HỢP TÁC KINH TẾ CHÂU Á THÁI BÌNH DƯƠNG - LƯƠNG VĂN TỰ - 1

Chia sẻ: Le Nhu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

131
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việt Nam đã là thành viên chính thức của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) được 8 năm. Trong những năm qua, Việt Nam đã chủ động, tích cực tham gia các chương trình hợp tác thương mại, đầu tư trong APEC, mở rộng quan hệ với từng thành viên. Năm 2006, Việt Nam trở thành nước chủ nhà của APEC với việc tổ chức trên 100 Hội nghị, hội thảo từ cấp chuyên viên đến cấp Bộ trưởng để chuẩn bị cho Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC được...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: HỢP TÁC KINH TẾ CHÂU Á THÁI BÌNH DƯƠNG - LƯƠNG VĂN TỰ - 1

BỘ THƯƠNG MẠI VỤ CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI ĐA BIÊN Asia-Pacific Economic Cooperation HỎI ĐÁP VỀ DIỄN ĐÀN HỢP TÁC KINH TẾ CHÂU Á – THÁI BÌNH DƯƠNG (APEC) Hà Nội, tháng 1 năm 2006
LỜI NÓI ĐẦU Cho tới nay, Việt Nam đã là thành viên chính thức của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) được 8 năm. Trong những năm qua, Việt Nam đã chủ động, tích cực tham gia các chương trình hợp tác thương mại, đầu tư trong APEC, mở rộng quan hệ với từng thành viên. Năm 2006, Việt Nam trở thành nước chủ nhà của APEC với việc tổ chức trên 100 Hội nghị, hội thảo từ cấp chuyên viên đến cấp Bộ trưởng để chuẩn bị cho Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC được tổ chức vào tháng 11/2006. Để có thể chủ động hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng theo đường lối của Đảng và Nhà nước, đồng thời giúp các doanh nghiệp khai thác các cơ hội kinh doanh từ việc đăng cai tổ chức APEC 2006, chúng ta cần phổ biến rộng rãi các thông tin về APEC với các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu và đặc biệt là các doanh nghiệp. Nhằm mục đích đó, Vụ Chính sách Thương mại Đa biên, Bộ Thương mại đã biên soạn cuốn sách Hỏi đáp về APEC với hy vọng cuốn sách sẽ giúp bạn đọc khai thác được những thông tin hữu ích, phục vụ công tác nghiên cứu và kinh doanh. Do thời gian hạn chế, cuốn sách này chắc chắn không tránh khỏi một số thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được các ý kiến đóng góp quý báu của các độc giả Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách này với bạn đọc ./. Lương Văn Tự Thứ trưởng Bộ Thương mại 2
I. KHÁI QUÁT CHUNG 1. Cụm từ viết tắt APEC có nghĩa là gì? APEC là từ viết tắt tiếng Anh của “Asia-Pacific Economic Cooperation”, nghĩa là Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương. 2. APEC được thành lập năm nào? APEC được thành lập năm 1989 tại Canberra (Australia). 3. APEC ra đời trong bối cảnh nào và mục đích của việc thành lập APEC? Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ra đời trong bối cảnh nền kinh tế quốc tế đang đương đầu với những thách thức lớn: chủ nghĩa toàn cầu vốn phát triển mạnh sau thế chiến thứ hai bắt đầu gặp phải những khó khăn nan giải với nhiều vấn đề bế tắc trong tiến trình đàm phán Hiệp Uruguay/WTO; chủ nghĩa khu vực hình thành và phát triển mạnh; khủng hoảng kinh tế trong những năm 1980 đặt ra những đòi hỏi có tính khách quan cần tập hợp lực lượng của những nền kinh tế trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương để đương đầu với cạnh tranh quốc tế gay gắt. APEC ra đời là kết quả hội tụ của các yếu tố trên nhằm khắc phục những khó khăn của chủ nghĩa toàn cầu, đồng thời nhằm liên kết các nền kinh tế phát triển trong khu vực như Mỹ, Canađa, Australia, Nhật Bản, các nền kinh tế công nghiệp mới như Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore và các nước đang phát triển như Trung Quốc, ASEAN lại với nhau, đưa khu vực này trở thành động lực cạnh tranh mạnh của nền kinh tế thế giới. 1. APEC bao gồm những thành viên nào và họ gia nhập năm nào? Hiện tại, APEC có 21 nền kinh tế thành viên và APEC đang trong thời kỳ tạm đóng cửa không kết nạp thành viên mới (moratorium). Cơ chế tạm đóng cửa này sẽ kết thúc vào năm 2007. Hiện có trên 10 quốc gia/vùng lãnh thổ đang nộp đơn xin gia nhập APEC. 3
Khi mới bắt đầu thành lập năm 1989, APEC có 12 sáng lập viên là Australia, Brunei Darussalam, Canađa, Hàn Quốc, Indonesia, Malaysia, New Zealand, Nhật Bản, Philippines, Singapore, Thái Lan và Mỹ. Tháng 11/1991, APEC kết nạp thêm 3 thành viên nữa là Trung Quốc, Hồng Kông và Đài Loan. Mexico và Papua New Guinea gia nhập tháng 11/1993 và Chi Lê tham gia tháng 11/1994. Tháng 11/1998, Peru, Nga và Việt Nam trở thành thành viên chính thức của APEC. 2. Mục tiêu hoạt động của APEC là gì? Mục tiêu hoạt động chính của APEC được thể hiện qua Tuyên bố của Hội nghị Cấp cao đầu tiên APEC được tổ chức tại Baske Island (1993) và Tuyên bố Bô-go (1994). Theo Tuyên bố Baske Island, mục tiêu dài hạn của APEC là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và sự thịnh vượng cho khu vực và phát triển cộng đồng Châu Á - Thái Bình Dương. Trên cơ sở mục tiêu dài hạn đó, Tuyên bố Bô-go 1994 của các nhà Lãnh đạo APEC đã xác định mọi hoạt động của APEC nhằm thực hiện 3 mục tiêu lớn sau đây, hay còn gọi là mục tiêu Bô-go: - Củng cố hệ thống thương mại đa phương: APEC sử dụng đầy đủ các nguyên tắc và kết quả của WTO để thực hiện các vòng đàm phán nội bộ khối và phát triển những kết quả vì mục tiêu tự do hóa hơn trong nội bộ khối; - Tăng cường tự do hóa thương mại và đầu tư: thúc đẩy và phát triển quan hệ thương mại thông qua việc loại bỏ những hạn chế về thương mại và đầu tư, xúc tiến trao đổi hàng hóa, dịch vụ, tư bản giữa các nền kinh tế. Mốc thời hạn tự do hóa thương mại và đầu tư của APEC là năm 2010 đối với các thành viên phát triển và năm 2020 đối với các thành viên đang phát triển; - Tăng cường hợp tác kinh tế - kỹ thuật giữa các nền kinh tế APEC nhằm bảo đảm cho các nền kinh tế thành viên thực hiện có hiệu quả những cam kết quốc tế và nâng cao khả năng quản lý vĩ mô đối với nền kinh tế. Ngòai những mục tiêu cụ thể trên, APEC cũng hoạt động theo hướng tập hợp lực lượng chính trị để tạo thế và lực trong các cuộc đàm phán đa biên và ổn định kinh tế khu vực. Hoạt động chính của APEC là các vấn đề kinh tế, tuy 4
nhiên, gần đây, vấn đề chính trị và an ninh cũng thường xuyên được đưa vào chương trình nghị sự của APEC. 3. Nguyên tắc hoạt động của APEC là gì? Để thực hiện mục tiêu Bô-go về thương mại - đầu tư tự do và mở, các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC đã thông qua Kế hoạch Hành động Osaka (OAA) năm 1995, trong qui định tất cả các hoạt động của APEC được điều tiết bởi những nguyên tắc chung sau: - Bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau; - Hỗ trợ và cùng có lợi; - Quan hệ đối tác chân thành và trên tinh thần xây dựng; - Mọi quyết định được đưa ra trên cơ sở đồng thuận, nhất trí chung. Các nguyên tắc chung này đã được cụ thể hoá thành 9 nguyên tắc cơ bản sau: - Toàn diện; - Phù hợp với Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO); - Đảm bảo mối tương đồng giữa các thành viên; - Không phân biệt đối xử; - Đảm bảo công khai, minh bạch; - Lấy mức bảo hộ hiện tại làm mốc để giảm dần; - Đồng loạt triển khai tiến trình tự do hoá, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư; - Có sự linh hoạt; và - Hợp tác. 4. APEC hoạt động trong những lĩnh vực nào? Hoạt động hợp tác APEC hết sức đa dạng, từ đối thoại chính sách đến các cam kết đơn phương để mở cửa thị trường, từ trao đổi kinh nghiệm khoa học- kỹ thuật và quản lý đến xây dựng các chương trình hành động nhằm nâng cao năng lực, giảm bớt chi phí kinh doanh. Các lĩnh vực hợp tác không chỉ chú trọng vào kinh tế, thương mại và đầu tư mà còn cả những vấn đề khác như an ninh con người (bao gồm các vấn đề y tế, phòng chống thiên tai, bệnh dịch, chống khủng 5
bố, an ninh năng lượng...), hợp tác bảo tồn tài nguyên, phát triển nguồn nhân lực, khoa học công nghệ công nghiệp, thanh niên, phụ nữ, giáo dục v.v.... 5. Cơ cấu tổ chức hoạt động của APEC như thế nào? APEC hoạt động như một diễn đàn hợp tác kinh tế, thương mại liên khu vực. Văn kiện thành lập APEC nêu rõ đây là một tổ chức khu vực mở (open regionalism), theo đó các kết quả hoạt động và cam kết tự do hóa thương mại, đầu tư của APEC sẽ được mở cho cả các nước không phải là thành viên APEC. Tuy tuyên bố thực hiện mục tiêu tự do hóa thương mại và đầu tư với mốc thời gian 2010-2020, Điểm đặc biệt của APEC là ở chỗ APEC là một tổ chức liên chính phủ duy nhất cam kết cắt giảm các rào cản thương mại và thúc đẩy đầu tư mà không đòi hỏi tham gia các điều khoản pháp lý bắt buộc nào. Hàng năm một trong 21 thành viên APEC sẽ đăng cai các hội nghị lớn của APEC và làm Chủ tịch APEC theo qui tắc 1 thành viên ASEAN rồi đến 2 thành viên ngoài ASEAN. Thành viên đăng cai APEC sẽ chịu trách nhiệm làm Chủ tịch Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế (Economic Leaders’ Meeting-AELM), Hội nghị liên Bộ trưởng Ngoại giao – Kinh tế (AMM), và một số Hội nghị Bộ trưởng chuyên ngành, các Hội nghị Quan chức Cấp cao (SOM), Hội nghị của các Uỷ ban và một số nhóm công tác, đồng thời đảm nhận vị trí Giám đốc điều hành Ban Thư ký APEC. Các hoạt động cấp chuyên viên và các dự án của APEC chịu sự hướng dẫn của các Quan chức Cao cấp APEC. Các hoạt động và dự án này được thực hiện bởi 4 Uỷ ban cấp cao: - Uỷ ban Thương mại và Đầu tư (CTI); - Uỷ ban Quản lý và Ngân sách (BMC); - Uỷ ban Kinh tế (EC); - Uỷ ban các quan chức cao cấp về hợp tác kinh tế và kỹ thuật (ESC). Từ cuối năm 2005, Ủy ban này được đổi tên là Ban điều hành SOM về Hợp tác kinh tế kỹ thuật (SCE). Dưới các uỷ ban này có các tiểu nhóm, các nhóm chuyên gia, nhóm công tác và nhóm đặc trách để hỗ trợ cho các hoạt động và dự án. 6
6. Phạm vi hoạt động của APEC là gì? Các hoạt động của APEC dựa trên 3 trụ cột chính như sau: - Tự do hoá thương mại và đầu tư; - Tạo thuận lợi cho doanh nghiệp; - Hợp tác kinh tế và kỹ thuật. Kết quả hoạt động trên ba lĩnh vực này giúp các nền kinh tế thành viên APEC củng cố nền kinh tế của mình thông qua việc chia sẻ ý kiến và thúc đẩy hợp tác trong khu vực nhằm đạt được hiệu quả và tăng trưởng. Từ sau sự kiện 11/9/2001, các vấn đề an ninh và chống khủng bố đã được đưa vào chương trình nghị sự APEC, hình thành một mảng hoạt động tương đều phong phú và đều đặn Tự do hoá thương mại và đầu tư tập trung vào việc mở cửa thị trường, cắt giảm và dần dần dẫn đến loại bỏ hoàn toàn các rào cản thuế và phi thuế đối với thương mại và đầu tư. Các biện pháp tự do hoá đã dẫn tới việc cắt giảm khá lớn các loại thuế suất. Mức thuế suất trung bình của các nền kinh tế thành viên APEC đã giảm đáng kể, từ 16,6% năm 1988 xuống còn 6,4% năm 2004. Tất cả các nền kinh tế phát triển của APEC hiện tại đều có mức thuế suất trung bình thấp hơn 5%. Tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tập trung vào việc giảm chi phí giao dịch. APEC phấn đấu mục tiêu cắt giảm 5% chi phí giao dịch vào năm 2006 (dựa trên các số liệu của năm 2001). Tạo thuận lợi cho doanh nghiệp cũng tập trung vào việc cải thiện việc tiếp cận với các thông tin thương mại, tối đa hoá lợi ích thông tin và công nghệ thông tin đồng thời hài hoà các chiến lược và chính sách doanh nghiệp nhằm tạo điều kiện tăng trưởng. Tạo thuận lợi cho doanh nghiệp giúp các nhà xuất nhập khẩu ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương tiến hành kinh doanh một cách hiệu quả hơn. Chi phí sản xuất giảm, dẫn tới tăng trao đổi thương mại, hàng hoá và dịch vụ rẻ hơn và cơ hội việc làm ngày càng nhiều. Hợp tác kinh tế và kỹ thuật (ECOTECH) bao gồm việc đào tạo và các hoạt động hợp tác khác nhằm xây dựng năng lực cho các nền kinh tế thành viên APEC ở các mức độ khác nhau, tạo điều kiện để các thành viên tận dụng thương mại toàn cầu và nền kinh tế mới. 7
7. Nguyên tắc ra quyết định của APEC như thế nào? APEC hoạt động trên cơ sở đồng thuận. Các thành viên triển khai các hoạt động và chương trình công tác của mình trên cơ sở đối thoại mở với nguyên tắc tôn trọng các ý kiến của tất cả các thành viên tham gia. 8. Chủ tịch của APEC được lựa chọn như thế nào? Chủ tịch của APEC do các nền kinh tế thành viên thay phiên nhau đảm nhiệm. Chủ tịch APEC là nền kinh tế chủ nhà tổ chức Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế năm đó. 9. Ban Thư ký APEC được thành lập năm nào và đặt trụ sở tại đâu? Năm 1992, Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 4 của APEC đã nhất trí thành lập Ban Thư ký APEC với chức năng là một cơ quan giúp việc để hỗ trợ và phối hợp các hoạt động trong APEC. Trụ sở của Ban Thư ký được đặt tại Singapore. 10. Tổ chức và chức năng hoạt động của Ban Thư ký APEC? Ban Thư ký APEC hoạt động như bộ máy nòng cốt hỗ trợ tiến trình APEC. Ban Thư ký thực hiện việc phối hợp, hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn cũng như quản lý thông tin và liên lạc. Ban Thư ký APEC đóng vai trò trung ương quản lý dự án, giúp các nền kinh tế thành viên và các diễn đàn APEC giám sát các dự án APEC tài trợ và quản lý ngân sách hàng năm của APEC. Lãnh đạo Ban Thư ký APEC có Giám đốc điều hành và Phó Giám đốc điều hành. Các vị trí này do các quan chức cấp đại sứ tương ứng của thành viên đăng cai Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế năm hiện tại và năm tiếp theo đảm nhiệm. Các vị trí này được quay vòng hàng năm. Ban Thư ký APEC có một đội ngũ nhân viên gồm khoảng 20 giám đốc chương trình, do các thành viên APEC đề cử, và khoảng 25 nhân viên dài hạn thực hiện các chức năng hỗ trợ cho Ban Thư ký. 8
11. Muốn trở thành thành viên của APEC cần đáp ứng được những điều kiện gì? Hội nghị Cấp cao APEC tại Vancouver, Canada tháng 11/1997 đã thông qua qui chế thành viên của APEC, qui định các nước, các vùng lãnh thổ kinh tế muốn trở thành thành viên của APEC cần phải có đủ một số điều kiện sau: - Vị trí địa lý: nằm ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, tiếp giáp với bờ biển Thái Bình Dương; - Quan hệ kinh tế: có các mối quan hệ kinh tế chặt chẽ với các nền kinh tế thành viên APEC về thương mại hàng hóa và dịch vụ, và đầu tư trực tiếp nước ngoài; - Tương đồng về kinh tế: chấp nhận chính sách kinh tế mở cửa theo hướng thị trường; - Quan tâm và chấp thuận các mục tiêu của APEC: hoàn toàn chấp thuận những mục tiêu và nguyên tắc cơ bản được đề ra trong các tuyên bố và quyết định của APEC, kể cả nguyên tắc đồng thuận và tự nguyện. 12. APEC mang lại lợi ích cho các nền kinh tế trong khu vực như thế nào? Trong thập kỷ đầu tiên, các nền kinh tế thành viên APEC đã tạo ra xấp xỉ 70% tăng trưởng kinh tế toàn cầu và khu vực APEC đã liên tục vượt trội so với các nước khác trên thế giới ngay cả trong thời gian diễn ra khủng hoảng tài chính Châu Á. Các thành viên tiếp tục cùng nhau hợp tác nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua cam kết cải cách kinh tế và tiến tới thương mại, đầu tư tự do, mở cửa. Các thành viên đã liên tục cắt giảm thuế và các rào cản thương mại khác, đáp ứng ngày càng tốt hơn các nhu cầu của doanh nghiệp trong khu vực và tạo điều kiện cho việc kinh doanh dễ dàng hơn và ít tốn kém hơn. Các biện pháp được tiến hành đã giúp cho các nền kinh tế phát triển nhanh và tạo điều kiện mở rộng xuất khẩu. Những thành quả nổi bật bao gồm: - Rào cản thuế quan trong khu vực APEC đã giảm từ 16,6% năm 1988 xuống còn 6,4% năm 2004; 9
- Các rào cản phi quan thuế đã được chuyển sang dạng thuế suất; - Các rào cản đầu tư đã được cắt giảm; - Xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ đã tạo ra 18,5% GDP của các nền kinh tế APEC năm 2003 so với mức 13,8% năm 1989; - Lưu chuyển vốn toàn cầu giữa APEC với khu vực bên ngoài tăng gần 8 lần, đạt 1,4 nghìn tỉ USD trong vòng 20 năm qua; - Tổng sản phẩm quốc nội của APEC tính trên đầu người tăng 26% từ năm 1989 đến năm 2003; - Các nền kinh tế có thu nhập thấp trong APEC đã tăng trưởng một cách mạnh mẽ. II. CÁC HOẠT ĐỘNG HỢP TÁC 13. APEC hướng tới mục tiêu gì về hợp tác thương mại và đầu tư? Mục tiêu hợp tác thương mại và đầu tư của APEC được vạch rõ trong bản Tuyên bố Bogor của các nhà Lãnh đạo, cụ thể là: “thương mại và đầu tư tự do và thông thoáng trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương vào năm 2010 đối với thành viên APEC phát triển và năm 2020 đối với các thành viên APEC đang phát triển”. Các thành viên APEC cho rằng tự do và thông thoáng thương mại và đầu tư giúp các nền kinh tế thành viên tăng trưởng, tạo công ăn việc làm, tạo ra nhiều cơ hội hơn cho thương mại và đầu tư quốc tế, đồng thời làm giảm chi phí sản xuất và giảm giá cả hàng hoá và dịch vụ, từ đó tạo lợi ích trực tiếp cho tất cả các nền kinh tế thành viên. 14. Tôi nghe nói Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC vừa thông qua Lộ trình Busan để thực hiện mục tiêu Bogor. Xin giới thiệu khái quát về Lộ trình Busan và mục tiêu khi xây dựng Lộ trình này? Trong 2 năm 2004-2005, APEC đã thực hiện rà soát giữa kỳ tình hình thực hiện mục tiêu Bogor để rà soát và đánh giá những kết quả APEC đã thực hiện trong thời gian qua và xây dựng lộ trình thực hiện mục tiêu Bogor trong thời gian tới. Kết quả của quá trình rà soát này là sự ra đời của Lộ trình Busan để thực hiện 10
mục tiêu Bogor và như bạn đã biết Lộ trình này đã được thông qua tại Hội nghị các nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC lần thứ 13 tại Busan, Hàn Quốc tháng 11/2005. Lộ trình Busan gồm 4 chương: Chương 1 và 2 chủ yếu đánh giá lại những kết quả về tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư APEC đã đạt được. Chương 3 đề cập đến các cơ hội và thách thức hiện nay của APEC và Chương 4 đề xuất Lộ trình Busan để thực hiện mục tiêu Bogor trong thời gian tới. Lộ trình Busan nêu bật các thách thức APEC cần giải quyết hiện nay bao gồm: môi trường kinh doanh đang thay đổi trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu đòi hỏi APEC phải có những sách lược hợp lý để đáp ứng được đòi hỏi của cộng đồng doanh nghiệp; bản chất hợp tác không ràng buộc của APEC cũng gây khó khăn cho quá trình thực hiện các cam kết về tự do hóa; APEC cần tạo cú hích để kết thúc DDA, thúc đẩy WTO và có các biện pháp để đảm bảo sự phát triển RTAs/FTAs hiện nay giúp giảm chi phí cho doanh nghiệp trong khu vực. Ngoài ra do trình độ phát triển của các nền kinh tế APEC rất đa dạng, APEC cần thúc đẩy hỗ trợ kỹ thuật cho các thành viên đang phát triển để bắt kịp với tiến trình APEC. Về lộ trình thực hiện mục tiêu Bogor, Lộ trình Busan tập trung vào các biện pháp tạo thuận lợi cho thương mại, đầu tư và doanh nghiệp. Trọng tâm là ủng hộ hệ thống thương mại đa phương và WTO; xây dựng các điều khoản mẫu cho tất cả các chương của RTAs/FTAs; xây dựng chương trình toàn diện nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, phát triển khu vực tư nhân và xây dựng chiến lược nâng cao năng lực cho các thành viên đang phát triển trong mọi lĩnh vực của APEC. 15. Qua quá trình rà soát giữa kỳ, APEC đã có những đánh giá và nhìn nhận như thế nào về kết quả hoạt động của APEC trong thời gian vừa qua? Báo cáo rà soát giữa kỳ của APEC đã khẳng định trong 16 năm kể từ khi thành lập APEC vào năm 1989, việc thực hiện mục tiêu Bogor đã thúc đẩy các nền kinh tế thành viên APEC vượt nhanh trong việc mở cửa thị trường cho thương mại và đầu tư quốc tế, góp phần tạo ra mức tăng trưởng kinh tế lớn. Mức tăng trưởng này đi kèm với các thành tựu về quản lý và chính sách xã hội, góp phần cải thiện đời sống của nhân dân trong khu vực APEC. 11
APEC đã thực hiện nhiều biện pháp để dỡ bỏ các rào cản đối với thương mại và đầu tư. Về thuế quan, mức thuế áp dụng trung bình của các nền kinh tế APEC đã giảm đáng kể từ 16.9% vào năm 1989 xuống còn 5.5% vào năm 2004. Thuế quan của gần một nửa số thành viên APEC hiện giờ là thấp hơn 5% và thuế quan đối với nhiều mặt hàng ở mức 0% hoặc ở mức không đáng kể. Hàng loạt rào cản phi thuế quan như hạn ngạch thuế quan, phụ thu xuất nhập khẩu, giấy phép, trợ cấp xuất khẩu trong khu vực APEC đã được dỡ bỏ hoặc được chuyển đổi thành thuế quan, qua đó giảm mức bảo hộ chung và tăng cường minh bạch hóa hệ thống thương mại. Mức tăng trưởng thương mại dịch vụ đã tăng đáng kể tại các nền kinh tế thành viên APEC trong hơn một thập kỷ qua. Khu vực APEC đang ngày càng trở thành một khu vực mở cho đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhờ nỗ lực của các thành viên trong việc xóa bỏ rào cản và tăng cường các biện pháp xúc tiến đầu tư. Các thủ tục hành chính trong đó có các thủ tục xem xét đầu tư cũng được đơn giản hóa ở nhiều nền kinh tế thành viên. APEC cũng đã chú trọng đến việc tạo thuận lợi cho thương mại trong khu vực với việc đưa ra Kế hoạch Hành động về Thuận lợi hóa Thương mại nhằm giảm 5% chi phí giao dịch giai đoạn 2001-2006 trong 4 lĩnh vực là thương mại phi giấy tờ, đi lại của doanh nhân, tiêu chuẩn hợp chuẩn, và thủ tục hải quan. Với đóng góp gần 50% thương mại thế giới và 60% GDP toàn cầu, APEC đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy WTO từ việc kết thúc Vòng Urugoay đến việc đẩy nhanh thực hiện Vòng Đô-ha. Các thành viên thảo luận và thống nhất quan điểm về những vấn đề đang gặp bế tắc tại Vòng Đô-ha và đưa ra những thông điệp chính trị để thúc đẩy tiến trình này. Tuy nhiên, APEC cũng gặp phải nhiều thách thức trên con đường tiến tới mục tiêu Bogor, một phần là do bản chất của APEC là một diễn đàn không ràng buộc và dựa trên nguyên tắc đồng thuận, sự đa dạng về phát triển kinh tế giữa các nền kinh tế thành viên cũng ảnh hưởng đến việc thực hiện các hoạt động hợp tác chung, môi trường quốc tế đang thay đổi với những thách thức mới đòi hỏi APEC phải có sách lược kịp thời để củng có hiệu quả hoạt động và nâng cao năng lực nhằm đáp ứng được nhu cầu của cộng đồng và doanh nghiệp. 12
16. Trong Lộ trình Busan để thực hiện mục tiêu Bogor, APEC đặt ra chương trình Nghị sự Busan về tạo thuận lợi cho kinh doanh, xin cho biết đôi chút về nội dung của chương trình này. Chương trình nghị sự Busan về tạo thuận lợi cho kinh doanh được xây dựng trên cơ sở các chương trình hiện nay của APEC như Kế hoạch Hành động Thuận lợi hóa Thương mại (TFAP)1, các tiêu chuẩn minh bạch hóa của APEC, Sáng kiến Santiago về mở rộng thương mại2 cũng như giải quyết các vấn đề sau biên giới3, sẽ bao gồm các hoạt động trong 6 lĩnh vực sau: - Tiếp tục cắt giảm thêm 5% chi phí giao dịch vào năm 2010 và xác định danh mục các hoạt động tập thể chung về thuận lợi hóa thương mại cho 21 thành viên APEC; - Tăng cường bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong khu vực; - Phối hợp với cộng đồng doanh nghiệp APEC xây dựng chương trình hoạt động nhằm tăng cường tự do hoá và thuận lợi hoá đầu tư; - Xây dựng các lĩnh vực công tác mới về chống tham nhũng trong khu vực tư nhân và nhà nước; - Đẩy nhanh các chương trình làm việc hiện thời có liên quan đến doanh nghiệp, đặc biệt là đối với các SMEs nhằm giải quyết các vấn đề về nguồn nhân lực và công nghệ, các quy định kinh doanh và các thủ tục hành chính liên quan; - Tiếp tục đương đầu với các thách thức đối với an toàn thương mại trong khu vực APEC, đồng thời tăng cường hợp tác giữa chính phủ và tư nhân để thực hiện an toàn thương mại trong khu vực; và - Đưa ra cách tiếp cận tổng hợp về cải cách cơ cấu, nhằm thúc đẩy hơn nữa thị trường mở, cạnh tranh và tăng cường khả năng chống đỡ của các nền kinh tế trước việc điều chính cơ cấu, các cú sốc, qua đó tăng cường triển vọng phát triển. 1 Kế hoạch này bao gồm 4 lĩnh vực: thủ tục hải quan, tiêu chuẩn và hợp chuẩn, đi lại của doanh nhân và thương mại điện tử. 2 Sáng kiến này gồm 2 phần: (i) các hoạt động tự do hóa thương mại của APEC, gồm WTO, RTAs/FTAs và IAPs và (ii) thuận lợi hóa thương mại gồm cắt giảm thủ tục hành chính, hài hòa hóa tiêu chuẩn chất lượng... 3 Các vấn đề sau biên giới được chú thích là các chính sách về kinh tế và xã hội liên quan đến các quy định trong nước của một nền kinh tế và các thể chể thực hiện và thực thi các quy định này. Chúng có thể bao gồm luật pháp, chính sách, các quy định và các thông lệ đẻ quản lý cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng, giáo dục, mua sắm chính phủ, hệ thống pháp luật, dịch vụ y tế, các vấn đề về cơ sở hạ tầng, quy định về đầu tư, các chính sách về thị trường lao động, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn, cải cách cơ cấu, thuế, minh bạch hóa... 13
17. Thuận lợi hoá thương mại là gì? Là việc tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi thương mại, giúp luồng hàng hoá luân chuyển được dễ dàng và tiện lợi. Trong thương mại quốc tế, có nhiều vấn đề liên quan đến việc lưu chuyển hàng hoá xuất nhập khẩu giữa các quốc gia, ví dụ như thủ tục hải quan, kiểm định hàng hoá, kiểm tra tiêu chuẩn chất lượng.... Vì vậy, thuận lợi hoá thương mại bao gồm việc đơn giản hoá, tiêu chuẩn hoá, hài hoà và loại bỏ bớt các thủ tục liên quan đến quá trình giao dịch hàng hoá và các yêu cầu về số liệu.... 18. Tác động của thuận lợi hóa thương mại đối với doanh nghiệp? Thương mại thế giới ngày càng phát triển, thuế quan giảm dần, công nghệ tiên tiến phát triển, thuận lợi hóa thương mại ngày càng quan trọng hơn và lợi ích tiềm tàng của các biện pháp tạo thuận lợi thương mại cũng tăng lên. Nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới năm 2002 “Tác động kinh tế của các biện pháp Thuận lợi hóa Thương mại: Quan điểm Phát triển trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương” đã nghiên cứu các biện pháp thuận lợi hóa như các biện pháp hậu cần cảng biển, hài hòa hóa tiêu chuẩn, minh bạch hóa thủ tục hành chính, chuyên nghiệp hóa, và thương mại điện tử trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Nghiên cứu đã đưa ra kết luận rằng mới chỉ thực hiện một nửa chặng đường tạo thuận lợi thương mại đã đem lại 10% gia tăng trong kim ngạch xuất khẩu thuộc nội khối APEC, tương đương trị giá là $280 tỷ. Thừa nhận lợi ích tiềm tàng của thuận lợi hóa thương mại, năm 2001 tại Thượng Hải, các nhà Lãnh đạo APEC đã đặt ra mục tiêu giảm 5% chi phí giao dịch vào năm 2006. Ước tính lợi ích thu được từ việc giảm chi phí giao dịch này là các nền kinh tế thành viên sẽ đạt GDP ở mức $154 tỷ. Hoạt động về thuận lợi hóa thương mại trong APEC hiện nay đem lại lợi ích trực tiếp cho doanh nghiệp do hiệu suất cao hơn, tăng cường minh bạch và nhất quán của các qui định trong toàn khu vực. 19. APEC sử dụng công cụ nào để tiến hành thuận lợi hoá thương mại? APEC đã xây dựng Kế hoạch Hành động Tập thể (Collective Action Plan, gọi tắt là CAP) làm phương tiện thực hiện thuận lợi hoá. Kế hoạch Hành động 14
Tập thể do 21 nước thành viên cùng phối hợp thực hiện, thông qua các nhóm công tác về từng lĩnh vực cụ thể, bao gồm 15 lĩnh vực: thuế quan, các biện pháp phi thuế quan, dịch vụ, đầu tư, tiêu chuẩn và hợp chuẩn, thủ tục hải quan, sở hữu trí tuệ, chính sách cạnh tranh, mua sắm chính phủ, rà soát văn bản pháp quy/nới lỏng cơ chế chính sách, các nghĩa vụ của WTO (kể cả qui tắc xuất xứ), giải quyết tranh chấp, đi lại của doanh nhân, thu thập và xử lý thông tin. Thông qua các Kế hoạch Hành động Tập thể, các thành viên phối hợp, chia sẻ kinh nghiệm để thực hiện các biện pháp thuận lợi hoá trong nội bộ nước mình. Ví dụ các nước thực hiện đơn giản hoá thủ tục hải quan của mình, tạo thuận lợi cho lưu thông hàng hoá. 20. Hoạt động thuận lợi hóa thương mại hiện đang được tiến hành như thế nào trong APEC? Kể từ khi thành lập năm 1989, APEC đã có các hoạt động tạo thuận lợi thương mại. APEC đặt ra các mục tiêu cụ thể và hỗ trợ kỹ thuật cho các nền kinh tế đang phát triển để thực hiện thuận lợi hóa thương mại. Năm 2001, các Nhà Lãnh đạo đã nhất trí đặt ra mục tiêu giảm 5% chi phí giao dịch vào năm 2006. APEC đã xây dựng bộ nguyên tắc Thuận lợi hóa Thương mại, Kế hoạch Hành động Thuận lợi hóa Thương mại (TFAP) và Khuôn khổ hướng dẫn các nền kinh tế thành viên hướng tới thực hiện mục tiêu 5% nói trên. Theo đó, APEC xây dựng các biện pháp cụ thể giảm chi phí giao dịch và đơn giản hóa thủ tục hành chính, các yêu cầu thủ tục kinh doanh khác trong một khoảng thời gian xác định. Kế hoạch này cũng bao gồm việc cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các nền kinh tế đang phát triển. Phần lớn công việc thuận lợi hóa thương mại trong APEC được thảo luận tại các nhóm chuyên gia và các diễn đàn. Các lĩnh vực cụ thể bao gồm: thủ tục hải quan, tiêu chuẩn hợp chuẩn, đi lại của doanh nhân, thương mại điện tử, tăng cường minh bạch hóa, chống tham nhũng, xây dựng năng lực thể chế, pháp luật và con người để đạt được các mục tiêu này trong khu vực APEC. Trên thực tế chính các nền kinh tế thành viên triển khai thực hiện các biện pháp, chương trình thuận lợi hóa thương mại – các biện pháp rõ ràng, thiết thực và có lợi cho doanh nghiệp. Nguyên tắc trung tâm chỉ đạo mọi hoạt động APEC 15