HỢP TÁC KINH TẾ CHÂU Á THÁI BÌNH DƯƠNG - LƯƠNG VĂN TỰ - 2

Chia sẻ: Le Nhu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

111
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Một đánh giá định lượng về tiến bộ của các nền kinh tế trong việc thực hiện TFAP năm 2004, dựa trên báo cáo của các thành viên, đã cho thấy hầu hết 60% các biện pháp dự kiến triển khai đã được triển khai và 25% các biện pháp đang được triển khai. Đáng lưu ý là đóng góp của APEC đối với thuận lợi hóa thương mại trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).Trong quá trình APEC thực hiện thuận lợi hóa thương mại, thành viên có...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: HỢP TÁC KINH TẾ CHÂU Á THÁI BÌNH DƯƠNG - LƯƠNG VĂN TỰ - 2

là các thành viên hợp tác trên cơ sở tự nguyện và chia sẻ chuyên môn, trình độ kỹ thuật cũng như các nguồn lực khác. Một đánh giá định lượng về tiến bộ của các nền kinh tế trong việc thực hiện TFAP năm 2004, dựa trên báo cáo của các thành viên, đã cho thấy hầu hết 60% các biện pháp dự kiến triển khai đã được triển khai và 25% các biện pháp đang được triển khai. Đáng lưu ý là đóng góp của APEC đối với thuận lợi hóa thương mại trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).Trong quá trình APEC thực hiện thuận lợi hóa thương mại, thành viên có thể vận dụng thực tiễn áp dụng cho APEC để đóng góp cho WTO, cho tiến trình đàm phán nhằm tiến tới cam kết về thuận lợi hóa thương mại. 21. Doanh nghiệp có thể tìm thấy thông tin về thuận lợi hóa thương mại APEC từ các nguồn thông tin nào? APEC có nguồn thông tin về thuận lợi hóa thương mại rất đa dạng. Các nguồn thông tin sử dụng hàng ngày có thể tải từ trang của Ủy ban Thương mại và Đầu tư. APEC cũng đã xuất bản một số ấn phẩm như: Sổ tay Hải quan APEC: là ấn phẩm hàng năm, thúc đẩy minh bạch hóa và thông báo cho khu vực doanh nghiệp về hoạt động của Tiểu ban Thủ tục Hải quan và cách thức doanh nghiệp có thể hưởng lợi từ các hoạt động này. Sổ tay Hải quan và Thuận lợi hóa Thương mại APEC: Hướng dẫn cho Cộng đồng Kinh doanh APEC: cung cấp thông tin của các nền kinh tế thành viên APEC về cơ quan hải quan, luật pháp, qui định và các thủ tục khác. Sổ tay cũng cung cấp danh mục các điều khoản doanh nghiệp cần biết khi tiến hành kinh doanh với từng thành viên APEC cụ thể. Thông tin trên được đăng tải trên: http://www.apec.org/apec/publications/all_publications/committee_on_trade.html 22. Tôi được biết tiêu chuẩn hợp chuẩn là một trong 4 lĩnh vực của Kế hoạch Hành động Thuận lợi hóa Thương mại (TFAP). Có thể cho biết một số khó khăn, thách thức hiện nay APEC đang gặp phải trong việc tạo thuận lợi thương mại trong lĩnh vực này? Để tạo thuận lợi hơn cho việc lưu thông hàng hóa trong khu vực, APEC đã và đang nỗ lực triển khai các chương trình hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn 16
hợp chuẩn như hài hòa các tiêu chuẩn tự nguyện và bắt buộc của quốc gia với tiêu chuẩn quốc tế, tham gia thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau về tiêu chuẩn trong các lĩnh vực cụ thể, thúc đẩy phát triển hợp tác cơ sở hạ tầng kỹ thuật nhằm tăng cường việc tham gia rộng rãi vào các thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau, và đảm bảo tính minh bạch về tiêu chuẩn và đánh giá sự phù hợp của các nền kinh tế thành viên. Tiêu chuẩn hóa dần dần trở thành một xu hướng tất yếu của nền công nghiệp hiện đại. Bên cạnh việc ban hành các quy định hiệu quả, tiêu chuẩn hóa là một yếu tố sống còn đối với bất kỳ nền kinh tế nào. Tuy nhiên, sự phát triển độc lập của các tiêu chuẩn và quy định đa dạng lại là những rào cản ngày một gia tăng và cũng tạo nên nhiều chi phí trong kinh doanh. Chi phí bỏ ra để thực hiện các tiêu chuẩn khác nhau là tương đối lớn đối với các ngành kinh doanh nhỏ. Tuy vậy, các tiêu chuẩn quốc gia lại gắn kết chặt chẽ với các điều kiện trong nước, và do đó, việc hài hòa các tiêu chuẩn trên qui mô quốc tế có thể không khả thi. Vì vậy, thách thức ở đây là phải đảm bảo rằng các tiêu chuẩn khác biệt không phải là các rào cản thương mại, không tạo nên những chi phí bất thường, không cản trở sự sáng tạo và ở chừng mực nào đó, có liên kết với các tiêu chuẩn quốc tế và có kế thừa những thông lệ quốc tế tốt nhất. 23. APEC đã làm gì để giải quyết những vướng mắc đó? Nhận thức được lợi ích của việc liên kết các tiêu chuẩn, APEC đã tiếp tục thực hiện các công việc trong lĩnh vực tiêu chuẩn và hợp chuẩn dưới nhiều hình thức khác nhau. Các thành viên được khuyến khích liên kết các cơ cấu tiêu chuẩn hiện nay với các tiêu chuẩn quốc tế, trong đó có sử dụng những thông lệ tốt nhất, đặc biệt là khi đưa ra các tiêu chuẩn mới. Ngoài ra, APEC cũng khuyến khích việc đưa ra những hệ thống hữu hiệu đảm bảo tính hợp chuẩn của các tiêu chuẩn, tạo sự tự tin cho các ngành cũng như cho người tiêu dùng về hàng hóa và dịch vụ trên thị trường. Bên cạnh đó, các nền kinh tế thành viên cũng được khuyến khích tăng cường tham gia các cơ quan hoạch định tiêu chuẩn quốc tế và việc sử dụng các tiêu chuẩn quốc tế của những cơ quan này. Cuối cùng, các thành viên APEC 17
còn có các thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA)∗ và những công cụ thực tiễn khác giúp giảm chi phí cho doanh nghiệp khi tuân thủ các tiêu chuẩn trong một số ngành chính. Cụ thể là APEC đã có các MRA trong nhiều lĩnh vực như thiết bị viễn thông, thiết bị điện và điện tử, thực phẩm và đồ chơi. Ví dụ: MRA Đánh giá hợp chuẩn thiết bị viễn thông APEC là một minh chứng tốt rằng APEC đã hài hòa được những tiêu chuẩn thủ tục cho một loạt các sản phẩm viễn thông và thiết bị liên quan đến viễn thông. Những thỏa thuận này đã giúp giảm 15% chi phí dành cho thiết bị kiểm tra và chứng nhận. Bằng việc liên kết các tiêu chuẩn viễn thông, các sản phẩm có thể được tung ra thị trường trước 6 tháng sớm hơn thông thường, khi chưa thực hiện MRA. Năm 2005, APEC đã tiến hành rà soát những công việc liên quan đến tiêu chuẩn tại các thành viên APEC và cho thấy 11/15 thành viên báo cáo đã đạt được 100% mục tiêu liên kết về tiêu chuẩn, 4 thành viên còn lại cũng đạt được hơn 90% mục tiêu đề ra. 24. Thuận lợi hóa trong lĩnh vực Tiêu chuẩn chất lượng được thực hiện trong APEC cụ thể trong lĩnh vực nào nào? Để tạo thuận lợi hơn cho việc lưu thông hàng hóa trong khu vực, APEC đã và đang nỗ lực triển khai các chương trình hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn và hợp chuẩn như hài hoà các tiêu chuẩn tự nguyện và bắt buộc của quốc gia với tiêu chuẩn quốc tế, thừa nhận về đánh giá sự phù hợp cho các lĩnh vực tự nguyện và bắt buộc, thúc đẩy hợp tác để phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật nhằm tăng cường việc tham gia rộng rãi vào các thoả thuận thừa nhận lẫn nhau, và đảm bảo tính minh bạch về tiêu chuẩn và đánh giá sự phù hợp của các nền kinh tế thành viên APEC. Trong lĩnh vực hài hòa hóa tiêu chuẩn, APEC tập trung ưu tiên vào 4 lĩnh vực là dán nhãn thực phẩm, điện tử, cao su và cơ khí. Thời gian thực hiện hài hòa các tiêu chuẩn này là vào năm 2005 đối với các thành viên phát triển và 2010 đối với các thành viên đang phát triển. ∗ Các thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA) giúp vượt qua những rào cản quy định không phân biệt đối xử như các quy định về giấy phép và chất lượng và các tiêu chuẩn kỹ thuật thông qua 18
Trong lĩnh vực thừa nhận lẫn nhau, APEC hiện đã xây dựng xong một số thỏa thuận như điện và điện tử, thực phẩm, an toàn đồ chơi, thu hồi và hướng dẫn thu hồi thực phẩm. Chương trình này khi đưa vào thực hiện đã tiết kiệm được khá nhiều chi phí. Ví dụ, giao dịch hàng điện và điện tử trong khu vực APEC chiếm khoảng 250 tỷ USD/năm và việc chứng nhận hợp chuẩn thường làm phát sinh thêm từ 2-10% chi phí sản xuất. Theo đánh giá thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau trong lĩnh vực này đã tiết kiệm được khoảng 5% chi phí sản xuất, tương đương 12,5 tỷ USD/năm. 25. Có thể cho biết một số hoạt động thuận lợi hoá thương mại của APEC trong lĩnh vực hải quan được không? Hoạt động hợp tác của APEC trong lĩnh vực hải quan nhằm thống nhất và đơn giản hoá thủ tục hải quan để cải thiện việc thâm nhập thị trường và giảm chi phí giao dịch. Các hoạt động liên quan có thể kể đến Kế hoạch Hành động APEC về Thương mại phi giấy tờ trong đó qui định các thành viên phát triển sẽ thực hiện thương mại phi giấy tờ vào năm 2005 và 2010 đối với các thành viên đang phát triển. Cơ quan hải quan trong khu vực APEC sẽ sử dụng các hệ thống thông tin điện tử xử lý các giao dịch, liên hệ trực tiếp với các nhà xuất khẩu, nhập khẩu và như vậy giảm đáng kể việc sử dụng giấy tờ. Hiện nay, trung bình một giao dịch thương mại cần tới 40 văn bản, 200 số liệu. Việc máy tính hoá các thủ tục hải quan sẽ làm giảm đi rất nhiều các yêu cầu này, làm tăng tốc độ luồng chu chuyển hàng hoá và giảm đáng kể chi phí giao dịch trong quá trình thông quan. Ngoài ra, APEC cũng có các chương trình hoạt động nhằm khuyến khích các thành viên tham gia Công ước Kyoto sửa đổi, thực hiện Công ước HS, tạo thuận lợi cho hàng tạm nhập, thực hiện hệ thống phân loại trước khi thông quan, hài hoà hoá dữ liệu thương mại, thực hiện Hiệp định TRIPS tại cửa khẩu... Các hoạt động nói trên không nằm ngoài mục đích tạo thuận lợi cho thương mại và đầu tư trong khu vực APEC thông qua việc đơn giản hoá và hài hoà hoá thủ tục hải quan. 26. Tôi thường nghe nói Kế hoạch Hành động Quốc gia (IAP) là một trong 3 trụ cột chính của APEC, xin giải thích rõ vấn đề này ? việc thừa nhận tính tương đồng, tương hợp hoặc chấp nhận hệ thống quy định của nước đối tác. 19
IAP là một trong các công cụ chủ yếu để thực hiện mục tiêu tự do hoá và thuận lợi hoá thương mại, đầu tư của APEC. IAP bao gồm cam kết tự nguyện của các thành viên, được thực hiện trên nguyên tắc "cuốn chiếu" trong 15 lĩnh vực nêu tại OAA nhằm thực hiện mục tiêu tự do hoá và thuận lợi hoá thương mại, đầu tư của APEC, bao gồm thuế quan, các biện pháp phi thuế quan, dịch vụ, đầu tư, tiêu chuẩn hợp chuẩn, thủ tục hải quan, quyền sở hữu trí tuệ, chính sách cạnh tranh, mua sắm chính phủ, rà soát cơ chế chính sách, giải quyết tranh chấp, thực hiện các nghĩa vụ của WTO (bao gồm cả qui tắc xuất xứ), đi lại của doanh nhân, thu thập và phân tích thông tin, và thương mại điện tử. Trong mỗi lĩnh vực, các thành viên phải nêu rõ tình hình hiện tại, các luật lệ, chính sách cơ bản để điều tiết các hoạt động trong lĩnh vực đó, những tiến triển trong một năm qua và kế hoạch thay đổi trong thời gian tới. IAP một trong các công cụ chủ yếu để thực hiện mục tiêu tự do hoá và thuận lợi hoá thương mại, đầu tư cuả APEC, vì thế, việc thực hiện IAP được thúc đẩy thông qua một cơ chế tham vấn rà soát (Peer review). Kể từ năm 2000, để tăng cường tính minh bạch và cụ thể của IAP nhằm đem lại nhiều lợi ích hơn cho các doanh nghiệp, APEC đã yêu cầu các thành viên xây dựng IAP theo mẫu mới và xây dựng một trang web về IAP trên mạng Internet (gọi tắt là e-IAP). Bạn có thể truy nhập vào trang web này để có thêm thông tin cụ thể về các chính sách của các thành viên APEC trong 15 lĩnh vực nói trên. Địa chỉ: http://www.apec-iap.org 27. Việc giảm thuế trong IAP là tự nguyện, như vậy có nghĩa là Việt Nam đang được hưởng lợi khi các thành viên khác đơn phương cắt giảm thuế quan. Tôi hiểu như vậy có đúng không? Việc giảm thuế được các thành viên APEC thực hiện trên cơ sở tự nguyện, đơn phương để hướng tới thực hiện mục tiêu tự do hoá thương mại vào năm 2010/2020. Trong những năm qua đã có nhiều thành viên APEC thực hiện giảm thuế đơn phương đồng thời cũng có hướng tiếp tục giảm thuế thêm nữa để thực hiện mục tiêu Bogor. Tuy nhiên, việc giảm thuế của các thành viên APEC trong khuôn khổ IAP rất hạn chế. Tiếp đó là tính thất thường về vấn đề giảm thuế đó là khi các thành viên thông báo giảm thuế đối với một số mặt hàng nhưng không thông báo khi họ tăng thuế đánh vào mặt hàng khác. Khái niệm "standstill" như đề cập ở trên được hiểu 20
là họ không tăng thuế cao hơn mức trần trong cam kết với WTO chứ không phải là thuế suất thực tế đang áp dụng. Vì vậy, trong một số trường hợp, tuy được thông báo giảm thuế nhưng trên thực tế, những mặt hàng xuất khẩu có lợi cho ta lại bị tăng thuế. Ngoại trừ Trung Quốc và Đài Loan là hai thành viên mới nhất vừa đàm phán gia nhập WTO nên sử dụng bản chào với WTO để đưa vào IAP và Indonesia cùng với Philippines phải thực hiện các cam kết với IMF, việc giảm thuế của các thành viên khác chỉ có tính chất tượng trưng chứ không phải giảm cơ bản hàng rào thuế quan. Mặc dù Mỹ có tuyên bố bãi bỏ thuế đối với một số mặt hàng dược phẩm nhưng các nhà quan sát cho rằng việc giảm thuế đó không có ý nghĩa đối với các thành viên đang phát triển và cả các thành viên phát triển nữa khi khó có thể cạnh tranh với các hãng sản xuất dược phẩm của Mỹ. Như vậy, vấn đề giảm thuế một cách có hiệu quả cho hàng hoá Việt nam khó có thể thực hiện được trong điều kiện áp dụng chế độ tự nguyện, đơn phương của IAP. Lợi ích chủ yếu từ các IAP là đảm bảo phần nào rằng các thành viên APEC sẽ duy trì các cam kết mở cửa thị trường của mình, không áp dụng các chính sách bảo hộ cao hơn mức độ hiện tại. 28. Tôi nghe nói APEC còn sử dụng chương trình tự do hoá sớm theo ngành nhằm thúc đẩy tiến trình tự do hoá thương mại. Có thể cho biết tiến triển hiện nay của chương trình này không? Song song với IAP, chương trình tự do hoá sớm theo ngành (EVSL) là sáng kiến nhằm thúc đẩy, bổ sung cho tiến trình tự do hoá trong APEC. Sáng kiến này được thực hiện trên nguyên tắc tự nguyện và linh hoạt, thành viên nào có đủ điều kiện thì tham gia, thành viên nào chưa đủ điều kiện có thể tạm thời không tham gia. EVSL bao gồm 15 ngành hàng là cá và các sản phẩm từ cá, lâm sản, thiết bị và dụng cụ y tế, thoả thuận công nhận lẫn nhau về viễn thông, năng lượng, đồ chơi, đá quý và đồ trang sức, hoá chất, hạt có dầu và các sản phẩm từ hạt có dầu, thực phẩm, cao su tự nhiên và cao su tổng hợp, phân bón, ô tô, máy bay dân dụng. Các thành viên APEC tham gia EVSL sẽ thực hiện giảm thuế và các biện pháp phi quan thuế cho các ngành hàng này sớm hơn mốc thời gian 2010/2020, theo lộ trình giảm thuế cho 9 ngành hàng đầu là giảm mức thuế suất xuống còn 0-5% vào năm 2002-2005, 6 lĩnh vực còn lại sẽ được nghiên cứu để xây dựng lộ trình giảm thuế có thể được các thành viên cùng chấp nhận. 21
Tuy nhiên, chương trình này đã không thành công như dự kiến. Năm 1998, APEC quyết định chuyển việc đàm phán thuế quan của EVSL vào khuôn khổ đàm phán của WTO. APEC sẽ chỉ tập trung vào việc loại bỏ các hàng rào phi thuế quan, thực hiện thuận lợi hoá thương mại và hợp tác kinh tế kỹ thuật trong một số lĩnh vực. Cho đến nay, APEC đã xây dựng các đối thoại theo lĩnh vực như đối thoại về ô tô, đối thoại về hoá chất, đối thoại về kim loại màu. Như vậy, APEC có xu hướng chuyển đổi EVSL trở thành cơ cấu đối thoại thuận lợi hóa theo ngành. 29. APEC có Kế hoạch Hành động Tập thể trong 15 lĩnh vực tương tự như IAP. Vậy có thể cho biết bối cảnh ra đời của hai kế hoạch này và sự khác nhau giữa chúng? Hội nghị Cấp cao APEC lần thứ tư tại Manila, Philippines tháng 11/1996 là một trong những mốc quan trọng đánh dấu bước tiến mới trong lịch sử hợp tác APEC. Với chủ đề “Từ viễn cảnh tới hành động”, Hội nghị lần này đã thông qua một số văn kiện quan trọng của APEC trong đó có Kế hoạch Hành động Manila. Kế hoạch này được xây dựng trên cơ sở các mục tiêu và hướng dẫn của Kế hoạch Hành động Osaka (OAA) 1995 để thiết lập các bước đi cho hợp tác APEC, tiếp tục cụ thể hoá OAA nhằm đạt được mục tiêu tự do hoá thương mại và đầu tư vào năm 2010/2020. Kế hoạch Hành động Manila gồm hai phần chính là Kế hoạch Hành động Tập thể (CAP) và Kế hoạch Hành động Quốc gia (IAP). Trong khi IAP thiên về các biện pháp tự do hoá thì CAP chủ yếu nhằm mục tiêu thuận lợi hoá thương mại và đầu tư. IAP bao gồm cam kết tự nguyện của các thành viên, được thực hiện trên nguyên tắc "cuốn chiếu" trong 15 lĩnh vực nêu tại OAA. Trong mỗi lĩnh vực, các thành viên phải nêu rõ tình hình hiện tại, các luật lệ, chính sách cơ bản để điều tiết các hoạt động trong lĩnh vực đó, những tiến triển trong một năm qua và kế hoạch thay đổi trong thời gian tới. IAP một trong các công cụ chủ yếu để thực hiện mục tiêu tự do hoá và thuận lợi hoá thương mại, đầu tư cuả APEC, vì thế, việc thực hiện IAP được thúc đẩy thông qua một cơ chế tham vấn rà soát (Peer review). 22
Các hoạt động hợp tác trong khuôn khổ CAP thực chất là các hoạt động chung của tất cả các thành viên trên các lĩnh vực của IAP. Các hoạt động CAP hỗ trợ đắc lực cho việc cải cách chính sách thương mại và đầu tư theo hướng tự do hơn, cởi mở hơn, cụ thể là các hoạt động nghiên cứu chính sách, hỗ trợ xây dựng chính sách, xây dựng cơ sở dữ liệu chung của APEC trên hầu hết các lĩnh vực, xây dựng các danh mục lựa chọn, tổ chức hội thảo nâng cao nhận thức, đối thoại chính sách, hỗ trợ nâng cao năng lực, thu thập và phổ biến thông tin... 30. ECOTECH là gì? ECOTECH là từ viết tắt tiếng Anh của Hợp tác kinh tế kỹ thuật trong APEC nhằm tăng cường tự do hoá thương mại và đầu tư, duy trì sự phát triển kinh tế năng động trong khu vực, thu hẹp dần khoảng cách phát triển giữa các thành viên, góp phần nâng cao đời sống của nhân dân, và nêu cao tinh thần cộng đồng trong khu vực. Hợp tác kinh tế kỹ thuật dựa trên nguyên tắc bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, tương trợ cùng có lợi, và xây dựng trên nguyên tắc đồng thuận. 31. Hoạt động chủ yếu của ECOTECH bao gồm những gì? Hoạt động của ECOTECH chủ yếu thông qua các dự án và nhằm mục tiêu phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng lực của các thành viên hướng tới sự phát triển kinh tế bình đẳng, cân bằng và bền vững trong khu vực. Hiện nay, các chương trình ECOTECH tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên như phát triển nguồn nhân lực, phát triển thị trường vốn an toàn, ổn định và hiệu quả, phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế, tăng cường công nghệ cho tương lai, bảo đảm chất lượng cuộc sống thông qua phát triển môi trường bền vững, và phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ. 32. APEC có quan điểm như thế nào đối với việc củng cố hệ thống thương mại đa biên? Mặc dù APEC chỉ là diễn đàn đối thoại kinh tế khu vực, chưa phải là một thể chế đa phương có nhiều ràng buộc chặt chẽ, nhưng APEC lại chiếm tới gần một nửa (47%) thương mại thế giới với 2,5 tỷ người tiêu dùng, gồm hầu hết những nền kinh tế mạnh và năng động nhất thế giới như: Hoa kỳ, Nhật Bản, Canađa, Singapore, Hồng Kông... Trong số 21 thành viên thì hiện tại 19 thành viên đã là thành viên WTO, 2 thành viên còn lại (Nga, Việt Nam) cũng đang 23
trong tiến trình đàm phán gia nhập. Chính vì vậy, APEC có tiếng nói quan trọng gây ảnh hưởng nhất định đến hệ thống thương mại đa biên. Kể từ khi thành lập, APEC luôn có những nỗ lực ủng hộ hệ thống thương mại đa biên mở, dựa trên luật lệ và đem lại lợi ích cho cả các nền kinh tế đã và đang phát triển, đồng thời tạo thuận lợi cho thương mại. Trước khi WTO ra đời, APEC tích cực vận động để giảm bớt sự khác biệt quan điểm của các bên trong quá trình đàm phán Vòng Urugoay của GATT, ủng hộ kết thúc đúng hạn vòng đàm phán này. Sau khi WTO đi vào hoạt động, APEC đã đề xuất một số sáng kiến như giảm thuế quan đối với các sản phẩm công nghệ thông tin (sau này là hiệp định ITA). Thời gian gần đây, APEC luôn thể hiện sự ủng hộ đối với Vòng đàm phán mới tại WTO (Vòng đàm phán Doha)... 33. APEC có chương trình hợp tác cụ thể nào để củng cố hệ thống thương mại đa biên? Để bày tỏ quan điểm của mình một cách cụ thể, APEC đưa ra một số chương trình hợp tác bao gồm hai cách tiếp cận chính: - Thứ nhất là thúc đẩy đối thoại nhằm tìm quan điểm chung đối với nhiều vấn đề liên quan đến hệ thống thương mại đa biên; và - Thứ hai là xây dựng các dự án cụ thể trợ giúp các thành viên đang phát triển thực hiện các Hiệp định WTO. Về đối thoại, APEC đã tổ chức được nhiều cuộc họp, hội thảo đối thoại, chia xẻ kinh nghiệm về các vấn đề khác nhau của WTO như: mối quan hệ giữa thương mại và môi trường, thương mại và đầu tư, thương mại và chính sách cạnh tranh, vấn đề tạo thuận lợi hoá thương mại trong WTO, vấn đề liên quan đến RTAs/FTAs, thực thi quyền sở hữu trí tuệ, mua sắm chính phủ, thủ tục hải quan và qui tắc xuất xứ... Song song với đối thoại chính sách, nhiều dự án nâng cao năng lực hiểu biết và thực thi các hiệp định của WTO đã được APEC xây dựng và triển khai có hiệu quả. WTO được hình thành dựa trên cơ sở nhiều hiệp định thương mại đa phương chặt chẽ và phức tạp. Để thực hiện đầy đủ các cam kết, các thành viên WTO phải hiểu rõ và tuân thủ chặt chẽ các nguyên tắc cơ bản và qui tắc ràng buộc của WTO. Đây là một thách thức không nhỏ đối với nhiều thành viên WTO, 24
đặc biệt là các thành viên đang và kém phát triển do hạ tầng pháp lý kinh tế ở trình độ thấp, chưa hoàn thiện. Vì vậy, các dự án hỗ trợ dưới hình thức tư vấn, đào tạo, trao đổi phù hợp với nhu cầu cụ thể của mỗi nền kinh tế thành viên thực sự tạo được lòng tin, nâng cao năng lực và củng cố được hệ thống thương mại đa biên trong khuôn khổ WTO. 34. APEC đã có chương trình hợp tác cụ thể gì để hỗ trợ cho Vòng đàm phán Doha của WTO? Vòng đàm phán Doha đang là cơ hội tốt để cập nhật và tái củng cố qui tắc thương mại đa biên nhằm bảo đảm sự phát triển và thịnh vượng bền vững trên toàn thế giới. Vòng Doha đưa ra một loạt các vấn đề đàm phán có tính nhạy cảm cao như: cắt giảm/xoá bỏ trợ cấp nông sản, mở cửa thị trường nông sản, cơ chế đối xử đặc biệt và khác biệt (SDT) dành cho các thành viên WTO đang và kém phát triển, vấn đề RTAs/FTAs, vấn đề sức khoẻ cộng đồng và quyền sở hữu trí tuệ, các biện pháp chống bán phá giá... Kể từ khi Vòng Doha được phát động, APEC đã tích cực đối thoại nhằm tìm ra quan điểm tương đồng về các vấn đề đàm phán tại Vòng Doha. Mặc dù vẫn còn nhiều khoảng cách, các nền kinh tế thành viên APEC cũng đã đưa ra được một số điểm chính thể hiện phần nào quan điểm APEC đối với Vòng Doha, cụ thể là: ủng hộ cắt giảm mức thuế bình quân, cắt giảm hoặc loại bỏ trợ cấp xuất khẩu các mặt hàng nông sản; mở rộng và cụ thể hoá các qui định liên quan đến SDT và bày tỏ quyết tâm cải tiến các qui định liên quan đến vấn đề chống bán phá giá, vốn đang bị nhiều nước phát triển lạm dụng tuỳ tiện; ủng hộ việc cần tăng cường đối thoại hơn nữa đối với các vấn đề mới như: chính sách cạnh tranh, thuận lợi hoá thương mại, đầu tư; tiếp tục thúc đẩy hợp tác hỗ trợ nâng cao năng lực và tạo dựng lòng tin, đặc biệt dưới những thách thức mới từ Vòng đàm phán Doha. 35. Nội dung hợp tác về RTA/FTA được đưa vào APEC từ khi nào và bao gồm những nội dung cụ thể gì ? Trên thế giới, trào lưu RTA/FTA phát triển mạnh mẽ từ những năm 2000- 2001, thể hiện sự nản lòng của các nuớc truớc tiến triển chậm chạp của đàm phán đa phương trong khuôn khổ WTO và mong muốn thúc đẩy sự ra đời của một môi truờng kinh doanh tự do hơn. Theo đó, nội dung hợp tác về RTA/FTA đã chính thức được nước chủ nhà của APEC năm 2004 đưa vào chương trình nghị sự thường kỳ. Thực tế cho thấy, trước đó, rất nhiều thành viên APEC đã tham gia 25
tích cực vào trào lưu này. Trong số đó, có cả các thành viên phát triển như Hoa Kỳ, Australia, New Zealand và các thành viên đang phát triển như Chi Lê, Singapore, Thái Lan. Gần đây, 4 thành viên Singapore, Brunei, New Zealand và Chi Lê đã đề xuất đàm phán FTA với nhau và muốn coi FTA này là mô hình mẫu cho APEC (mô hình P-4). Để các RTA/FTA phát triển đúng hướng, góp phần thực hiện mục tiêu Bogor cũng như thúc đẩy toàn cầu hoá nói chung, Hội nghị Bộ truởng và Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC 2005 tại Busan, Hàn Quốc đã thông qua các điều khoản mẫu về Thuận lợi hoá thương mại trong RTA/FTA do Australia đề xuất với nội dung chủ yếu đề cập các vấn đề liên quan đến thủ tục hải quan, thương mại điện tử. Các thành viên APEC cũng nhất trí sẽ tiếp tục nghiên cứu, xây dựng điều khoản mẫu trong một số lĩnh vực khác như đầu tư, sở hữu trí tuệ, chính sách cạnh tranh, môi truờng trong năm 2006. Ngoài ra, APEC cũng đã tổ chức 3 buổi đối thoại cấp SOM về chính sách RTA/FTA nhằm trao đổi tình hình tham gia, ký kết các RTA/FTA của mình và khuyến khích các thành viên khác tham gia, nếu muốn. Hàng loạt hội nghị, hội thảo về nội dung RTA/FTA cũng đã được tổ chức nhằm xây dựng năng lực cho các thành viên đang phát triển tham gia vào các RTA/FTA. Riêng Việt Nam đã đăng cai tổ chức 2 hội thảo về vấn đề này với sự tham gia tích cực của hầu hết 21 nền kinh tế thành viên. 36. Xin hãy nêu tình hình tham gia RTAs/FTAs của các thành viên APEC. Hiện nay trong APEC có trên dưới 34 RTA/FTA đã đuợc ký kết và đang trong quá trình thực hiện. Hoa Kỳ, Canada, Australia, Chilê, New Zealand và Singapore là những nước cổ suý tích cực cho các hoạt động về RTA/FTA theo huớng xây dựng các RTA/FTA toàn diện, theo các điều khoản mẫu và các thông lệ tốt. Trong khi đó, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và các nuớc ASEAN (trừ Singapore và Thái Lan) nói chung không tỏ rõ quan điểm đối với việc có thúc đẩy hay không nội dung RTA/FTA. Riêng Nhật Bản gần đây muốn đưa các điều khoản của các hiệp định đầu tư song phương (BIT) theo tiêu chuẩn của Nhật vào các RTA/FTA. Nhìn chung, trong APEC không xuất hiện mâu thuẫn lớn về các vấn đề có liên quan đến RTA/FTA. Quan điểm chung là thừa nhận sự phát triển của RTA/FTA nhưng nhấn mạnh các thoả thuận này cần phù hợp với các quy 26
định của WTO, đóng góp cho việc thực hiện mục tiêu Bogor và tạo điều kiện cho các thành viên cùng tham gia. 37. Kế hoạch hành động cải cách cơ cấu của APEC có những nét gì nổi bật? APEC đã triển khai thực hiện kế hoạch này ra sao? Năm 2003, các nhà Lãnh đạo APEC đã thông qua Kế hoạch Hành động về Cải cách cơ cấu nhằm đưa ra một khuôn khổ chung để thực hiện cải cách cơ cấu trong APEC. Kế hoạch tập trung vào việc nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động cải cách cơ cấu, xây dựng các dự án nâng cao năng lực, hỗ trợ kỹ thuật cho các nền kinh tế thành viên và tăng cường phối hợp giữa các diễn đàn của APEC để thực hiện cải cách một cách hiệu quả. Dựa trên kế hoạch này, tháng 11/2004, Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC tại Chi Lê đã thông qua Kế hoạch hành động về Cải cách cơ cấu (LAISR) nhằm củng cố quyết tâm của APEC trong việc đẩy mạnh cải cách cơ cấu thông qua các hoạt động trong lĩnh vực chính sách cạnh tranh, chính sách đầu tư, quản lý khu vực tư nhân và quản lý quá trình cải cách tổng thể. Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC tháng 11/2005 tại Hàn Quốc đã thông qua Kế hoạch Hành động về Cải cách cơ cấu đến năm 2010 (LAISR towards 2010) để cụ thể hóa thêm một bước lộ trình thực hiện cải cách cơ cấu trong APEC. Trong giai đoạn 2006-2010, hàng năm sẽ có 2-3 nền kinh tế điều phối nghiên cứu một vấn đề chính sách cụ thể. Các nghiên cứu có thể được tiến hành trong khung thời gian từ 1-2 năm và kết quả sẽ được trình lên Hội nghị Bộ trưởng và Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC phê duyệt. Các chủ đề nghiên cứu cho từng năm dự kiến bao gồm cải cách quản lý (regulatory reform), quản lý khu vực công, chính sách cạnh tranh, tăng cường cơ sở hạ tầng pháp lý kinh tế. Cuối cùng, vào năm 2010, APEC sẽ tổng kết các hoạt động về cải cách cơ cấu. 38. Được biết APEC đã hợp tác với OECD triển khai các hoạt động về cải cách cơ cấu quản lý. Xin cho biết vài nét về hoạt động này. APEC và OECD có điểm chung là đã xây dựng các nguyên tắc về cạnh tranh và cải cách quản lý. Năm 1997, Bộ trưởng của các thành viên OECD đã đạt được thỏa thuận về bộ nguyên tắc về cải cách quản lý, bao gồm các quy định về kinh tế, các quy định về xã hội và điều hành của chính phủ. Tháng 9/1999 APEC đưa ra Tuyên bố ủng hộ tăng trưởng thông qua các thị trường vững mạnh và mở, 27
trong đó có đưa ra các nguyên tắc của APEC để củng cố cạnh tranh và cải cách quản lý. Từ đặc điểm chung này, Nhóm công tác về Chính sách cạnh tranh và Nới lỏng cơ chế quản lý (CDPG) của APEC đã phối hợp với OECD đưa ra Danh mục tổng thể (Integrated Checklist) để các thành viên lựa chọn nhằm đánh giá nỗ lực thực hiện cải cách thể chế tại nước mình. Danh mục này nhấn mạnh các vấn đề các thành viên cần chú ý trong quá trình xây dựng và thực thi các chính sách quản lý, có tính đến sự đa dạng về môi trường kinh tế, xã hội và chính trị ở các nền kinh tế. Danh mục này đã được thông qua tại Hội nghị Bộ trưởng Thương mại APEC, tổ chức tại Đảo Cheju, Hàn Quốc tháng 6/2005. Các thành viên APEC sẽ thực hiện đánh giá tự nguyện việc áp dụng Danh mục vào năm 2006. 39. Để đối phó với bối cảnh kinh tế-chính trị thế giới với nhiều biến động mới, APEC đã phản ứng ra sao? Trong những năm gần đây bối cảnh kinh tế, chính trị thế giới có một số biến động như: sự gia tăng của chủ nghĩa khủng bố, thị trường tài chính, chứng khoán thế giới có nhiều bất ổn, nền kinh tế thế giới tăng trưởng chậm, thiên tai, bệnh dịch... Để đối phó với những thách thức mới này, APEC đã đưa ra một số chương trình hợp tác mới nhằm tiếp tục duy trì và thúc đẩy những mục tiêu đã được đặt ra của APEC. Những chương trình này được thể hiện trong các kế hoạch hành động, sáng kiến và tuyên bố của các nhà Lãnh đạo như Kế hoạch hành động về thuận lợi hoá thương mại APEC (TFAP), Tuyên bố APEC về thực hiện các tiêu chuẩn về minh bạch hoá, Tuyên bố thực hiện chính sách APEC về thương mại và kinh tế kỹ thuật số, Tuyên bố APEC về đảm bảo thương mại an toàn (STAR), các sáng kiến người tìm đường, đối thoại APEC về hiệp định thương mại khu vực/tự do (RTAs/FTAs)... 40. APEC là diễn đàn hợp tác kinh tế. Vậy tại sao các vấn đề phi kinh tế vẫn được thảo luận trong APEC? Cơ chế hội nghị cấp cao APEC ra đời năm 1993 với tên gọi chính thức “Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC” cho thấy nội dung và mối quan tâm chủ yếu của các thành viên khi đó là các vấn đề hợp tác kinh tế. Kể từ sau sự kiện 11/9/2001, với sự xuất hiện của nhiều sự kiện lớn như khủng bố và chống khủng bố, dịch bệnh, thiên tai sóng thần… ngày càng có 28
nhiều vấn đề phi kinh tế được lồng ghép vào chương trình nghị sự của APEC. Các vấn đề như hợp tác chống khủng bố, chống phổ biến vũ khí giết người hàng loạt, triển khai các biện pháp nhằm đảm bảo thương mại an toàn, phòng chống thiên tai, dịch bệnh, SARS, cúm gà, HIV và bảo đảm an ninh năng lượng, chống tham nhũng và mới đây nhất là hợp tác về văn hoá đang chiếm thời lượng ngày càng lớn trong các cuộc thảo luận của APEC từ cấp chuyên viên đến Lãnh đạo. Tuy nhiên, trong APEC, các vấn đề phi kinh tế được tiếp cận từ góc độ nhằm giảm ảnh hưởng của các vấn đề phi kinh tế đối với kinh tế, thương mại, đồng thời tạo ra và bảo đảm môi trường an ninh, an toàn, thuận lợi cho thương mại. 41. 2. Vấn đề chống khủng bố được thảo luận trong APEC từ khi nào? Xin hãy cho biết những cam kết và hoạt động cụ thể của APEC trong lĩnh vực này? APEC được thành lập với mục tiêu ban đầu là thúc đẩy tự do hóa thương mại, tăng cường hợp tác, hỗ trợ kỹ thuật giữa các nền kinh tế ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Tuy nhiên sau sự kiện khủng bố ngày 11/09/2001, vấn đề chống khủng bố nói riêng và các vấn đề an ninh nói chung đã ngày càng trở thành một nội dung quan trọng trong chương trình nghị sự của APEC. Tại Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC 2001 tại Thượng Hải (Trung Quốc), các nhà Lãnh đạo APEC đã thông qua Tuyên bố chung về chống khủng bố với cam kết tăng cường hợp tác toàn diện để chống lại chủ nghĩa khủng bố. Kể từ sau Tuyên bố trên, vấn đề hợp tác chống khủng bố ngày càng được thảo luận rộng rãi trong APEC và phạm vi hợp tác đã được thúc đẩy lên một mức độ cao hơn. Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC năm 2002 tại Mexico diễn ra sau vụ đánh bom khủng bố đẫm máu tại Ba-li (Indonesia) đã ra Tuyên bố về chống khủng bố và thúc đẩy tăng trưởng, đồng thời thông qua Sáng kiến Bảo đảm An ninh Thương mại trong khu vực APEC (STAR) với nội dung chính là đảm bảo an toàn trong vận chuyển hàng hóa, tăng cường an ninh hàng hải, chống lại các nguy cơ khủng bố. Để thực hiện sáng kiến trên, các nền kinh tế thành viên đã thông qua Kế hoạch hành động của APEC về chống khủng bố (CTAPs), trong đó vạch ra các biện pháp đảm bảo an ninh hàng hóa, tàu thuyền, bảo đảm an toàn cho người quá cảnh, ngăn chặn các nguồn tài trợ cho hoạt động khủng bố, tăng cường an ninh mạng, an ninh năng lượng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đối với an ninh hàng 29
không sân bay, theo sáng kiến của Mỹ, Hội nghị cấp cao APEC 2004 tại Santiago (Chile) đã thông qua Hướng dẫn của APEC về kiểm soát và an ninh hệ thống tên lửa phòng không vác vai (MANPADS). Các cam kết về chống khủng bố còn được cụ thể hóa bằng việc thành lập Nhóm đặc trách của APEC về chống khủng bố (CTTF) năm 2003 theo cơ chế họp 03 lần mỗi năm để các chuyên gia tham gia thảo luận đưa ra các sáng kiến liên quan đến vấn đề chống khủng bố. Đến Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC 2005 tại Busan (Hàn Quốc), các thành viên APEC đã đạt được một bước tiến cụ thể hơn trong lĩnh vực hợp tác chống bố, với việc nhất trí: Hướng tới thực hiện từ cuối năm 2006 “Hướng dẫn về Xuất nhập khẩu các nguồn phóng xạ và Bộ Quy tắc ứng xử về an toàn và an ninh của các nguồn phóng xạ của Tổ chức năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA)”; (ii) Mỗi thành viên tiến hành đánh giá về mối de dọa của MANPADS tại một sân bay quốc tế lớn của mình từ cuối năm 2006 theo hướng dẫn của Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO); (iii) Bảo đảm an toàn và tạo thuận lợi cho dây chuyền cung ứng toàn cầu…. 42. Xin nói rõ hơn các hoạt động về thương mại An toàn trong khu vực APEC (STAR)? Các hoạt động chống khủng bố của APEC mang nhiều tính chất khác nhau – từ việc bảo đảm an toàn cho dây chuyền cung ứng, an ninh năng lượng và vận chuyển hàng hóa, cho tới việc ban hành những khuôn khổ pháp lý toàn diện về chống tội phạm mạng và truy tìm các luồng tài chính bất hợp pháp. Sáng kiến STAR được các nền kinh tế APEC đưa ra, với sự phối hợp của khu vực tư nhân, nhằm đảm bảo an toàn và tăng cường luồng di chuyển hàng hóa và con người thông qua các biện pháp bảo đảm an toàn cho hàng hóa, tàu biển, hàng không quốc tế và con người khi quá cảnh, ngăn chặn nguồn tài chính cho khủng bố; thực hiện sáng kiến an ninh mạng và an ninh năng lượng. Trong thời gian qua, đã có 3 Hội nghị STAR được tổ chức: Hội nghị STAR 1 (Băng-cốc, Thái Lan – tháng 2/2003) thảo luận nhiều lĩnh vực như an ninh hàng hải, an ninh hàng không, quy trình xử lý thông tin hành khách, xây dựng năng lực, lên kế hoạch tài chính, an ninh dây chuyền cung ứng. Hội nghị STAR 2 (Vina del Mar, Chi Lê - tháng 3/2004) với chủ đề chính là “Liên kết khu 30