Hồi lưu chảy máu tinh hoa chất xám: Tiền đề giải quyết tình trạng thiếu lao động lành nghề của châu Âu

Hồi lưu chảy máu tinh hoa chất xám:<br /> Tiền đề giải quyết tình trạng thiếu<br /> lao động lành nghề của châu Âu<br /> Edoardo Campanella (2015), “Reversing the elite brain drain: A firt<br /> step to address Europe’s skills shortage”, Journal of International Affairs,<br /> Spring/Summer 2015, Vol. 68, No. 2, pp.195-209.<br /> T«n Quang Hßa dÞch<br /> Tãm t¾t: KÓ tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai, lµn sãng ch¶y m¸u chÊt x¸m víi<br /> c−êng ®é kh¸c nhau tïy theo thêi ®iÓm vµ quèc gia ®· lµm ch©u ¢u ph¶i nhiÒu lÇn<br /> khèn ®èn. Tuy nhiªn, sù thÊt tho¸t nguån vèn con ng−êi nµy Ýt khi ®−îc chuyÓn hãa<br /> thµnh trao ®æi chÊt x¸m hoÆc ®−îc bï ®¾p b»ng nguån nh©n tµi n−íc ngoµi nhËp c−<br /> t−¬ng xøng. Giê ®©y, c¸ch m¹ng kü thuËt sè vµ c«ng cuéc t¸i cÊu tróc kinh tÕ, hÖ lôy<br /> cña khñng ho¶ng triÒn miªn trong khu vùc Eurozone ®ang khiÕn c¸i gi¸ ph¶i tr¶<br /> cho nh÷ng tæn thÊt vÒ nguån vèn con ng−êi ngµy cµng t¨ng. §iÒu nµy t¹o ra sù<br /> thiÕu hôt lao ®éng lµnh nghÒ, lµm suy yÕu n¨ng lùc c¹nh tranh toµn cÇu cña ch©u<br /> ¢u. §Õn nay, ñy ban ch©u ¢u (EC) ®· cã nh÷ng b−íc ®i níi láng chÝnh s¸ch nhËp<br /> c− nh»m thu hót ng−êi n−íc ngoµi cã tay nghÒ cao tõ c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. Tuy<br /> vËy, ph©n tÝch qu¸ khø thÊu ®¸o chØ ra r»ng ®· ®Õn lóc c¸c chÝnh phñ ch©u ¢u<br /> ph¶i thu hót nh÷ng nh©n tµi ra ®i quay trë l¹i. C¸c chÝnh s¸ch tËp trung vµo håi<br /> h−¬ng, chø kh«ng ph¶i nhËp c−, sÏ lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ(*).<br /> Trong mét thÕ giíi mµ biªn giíi quèc<br /> gia dÇn mê ®i vµ ®ßi hái c¸c kü n¨ng lao<br /> ®éng ngµy cµng phøc t¹p, c¸c chÝnh phñ<br /> ph¶i nç lùc ®Ó gi÷ l¹i ®éi ngò tinh hoa<br /> trÝ tuÖ cña m×nh.(*)Khi thÓ chÕ kÐm cái,<br /> c«ng nghÖ tr× trÖ hay chÝnh trÞ dùa vµo<br /> “quan hÖ th©n tÝn” khèng chÕ kh«ng cho<br /> ng−êi ta béc lé hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh<br /> th× kh«ng mét ®Êt n−íc nµo, kÓ c¶<br /> (*)<br /> Bµi b¸o thÓ hiÖn quan ®iÓm riªng cña t¸c gi¶,<br /> kh«ng ph¶n ¸nh quan ®iÓm cña bÊt kú c«ng ty nµo<br /> hoÆc n¬i tuyÓn dông mµ t¸c gi¶ ®ang c«ng t¸c.<br /> <br /> nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn nhÊt cã thÓ<br /> miÔn nhiÔm tr−íc t×nh tr¹ng ch¶y m¸u<br /> tinh hoa chÊt x¸m. Ch©u ¢u lµ mét ®iÓn<br /> h×nh víi nghÜa nµy. Trong h¬n nöa thÕ<br /> kû, nh÷ng häc gi¶ lçi l¹c, nh÷ng doanh<br /> nh©n nhiÒu hoµi b·o vµ nh÷ng nhµ<br /> khoa häc kh«n ngoan ®· gi¸ng ®ßn lªn<br /> chñ nghÜa b¶o thñ cña ch©u ¢u b»ng<br /> c¸ch v−ît §¹i T©y D−¬ng, t×m ®Õn<br /> nh÷ng tr−êng ®¹i häc x¸n l¹n vµ høa<br /> hÑn nhiÒu c¬ héi nghÒ nghiÖp. Nh÷ng<br /> ng−êi di c− nµy kh«ng chØ lµ nh÷ng lao<br /> ®éng cã tay nghÒ cao nhÊt cña ch©u ¢u,<br /> <br /> 48<br /> mµ theo nhiÒu ph©n tÝch ®¸nh gi¸, cßn<br /> lµ nh÷ng nh©n tµi trong lÜnh vùc cña<br /> m×nh trªn quy m« toµn cÇu. “ChÊt<br /> l−îng” cña hä, thÓ hiÖn ë qu¸ tr×nh ®µo<br /> t¹o vµ c«ng t¸c, ngµy cµng t¨ng ®¸ng kÓ<br /> theo thêi gian. Tãm l¹i, ®©y lµ sù ch¶y<br /> m¸u chÊt x¸m cña ®éi ngò “tinh hoa<br /> nhÊt”<br /> (FrÐdÐric<br /> Doquier,<br /> Hillel<br /> Rapoport, 2009, tr.679-705).<br /> Tåi tÖ h¬n, sù thÊt tho¸t nguån vèn<br /> con ng−êi cña ch©u ¢u hiÕm khi ®−îc bï<br /> ®¾p xøng ®¸ng b»ng nguån nh©n tµi<br /> n−íc ngoµi nhËp c− t−¬ng xøng vÒ tr×nh<br /> ®é tõ nh÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hoÆc<br /> ®ang ph¸t triÓn. Mét ch©u ¢u h−íng<br /> néi, kh«ng thÝch ®æi míi kh«ng ph¶i lµ<br /> miÒn ®Êt høa cho nh÷ng nh©n tµi ngo¹i<br /> quèc, nh÷ng ng−êi dÊn th©n di c−. Sè<br /> lao ®éng Mü cã tay nghÒ quyÕt ®Þnh di<br /> c− ®Õn ch©u ¢u thÊp h¬n nhiÒu so víi sè<br /> ng−êi ch©u ¢u hiÖn ®ang phôc vô trong<br /> lùc l−îng lao ®éng cña Hoa Kú (OECD,<br /> 2007, tr.304-307). §ång thêi, nh÷ng<br /> chuyªn gia cã tay nghÒ cao nhÊt cña c¸c<br /> n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− c¸c nhµ khoa<br /> häc, kü s−, nghiªn cøu viªn bËc ®¹i häc,<br /> th−êng h−íng tíi Hoa Kú nh− quª<br /> h−¬ng thø hai cña hä (Giovanni Peri,<br /> 2005, tr.21-22).<br /> Giê ®©y, c¸ch m¹ng kü thuËt sè vµ<br /> c«ng cuéc t¸i cÊu tróc kinh tÕ, hÖ lôy<br /> cña khñng ho¶ng trong khu vùc<br /> Eurozone ®ang khiÕn c¸i gi¸ ph¶i tr¶<br /> cho nh÷ng tæn thÊt vÒ nguån vèn con<br /> ng−êi ngµy cµng t¨ng cao do ®Èy m¹nh<br /> cÇu vÒ nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é t−¬ng<br /> ®−¬ng, th−êng lµ d©n ch©u ¢u di c−.<br /> Mét mÆt, sù sinh s«i n¶y në cña c¸c<br /> c«ng ty ®ang khëi nghiÖp trong lÜnh vùc<br /> kü thuËt sè vµ sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng<br /> c«ng nghÖ mang tÝnh ®ét ph¸ nh− c«ng<br /> nghÖ robot tiªn tiÕn hay trÝ tuÖ nh©n<br /> t¹o ®· thay ®æi diÖn m¹o cña c¸c doanh<br /> nghiÖp mét c¸ch triÖt ®Ó. MÆt kh¸c,<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2016<br /> <br /> bong bãng bÊt ®éng s¶n qu¸ cì ph¸t næ<br /> vµ t×nh tr¹ng thiÕu søc c¹nh tranh trªn<br /> diÖn réng trong biªn giíi Eurozone ®ßi<br /> hái ph¶i c¶i tæ kinh tÕ triÖt ®Ó.<br /> Hai ®éng lùc thay ®æi nµy cïng<br /> nhau t¹o ra sù mÊt c©n b»ng vÒ tay<br /> nghÒ lao ®éng khiÕn chi phÝ x· héi t¨ng<br /> cao, thÊt nghiÖp dµi h¹n ®èi víi lao ®éng<br /> d«i d− cña nh÷ng khu vùc tho¸i trµo,<br /> nh÷ng ng−êi nµy rÊt khã t×m viÖc trong<br /> nh÷ng ngµnh míi xuÊt hiÖn.<br /> ThiÕu hôt lao ®éng cã tay nghÒ cao<br /> ®ang gia t¨ng vµ ®· lµm tæn th−¬ng nÒn<br /> kinh tÕ ch©u ¢u. Dï ®· tËn dông tèi ®a<br /> nguån nh©n lùc kh«ng ®óng tay nghÒ,<br /> hµng n¨m vÉn cßn kho¶ng 27% chç lµm<br /> trong c¸c nÒn kinh tÕ chñ chèt cña ch©u<br /> ¢u kh«ng ®−îc kháa lÊp v× mÊt c©n b»ng<br /> tay nghÒ lao ®éng (Mona Mourshed,<br /> Jigar Patel, Katrin Suder, 2014). ChØ sè<br /> mÊt c©n b»ng tay nghÒ lao ®éng (Skills<br /> Mismatch Index, SMI) cña toµn<br /> Eurozone - ®−îc EC vµ Ng©n hµng<br /> Trung −¬ng ch©u ¢u cïng sö dông ®Ó ®o<br /> l−êng t×nh tr¹ng thiÕu hôt tay nghÒ lao<br /> ®éng - hiÖn ®· cao gÊp 5 lÇn so víi n¨m<br /> 2007(*). Tr¸i víi quy luËt th«ng th−êng,<br /> t×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng tay nghÒ lao<br /> ®éng ¶nh h−ëng tíi c¶ nh÷ng lao ®éng cã<br /> tay nghÒ cao lÉn lao ®éng kh«ng cã tay<br /> nghÒ. §iÒu nµy chØ ra r»ng, c¸c tr−êng<br /> ®¹i häc th−êng kh«ng trang bÞ cho sinh<br /> viªn nh÷ng n¨ng lùc thÝch hîp, theo yªu<br /> cÇu cña thÞ tr−êng. T×nh tr¹ng nµy sÏ<br /> cßn xÊu h¬n n÷a trong t−¬ng lai gÇn.<br /> §Õn n¨m 2020, chØ tÝnh riªng ngµnh kü<br /> (*)<br /> ChØ sè SMI ®o chªnh lÖch gi÷a tû lÖ lao ®éng cã<br /> häc vÊn tiÓu häc, trung häc vµ cao ®¼ng, ®¹i häc<br /> trong d©n sè ë ®é tuæi lao ®éng (chóng ta quy −íc<br /> lµ nguån cung lao ®éng t−¬ng øng cã tay nghÒ<br /> thÊp, trung b×nh vµ cao) vµ tû lÖ tuyÓn dông<br /> (chóng ta quy −íc lµ cÇu cho mçi tr×nh ®é häc<br /> vÊn). §Ó biÕt thªm chi tiÕt, xem Edoardo<br /> Campanella, Marco Valli (2014), “Labor Market in<br /> EMU: Watch Out for Skill Mismatch”, UniCredit<br /> Weekly Focus, No. 128 (13/11/2014), tr.3-11.<br /> <br /> Håi l−u ch¶y m¸u tinh hoa...<br /> <br /> 49<br /> <br /> thuËt sè cña ch©u ¢u sÏ thiÕu hôt<br /> 900.000 chuyªn gia, trong ®ã, nÒn kinh<br /> tÕ n¨ng ®éng cña §øc sÏ cÇn 1 triÖu lao<br /> ®éng cã tay nghÒ trong c¸c lÜnh vùc khoa<br /> häc, c«ng nghÖ, kü thuËt vµ to¸n häc<br /> (STEM) (Monica Houston-Waeach, 2014;<br /> European Commission, 2015).<br /> Gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu lao ®éng<br /> cã tay nghÒ cña ch©u ¢u ®ßi hái ph¶i cã<br /> c¸c chiÕn l−îc trung vµ dµi h¹n. ChÝnh<br /> phñ c¸c quèc gia do ñy ban ch©u ¢u ®iÒu<br /> phèi, ph¶i ®Çu t− vµo nh÷ng ch−¬ng<br /> tr×nh häc tËp suèt ®êi vµ c¶i c¸ch hÖ<br /> thèng gi¸o dôc ®Ó ®¸p øng tèt h¬n yªu<br /> cÇu hiÖn nay cña c¸c nhµ tuyÓn dông.<br /> Nh−ng ®µo t¹o toµn bé nguån nh©n<br /> lùc lµ mét nhiÖm vô ®Çy khã kh¨n,<br /> th¸ch thøc, cÇn nhiÒu n¨m míi thu ®−îc<br /> kÕt qu¶ ®Çu t−, nÕu cã. Trong khi chê<br /> ®îi, ch©u ¢u cÇn tËp trung thu hót<br /> nh©n tµi tõ ngoµi n−íc - dï kh«ng h¼n<br /> lµ ng−êi n−íc ngoµi. Mét ph©n tÝch thÊu<br /> ®¸o vÒ nguån nhËp c− vµ di c− khái<br /> ch©u ¢u ®· chØ ra: håi h−¬ng cã hiÖu<br /> qu¶ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cao h¬n nhiÒu<br /> <br /> so víi nhËp c−<br /> Campanella, 2014).<br /> <br /> míi<br /> <br /> (Edoardo<br /> <br /> Lµn sãng tinh hoa di c− tõ ch©u ¢u<br /> <br /> Nãi mét c¸ch kh«ng chót c−êng ®iÖu,<br /> vÊn ®Ò ch¶y m¸u chÊt x¸m cña ch©u ¢u<br /> mang tÝnh hÖ thèng vµ vÉn cßn bá ngá.<br /> KÓ tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai,<br /> nã lµ hiÖn t−îng x¶y ra theo chu kú trªn<br /> lôc ®Þa nµy, dÜ nhiªn lµ víi c−êng ®é<br /> kh«ng gièng nhau ë nh÷ng thêi ®iÓm vµ<br /> quèc gia kh¸c nhau. TËp trung vµo<br /> nh÷ng giai ®o¹n ®Æc thï víi nh÷ng thÊt<br /> tho¸t lín vÒ nguån vèn con ng−êi, bµi<br /> b¸o nµy nªu ra ba lµn sãng ch¶y m¸u<br /> chÊt x¸m lín cña ch©u ¢u trong vßng 80<br /> n¨m qua. B¶ng 1 tãm t¾t theo d¹ng biÓu<br /> c¸c ®Æc ®iÓm nh÷ng ®ît di c− lín cña<br /> nh©n tµi theo thêi gian (mèc b¾t ®Çu<br /> ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn nh÷ng biÕn ®éng<br /> lµm ph¸t sinh lµn sãng di c−); nh©n tè<br /> ®Èy (nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi<br /> trong n−íc khiÕn lao ®éng di c−); nh©n tè<br /> kÐo (lùc hÊp dÉn thu hót ng−êi nhËp c−<br /> tíi mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh); vµ n−íc ®Õn<br /> chñ yÕu cña lµn sãng di c−.<br /> <br /> B¶ng 1. Lµn sãng chuyªn gia cã tay nghÒ cao di c− tõ ch©u ¢u<br /> Giai ®o¹n<br /> <br /> Nh©n tè ®Èy<br /> <br /> Lµn sãng<br /> t¸i thiÕt<br /> <br /> 1945-1965<br /> <br /> Håi phôc sau ChiÕn<br /> tranh thÕ giíi thø<br /> Hai; ThiÕu nguån<br /> lùc cho nghiªn cøu<br /> khoa häc<br /> <br /> Lµn<br /> sãng<br /> Internet<br /> <br /> 1995-2001<br /> <br /> T×nh h×nh kinh tÕ<br /> kh¸ thÊt väng<br /> <br /> Lµn<br /> sãng<br /> khñng<br /> ho¶ng<br /> ch©u ¢u<br /> <br /> T¸i thiÕt kinh tÕ<br /> hËu khñng ho¶ng;<br /> C¸c nÒn kinh tÕ tr×<br /> 2008-®Õn nay trÖ; C¸c biÖn ph¸p<br /> th¾t<br /> l−ng<br /> buéc<br /> bông<br /> <br /> Nh©n tè kÐo<br /> M«i tr−êng nghiªn cøu<br /> th©n thiÖn; ChuyÓn giao<br /> æn tháa tõ chiÕn tranh<br /> sang hßa b×nh; T¨ng c−êng<br /> hç trî nghiªn cøu ®Ó ch¹y<br /> ®ua víi Liªn X«<br /> LÜnh vùc Internet bïng<br /> næ; Møc l−¬ng cña lao<br /> ®éng cã tay nghÒ cao<br /> chªnh lÖch ngµy cµng lín<br /> so víi lao ®éng cã tay nghÒ<br /> thÊp; NÒn hßa b×nh kiÓu<br /> Mü (Pax Americana)<br /> C¸ch m¹ng kü thuËt sè<br /> Hoa Kú; T−¬ng ®ång ng«n<br /> ng÷ t¹i c¸c thuéc ®Þa cò<br /> <br /> N¬i ®Õn<br /> <br /> Hoa Kú;<br /> Canada<br /> <br /> Hoa Kú<br /> <br /> Hoa Kú;<br /> Nam Mü;<br /> ch©u Phi<br /> <br /> 50<br /> Lµn sãng di c− lín ®Çu tiªn cña<br /> nh÷ng lao ®éng cã tay nghÒ cao cña<br /> ch©u ¢u trong thÕ kû XX (Lµn sãng t¸i<br /> thiÕt) b¾t ®Çu tõ n¨m 1945 vµ kÐo dµi<br /> ®Õn tËn n¨m 1965. Trong giai ®o¹n 20<br /> n¨m nµy, nhiÒu nhµ khoa häc vµ kü s−<br /> tõ B¾c vµ T©y ¢u ®· trèn khái c¶nh bÇn<br /> hµn thêi hËu chiÕn (nh©n tè ®Èy) b»ng<br /> c¸ch di c− ®Õn bê bªn kia cña §¹i T©y<br /> D−¬ng. Hä còng kh¸t khao tËn dông<br /> nhiÒu c¬ héi nghiªn cøu do Mü tµi trî ®Ó<br /> giµnh chiÕn th¾ng trong cuéc ch¹y ®ua<br /> víi Liªn X« (nh©n tè kÐo) (Jan Vilcek,<br /> Bruce Cronstein, 2006, tr.1281-1283).<br /> §Ó g©y sù chó ý vµ chÆn ®øng sù<br /> ch¶y m¸u nguån vèn con ng−êi, n¨m<br /> 1963, ViÖn Hµn l©m Khoa häc Hoµng<br /> gia Anh ®· xuÊt b¶n cuèn Dßng di c−<br /> cña c¸c nhµ khoa häc tõ V−¬ng quèc<br /> Anh, b¸o c¸o chØ râ tæn thÊt do c¸c nhµ<br /> khoa häc vµ kü s− Anh ch¹y sang Hoa<br /> Kú vµ Canada (Royal Society, 1963).<br /> Sau cuéc tranh biÖn x· héi n¶y löa, lÇn<br /> ®Çu tiªn thuËt ng÷ “ch¶y m¸u chÊt<br /> x¸m” ®· ra ®êi trong mét bµi ®¨ng trªn<br /> b¸o Evening Standard (Brian Balmer,<br /> Matthew Godwin, Jane Gregory, 2009,<br /> tr.339-353). Trong giai ®o¹n ®Çu cña lµn<br /> sãng thø nhÊt, nh÷ng tæn thÊt nguån<br /> vèn con ng−êi tËp trung ë nh÷ng quèc<br /> gia ch©u ¢u thÞnh v−îng nhÊt; tuy<br /> nhiªn, ®Õn n¨m 1970, c¸c n−íc §«ng vµ<br /> Nam ¢u ®· gia nhËp ®éi qu©n nhËp c−<br /> cã tay nghÒ cao vµo Hoa Kú (David M.<br /> Reimers, 1981, tr.1-12). Nhê t×nh h×nh<br /> kinh tÕ kh¸ kh¶ quan trong nh÷ng n¨m<br /> 1970 vµ 1980, ch©u ¢u ®· lÊy l¹i sù hÊp<br /> dÉn cña m×nh, vµ c¸c n−íc thÕ giíi thø<br /> ba ®· thay thÕ ch©u ¢u, trë thµnh<br /> nguån cung cÊp lao ®éng cã tay nghÒ cao<br /> cho Hoa Kú (David M. Reimers, 1981,<br /> tr.1-3). Tuy vËy, sù khèc liÖt cña ch¶y<br /> m¸u chÊt x¸m th−êng phô thuéc vµo gi¸<br /> trÞ nguån vèn con ng−êi mµ d©n di c−<br /> mang l¹i (chÊt l−îng cña dßng ng−êi di<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2016<br /> <br /> c−) chø kh«ng chØ lµ sè ng−êi di c− (sè<br /> l−îng). V× thÕ, khi lo¹i trõ c¸c giai ®o¹n<br /> cã tû lÖ lao ®éng di c− thÊp, chóng ta cã<br /> thÓ sÏ ®¸nh gi¸ kh«ng ®óng møc nh÷ng<br /> tæn thÊt vÒ nguån vèn con ng−êi mµ mét<br /> quèc gia ph¶i g¸nh chÞu, nÕu ng−êi di c−<br /> cã chÊt l−îng ®Æc biÖt cao.<br /> Khi Bøc t−êng Berlin sôp ®æ, c¹nh<br /> tranh toµn cÇu vÒ nh©n tµi mét lÇn n÷a<br /> l¹i ng¸ng trë ch©u ¢u. VÒ chÝnh trÞ, nÒn<br /> Hßa b×nh kiÓu Mü (Pax Americana) ®·<br /> thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ vµ hîp t¸c lao<br /> ®éng. VÒ kinh tÕ, sù bµnh tr−íng nhanh<br /> chãng cña Internet ®· gia t¨ng cÇu ®èi<br /> víi lao ®éng cã kü n¨ng phøc t¹p, n©ng<br /> cao møc l−¬ng cña nh÷ng c«ng viÖc ®ßi<br /> hái chÊt x¸m vµ níi réng kho¶ng c¸ch<br /> vÒ l−¬ng bæng gi÷a hai lôc ®Þa (David<br /> Autor, Lawrence Katz, Melissa S.<br /> Kearney, 2006, tr.189-194). Sù kÕt hîp<br /> gi÷a hai ®éng lùc chÝnh trÞ vµ kinh tÕ<br /> nµy (nh©n tè kÐo) lµm khëi ph¸t “Lµn<br /> sãng Internet”, t¹o ra dßng ch¶y m¸u<br /> nguån vèn con ng−êi mét chiÒu tõ ch©u<br /> ¢u sang Hoa Kú trong giai ®o¹n 19952001 (Gilles Saint-Paul, 2004).<br /> Trong giai ®o¹n nµy, sè ng−êi di c−<br /> t¨ng m¹nh so víi thËp kû tr−íc, nh−ng<br /> ch−a ®Õn møc t¹o ra nçi lo nh− mét cuéc<br /> hµnh qu©n vÒ miÒn ®Êt høa. Trung b×nh,<br /> xÐt tæng thÓ c¸c nÒn kinh tÕ chñ chèt<br /> ch©u ¢u, ch−a ®Õn 2% nguån nh©n lùc di<br /> c− ra n−íc ngoµi (Ahmed Tritah, 2008,<br /> tr.18-21). H¬n n÷a, nh÷ng thÊt tho¸t nµy<br /> phÇn nµo ®−îc bï ®¾p b»ng nguån lao<br /> ®éng nhËp c− tõ c¸c khu vùc kh¸c cña<br /> thÕ giíi. Theo mét vµi tÝnh to¸n, ®Õn<br /> n¨m 2000, 15 n−íc thµnh viªn cña Liªn<br /> minh ch©u ¢u (EU15) ph¶i g¸nh chÞu sù<br /> ra ®i cña 120.000 lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i<br /> häc tíi c¸c khu vùc kh¸c cña thÕ giíi (chØ<br /> chiÕm 0,3% nguån nh©n lùc cã tay nghÒ<br /> cao cña Liªn minh) (FrÐdÐric Docquier,<br /> Hillel Rapoport, 2012, tr.681-730). §iÒu<br /> <br /> Håi l−u ch¶y m¸u tinh hoa...<br /> <br /> nµy cã thÓ lý gi¶i søc × cña c¸c nhµ ho¹ch<br /> ®Þnh chÝnh s¸ch.<br /> Cïng víi sù bïng næ cña bong bãng<br /> Internet n¨m 2001 vµ viÖc ¸p dông<br /> nhiÒu chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp c− h¬n<br /> do d− chÊn cña c¸c cuéc tÊn c«ng khñng<br /> bè ngµy 11/9, sè ng−êi di c− tõ ch©u ¢u<br /> sang Hoa Kú ®· gi¶m nhÑ (Ahmed<br /> Tritah, 2008, tr.19-21). Tr−íc t×nh h×nh<br /> khñng ho¶ng cña Eurozone, tÊt nhiªn,<br /> nhiÒu nh©n tµi ch©u ¢u l¹i kh¨n gãi lªn<br /> ®−êng. Trong n¨m n¨m qua, c¸c n−íc<br /> ph¶i høng chÞu khñng ho¶ng trªn l·nh<br /> thæ ch©u ¢u ®· chøng kiÕn mét cuéc<br /> hµnh qu©n vÒ miÒn ®Êt høa cña nh÷ng<br /> lao ®éng chÊt l−îng cao.<br /> T¹i Hy L¹p, n¬i<br /> ngay c¶ ChÝnh phñ<br /> Cuéc c¸ch<br /> m¹ng kü<br /> còng kh«ng thÓ tr¶<br /> thuËt sè ®·<br /> chi phÝ ®Æt b¸o ®èi víi<br /> t¹o ra c¸c c¬<br /> c¸c t¹p chÝ häc thuËt<br /> héi hiÕm cã<br /> chñ yÕu, kho¶ng mét<br /> cho nh÷ng lao<br /> phÇn m−êi céng ®ång<br /> ®éng cã tay<br /> häc gi¶ Hy L¹p ®ang<br /> nghÒ cao t¹i<br /> lµm viÖc ë n−íc ngoµi,<br /> Hoa Kú<br /> phÇn lín lµ ë V−¬ng<br /> quèc Anh vµ Hoa Kú<br /> (Varvara Trachana, 2013, tr.271). Trong<br /> n¨m 2011, 100.000 lao ®éng cã tay nghÒ<br /> rêi khái Bå §µo Nha, theo lêi kªu gäi cña<br /> Thñ t−íng Pedro Passos Coelho hèi thóc<br /> thanh niªn thÊt nghiÖp di c− ra n−íc<br /> ngoµi trong nç lùc tuyÖt väng nh»m gi¶i<br /> quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm trong<br /> n−íc (Edoardo Campanella, 2012). HiÖn<br /> nay, d©n ch©u ¢u ngµy cµng di c− nhiÒu<br /> h¬n ®Õn ch©u Phi vµ Nam Mü chø kh«ng<br /> chØ ®Õn Hoa Kú nh− tr−íc ®©y. Lao ®éng<br /> T©y Ban Nha vµ §å §µo Nha th−êng di<br /> c− ®Õn c¸c thuéc ®Þa cò cña m×nh, tËn<br /> dông lîi thÕ t−¬ng ®ång ng«n ng÷ t¹i c¸c<br /> n−íc ®Õn (Edoardo Campanella, 2012).<br /> Trong khi t×nh h×nh kinh tÕ ch©u ¢u ¶m<br /> ®¹m ch¾c ch¾n lµ nh©n tè chñ yÕu kÝch<br /> <br /> 51<br /> ho¹t dßng ch¶y m¸u chÊt x¸m míi nµy,<br /> nh÷ng thay ®æi c«ng nghÖ s©u réng còng<br /> gãp phÇn vµo viÖc ra ®i cña nh©n tµi. Cô<br /> thÓ lµ, cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt sè ®· t¹o<br /> ra c¸c c¬ héi hiÕm cã cho nh÷ng lao ®éng<br /> cã tay nghÒ cao t¹i Hoa Kú. NhiÒu doanh<br /> nh©n ch©u ¢u ®· t¸i ®Þnh c− t¹i Thung<br /> lòng Silicon ë California, nhiÒu nhµ<br /> nghiªn cøu vµ nghiªn cøu sinh trong c¸c<br /> lÜnh vùc khoa häc, c«ng nghÖ, kü thuËt vµ<br /> to¸n häc ®· chuyÓn ®Þa ®iÓm nghiªn cøu.<br /> VÝ dô, trong n¨m 2009, 16% sè tiÕn sÜ cña<br /> Ireland vµ 18% nghiªn cøu viªn cña §øc<br /> ®· di chuyÓn tíi bê bªn kia cña §¹i T©y<br /> D−¬ng<br /> (FrÐdÐric<br /> Docquier,<br /> Hillel<br /> Rapoport, 2012, tr.715). Rèt cuéc, c¸c dù<br /> ¸n nghiªn cøu ®−îc triÓn khai t¹i c¸c c¬<br /> së cña Mü ®· cho ra ®êi nhiÒu b»ng s¸ng<br /> chÕ h¬n vµ ®−îc trÝch dÉn nhiÒu h¬n<br /> (Ahmed Tritah, 2008, tr.21-25).<br /> Ph©n tÝch qu¸ khø ë trªn chØ lµ mét<br /> phÇn th«ng tin vÒ quy m« ch¶y m¸u<br /> chÊt x¸m cña ch©u ¢u bëi Ýt nhÊt hai lý<br /> do. Thø nhÊt, nã chØ xem xÐt ®Õn dßng<br /> lao ®éng di c− vµ nhËp c− vµo ch©u ¢u<br /> mµ kh«ng tÝnh ®Õn ch¶y m¸u chÊt x¸m<br /> ngay trong ch©u lôc nµy. NÕu chØ xÐt<br /> riªng néi bé ch©u lôc, th× cuéc hµnh<br /> qu©n cña nh©n tµi tõ n−íc nµy sang<br /> n−íc kh¸c chØ lµ “lät sµng xuèng nia”,<br /> bªn ®−îc nhËn h−ëng lîi ®óng b»ng c¸i<br /> mÊt cña bªn cho. Do ®ã, cÇn ph¶i lo¹i bá<br /> nh÷ng hiÖn t−îng nh− dßng lao ®éng<br /> tay nghÒ cao tõ khèi X« viÕt tr−íc ®©y<br /> sang ¸o vµ §øc do d− chÊn sù sôp ®æ<br /> cña Bøc t−êng Berlin (Dietrich<br /> Thranhardt, 2009). Thø hai, luËn ®iÓm<br /> cña bµi b¸o nµy tËp trung vµo vÊn ®Ò di<br /> c− do ®éng lùc kinh tÕ, lo¹i bá dßng di<br /> c− cña thiÓu sè ng−êi ch©u ¢u (®Æc biÖt<br /> lµ ng−êi Do Th¸i) cã tr×nh ®é cao, bÞ<br /> ng−îc ®·i trong hai cuéc ChiÕn tranh<br /> thÕ giíi (Jan Vilcek, Bruce Cronstein,<br /> 2006, tr.1281-1283).<br /> <br />