Hàm lượng độc tố gây liệt cơ PSP (Paralytic Shellfish Poisoning) trong các loài hai mảnh vỏ ở Nha Trang

Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 4/2012<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> HÀM LƯỢNG ĐỘC TỐ GÂY LIỆT CƠ PSP (Paralytic Shellfish Poisoning)<br /> TRONG CÁC LOÀI HAI MẢNH VỎ Ở NHA TRANG<br /> PSP (Paralytic Shellfish Poisoning) CONTENTS IN BIVALVES IN NHA TRANG<br /> Nguyễn Thuần Anh1<br /> Ngày nhận bài: 14/01/2012; Ngày phản biện thông qua: 14/8/2012; Ngày duyệt đăng: 15/12/2012<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích của nghiên cứu này nhằm cung cấp những thông tin có giá trị cho việc đánh giá phơi nhiễm và đánh giá<br /> nguy cơ của người dân thành phố Nha Trang đối với độc tố gây liệt cơ PSP (paralytic shellfish poisoning) do tiêu thụ các<br /> loài hai mảnh vỏ. Hàm lượng độc tố gây liệt cơ PSP trong các loài hai mảnh vỏ thu từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2009 ở<br /> thành phố Nha Trang được xác định bằng phương pháp sắc ký lỏng cao áp (HPLC). Hàm lượng PSP trung bình trong mẫu<br /> sò (Anadara granosa), nghêu (Meretrix meretrix) và hàu (Crassostrea belcheri) lần lượt là 0,022; 4,549 và 0,019 µg/100g,<br /> trong khi PSP không phát hiện thấy trong mẫu vẹm xanh (Perna viridis) và điệp (Comptopallium radula). Các giá trị này<br /> đều thấp hơn giới hạn tối đa cho phép được qui định bởi Việt nam và quốc tế.<br /> Từ khóa: Độc tố gây liệt cơ, Nhuyễn thể, PSP<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The aim of this study was to provide valuable information for exposure evaluation and risk assessment of Nha Trang<br /> population to paralytic shellfish poisoning (PSP) due to bivalves consumption. The PSP (paralytic shellfish poisoning)<br /> contents in some bivalves sampled from August to December 2009 in Nha Trang city have determined by the High<br /> Performance Liquid Chromatography (HPLC). The mean PSP contents in cockle (Anadara granosa), clam (Meretrix<br /> meretrix), tropical oyster (Crassostrea belcher) are 0,022; 4,549 and 0,019 µg/100g, respectively, while PSP was not<br /> detected in green musel (Perna viridis) and scalop (Comptopallium radula). These results are lower than the maximum<br /> limit permitted fixed by the Vietnamese and international regulations.<br /> Keywords: Paralytic Shellfish Poisoning, Shellfish, PSP<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nhuyễn thể hai mảnh vỏ có khả năng tích lũy<br /> PSP (Paralytic Shellfish Poisoning), một loại độc<br /> tố tảo nguy hiểm và được coi là vấn đề của toàn<br /> cầu (Martínez & Lawrence, 2003) với 2000 ca ngộ<br /> độc được thống kê trên toàn thế giới mỗi năm (Van<br /> Dolah, 2000; Chateau-Degat, 2003; Yan và cộng sự,<br /> 2003) và tỷ lệ tử vong từ 8 đến 10% (Sierra-Beltran<br /> và cộng sự, 1998). Nhóm độc tố PSP gồm khoảng<br /> 30 độc tố, trong đó độc nhất là saxitoxin (STX). Các<br /> độc tố PSP được sinh ra chủ yếu trong giai đoạn nở<br /> hoa của tảo Alexandrium spp. Vì PSP có tính tích<br /> lũy nên chúng có thể gây độc cho người ngay cả khi<br /> không có hiện tượng nở hoa của tảo (Van Egmond<br /> 1<br /> <br /> và cộng sự, 2004). Dấu hiệu đầu tiên của sự nhiễm<br /> độc xuất hiện sau khoảng 5 đến 30 phút sau khi ăn<br /> nhuyễn thể bị nhiễm với các triệu chứng: cảm giác<br /> kim châm hoặc tê nhẹ đến liệt cơ hô hấp hoàn toàn.<br /> Trường hợp nặng sẽ dẫn đến tử vong do liệt cơ hô<br /> hấp, xảy ra trong vòng từ 2 đến 12 giờ sau khi ăn<br /> các loài hai mảnh vỏ có hàm lượng PSP cao. Nhóm<br /> nhuyễn thể có chứa PSP gồm chủ yếu là động<br /> vật thân mềm hai mảnh vỏ, nhóm này gồm vẹm,<br /> nghêu, hàu, điệp và sò (Dao, 2004; Van Egmond và<br /> cộng sự, 2004; Dao, 2003; Do và cộng sự, 2002;<br /> Dao, 2001).<br /> Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục tiêu<br /> xác định hàm lượng PSP trong các loài hai mảnh<br /> <br /> TS. Nguyễn Thuần Anh: Khoa Công nghệ Thực phẩm - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 3<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 4/2012<br /> <br /> vỏ ở thành phố Nha Trang - một thành phố đại diện<br /> <br /> Sáu mẫu thành phần ở 6 nơi bán có nguồn gốc và<br /> <br /> cho khu vực ven biển có mức tiêu thụ nhuyễn thể<br /> <br /> được phân bố như sau: 1, 2 và 3 mẫu thành phần<br /> <br /> cao (Nguyễn và cộng sự, 2009) - để cung cấp các<br /> <br /> được lần lượt lấy ở Nhà hàng Biển Ngọc, chợ Tạm<br /> <br /> thông tin có giá trị cho việc đánh giá nguy cơ của<br /> <br /> và chợ Xóm mới của thành phố Nha Trang (Nguyễn<br /> <br /> người tiêu dùng đối với PSP do tiêu thụ nhuyễn thể<br /> <br /> và cộng sự, 2009).<br /> <br /> hai mảnh vỏ.<br /> II. ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng và địa điểm thu mẫu<br /> Năm loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ (vẹm xanh<br /> (Perna viridis), điệp (Comptopallium radula), hàu<br /> (Crassostrea belcheri), sò (Anadara granosa) và<br /> nghêu (Meretrix meretrix)) được thu ở các địa<br /> điểm mua bán nhuyễn thể phổ biến: Nhà hàng<br /> Biển Ngọc, chợ Tạm và chợ Xóm mới của thành<br /> phố Nha Trang (tổng số là 25 mẫu) từ tháng 8 đến<br /> tháng 12 năm 2009 (đại diện cho các tháng trong<br /> hai mùa mưa và mùa khô). Việc lấy mẫu được<br /> thực hiện theo phương pháp xác suất và tuân thủ<br /> nguyên tắc lấy mẫu ở nơi mua bán theo qui định<br /> 2002/63/EC và 333/2007/EC (WHO, 1985; EC,<br /> 2002; EC, 2007).<br /> Mẫu đồng nhất (600g) để xác định PSP được<br /> tập hợp từ 6 mẫu thành phần (100g) bao gồm các<br /> <br /> 2. Phương pháp xử lý mẫu<br /> Trước khi phân tích, các mẫu được chiết theo<br /> phương pháp AOAC (1990): 100g mẫu đã đồng hóa<br /> được trộn với 100ml HCl 0,1N trong một ống đựng<br /> mẫu; kiểm soát và điều chỉnh pH nếu thấy cần thiết<br /> (pH