Hãy cảnh giác với sâu đục lá cà chua Nam Mỹ

Chia sẻ: Quenchua5 Quenchua5 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết thông tin đến quý độc giả xuất xứ của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ; tác hại của sâu vẽ bùa cà chua Nam Mỹ; sự xâm nhiễm và lây lan của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ; sự xâm nhiễm lây lan của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ ở châu Á; kịch bản ứng phó với sự xâm nhiễm của sâu đục lá cà chua vào Việt Nam

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hãy cảnh giác với sâu đục lá cà chua Nam Mỹ

Trao đổi thông tin và kinh nghiệm BVTV – Số 3/2019 HÃY CẢNH GIÁC VỚI SÂU ĐỤC LÁ CÀ CHUA NAM MỸ Nguyễn Văn Liêm và Lê Xuân Vị Vi n Bảo v thực vật Xuất xứ của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ thảo sử dụng là “Sâu vẽ bùa cà chua Nam Mỹ”. Loài sâu đục lá cà chua nam mỹ, Tuta Tuy nhiên, tại Hội thảo ở Hà Nội, Giáo sư Phạm absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae), có Văn Lầm đã chỉ ra rằng triệu chứng gây hại của nguồn gốc ở Pê-ru thuộc Nam Mỹ, đã trở thành loài Tuta absoluta không phù hợp để gọi nó là một trong các sâu hại chính trên cà chua ở các “Sâu vẽ bùa cà chua Nam Mỹ” mà nên gọi nó là nước Nam Mỹ từ những năm 1960 (Souza et al., “Sâu đục lá cà chua Nam Mỹ”. Căn cứ vào đặc 1983) và được xem là sâu hại cà chua cực kỳ điểm gây hại (sâu non đục lá cà chua thành vết nguy hiểm ở các nước thuộc khu vực này hại có chiều ngang khá rộng, chứ không thành (Guillemaud et al., 2015). đường đục hẹp như loài Liriomyza trifolii) và Loài Tuta absoluta có tên tiếng Anh là “South nguồn gốc xuất xứ, vậy đề nghị gọi tên loài Tuta American tomato leafminer”. Tại Hội thảo về loài absoluta là “Sâu đục lá cà chua Nam Mỹ” để sâu này được tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh phân biệt với loài sâu vẽ bùa cà chua có tên ngày 07/06/2019 và tại Hà Nội ngày 12/06/019, khoa học là Liriomyza trifolii (Burgess) đã có ở tên tiếng Việt của loài này được Ban tổ chức Hội Việt Nam. . Hình 1. Sâu non và trƣởng thành của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ (Nguồn: Internet, truy cập 12.06.2019) Tác hại của sâu vẽ bùa cà chua Nam Mỹ trưởng phát triển của cây cà chua. Chúng có Sâu đục lá cà chua nam mỹ hại chính trên thể xâm nhiễm, gây hại 100% cây cà chua trên cây cà chua, nhưng nó cũng còn gây hại trên đồng và gây thiệt hại năng suất cà chua từ 50– cây khoai tây, cà tím và một số cây thuộc họ Cà 100% nếu không được phòng trừ (Karut et al., (Solanaceae) (Garcia and Espul, 1982; Biondi et 2011; Polat et al. 2016). Loài này có vòng đời al., 2018). Phổ ký chủ của loài này gồm 22 loài ngắn (24 - 38 ngày tùy theo điều kiện nhiệt độ thuộc 6 họ thực vật khác nhau (CABI, 2018). môi trường), có sức sinh sản cao (một ngài cái Loài T. absoluta gây hại cho tất cả các bộ phận đẻ 300 trứng) và có thể có từ 10 - 12 thế trên mặt đất và cho tất cả các giai đoạn sinh hệ/năm (Muniappan, 2019). 53
Trao đổi thông tin và kinh nghiệm BVTV – Số 3/2019 Hình 2. Triệu chứng gây hại trên lá của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ (Nguồn: © Dr Andre Minuto, CERSAA, Albeng (IT; IRAC, 2011). Hình 3. Triệu chứng gây hại trên ngọn và quả của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ (Nguồn:IRAC, 2011). Sự xâm nhiễm và lây lan của sâu đục lá cà Tại châu Phi, loài này được ghi nhận đầu tiên chua Nam Mỹ có mặt ở châu Phi tại Ma-rốc vào năm 2007 và Loài Tuta absoluta là sâu hại ngoại lai xâm tại An-giê-ri vào năm 2008 (Muniappan, 2019). lấn và đã trở thành mối đe dọa nghiêm trọng cho Từ năm 2012 đến năm 2018, đã ghi nhận sự sản xuất cà chua trong nhà lưới và ngoài đồng hiện diện và lây lan của chúng ở 20 quốc gia ruộng của nhiều quốc gia trên thế giới. thuộc châu lục này (CABI, 2018). Tại châu Âu, loài này được phát hiện có mặt Loài này hiện đã xâm lấn đến các khu vực đầu tiên ở châu Âu tại Tây Ban Nha vào năm thuộc châu Âu, châu Phi và Trung Đông và 2006 và tiếp tục lây lan sang các nước khác nhanh chóng trở thành sâu hại chính trên cà thuộc vùng liên lục địa Phi-Âu- Á (Desneux et chua ở các khu vực này. Hiện chúng đang al., 2010, 2011; Biondi et al., 2018). Chúng lây tiếp tục mở rộng vùng phân bố sang các nước lan nhanh chóng ở nhiều nước thuộc châu Âu châu Á. và tiếp tục lây lan sang phía Đông châu Âu (Ha Sự xâm nhiễm lây lan của sâu đục lá cà et al., 2018). Chúng tăng bán kính phân bố chua Nam Mỹ ở châu Á trung bình khoảng 600 km một năm (Campos et Tại châu Á, loài này được phát hiện có mặt al., 2017). tại Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2009 (Kilic, 2010) và 54
Trao đổi thông tin và kinh nghiệm BVTV – Số 3/2019 sau đó tiếp tục lây lan theo hướng Đông sang Nam cần thực hiện trước và sau khi có sự xâm các nước khác thuộc châu Á. Năm 2010, chúng lấn của loài sâu hại này. đã hiện diện ở I-ran và I-xra-en. Năm 2012, * Các hoạt động cần được thực hi n trước khi chúng đã lây lan đến Gioóc-đan và Xi-ri. Đến loài T. bsolut xuất hi n tại Vi t N m: năm 2013, chúng đã xâm lấn đến một loạt nước + Xây dựng lực lượng ứng phó với loài Tuta như I-rắc, Cô-oét, Li-băng, Ca-ta, Ả rập-Xê út, absoluta từ Trung ương đến địa phương (gồm Các Tiểu Vương quốc Ả-rập và Yemen. Đến Cục Bảo vệ thực vật, Viện bảo vệ thực vật, Chi nay, chúng đã có mặt ở hầu khắp các nước cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật của các tỉnh thuộc khu vực Trung và Tây Nam châu Á trồng cà chua trọng điểm); (Biondi et al., 2018).Tại khu vực Nam Á, chúng + Tổ chức các hoạt động truyền thông cảnh đã xâm lấn vào Nepal năm 2016, đã lây lan đến báo sớm về loài Tuta absoluta thông qua văn miền Tây Ấn Độ vào năm 2014 và đến miền bản hành chính và tài liệu tuyên truyền của Cục Đông nước này vào năm 2017 (Sankarganesh Bảo vệ thực vật, các văn bản khoa học của Viện et al., 2017) và đã có mặt tại Băng-la-đét vào Bảo vệ thực vật; xây dựng các tài liệu tuyên năm 2016. Đến nay, loài này đã hiện diện ở 16 truyền (video clip, tờ bướm, sổ tay,..) để phục vụ quốc gia ở châu lục này (CABI, 2018). công tác thông tin tuyên truyền; Kịch bản ứng phó với sự xâm nhiễm của + Tằng cường công tác kiểm dịch tại các cửa sâu đục lá cà chua vào Việt Nam khẩu, đặc biệt là với các lô hàng quả cà chua Loài sâu đục lá cà chua Tuta absoluta là tươi và cây cà chua giống nhập khẩu; loài sâu hại ngoại lai xâm lấn nguy hiểm trên + Tổ chức đặt bẫy pheromone ở các vùng cây cà chua ở nhiều nước thuộc nhiều lục địa trồng cà chua ở các tỉnh biên giới giáp Cam-phu- khác nhau, đã và đang lây lan đến nhiều nước chia, Lào và Trung Quốc; không thuộc vùng phân bố trước đây của + Tăng cường trao đổi thông tin liên quan với chúng và đang gây ra những tổn thất nặng nề các nước láng giềng (Cam-phu-chia, Lào, Trung cho các nước trồng cà chua trên thế giới. Mặc Quốc và Thái Lan), đặc biệt là việc cập nhật dù đã có nhiều nỗ lực của các cơ quan bảo vệ thông tin về sự hiện diện của loài Tuta absoluta ở thực vật quốc gia của nhiều nước trên thế giới các quốc gia này; nhưng việc ngăn chặn sự lây lan và quản lý + Tổ chức điều tra, thu thập làm mẫu tiêu bản chúng khi đã xâm nhập vào các vùng phân bố và gửi giám định tại các Viện nghiên cứu trong mới vẫn hết sức khó khăn và không đạt được nước và quốc tế. Việc điều tra thu thập được đặc kết quả mong muốn. Đến nay, loài này chưa biệt lưu ý các vùng có nguy cơ xâm nhiễm cao xuất hiện ở Việt Nam nhưng chúng đã xuất như các thành phố Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh, Đà hiện ở các nước thuộc khu vực Nam Á gần với Nẵng (dựa trên việc xác định nguy cơ xâm nhiễm Việt Nam như Băng-la-đét. Với tiềm năng lây và lây lan là do nguồn quả cà chua tươi đã nhiễm lan và và tốc độ xâm lấn cao, khả năng xâm sâu nhập khẩu từ các nước khác); lấn của chúng vào Việt Nam trong tương lai + Tổ chức các hội thảo chuyên đề, các lớp gần là rất cao. Vì vậy, Việt Nam cần phải tích tập huấn về loài Tuta absoluta ở các vùng và các cực chuẩn bị các giải pháp ứng phó với sự địa phương, ưu tiên các vùng trồng cà chua xâm lấn và quản lý loài sâu hại ngoại lai xâm trọng điểm; lấn này khi chúng vào Việt Nam. + Thu thập thông tin, xây dựng đề cương Tại Hội thảo về “Sâu đục lá cà chua Nam nghiên cứu toàn diện về quản lý tổng hợp loài Mỹ Tut bsolut ” do Viện Bảo vệ thực vật Tuta absoluta. phối hợp với các chuyên gia quốc tế đến từ * Các hoạt động cần được thực hi n khi loài Trường Đại học Virginia Tech, Hoa Kỳ, dự án T. bsolut đã xuất hi n tại Vi t N m: IPM (do USAID tài trợ) và Viện Cây ăn quả + Cơ quan quản lý nhà nước (Cục Bảo vệ miền Nam tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh thực vật) thông báo rộng rãi cho các tỉnh/ khu ngày 07/06/2019 và tại Hà Nội ngày vực/ vùng trồng cà chua tập trung về sự có mặt 12/06/2019, các chuyên gia Việt Nam đã cùng của loài sâu đục lá cà chua; nhau phác thảo kịch bản ứng phó với loài sâu + Các đơn vị quản lý chuyên ngành (các Chi hại này. Kịch bản bao gồm các hành động Việt cục Trồng trọt và bảo vệ thực vật các tỉnh) tổ 55
Trao đổi thông tin và kinh nghiệm BVTV – Số 3/2019 chức thực hiện việc kiểm tra sự có mặt, đánh giá and prospects for biological control. J Pest Sci. mức độ tác hại, thành phần phổ ký chủ của loài 83:197–215. này ở các vùng đã bị chúng xâm lấn; 6. Karut K, Kazak C, Döker I, Ulusoy MR, 2011. + Khoanh vùng, công bố dịch và tiêu hủy sản Pest status and prevalence of Tomato moth Tuta phẩm bị xâm nhiễm theo luật; absoluta (Meyrick 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae) in + Tổ chức các lớp tập huấn về nhận dạng và tomato growing greenhouses of Mersin. Turkish phòng chống loài Tuta absoluta cho cán bộ kỹ Journal of Entomology, 35:339–347. thuật và nông dân; 7. Kilic T, 2010. First record of Tuta absoluta in + Tăng cường việc quản lý kiểm tra chặt chẽ Turkey. Phytoparasitica 38:243–244 nông sản hoa quả tươi nhập khẩu tại ác cửa 8. Ha P, Yunus Bayram, Liora Shaltiel‑ Harpaz, khẩu và các trạm kiểm dịch nội địa để ngăn chặn Fariba Sohrabi, Anitha Saji, Uulu Tair Esenali, Anvar sự lây lan của loài Tuta absoluta; Jalilov, Abid Ali, Pathour R. Shashank, Khasan + Cơ quan nghiên cứu tiến hành nghiên cứu Ismoilov, Zhao‑ zhi Lu, Su Wang, Gui‑ fen Zhang, đánh giá về mức độ gây hại, con đường lây lan, Fang‑ hao Wan, Antonio Biondi, Nicolas Desneux, khả năng thiết lập quần thể, các đặc điểm sinh 018. Tuta absoluta continues to disperse in Asia: học, sinh thái, các loài kẻ thù tự nhiên của chúng damage, ongoing management and future challenges. và xây dựng biện pháp phòng chống hiệu quả Journal of Pest Science.https://doi.org/ với loài sâu hại này. Trong đó, ưu tiên sử dụng 10.1007/s10340-018-1062-1. Received: 3 August 2018 biện pháp canh tác và phát triển sử dụng thiên / Revised: 30 October 2018 / Accepted: 31 October địch nội địa, các loại chế phẩm sinh học, 2018. © Springer-Verlag GmbH Germany, part of pheromone, xây dựng bộ thuốc BVTV phù hợp. Springer Nature 2018. Về lâu dài, cần nghiên cứu phát triển giống 9. Garcia MF , Espul JC, 1982. Bioecology of the kháng sâu đục lá cà chua nam mỹ, phát triển các tomato moth (Scrobipalpula absoluta) in Mendoza, chế phẩm sinh học và các biện pháp phi hóa học Argentine Republic. Revista de Investigaciones trong quản lý loài sâu hại mới này. Agropecuarias, 17(2):135-146. 10. Guillemaud T, Blin A., Le Gof I et al. 2015. The TÀI LIỆU THAM KHẢO tomato borer, Tuta absoluta, invading the Mediterranean Basin, originates from a single 1. Biondi A, Guedes RNC, Wan FH, Desneux N, introduction from Central Chile. Science Report,-UK 2018. Ecology, worldwide spread and management of 5:8371. the invasive South American tomato pinworm, Tuta 11. Muniappan R, 2019. Origin, taxonomy, biology, absoluta: past, present and future. Annual Review of distribution, host plants, monitoring and management Entomology, 63:239–258. of the South American tomato leafminer Tuta absoluta. 2. CABI, 2018. Invasive Species Compendium. Workshop on the South American tomato leafminer, Datasheet. Tuta absoluta (tomato leafminer). Tuta absoluta in Vietnam, June 12, 2019 at Daewoo Copyright © 2018 CABI.https://www. Hotel, Ha Noi, Viet Nam cabi.org/isc/datasheet/49260 12. Polat B, Özpınar A, Şahin AK . 2016. Studies of 3. Campos MR, Biondi A, Adiga A et al. 2017. selected biological parameters of tomato leafminer From the western palaearctic region to beyond: Tuta Tuta absoluta (Meyrick), (Lepidoptera: Gelechiidae) absoluta, 10 years after invading Europe. J Pest Sci under natural conditions. Phytoparasitica, 44:195–202. 90:787–796. 13. Sankarganesh E, Firake DM, Sharma B et al, 4. Desneux N, Luna MG, Guillemaud T , 2017. Invasion of the South American Tomato Urbaneja A, 2011. The invasive South American Pinworm, Tuta absoluta, in northeastern India: a new tomato pinworm, Tuta absoluta, continues to spread challenge and biosecurity concerns. Entomol Gen in AfroEurasia and beyond: the new threat to tomato 36:335–345 world production. Journal of Pest Science, 14. Souza, J. C., Reis, P. R., de Padua Nacif, A., 84(4):403-408. Gomes, J. M., & Salgado, L. O., 1983. Controle da 5. Desneux N, Wajnberg E, Wyckhuys KAG et al. traça-do-tomateiro. Histórico, reconhecimento, 2010. Biological invasion of European tomato crops biología, prejuízos e controle. Belo Horizonte, Brazil: by Tuta absoluta: ecology, geographic expansion Empresa de Pesquisa Agropecuária de Minas Gerais. 56