹t ®Þa danh ë vïng nµy còng b¾t ®Çu Kh«ng chØ tham gia ®µo t¹o thuÇn<br /> b»ng Nµ...), ®−îc ng−êi Ph¸p viÕt trªn tóy vÒ ng«n ng÷ d©n téc, Ch−¬ng tr×nh<br /> b¶n ®å vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c lµ Na Cham, THVN ®· gãp phÇn ®µo t¹o ®¹i häc vµ<br /> nªn vÒ sau ch- ®−îc chuyÓn thµnh s-. sau ®¹i häc cã liªn quan ®Õn c¸c d©n téc<br /> Nh×n chung, khi cã nhiÒu c¸ch xö lý thuéc nhãm ng«n ng÷ nµy. §èi t−îng<br /> th«ng tin qua t− liÖu d©n gian, ch−a thÓ ®µo t¹o kh«ng chØ lµ ng−êi trong n−íc<br /> kÕt luËn ®¬n gi¶n, véi vµng ®−îc! mµ cã c¶ mét sè ng−êi n−íc ngoµi.<br /> <br /> §¸ng chó ý lµ bªn c¹nh nh÷ng c«ng C¸c luËn v¨n ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn<br /> tr×nh nghiªn cøu chuyªn s©u, nhiÒu bµi ®Ò nh−: ng«n ng÷ vµ ch÷ viÕt, ¨n uèng,<br /> viÕt chøa ®ùng hµm l−îng th«ng tin cao trang phôc, nhµ cöa, h«n nh©n, gia<br /> vµ kh¸ch quan, do c¸c t¸c gi¶ chÝnh lµ ®×nh, ma chay, tÝn ng−ìng d©n gian,<br /> ng−êi ®Þa ph−¬ng s−u tÇm, cung cÊp. V× nghÖ thuËt trang trÝ, mét sè lµn ®iÖu<br /> thÕ nguån t− liÖu ®a d¹ng vµ phong d©n ca, sinh ho¹t kinh tÕ, c«ng cô s¶n<br /> phó, gióp ng−êi ®äc dÔ dµng nhËn diÖn xuÊt,…, song chñ yÕu lµ vÒ c¸c d©n téc<br /> ®−îc nh÷ng khÝa c¹nh lÞch sö vµ ®−êng cã d©n sè ®«ng nh− Th¸i, Tµy, Nïng.<br /> nÐt lµm nªn b¶n s¾c v¨n ho¸ c¸c téc<br /> Ch÷ viÕt truyÒn thèng cña c¸c d©n<br /> ng−êi Tµy-Th¸i ë ViÖt Nam.<br /> téc ®−îc chó ý nh− ch÷ N«m Tµy vµ ®Æc<br /> Héi nghÞ lÇn thø VI dù kiÕn sÏ ®−îc biÖt lµ ch÷ Th¸i, vèn cã 8 lo¹i h×nh ký tù<br /> tæ chøc vµo n¨m 2012 t¹i Thanh Ho¸ kh¸c nhau. Sau khi tham kh¶o ý kiÕn<br /> hoÆc S¬n La. Ba chñ ®Ò ®−îc nªu ra ®Ó cña cÊp ñy, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ<br /> lùa chän cho Héi nghÞ lµ: 1) V¨n häc tÇng líp trÝ thøc – ng−êi am hiÓu ch÷<br /> nghÖ thuËt (bao gåm c¶ v¨n häc d©n gian Th¸i cæ vµ nh©n d©n 7 tØnh: Hßa B×nh,<br /> vµ b»ng ch÷ viÕt); 2) Gia ph¶, dßng hä S¬n La, Lai Ch©u (khi ®ã gåm c¶ §iÖn<br /> c¸c d©n téc; 3) Tri thøc b¶n ®Þa vµ viÖc Biªn), Lµo Cai, Yªn B¸i, Thanh Hãa,<br /> ph¸t huy tri thøc nµy vµo cuéc sèng míi. NghÖ An, xu h−íng nhÊt trÝ lµ lÊy bé<br /> ch÷ Th¸i c¶i tiÕn cña vïng T©y B¾c cò<br /> c. Sau h¬n m−êi n¨m triÓn khai<br /> ®Ó ghi c¸ch ph¸t ©m cña ®Þa ph−¬ng vµ<br /> ho¹t ®éng, mét sè c«ng tr×nh cã gi¸ trÞ<br /> coi bé ch÷ nµy lµ ch÷ Th¸i thèng nhÊt.<br /> tæng hîp b−íc ®Çu chuyªn vÒ thµnh tùu,<br /> ViÖc nµy ®−îc c«ng bè t¹i Héi nghÞ<br /> ph−¬ng ph¸p vµ triÓn väng cña nghiªn<br /> THVN lÇn thø III (2002). §Ó thuËn lîi<br /> cøu vÒ ng−êi Tµy, ng−êi Nïng, ng−êi<br /> cho viÖc chÕ b¶n vµ in Ên b»ng ph−¬ng<br /> Th¸i ë ViÖt Nam vµ vÒ viÖc gi¶ng d¹y<br /> tiÖn hiÖn ®¹i, viÖc x©y dùng bé ch÷ Th¸i<br /> Th¸i häc ë tr−êng §¹i häc Khoa häc x·<br /> ViÖt Nam cho m¸y vi tÝnh còng ®−îc<br /> héi vµ nh©n v¨n (§¹i häc Quèc gia Hµ<br /> giíi tin häc chó ý, quan t©m (3, tr. 809,<br /> Néi) ®· ®−îc hoµn thµnh vµo n¨m 2002.<br /> 827, ...).<br /> KÕt qu¶ tæng hîp cho thÊy tuy ch−a<br /> thùc sù h×nh thµnh m«n Th¸i häc C«ng tr×nh tËp thÓ Tæng kÕt Ch−¬ng<br /> nh−ng gÇn nöa thÕ kû qua, Tr−êng ®· tr×nh THVN (1989-2003) ®· kh¼ng ®Þnh<br /> gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o ®−îc mét sè cö l¹i viÖc Nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn bé<br /> nh©n, th¹c sÜ vµ tiÕn sÜ nghiªn cøu vÒ ch÷ viÕt cña d©n téc Th¸i lµ ®Ò tµi<br /> c¸c d©n téc thuéc nhãm ng«n ng÷ nµy nghiªn cøu c¬ b¶n cña §¹i häc Quèc gia<br /> (tÝnh tõ 1970 ®Õn 2002, riªng khoa LÞch Hµ Néi do GS., TS. §oµn ThiÖn ThuËt<br /> sö ®· cã 104 luËn v¨n c¸c lo¹i). chñ tr×, ®−îc nghiÖm thu ngµy 26/3/2002<br /> Hai m−¬i n¨m nghiªn cøu... 15<br /> <br /> xÕp lo¹i xuÊt s¾c. Ch−¬ng tr×nh THVN n¨m 2004 (®−îc chÕ b¶n thµnh 38 trang<br /> ®· tiÕn hµnh biªn so¹n s¸ch d¹y/häc A4), n¨m 2005 nhãm t¸c gi¶ ®· tiÕn<br /> tiÕng Th¸i vµ tiÕn hµnh ®µo t¹o thÝ hµnh biªn so¹n ®−îc mét tËp S¬ th¶o 430<br /> ®iÓm ë mét sè n¬i nh− Mai Ch©u (Hßa môc tõ (452 trang A4) thuéc ph¹m vi<br /> B×nh), NghÜa Lé (Yªn B¸i),… GS. Phan “kh«ng gian v¨n hãa”, cô thÓ lµ c¸c kh¸i<br /> Huy Lª ®¸nh gi¸ r»ng Bé ch÷ Th¸i niÖm thuéc ®Þa danh vµ nh©n danh.<br /> thèng nhÊt nµy sÏ lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ®−a N¨m 2006, biªn so¹n xong 142 kh¸i<br /> c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ niÖm (156 trang A4) ®−îc xem lµ phæ<br /> Nhµ n−íc vµo cuéc sèng d©n téc, n©ng biÕn nhÊt mµ ta cã thÓ dÔ dµng gÆp khi<br /> cao d©n trÝ, b¶o tån vµ ph¸t huy ng«n tiÕp cËn ®êi sèng v¨n ho¸ t©m linh cña<br /> ng÷, v¨n hãa d©n téc Th¸i, mét bé phËn c¸c d©n téc nãi trªn. Cô thÓ lµ c¸c quan<br /> t¹o thµnh v¨n hãa cña d©n téc ViÖt niÖm vÒ tæ tiªn, trêi ®Êt, thÇn th¸nh, ma<br /> Nam (3, tr.24). Tuy nhiªn, gÇn ®©y quû,…<br /> M¹ng l−íi b¶o tån tri thøc b¶n ®Þa d©n<br /> N¨m 2007-2008, biªn so¹n xong 168<br /> téc Th¸i ViÖt Nam (®−îc thµnh lËp d−íi<br /> môc tõ (120 trang A4) vÒ v¨n hãa vËt<br /> sù b¶o trî cña Trung t©m v× sù ph¸t<br /> chÊt, bao gåm viÖc ¨n uèng, mÆc, ë vµ ®i<br /> triÓn bÒn v÷ng miÒn nói – CSDM) ®· ®Ò<br /> l¹i,…<br /> xuÊt lÊy bé ch÷ Th¸i cæ vïng T©y B¾c bæ<br /> sung hoµn thiÖn lµm bé ch÷ chung, lÊy N¨m 2008-2009, nhãm t¸c gi¶ ®ang<br /> tªn lµ Bé ch÷ Th¸i ViÖt Nam, ®ång thêi tiÕn hµnh biªn so¹n c¸c môc tõ cã liªn<br /> tÊt c¶ c¸c bé ch÷ Th¸i cæ cña ®Þa ph−¬ng quan ®Õn v¨n hãa tinh thÇn, bao gåm<br /> ®−îc b¶o tån vµ sö dông t¹i ®Þa ph−¬ng. c¸c sinh ho¹t lÔ héi vµ ®êi sèng v¨n hãa<br /> nghÖ thuËt truyÒn thèng.<br /> Ch−¬ng tr×nh THVN còng ®· vµ<br /> Dù kiÕn sau khi chØnh söa, bæ sung<br /> ®ang gãp søc biªn so¹n c¸c bé gi¸o tr×nh<br /> vµ biªn tËp thèng nhÊt, Tõ ®iÓn nµy sÏ<br /> tiÕng Th¸i, tiÕng Nïng (bªn c¹nh tiÕng<br /> ra m¾t b¹n ®äc vµo dÞp Héi nghÞ THVN<br /> M«ng) dïng cho sinh viªn n¨m thø nhÊt<br /> lÇn thø VI.<br /> ngµnh Ng«n ng÷ v¨n ho¸ c¸c d©n téc,<br /> Khoa Ng«n ng÷ häc, §¹i häc Khoa häc 3. Thay cho kÕt luËn<br /> x· héi vµ nh©n v¨n (§¹i häc Quèc gia Kh«ng chØ nhËn ®−îc sù h−ëng øng<br /> Hµ Néi). cña ®«ng ®¶o c¸c nhµ nghiªn cøu vµ sù<br /> gióp ®ì cña nhiÒu tæ chøc trong n−íc,<br /> §Æc biÖt lµ tõ n¨m 2004 ®Õn nay,<br /> suèt hai m−¬i n¨m qua, Ch−¬ng tr×nh<br /> nhãm t¸c gi¶ gåm: CÇm Träng, NguyÔn<br /> THVN ®· nhËn ®−îc sù quan t©m vµ<br /> V¨n Hoµ, Hoµng V¨n Ma vµ V−¬ng<br /> ñng hé cña kh«ng Ýt c¸ nh©n vµ tæ chøc<br /> Toµn ®· ®Ò xuÊt vµ ®ang hoµn thµnh<br /> quèc tÕ vµ n−íc ngoµi, tõ viÖc trao ®æi t−<br /> viÖc biªn so¹n cuèn Tõ ®iÓn v¨n ho¸<br /> liÖu nghiªn cøu ®Õn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn<br /> céng ®ång téc ng−êi Th¸i, Tµy, Nïng,<br /> lîi cho viÖc tham gia c¸c héi nghÞ, héi<br /> dù kiÕn chän läc kho¶ng 600 môc tõ,<br /> th¶o quèc tÕ cã liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn<br /> d−íi sù chØ ®¹o cña PGS., TS. NguyÔn<br /> ®Ò cña Th¸i häc. ChÝnh v× thÕ, Ban chñ<br /> ThÞ ViÖt Thanh, Phã ViÖn tr−ëng ViÖn<br /> nhiÖm vµ mét sè thµnh viªn ®· cã dÞp<br /> ViÖt Nam häc vµ Khoa häc Ph¸t triÓn.<br /> tiÕp xóc, trao ®æi khoa häc vµ chuyÓn<br /> Rót kinh nghiÖm tõ viÖc x©y dùng giao tri thøc vÒ THVN víi ®ång nghiÖp<br /> B¶ng tõ vµ khëi th¶o 29 môc tõ trong quèc tÕ.<br /> 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2009<br /> <br /> Lµ ng−êi phô tr¸ch c¬ quan chñ Víi tuæi ®«i m−¬i ®Çy søc sèng, víi<br /> qu¶n cña Ch−¬ng tr×nh THVN, ViÖn ®éi ngò tËp hîp ®−îc ngµy mét ®«ng ®¶o<br /> tr−ëng ViÖn ViÖt Nam häc vµ Khoa häc vµ ®ang ®−îc trÎ hãa, nghiªn cøu THVN<br /> Ph¸t triÓn, GS., TS. NguyÔn Quang h¼n sÏ tiÕp tôc ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh<br /> Ngäc chØ râ: Th¸i häc ViÖt Nam lµ ViÖt tùu mµ nhiÒu ng−êi chóng ta mong ®îi.<br /> Nam häc trªn kh«ng gian v¨n ho¸-x·<br /> héi vµ m«i tr−êng Tµy-Th¸i, sö dông c¸c<br /> ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu liªn ngµnh,<br /> kÕt hîp d©n téc häc víi c¸c ngµnh khoa Tµi liÖu tham kh¶o<br /> häc liªn quan nh− sö häc, x· héi häc,<br /> ng«n ng÷ häc, v¨n ho¸ d©n gian, ®Þa lý, 1. Kû yÕu "Héi th¶o Th¸i häc lÇn thø<br /> m«i tr−êng... ®Ó ®i ®Õn nhËn thøc kh¸ch nhÊt". H.: V¨n hãa d©n téc, 1992,<br /> quan vµ tæng thÓ vÒ c¸c téc ng−êi thuéc 340 tr.<br /> nhãm ng«n ng÷ Tµy-Th¸i. KÕt qu¶ 2. V¨n hãa vµ lÞch sö ng−êi Th¸i ë ViÖt<br /> nghiªn cøu sÏ gãp phÇn b¶o tån vµ ph¸t Nam. H.: V¨n ho¸ D©n téc, 1998,<br /> huy di s¶n v¨n ho¸ truyÒn thèng, lµm c¬ 698 tr.<br /> së ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn khu<br /> vùc, ®ång thêi cñng cè, n©ng cao tinh 3. V¨n ho¸ vµ lÞch sö c¸c d©n téc trong<br /> thÇn ®oµn kÕt d©n téc, thùc hiÖn thµnh nhãm ng«n ng÷ Th¸i ViÖt Nam. H.:<br /> c«ng c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch d©n téc V¨n ho¸ Th«ng tin, 2002, 904 tr.<br /> cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, ®Æc biÖt trong 4. §ãng gãp cña c¸c d©n téc nhãm ng«n<br /> bèi c¶nh toµn cÇu ho¸, më cöa vµ héi ng÷ Tµy-Th¸i trong tiÕn tr×nh lÞch sö<br /> nhËp hiÖn nay... . ViÖt Nam - Héi nghÞ Th¸i häc ViÖt<br /> Vµ sau ®ã, «ng ®¸nh gi¸ r»ng: Trªn Nam lÇn thø IV, Cao B»ng – 2006.<br /> c¬ së nh÷ng thµnh tùu mµ c¶ mét thÕ hÖ H.: §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2006,<br /> c¸c nhµ Th¸i häc ViÖt Nam ®· t¹o dùng 468 tr.<br /> mÊy chôc n¨m qua, hoµ cïng víi xu thÕ<br /> ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ViÖt Nam häc 5. §Þa danh vµ nh÷ng vÊn ®Ò lÞch sö -<br /> theo ®Þnh h−íng liªn ngµnh nh÷ng n¨m v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc nhãm ng«n<br /> gÇn ®©y, trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ ng÷ Tµy-Th¸i ViÖt Nam. H.: ThÕ<br /> më cöa, héi nhËp cña ®Êt n−íc, chóng ta giíi, 2009, 392 tr.<br /> hoµn toµn cã ®ñ kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn 6. NguyÔn Quang Ngäc. Héi th¶o Th¸i<br /> h−íng tíi mét nÒn Th¸i häc ViÖt Nam häc ViÖt Nam lÇn thø V.<br /> tiªn tiÕn, ngang tÇm víi nh÷ng nÒn Th¸i http://www.ivides.edu.vn/Main.asp<br /> häc lín trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi (6). x?MNU=1202&Chitiet=831&Style=1<br />