Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản (Năm 2016)

Chia sẻ: Hạ Mộc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:484

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu "Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản (Năm 2016)" được biên soạn nhằm chuẩn hóa các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản; cung cấp cơ sở để xây dựng các tài liệu đào tạo trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe sinh sản; cung cấp cơ sở để xây dựng các công cụ phục vụ công tác giám sát và đánh giá các cơ sở y tế và cán bộ cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản (Năm 2016)

BỘ Y TẾ ---o0o--- HƯỚNG DÉN QUỐC GIA (Ban hành kèm theo Quyết định số 4128/QĐ-BYT ngày 29/7/2016 của Bộ trưởng Bộ Y tế) Hà Nội, 2017
MỤC LỤC MỤC LỤC ........................................................................................................................................................... 1 CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................................................................ 6 LỜI GIỚI THIỆU ................................................................................................................................................ 7 CÁCH SỬ DỤNG "HƢỚNG DẪN QUỐC GIA VỀ CÁC DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN" ..... 9 PHẦN 1: NHỮNG QUI ĐỊNH CHUNG ............................................................................... 11 MỐI QUAN HỆ TƢƠNG HỖ GIỮA NGƢỜI CUNG CẤP DỊCH VỤ VÀ CỘNG ĐỒNG ............................... 13 TƢ VẤN TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN .................................................................................. 16 TRUYỀN MÁU VÀ CÁC DỊCH THAY THẾ TRONG SẢN PHỤ KHOA....................................................... 19 SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG SẢN KHOA.............................................................................................. 21 CÁC NGUYÊN TẮC VÔ KHUẨN TRONG DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN ........................ 22 QUI TRÌNH VÔ KHUẨN DỤNG CỤ TRONG DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN ................... 24 THUỐC THIẾT YẾU CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN TẠI TRẠM Y TẾ XÃ VÀ TƢƠNG ĐƢƠNG ..... 26 TRANG BỊ THIẾT YẾU VỀ SỨC KHỎE SINH SẢN CHO TRẠM Y TẾ XÃ VÀ TƢƠNG ĐƢƠNG ............. 29 CƠ SỞ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN TẠI TUYẾN XÃ ....................................................................... 32 PHẦN 2: LÀM MẸ AN TOÀN ............................................................................................. 35 A. CHĂM SÓC TRƢỚC KHI CÓ THAI VÀ TRƢỚC KHI SINH................................... 37 TƢ VẤN, CHĂM SÓC TRƢỚC KHI CÓ THAI............................................................................................... 39 CHĂM SÓC TRƢỚC SINH ............................................................................................................................. 41 TƢ VẤN CHO PHỤ NỮ CÓ THAI .................................................................................................................. 47 CHẨN ĐOÁN TRƢỚC SINH .......................................................................................................................... 49 QUẢN LÝ THAI .............................................................................................................................................. 50 TƢ VẤN CHO SẢN PHỤ TRONG CHUYỂN DẠ VÀ NGAY SAU ĐẺ ......................................................... 53 CÁC YẾU TỐ TIÊN LƢỢNG CUỘC ĐẺ......................................................................................................... 56 CHẨN ĐOÁN CHUYỂN DẠ ........................................................................................................................... 58 THEO DÕI CHUYỂN DẠ ĐẺ THƢỜNG ........................................................................................................ 60 THEO DÕI LIÊN TỤC CƠN CO TỬ CUNG VÀ NHỊP TIM THAI ................................................................ 63 B. CHĂM SÓC TRONG VÀ SAU ĐẺ.................................................................................. 67 BIỂU ĐỒ CHUYỂN DẠ .................................................................................................................................. 69 ĐỠ ĐẺ THƢỜNG NGÔI CHỎM ..................................................................................................................... 72 KIỂM TRA RAU .............................................................................................................................................. 75 ĐỠ ĐẺ TẠI NHÀ VÀ XỬ TRÍ ĐẺ RƠI ........................................................................................................... 77 CHĂM SÓC BÀ MẸ VÀ TRẺ SƠ SINH NGÀY ĐẦU SAU ĐẺ ..................................................................... 80 CHĂM SÓC BÀ MẸ VÀ TRẺ SƠ SINH TUẦN ĐẦU SAU ĐẺ ...................................................................... 83 CHĂM SÓC BÀ MẸ VÀ TRẺ SƠ SINH 6 TUẦN ĐẦU SAU ĐẺ.................................................................... 86 C. CÁC BẤT THƢỜNG TRONG THAI NGHÉN, CHUYỂN DẠ VÀ SINH ĐẺ........... 89 THAI NGHÉN CÓ NGUY CƠ CAO ................................................................................................................ 91 CHẢY MÁU TRONG NỬA ĐẦU THAI KỲ .................................................................................................... 95 CHẢY MÁU TRONG NỬA CUỐI THAI KỲ VÀ TRONG CHUYỂN DẠ..................................................... 100 CHẢY MÁU SAU ĐẺ ..................................................................................................................................... 103 SỐC TRONG SẢN KHOA .............................................................................................................................. 107 1
XỬ TRÍ TẮC MẠCH ỐI…………………………………………………………………………… .................. 110 TĂNG HUYẾT ÁP, TIỀN SẢN GIẬT VÀ SẢN GIẬT ................................................................................... 112 XỬ TRÍ ĐA THAI ........................................................................................................................................... 116 NGÔI BẤT THƢỜNG..................................................................................................................................... 117 DỌA ĐẺ NON VÀ ĐẺ NON ........................................................................................................................... 119 XỬ TRÍ THAI QUÁ NGÀY SINH .................................................................................................................. 122 VỠ ỐI NON .................................................................................................................................................... 123 SA DÂY RỐN ................................................................................................................................................. 124 THAI CHẾT TRONG TỬ CUNG .................................................................................................................... 125 PHÙ PHỔI CẤP TRONG CHUYỂN DẠ......................................................................................................... 127 CHUYỂN DẠ ĐÌNH TRỆ ............................................................................................................................... 129 THEO DÕI CUỘC CHUYỂN DẠ VỚI SẢN PHỤ CÓ SẸO MỔ Ở TỬ CUNG............................................... 130 SUY THAI CẤP .............................................................................................................................................. 131 SỬ DỤNG OXYTOCIN .................................................................................................................................. 132 NHIỄM KHUẨN HẬU SẢN ........................................................................................................................... 133 PHÁT HIỆN CÁC DẤU HIỆU NGUY HIỂM, XỬ TRÍ VÀ CHUYỂN TUYẾN CÁC CẤP CỨU SẢN KHOA .......137 ĐÁI THÁO ĐƢỜNG THAI KỲ ...................................................................................................................... 142 BỆNH BASEDOW VÀ THAI NGHÉN ........................................................................................................... 144 SUY GIÁP VÀ THAI NGHÉN ........................................................................................................................ 146 BỆNH TIM VÀ THAI NGHÉN ....................................................................................................................... 148 VIÊM GAN VÀ THAI NGHÉN ...................................................................................................................... 152 D. CÁC THỦ THUẬT VÀ PHẪU THUẬT ........................................................................ 155 CÁC PHƢƠNG PHÁP GÂY CHUYỂN DẠ .................................................................................................... 157 KỸ THUẬT BẤM ỐI ...................................................................................................................................... 159 NGHIỆM PHÁP LỌT NGÔI CHỎM ............................................................................................................... 161 ĐỠ ĐẦU TRONG NGÔI MÔNG .................................................................................................................... 163 XỬ TRÍ THAI THỨ HAI TRONG SINH ĐÔI................................................................................................. 165 FORCEPS........................................................................................................................................................ 166 GIÁC KÉO ...................................................................................................................................................... 168 BÓC RAU NHÂN TẠO .................................................................................................................................. 170 KIỂM SOÁT TỬ CUNG ................................................................................................................................. 172 PHẦN 3: PHỤ KHOA .......................................................................................................... 173 HƢỚNG DẪN CHUNG .................................................................................................................................. 175 KHÁM PHỤ KHOA ........................................................................................................................................ 176 KHÁM VÚ ...................................................................................................................................................... 179 CÁC TỔN THƢƠNG CỔ TỬ CUNG .............................................................................................................. 181 BỆNH VÖ LÀNH TÍNH .................................................................................................................................. 186 U XƠ TỬ CUNG ............................................................................................................................................. 189 U BUỒNG TRỨNG......................................................................................................................................... 191 CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ VÔ SINH ......................................................................................................... 193 HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG ................................................................................................... 197 LẠC NỘI MẠC TỬ CUNG ............................................................................................................................. 199 MÃN KINH ..................................................................................................................................................... 202 PHẦN 4: CHĂM SÓC SƠ SINH ........................................................................................ 205 GIAO TIẾP VÀ HỖ TRỢ TINH THẦN ĐỐI VỚI GIA ĐÌNH TRẺ BỆNH .................................................... 207 2
CHUYỂN VIỆN AN TOÀN CHO TRẺ SƠ SINH ........................................................................................... 209 CHO TRẺ RA VIỆN........................................................................................................................................ 211 PHỐI HỢP CHUYÊN NGÀNH SẢN KHOA VÀ NHI KHOA TRONG CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH .................212 NGUYÊN TẮC SỬ DỤNG KHÁNG SINH CHO TRẺ SƠ SINH .................................................................... 214 THUỐC THIẾT YẾU TRONG CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH TẠI CÁC TUYẾN ............................................ 215 TRANG THIẾT BỊ THIẾT YẾU CHO CHĂM SÓC SƠ SINH TẠI CÁC TUYẾN Y TẾ ............................... 216 CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH NON THÁNG/NHẸ CÂN ................................................................................... 218 DỊ TẬT SƠ SINH CẦN CAN THIỆP SỚM ..................................................................................................... 220 TƢ VẤN NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ ........................................................................................................... 221 CHĂM SÓC TRẺ BẰNG PHƢƠNG PHÁP KANGAROO .............................................................................. 223 RỐI LOẠN THÂN NHIỆT Ở TRẺ SƠ SINH .................................................................................................. 225 VÀNG DA TĂNG BILIRUBIN TỰ DO .......................................................................................................... 227 SUY HÔ HẤP SƠ SINH .................................................................................................................................. 228 BỆNH MÀNG TRONG (HỘI CHỨNG SUY HÔ HẤP CẤP Ở TRẺ NON THÁNG) ..................................... 230 LIỆU PHÁP BƠM SURFACTANT ................................................................................................................. 231 VIÊM PHỔI..................................................................................................................................................... 233 LIỆU PHÁP HẠ THÂN NHIỆT TRONG ĐIỀU TRỊ TRẺ SƠ SINH NGẠT ................................................... 235 THỞ ÁP LỰC DƢƠNG LIÊN TỤC (CPAP) ................................................................................................... 237 XUẤT HUYẾT Ở TRẺ SƠ SINH .................................................................................................................... 239 NHIỄM KHUẨN HUYẾT SƠ SINH ............................................................................................................... 240 NHIỄM KHUẨN MẮT ................................................................................................................................... 242 NHIỄM KHUẨN RỐN .................................................................................................................................... 244 NHIỄM KHUẨN DA ...................................................................................................................................... 246 HẠ ĐƢỜNG HUYẾT SƠ SINH ...................................................................................................................... 248 NUÔI DƢỠNG QUA ỐNG THÔNG DẠ DÀY Ở TRẺ SƠ SINH ................................................................... 250 NUÔI DƢỠNG TĨNH MẠCH Ở TRẺ SƠ SINH ............................................................................................. 252 VIÊM RUỘT HOẠI TỬ Ở TRẺ SƠ SINH....................................................................................................... 254 TRẺ SINH RA TỪ MẸ BỊ VIÊM GAN B, LAO, LẬU, GIANG MAI, HIV................................................... 256 HỘI CHỨNG CO GIẬT .................................................................................................................................. 259 VIÊM MÀNG NÃO MỦ Ở TRẺ SƠ SINH ...................................................................................................... 260 CẤP CỨU SẶC SỮA ...................................................................................................................................... 262 TRUYỀN MÁU VÀ CHẾ PHẨM MÁU .......................................................................................................... 263 THAY MÁU Ở TRẺ SƠ SINH VÀNG DA TĂNG BILIRUBIN TỰ DO ........................................................ 265 KỸ THUẬT ĐẶT NỘI KHÍ QUẢN ................................................................................................................ 268 KỸ THUẬT BÓP BÓNG QUA MẶT NẠ ....................................................................................................... 271 CHỌC HÖT VÀ ĐẶT ỐNG DẪN LƢU MÀNG PHỔI ................................................................................... 273 KỸ THUẬT ĐẶT ỐNG THÔNG DẠ DÀY CHO TRẺ SƠ SINH ................................................................... 275 CHỌC DÕ TUỶ SỐNG ................................................................................................................................... 277 KỸ THUẬT CHIẾU ĐÈN ĐIỀU TRỊ VÀNG DA ........................................................................................... 278 PHẦN 5: KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH ........................................................................... 279 TƢ VẤN KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH.......................................................................................................... 281 TIÊU CHUẨN PHÒNG THỦ THUẬT KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH...............................................................................................284 DỤNG CỤ TRÁNH THAI TRONG TỬ CUNG .............................................................................................. 285 BAO CAO SU ................................................................................................................................................. 292 VIÊN THUỐC TRÁNH THAI KẾT HỢP........................................................................................................ 294 3
VIÊN THUỐC TRÁNH THAI CHỈ CÓ PROGESTIN..................................................................................... 298 THUỐC TIÊM TRÁNH THAI ........................................................................................................................ 302 THUỐC CẤY TRÁNH THAI .......................................................................................................................... 306 MIẾNG DÁN TRÁNH THAI .......................................................................................................................... 311 BIỆN PHÁP TRÁNH THAI KHẨN CẤP ........................................................................................................ 315 TRIỆT SẢN NAM BẰNG PHƢƠNG PHÁP THẮT VÀ CẮT ỐNG DẪN TINH ........................................... 318 TRIỆT SẢN NỮ BẰNG PHƢƠNG PHÁP THẮT VÀ CẮT VÕI TỬ CUNG ................................................. 321 CÁC BIỆN PHÁP TRÁNH THAI TRUYỀN THỐNG (TỰ NHIÊN) .............................................................. 325 BIỆN PHÁP TRÁNH THAI CHO BÖ VÔ KINH ............................................................................................ 327 PHẦN 6: NHIỄM KHUẨN ĐƢỜNG SINH SẢN VÀ NHIỄM KHUẨN LÂY TRUYỀN QUA ĐƢỜNG TÌNH DỤC ................................................................................. 329 HƢỚNG DẪN CHUNG .................................................................................................................................. 331 HỘI CHỨNG TIẾT DỊCH ÂM ĐẠO ............................................................................................................... 338 HỘI CHỨNG TIẾT DỊCH NIỆU ĐẠO Ở NAM GIỚI ..................................................................................... 341 SÙI MÀO GÀ SINH DỤC ............................................................................................................................... 344 HỘI CHỨNG ĐAU BỤNG DƢỚI ................................................................................................................... 347 HỘI CHỨNG LOÉT SINH DỤC ..................................................................................................................... 350 HỘI CHỨNG SƢNG HẠCH BẸN................................................................................................................... 354 DANH MỤC THUỐC ĐIỀU TRỊ NHIỄM KHUẨN ĐƢỜNG SINH SẢN/NHIỄM KHUẨN LÂY TRUYỀN QUA ĐƢỜNG TÌNH DỤC...................................................................................................................................................................357 PHẦN 7: SỨC KHỎE SINH SẢN VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN .................... 361 HƢỚNG DẪN CHUNG .................................................................................................................................. 363 NHỮNG ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU, TÂM SINH LÝ TRONG THỜI KỲ VỊ THÀNH NIÊN .......................... 365 KỸ NĂNG SỐNG LIÊN QUAN ĐẾN SỨC KHỎE SINH SẢN/SỨC KHỎE TÌNH DỤC CỦA VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN .................................................................................................................. 368 TÌNH DỤC AN TOÀN VÀ ĐỒNG THUẬN ................................................................................................... 370 TƢ VẤN VỀ SỨC KHỎE SINH SẢN VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN ................................................ 373 KINH NGUYỆT VÀ XUẤT TINH Ở VỊ THÀNH NIÊN ................................................................................ 375 THĂM KHÁM SỨC KHỎE SINH SẢN CHO VỊ THÀNH NIÊN ................................................................... 378 CÁC BIỆN PHÁP TRÁNH THAI CHO VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN ............................................. 381 MANG THAI Ở VỊ THÀNH NIÊN ................................................................................................................. 383 VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN VỚI VẤN ĐỀ BẠO HÀNH ................................................................ 386 DỊCH VỤ SỨC KHỎE THÂN THIỆN VỚI VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN ....................................... 389 SỬ DỤNG CHẤT GÂY NGHIỆN Ở VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN.................................................. 392 CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN CHO NHÓM VỊ THÀNH NIÊN/THANH NIÊN YẾU THẾ ............... 395 PHẦN 8: PHÁ THAI AN TOÀN ........................................................................................ 399 HƢỚNG DẪN CHUNG .................................................................................................................................. 401 TƢ VẤN VỀ PHÁ THAI ................................................................................................................................. 402 PHÁ THAI BẰNG PHƢƠNG PHÁP HÖT CHÂN KHÔNG ........................................................................... 405 PHÁ THAI BẰNG THUỐC ĐẾN HẾT 9 TUẦN VÀ TỪ TUẦN THỨ 10 ĐẾN HẾT 12 TUẦN .................... 408 PHÁ THAI BẰNG THUỐC TỪ TUẦN 13 ĐẾN HẾT TUẦN 22 ................................................................... 411 PHÁ THAI BẰNG PHƢƠNG PHÁP NONG VÀ GẮP TỪ TUẦN 13 ĐẾN HẾT TUẦN 18 .......................... 414 XỬ LÝ DỤNG CỤ HÖT THAI CHÂN KHÔNG BẰNG TAY ........................................................................ 417 PHẦN 9: NAM HỌC............................................................................................................ 421 MÃN DỤC NAM ............................................................................................................................................ 423 4
SUY SINH DỤC NAM .................................................................................................................................... 426 VÔ SINH NAM ............................................................................................................................................... 429 RỐI LOẠN CƢƠNG DƢƠNG ........................................................................................................................ 431 XUẤT TINH SỚM .......................................................................................................................................... 434 XUẤT TINH RA MÁU ................................................................................................................................... 437 LỖ ĐÁI LỆCH THẤP ..................................................................................................................................... 440 XƠ CỨNG VẬT HANG ............................................................................................................................. ….442 TINH HOÀN ẨN ....................................................................................................................................... …..444 GIÃN TĨNH MẠCH TINH .............................................................................................................................. 447 CÁC RỐI LOẠN BIỆT HÓA GIỚI TÍNH SINH DỤC .................................................................................... 449 PHÌ ĐẠI LÀNH TÍNH TUYẾN TIỀN LIỆT .................................................................................................... 452 PHẦN 10: NHỮNG NỘI DUNG KHÁC ............................................................................ 455 HƢỚNG DẪN KHÁM SỨC KHỎE TRẺ EM ĐỊNH KỲ ................................................................................ 457 BẠO HÀNH ĐỐI VỚI PHỤ NỮ ..................................................................................................................... 460 SÀNG LỌC VÀ ĐÁP ỨNG CỦA NHÂN VIÊN Y TẾ ĐỐI VỚI BẠO HÀNH PHỤ NỮ ............................... 462 TƢ VẤN CHO PHỤ NỮ BỊ BẠO HÀNH ....................................................................................................... 464 SỔ THEO DÕI SỨC KHỎE BÀ MẸ VÀ TRẺ EM .......................................................................................... 466 TÌNH DỤC ĐỒNG GIỚI ................................................................................................................................. 468 PHẦN PHỤ LỤC: ................................................................................................................ 471 DANH SÁCH CÁC CÁ NHÂN VÀ TỔ CHỨC THAM GIA QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ CẬP NHẬT HƢỚNG DẪN QUỐC GIA VỀ CÁC DỊCH VỤ CHĂM SÓC SKSS ............................................................... 472 5
CÁC TỪ VIẾT TÍT BMTE Bà mẹ trẻ em BPTT Biện pháp tránh thai. BVSKBMTE Bảo vệ sức khỏe bà mẹ trẻ em. CSSK Chăm sóc sức khỏe. CĐTB Cô đỡ thôn bản DCTC Dụng cụ tử cung đv, IU Đơn vị HA Huyết áp HIV/AIDS Virus gây suy giảm miễn dịch ở ngƣời/hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải. KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình. LNMTC Lạc nội mạc tử cung LTQĐTD Lây truyền qua đƣờng tình dục. MDTT Miếng dán tránh thai NKQ Nội khí quản NKĐSS Nhiễm khuẩn đƣờng sinh sản. NKLTQĐTD Nhiễm khuẩn lây truyền qua đƣờng tình dục. SKSS Sức khỏe sinh sản. SKTD Sức khỏe tình dục. TMT Tĩnh mạch tinh VTN Vị thành niên. VTN/TN Vị thành niên/thanh niên. 6
LỜI GIỚI THIỆU Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển họp tại Cairô năm 1994, với sự tham dự của trên 180 nƣớc trên thế giới trong đó có Việt Nam, đã nhất trí với cách tiếp cận toàn diện về chăm sóc sức khỏe sinh sản (SKSS). Sau Hội nghị, Việt Nam đã thực hiện cam kết của mình thông qua một loạt các biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng và đa dạng hóa các loại hình dịch vụ chăm sóc SKSS đáp ứng nhu cầu chăm sóc SKSS của nhân dân, hạ thấp tỷ lệ tử vong mẹ và tử vong trẻ em. Trong quá trình thực hiện cung cấp các dịch vụ chăm sóc SKSS, việc chuẩn hóa các hoạt động chuyên môn là vấn đề đƣợc đặc biệt chú trọng nhằm nâng cao chất lƣợng dịch vụ chăm sóc SKSS và hạn chế tối đa những sai sót có thể xảy ra. Để đáp ứng đƣợc yêu cầu đó, Bộ Y tế đã ban hành "Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS" năm 2001 và cập nhật, chỉnh sửa lần thứ nhất năm 2009. Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS ban hành năm 2009 đƣợc áp dụng cho tất cả các cơ sở y tế bao gồm cả y tế Nhà nƣớc và tƣ nhân, đặc biệt là tuyến y tế cơ sở. Đây là hƣớng dẫn chuyên môn trong thực hiện cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS; là cẩm nang hƣớng dẫn cho cán bộ y tế và cũng là cơ sở để xây dựng các tài liệu đào tạo, thực hiện công tác giám sát, đánh giá chất lƣợng dịch vụ chăm sóc SKSS tại các cơ sở y tế. Tuy nhiên, sau 6 năm thực hiện Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật đã đƣợc triển khai áp dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, sức khỏe sinh sản. Nhiều quy định trong Hƣớng dẫn đã không còn phù hợp với thực tế, nên cần đƣợc bổ sung, sửa đổi. Chính vì vậy Bộ Y tế đã rà soát, bổ sung và cập nhật lần thứ hai Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS. Tài liệu Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS ban hành năm 2017 đƣợc biên soạn với sự tham gia của các Bệnh viện đầu ngành về Sản Phụ khoa, Nhi khoa và Da liễu, các chuyên gia trong và ngoài nƣớc, các lãnh đạo và chuyên viên các Vụ, Cục của Bộ Y tế, với sự hỗ trợ cả về tài chính và kỹ thuật của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Quỹ Dân số Liên hiệp quốc (UNFPA), Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF),Tổ chức Cứu trợ trẻ em Việt nam, Tổ chức Marie Stopes International. Trong quá trình soạn thảo, tài liệu đã nhận đƣợc nhiều ý kiến đóng góp quý báu của các cán bộ y tế địa phƣơng cũng nhƣ các tổ chức trong nƣớc và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc SKSS tại Việt Nam. Đây là lần thứ ba Bộ Y tế xây dựng và ban hành "Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS", mặc dù đã rất cố gắng nhƣng cũng không thể tránh khỏi những thiếu sót về mặt nội dung và in ấn. Bộ Y tế rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp quý báu để tài liệu đƣợc hoàn thiện hơn trong những lần xuất bản sau. Xin trân trọng cảm ơn! Gs.Ts. Nguyễn Viết Tiến Thứ trưởng Bộ Y tế 7
8
CÁCH SỬ DỤNG "HƯỚNG DÉN QUỐC GIA VỀ CÁC DÐCH VỤ CHËM SÓC SỨC KHỎE SINH SÂN" 1. Giới thiệu tóm tắt về quá trình xây dựng Để góp phần thực hiện các mục tiêu của "Chiến lƣợc Dân số và Sức khỏe sinh sản Việt Nam giai đoạn 2011-2020", một trong những biện pháp quan trọng là nâng cao chất lƣợng và đa dạng hóa các loại hình dịch vụ chăm sóc SKSS nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân. Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS ban hành lần thứ nhất vào năm 2001 và lần thứ 2 vào năm 2009 đã đáp ứng đƣợc một phần quan trọng đòi hỏi cấp bách nêu trên. Tuy nhiên, sau 6 năm thực hiện Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS kể từ khi ban hành lần thứ 2, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật đã đƣợc triển khai áp dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, sức khỏe sinh sản. Nhiều quy định trong Hƣớng dẫn quốc gia đã không còn phù hợp với thực tế, cần đƣợc bổ sung, sửa đổi. Chính vì vậy Bộ Y tế đã rà soát, cập nhật, bổ sung và ban hành Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS năm 2016. Mục đích của tài liệu nhằm: - Chuẩn hóa các dịch vụ chăm sóc SKSS: với việc ban hành các qui trình và hƣớng dẫn chuẩn về các dịch vụ chăm sóc SKSS, tài liệu này không những là cơ sở cho việc thực hiện các dịch vụ chăm sóc SKSS, mà còn cung cấp, cập nhật cho cán bộ y tế những qui định và hƣớng dẫn cơ bản giúp cho việc tra cứu trong quá trình cung cấp dịch vụ qua đó nâng cao chất lƣợng và đa dạng hóa dịch vụ chăm sóc SKSS. - Cung cấp cơ sở để xây dựng các tài liệu đào tạo trong lĩnh vực chăm sóc SKSS: Sau khi Hƣớng dẫn ra đời, các tài liệu phục vụ cho việc đào tạo kể cả đào tạo mới và đào tạo lại thuộc lĩnh vực chăm sóc SKSS sẽ đƣợc biên soạn, chỉnh lý và bổ sung. - Cung cấp cơ sở để xây dựng các công cụ phục vụ công tác giám sát và đánh giá các cơ sở y tế và cán bộ cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS: hƣớng dẫn này sẽ là tài liệu để xây dựng các tiêu chuẩn đánh giá chất lƣợng cung cấp dịch vụ cũng nhƣ xây dựng các bảng kiểm qui trình kỹ thuật, hƣớng dẫn chăm sóc để giúp công tác theo dõi, giám sát. Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS 2016 đƣợc soạn thảo công phu với sự tham gia của các chuyên gia trong nƣớc và sự hỗ trợ kỹ thuật của các chuyên gia quốc tế thông qua các hội thảo, thảo luận nhóm. Hƣớng dẫn quốc gia 2016 cũng qua các lần thử nghiệm tại một số tỉnh ở cả 3 miền Bắc, Trung và Nam. Trong quá trình xây dựng, Hƣớng dẫn quốc gia cũng đƣợc gửi xin ý kiến của các tổ chức quốc tế đang hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc SKSS tại Việt Nam. Tất cả các ý kiến đóng góp của các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nƣớc đều đƣợc nhóm soạn thảo cân nhắc kỹ lƣỡng trong quá trình biên soạn và sửa chữa cho phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam. 2. Hƣớng dẫn sử dụng Tài liệu bao gồm 10 phần dựa theo các nội dung ƣu tiên liên quan đến chăm sóc SKSS: Phần I: Những qui định chung Phần này bao gồm những chủ đề có liên quan đến toàn bộ các nội dung của Hƣớng dẫn thí dụ: Tƣ vấn trong chăm sóc SKSS, các qui định về trang thiết bị và cơ sở cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS tại trạm y tế xã, các nguyên tắc cơ bản trong truyền máu, truyền dịch, nguyên tắc và qui trình vô khuẩn, sử dụng kháng sinh trong sản phụ khoa,... Phần II: Làm mẹ an toàn 9
Phần này bao gồm toàn bộ các chủ đề thuộc lĩnh vực làm mẹ an toàn đƣợc trình bày theo thứ tự từ chăm sóc trƣớc sinh, chăm sóc trong sinh, chăm sóc sau sinh và các bất thƣờng trong thai nghén và chuyển dạ, các thủ thuật, phẫu thuật. Phần III: Phụ khoa Phần này bao gồm một số nội dung thƣờng gặp về phụ khoa. Phần IV: Chăm sóc sơ sinh Phần này là các chủ đề về chăm sóc sơ sinh, bao gồm cả giao tiếp, hỗ trợ, thuốc, trang thiết bị và các kỹ thuật liên quan Phần V: Kế hoạch hóa gia đình Phần này giới thiệu các biện pháp tránh thai hiện đại và truyền thống đã và đang đƣợc sử dụng tại Việt Nam. Phần VI: Sức khỏe sinh sản vị thành niên và thanh niên Phần này gồm các vấn đề chính về sức khỏe, SKSS thƣờng gặp ở vị thành niên và thanh niên (VTN/TN), hƣớng dẫn khi thăm khám cũng nhƣ tiếp xúc với VTN/TN, cung cấp dịch vụ sức khỏe thân thiện. Phần VII: Nhiễm khuẩn đường sinh sản và bệnh lây truyền qua đường tình dục Phần này trình bày những hội chứng hoặc những bệnh nhiễm khuẩn thƣờng gặp ở đƣờng sinh sản trong đó bao gồm cả các bệnh lây truyền qua đƣờng tình dục. Phần VIII: Phá thai an toàn Phần này gồm các phƣơng pháp phá thai đang đƣợc sử dụng tại Việt Nam Phần IX: Nam học Phần này gồm một số chủ đề về sức khỏe sinh sản cho nam giới Phần X: Những nội dung khác Các nội dung trong tài liệu này chỉ đƣa ra những bƣớc tiến hành cơ bản, những nguyên tắc chung cần tuân thủ giúp cho cán bộ cung cấp dịch vụ trong quá trình thực hiện không bỏ sót các bƣớc để tránh các sai sót có thể xảy ra. Các kỹ thuật chăm sóc, chẩn đoán, xử trí, điều trị đề cập trong Hƣớng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS 2016 chỉ đƣợc thực hiện tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có giấy phép hoạt động và phạm vi chuyên môn kỹ thuật phù hợp; cán bộ cung cấp dịch vụ chỉ đƣợc thực hiện khi có Chứng chỉ hành nghề do cấp có thẩm quyền cấp. Vì vậy, trong Hƣớng dẫn này không còn mục “Tuyến áp dụng” và “Ngƣời thực hiện” ở mỗi chủ đề. Đặc biệt trong từng chủ đề của tài liệu đều chú trọng đến hƣớng dẫn xử trí theo tuyến/hạng bệnh viện dựa trên Quy định của Bộ Y tế về nhiệm vụ kỹ thuật trong lĩnh vực chăm sóc SKSS tại các cơ sở y tế. Phần hƣớng dẫn cụ thể cho từng thao tác kỹ thuật theo Hƣớng dẫn quốc gia sẽ đƣợc đề cập cụ thể trong giáo trình đào tạo. Ban soạn thảo 10
NHỮNG QUI ĐÐNH CHUNG 11
12
MỐI QUAN HỆ TƯƠNG HỖ GIỮA NGƯỜI CUNG CÇP DÐCH VỤ VÀ CỘNG ĐỒNG 1. Mối quan hệ giữa y tế công lập và cộng đồng 1.1. Y tế thôn bản và cô đỡ thôn bản (CĐTB) 1.1.1. Nhân viên y tế thôn, bản làm công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu có chức năng tham gia chăm sóc sức khỏe ban đầu tại thôn, bản: - Tuyên truyền, giáo dục sức khỏe tại cộng đồng: + Phổ biến kiến thức bảo vệ sức khỏe, vệ sinh môi trƣờng và an toàn thực phẩm; phòng, chống dịch bệnh tại cộng đồng; + Tuyên truyền, giáo dục ngƣời dân về chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe bà mẹ trẻ em; + Vận động, cung cấp thông tin, tƣ vấn về công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình. - Tham gia thực hiện các hoạt động chuyên môn về y tế tại cộng đồng: + Phát hiện, tham gia giám sát và báo cáo tình hình dịch bệnh tại thôn, bản; + Tham gia giám sát và triển khai thực hiện các phong trào vệ sinh phòng bệnh, an toàn thực phẩm, nâng cao sức khỏe cộng đồng, xây dựng làng văn hóa sức khỏe. - Cùng phối hợp với Cô đỡ thôn bản chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em và kế hoạch hóa gia đình. - Sơ cứu ban đầu các cấp cứu và tai nạn; chăm sóc điều trị một số bệnh thông thƣờng. - Tham gia hƣớng dẫn chăm sóc sức khỏe ngƣời cao tuổi, ngƣời khuyết tật, ngƣời mắc bệnh xã hội, bệnh không lây nhiễm tại gia đình. - Vận động, hƣớng dẫn nhân dân nuôi trồng và sử dụng thuốc nam tại gia đình để phòng và chữa một số bệnh thông thƣờng. 1.1.2 Cô đỡ thôn, bản có chức năng tham gia công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em tại thôn, bản - Cô đỡ thôn bản là nguồn lực quan trọng trong hệ thống chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em tại thôn, bản. - Là cầu nối giữa cộng đồng thôn bản và trạm y tế. - Tuyên truyền, vận động về chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em. - Tƣ vấn về sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, phòng chống suy dinh dƣỡng cho trẻ em dƣới 05 tuổi. - Tuyên truyền, vận động phụ nữ mang thai đến trạm y tế xã đăng ký quản lý thai, khám thai và đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh để sinh đẻ, tiêm phòng uốn ván cho mẹ và tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin cho trẻ em trong độ tuổi. - CĐTB là ngƣời giúp đỡ các bà mẹ, phụ nữ địa phƣơng và bà đỡ dân gian. - Trực tiếp giáo dục, hƣớng dẫn cho mọi ngƣời ở thôn bản về chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em. - Tăng cƣờng công tác làm mẹ an toàn tại địa phƣơng, góp phần giảm tử vong cho bà mẹ, trẻ sơ sinh. - Cùng với Y tế thôn bản tham gia giao ban định kỳ với trạm y tế xã; tham gia các khóa đào tạo, tập huấn, bồi dƣỡng về chuyên môn do cơ quan y tế cấp trên tổ chức để nâng cao trình độ. 13
1.2. Tại tuyến xã Ngƣời cung cấp dịch vụ: - Thƣờng xuyên làm việc với Y tế thôn bản và CĐTB để cải thiện chăm sóc sức khỏe và SKSS cho cộng đồng. - Giải thích đƣợc những nguyên nhân gây ảnh hƣởng đến sức khỏe và SKSS cho mọi ngƣời trong cộng đồng. - Xác định đƣợc những việc cần thiết mà ngƣời cung cấp dịch vụ phải làm để hỗ trợ cộng đồng. Có kế hoạch định kỳ tiếp xúc với cộng đồng (đi xuống thôn, bản, xóm). - Cùng làm việc với cộng đồng để giải quyết các vấn đề sức khỏe nảy sinh. - Khi giao tiếp với cộng đồng, phải nhận biết những ngƣời chủ chốt trong cộng đồng, để giúp họ biết về vai trò và chức năng của họ cũng nhƣ những khó khăn và hạn chế họ gặp phải. 1.3. Từ tuyến huyện trở lên Ngƣời cung cấp dịch vụ: - Phải chào đón niềm nở với ngƣời bệnh, ngƣời nhà của ngƣời bệnh và ngƣời cung cấp dịch vụ từ tuyến dƣới đến. - Phải động viên, cảm ơn ngƣời cung cấp dịch vụ ở tuyến dƣới đã chuyển ngƣời bệnh lên tuyến trên. - Đƣa ra những hƣớng dẫn lâm sàng, gợi ý thích hợp và kín đáo để củng cố và duy trì sự tín nhiệm của cộng đồng đối với tuyến dƣới. - Cần gặp gỡ và trao đổi với ngƣời cung cấp dịch vụ ở tuyến dƣới để tăng uy tín của họ với cộng đồng. Có kế hoạch định kỳ đi xuống các cơ sở tuyến dƣới để giám sát hỗ trợ. - Tôn trọng và đảm bảo tính riêng tƣ của ngƣời bệnh, tạo điều kiện thoải mái cho họ và gia đình ngƣời bệnh. 2. Mối quan hệ giữa y tế tƣ nhân và cộng đồng - Các cơ sở y tế tƣ nhân cung cấp các dịch vụ cho cộng đồng tuân theo qui định về chuyên môn, nghiệp vụ, cơ sở vật chất. - Cần trung thực trong chẩn đoán và điều trị chuyên môn, không vụ lợi. - Giải thích đƣợc vấn đề của ngƣời bệnh, tƣ vấn cho họ tới cơ sở y tế phù hợp khi tiên lƣợng bệnh vƣợt quá khả năng của mình. - Tôn trọng và bảo đảm tính riêng tƣ của ngƣời bệnh, cần chia sẻ thông tin với ngƣời bệnh trong quá trình cung cấp dịch vụ. 3. Mối quan hệ giữa các tuyến của y tế công lập Ngƣời bệnh (và ngƣời nhà) từ tuyến dƣới thƣờng đƣợc chuyển lên tuyến trên, nơi có sẵn các điều kiện can thiệp phẫu thuật và chăm sóc sơ sinh. 3.1. Thực hiện Tuyến dưới: - Khi chuyển ngƣời bệnh lên tuyến trên cần có các dụng cụ, vật dụng cần thiết. - Cung cấp thông tin về ngƣời bệnh nhƣ tên, tuổi, địa chỉ, bệnh án, tiền sử sản khoa, nguyên nhân chuyển tuyến và lý do khác, cách điều trị đã tiến hành và kết quả. - Cần có nhân viên y tế đi kèm khi chuyển ngƣời bệnh lên tuyến trên. Tuyến trên: - Động viên và cảm ơn nỗ lực của tuyến dƣới trong việc chuyển ngƣời bệnh tới cơ sở y tế. - Phản hồi: Sau khi xử trí các trƣờng hợp từ tuyến dƣới chuyển lên, cán bộ y tế ở tuyến trên cần thông báo cho tuyến dƣới về kết quả xử trí và điều trị nếu có thể đƣợc. 14