Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản

Chia sẻ: Lưu Đào | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:551

Thêm vào BST

Báo xấu

1.292
lượt xem 145
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu bao gồm 8 phần dựa theo 8 nội dung ưu tiên liên quan đến chăm sóc SKSS: phần 1 những hướng dẫn chung, phần 2 chăm sóc sơ sinh, phần 3 làm mẹ an toàn, phần 4 kế hoạch hóa gia đình, phần 5 nhiễm khuẩn đường sinh sản và bệnh lây truyền qua đường tình dục, phần 6 sức khỏe sinh sản vị thành niên, phần 7 phá thai an toàn, phần 8 nam học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản

BỘ Y TẾ ---o0o--- HƯỚNG DẪN QUỐC GIA về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản (Ban hành kèm theo Quyết định số 4620/QĐ-BYT ngày 25/11/2009 của Bộ trưởng Bộ Y tế)
Hà Nội, 2009 2|
MỤC LỤC HƯỚNG DẪN QUỐC GIA về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản....................................................................................................................1 MỤC LỤC .............................................................................................................................................................i CÁC TỪ VIẾT TẮT.........................................................................................................................................viii LỜI GIỚI THIỆU................................................................................................................................................x CÁCH SỬ DỤNG "HƯỚNG DẪN QUỐC GIA VỀ CÁC DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN"...........................................................................................................xiii PHẦN 1 NHỮNG QUI ĐỊNH CHUNG................................................................................................1 MỐI QUAN HỆ TƯƠNG HỖ GIỮA NGƯỜI CUNG CẤP DỊCH VỤ VÀ CỘNG ĐỒNG............................................................................3 TƯ VẤN TRONG CHĂM SÓC SỨC KHOẺ SINH SẢN................................................................................5 TRUYỀN MÁU VÀ CÁC DỊCH THAY THẾ TRONG SẢN PHỤ KHOA.............................................................................................................9 SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG SẢN KHOA...........................................................................................12 CÁC NGUYÊN TẮC VÔ KHUẨN TRONG DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN.............................................................................14 QUI TRÌNH VÔ KHUẨN DỤNG CỤ TRONG DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN.............................................................................16 THUỐC THIẾT YẾU CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN TẠI TUYẾN XÃ.................................................................................................................................................19 TRANG BỊ THIẾT YẾU VỀ SỨC KHỎE SINH SẢN CHO MỘT TRẠM Y TẾ XÃ.............................................................................................................................23 CƠ SỞ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN TẠI TUYẾN XÃ.................................................................................................................................................26 BẠO HÀNH ĐỐI VỚI PHỤ NỮ.....................................................................................................................29 SÀNG LỌC VÀ ĐÁP ỨNG CỦA NHÂN VIÊN Y TẾ ĐỐI VỚI BẠO HÀNH PHỤ NỮ.....................................................................................................................31 TƯ VẤN CHO PHỤ NỮ BỊ BẠO HÀNH........................................................................................................33 TƯ VẤN, CHĂM SÓC TRƯỚC KHI CÓ THAI............................................................................................36 PHẦN 2....................................................................................................................................39 LÀM MẸ AN TOÀN.............................................................................................................39 A CHĂM SÓC TRƯỚC ĐẺ....................................................................................................41 TƯ VẤN CHO PHỤ NỮ CÓ THAI..................................................................................................................43 CHẨN ĐOÁN TRƯỚC SINH..........................................................................................................................46 HƯỚNG DẪN CHI TIẾT CHĂM SÓC TRƯỚC SINH................................................................................48 QUẢN LÝ THAI................................................................................................................................................54 B CHĂM SÓC TRONG KHI ĐẺ...........................................................................................57 TƯ VẤN CHO SẢN PHỤ TRONG CHUYỂN DẠ VÀ NGAY SAU ĐẺ...........................................................................................................................................59 |i
CÁC YẾU TỐ TIÊN LƯỢNG MỘT CUỘC CHUYỂN DẠ.........................................................................61 CHẨN ĐOÁN CHUYỂN DẠ............................................................................................................................63 THEO DÕI CHUYỂN DẠ ĐẺ THƯỜNG.......................................................................................................65 THEO DÕI LIÊN TỤC CƠN CO TỬ CUNG VÀ NHỊP TIM THAI..........................................................................................................................................69 BIỂU ĐỒ CHUYỂN DẠ...................................................................................................................................72 ĐỠ ĐẺ THƯỜNG NGÔI CHỎM...................................................................................................................75 XỬ TRÍ TÍCH CỰC GIAI ĐOẠN 3 CỦA CHUYỂN DẠ..............................................................................78 C CHĂM SÓC SAU ĐẺ...........................................................................................................81 LÀM RỐN TRẺ SƠ SINH................................................................................................................................83 KIỂM TRA RAU................................................................................................................................................84 CẮT VÀ KHÂU TẦNG SINH MÔN................................................................................................................86 CHĂM SÓC BÀ MẸ VÀ TRẺ SƠ SINH NGÀY ĐẦU SAU ĐẺ........................................................................................................................................88 CHĂM SÓC BÀ MẸ VÀ TRẺ SƠ SINH TUẦN ĐẦU SAU ĐẺ...................................................................91 CHĂM SÓC BÀ MẸ VÀ TRẺ SƠ SINH 6 TUẦN ĐẦU SAU ĐẺ................................................................94 D CÁC BẤT THƯỜNG TRONG THAI NGHÉN, CHUYỂN DẠ VÀ SINH ĐẺ...........................................................................................................................97 ............................................................................................................................................................................98 THAI NGHÉN CÓ NGUY CƠ CAO................................................................................................................99 CHẢY MÁU TRONG NỬA ĐẦU THAI KỲ................................................................................................103 CHẢY MÁU TRONG NỬA CUỐI THAI KỲ VÀ TRONG CHUYỂN DẠ.............................................................................................................................108 CHẢY MÁU SAU ĐẺ ....................................................................................................................................112 CHOÁNG SẢN KHOA....................................................................................................................................116 TĂNG HUYẾT ÁP, TIỀN SẢN GIẬT VÀ SẢN GIẬT ................................................................................119 SINH ĐÔI.........................................................................................................................................................123 NGÔI BẤT THƯỜNG....................................................................................................................................124 DỌA ĐẺ NON VÀ ĐẺ NON..........................................................................................................................127 THAI QUÁ NGÀY SINH................................................................................................................................129 VỠ ỐI NON.....................................................................................................................................................130 SA DÂY RỐN..................................................................................................................................................131 THAI CHẾT TRONG TỬ CUNG...................................................................................................................133 NHIỄM HIV KHI CÓ THAI............................................................................................................................134 XỬ TRÍ PHÙ PHỔI CẤP TRONG CHUYỂN DẠ........................................................................................136 CHUYỂN DẠ ĐÌNH TRỆ...............................................................................................................................137 THEO DÕI CUỘC ĐẺ VỚI SẢN PHỤ CÓ SẸO MỔ Ở TỬ CUNG.................................................................................................138 SUY THAI CẤP .............................................................................................................................................139 SỬ DỤNG OXYTOCIN..................................................................................................................................140 SỬ DỤNG THUỐC GIẢM CO TỬ CUNG TRONG CHUYỂN DẠ....................................................................................................................................142 SỐT SAU ĐẺ...................................................................................................................................................143 PHÁT HIỆN CÁC DẤU HIỆU NGUY HIỂM, XỬ TRÍ VÀ CHUYỂN TUYẾN CÁC CẤP CỨU SẢN KHOA..................................................................................148 ĐỠ ĐẺ TẠI NHÀ VÀ XỬ TRÍ ĐẺ RƠI.......................................................................................................154 ii |
E CÁC THỦ THUẬT VÀ PHẪU THUẬT........................................................................159 CÁC PHƯƠNG PHÁP VÔ CẢM TRONG SẢN KHOA..............................................................................161 CÁC PHƯƠNG PHÁP GÂY CHUYỂN DẠ.................................................................................................168 KỸ THUẬT BẤM ỐI.......................................................................................................................................171 NGHIỆM PHÁP LỌT NGÔI CHỎM.............................................................................................................173 ĐỠ ĐẦU TRONG NGÔI MÔNG...................................................................................................................175 XOAY THAI TRONG......................................................................................................................................177 XỬ TRÍ THAI THỨ HAI TRONG SINH ĐÔI..............................................................................................179 FORCEPS..........................................................................................................................................................181 GIÁC KÉO........................................................................................................................................................183 BÓC RAU NHÂN TẠO...................................................................................................................................185 KIỂM SOÁT TỬ CUNG.................................................................................................................................187 PHẪU THUẬT LẤY THAI.............................................................................................................................188 PHẪU THUẬT THAI NGOÀI TỬ CUNG.....................................................................................................190 KỸ THUẬT HỖ TRỢ SINH SẢN..................................................................................................................192 G PHẦN KHÁC......................................................................................................................194 CHỌC DÒ TÚI CÙNG SAU VÀ MỞ TÚI CÙNG SAU..............................................................................196 TUỔI MÃN KINH...........................................................................................................................................198 KHÁM PHỤ KHOA.........................................................................................................................................202 KHÁM VÚ........................................................................................................................................................205 CÁC BỆNH LÀNH TÍNH TUYẾN VÚ..........................................................................................................206 CÁC TỔN THƯƠNG LÀNH TÍNH CỔ TỬ CUNG....................................................................................208 U XƠ TỬ CUNG.............................................................................................................................................210 NANG BUỒNG TRỨNG................................................................................................................................211 TỔN THƯƠNG TIỀN UNG THƯ CỔ TỬ CUNG .....................................................................................213 UNG THƯ XÂM LẤN CỔ TỬ CUNG..........................................................................................................215 UNG THƯ VÚ.................................................................................................................................................217 PHẦN 3 CHĂM SÓC SƠ SINH.......................................................................................................220 GIAO TIẾP VÀ HỖ TRỢ TINH THẦN ĐỐI VỚI GIA ĐÌNH TRẺ BỆNH..................................................................................................................222 CHUYỂN VIỆN AN TOÀN CHO TRẺ SƠ SINH........................................................................................224 CHO TRẺ RA VIỆN........................................................................................................................................226 PHỐI HỢP CHUYÊN NGÀNH SẢN KHOA VÀ NHI KHOA TRONG CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH....227 NGUYÊN TẮC SỬ DỤNG KHÁNG SINH CHO TRẺ SƠ SINH ..............................................................230 THUỐC THIẾT YẾU TRONG CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH TẠI CÁC TUYẾN......................................231 TRANG THIẾT BỊ THIẾT YẾU CHO CHĂM SÓC SƠ SINH TẠI CÁC TUYẾN Y TẾ................................................................................232 CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH ĐẺ NON/NHẸ CÂN........................................................................................234 CHĂM SÓC TRẺ BẰNG PHƯƠNG PHÁP CĂNG-GU-RU.......................................................................235 DỊ TẬT SƠ SINH CẦN CAN THIỆP SỚM..................................................................................................237 TƯ VẤN NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ.........................................................................................................238 HẠ THÂN NHIỆT Ở TRẺ SƠ SINH............................................................................................................240 RỐI LOẠN NƯỚC ĐIỆN GIẢI.....................................................................................................................241 VÀNG DA TĂNG BILIRUBIN TỰ DO........................................................................................................242 SUY HÔ HẤP SƠ SINH.................................................................................................................................243 | iii
VIÊM PHỔI .....................................................................................................................................................244 THỞ ÁP LỰC DƯƠNG LIÊN TỤC (CPAP)...............................................................................................245 XUẤT HUYẾT Ở TRẺ SƠ SINH..................................................................................................................246 NHIỄM KHUẨN HUYẾT SƠ SINH.............................................................................................................247 NHIỄM KHUẨN MẮT....................................................................................................................................249 NHIỄM KHUẨN RỐN....................................................................................................................................251 TRẺ SINH RA TỪ MẸ BỊ VIÊM GAN B, LAO, LẬU, GIANG MAI , HIV.....................................................................................................................253 HỘI CHỨNG CO GIẬT.................................................................................................................................257 CẤP CỨU SẶC SỮA......................................................................................................................................258 HỒI SỨC SƠ SINH NGAY SAU ĐẺ............................................................................................................259 TRUYỀN MÁU................................................................................................................................................261 ĐẶT CATHETER TĨNH MẠCH RỐN...........................................................................................................263 NUÔI DƯỠNG TRẺ SƠ SINH BẰNG ĐƯỜNG TĨNH MẠCH ..............................................................264 THAY MÁU Ở TRẺ SƠ SINH......................................................................................................................265 LẤY MÁU ĐỘNG MẠCH..............................................................................................................................266 LẤY MÁU GÓT CHÂN..................................................................................................................................267 ĐẶT NỘI KHÍ QUẢN.....................................................................................................................................268 CHỌC HÚT VÀ ĐẶT ỐNG DẪN LƯU MÀNG PHỔI...............................................................................269 KỸ THUẬT ĐẶT ỐNG THÔNG DẠ DÀY CHO TRẺ SƠ SINH...............................................................271 KỸ THUẬT CHIẾU ĐÈN ĐIỀU TRỊ VÀNG DA..........................................................................................272 CHỌC DÒ TUỶ SỐNG...................................................................................................................................273 HẠ ĐƯỜNG HUYẾT SƠ SINH....................................................................................................................274 PHẦN 4 KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH..........................................................................................276 TƯ VẤN KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH........................................................................................................278 DỤNG CỤ TRÁNH THAI TRONG TỬ CUNG ...........................................................................................281 BAO CAO SU...................................................................................................................................................289 VIÊN THUỐC TRÁNH THAI KẾT HỢP.....................................................................................................291 VIÊN THUỐC TRÁNH THAI CHỈ CÓ PROGESTIN..................................................................................296 THUỐC TIÊM TRÁNH THAI........................................................................................................................301 THUỐC CẤY TRÁNH THAI.........................................................................................................................306 TRIỆT SẢN NAM BẰNG PHƯƠNG PHÁP THẮT VÀ CẮT ỐNG DẪN TINH..............................................................................................................................312 TRIỆT SẢN NỮ BẰNG PHƯƠNG PHÁP THẮT VÀ CẮT VÒI TỬ CUNG................................................................................................................................315 BIỆN PHÁP TRÁNH THAI KHẨN CẤP.......................................................................................................319 CÁC BIỆN PHÁP TRÁNH THAI TRUYỀN THỐNG (TỰ NHIÊN).....................................................................................................................................................322 BIỆN PHÁP TRÁNH THAI CHO BÚ VÔ KINH..........................................................................................324 TIÊU CHUẨN PHÒNG THỦ THUẬT...........................................................................................................326 PHẦN 5 NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG SINH SẢN VÀ NHIỄM KHUẨN LÂY TRUYỀN QUA ĐƯỜNG TÌNH DỤC..........................................................................................................328 HƯỚNG DẪN CHUNG..................................................................................................................................330 HỘI CHỨNG TIẾT DỊCH ÂM ĐẠO ............................................................................................................337 HỘI CHỨNG TIẾT DỊCH NIỆU ĐẠO Ở NAM GIỚI................................................................................341 SÙI MÀO GÀ SINH DỤC...............................................................................................................................344 iv |
HỘI CHỨNG ĐAU BỤNG DƯỚI................................................................................................................347 HỘI CHỨNG LOÉT SINH DỤC ...................................................................................................................350 HỘI CHỨNG SƯNG HẠCH BẸN.................................................................................................................354 DANH MỤC THUỐC ĐIỀU TRỊ NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG SINH SẢN/NHIỄM KHUẨN LÂY TRUYỀN QUA ĐƯỜNG TÌNH DỤC 357 PHẦN 6 SỨC KHỎE SINH SẢN VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN..............................................................................361 HƯỚNG DẪN CHUNG..................................................................................................................................363 NHỮNG ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU, TÂM SINH LÝ TRONG THỜI KỲ VỊ THÀNH NIÊN ...................365 KỸ NĂNG SỐNG LIÊN QUAN ĐẾN SỨC KHỎE SINH SẢN/ SỨC KHỎE TÌNH DỤC CỦA VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN ................................................................................................................368 TÌNH DỤC AN TOÀN VÀ LÀNH MẠNH ...................................................................................................370 TƯ VẤN VỀ SỨC KHỎE SINH SẢN VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN...........................................................................................................................................372 KINH NGUYỆT VÀ XUẤT TINH Ở VỊ THÀNH NIÊN.............................................................................374 THĂM KHÁM SỨC KHỎE SINH SẢN CHO VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN .................................................................................................378 CÁC BIỆN PHÁP TRÁNH THAI CHO VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN.........................................381 MANG THAI Ở VỊ THÀNH NIÊN................................................................................................................383 VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN VỚI VẤN ĐỀ BẠO HÀNH ...........................................................................................................................387 DỊCH VỤ SỨC KHỎE THÂN THIỆN VỚI VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN...........................................................................................................................................390 PHẦN 7 PHÁ THAI AN TOÀN.......................................................................................................395 HƯỚNG DẪN CHUNG..................................................................................................................................397 TƯ VẤN VỀ PHÁ THAI.................................................................................................................................398 PHÁ THAI BẰNG PHƯƠNG PHÁP HÚT CHÂN KHÔNG.......................................................................................................................................402 PHÁ THAI BẰNG THUỐC ĐẾN HẾT TUẦN THỨ 9................................................................................405 PHÁ THAI BẰNG THUỐC TỪ TUẦN 13 ĐẾN HẾT TUẦN 22 ...............................................................................................................408 PHÁ THAI BẰNG PHƯƠNG PHÁP NONG VÀ GẮP TỪ TUẦN 13 ĐẾN HẾT TUẦN 18................................................................................................................411 XỬ LÝ DỤNG CỤ HÚT THAI CHÂN KHÔNG BẰNG TAY....................................................................414 PHẦN 8 NAM HỌC...........................................................................................................................417 MÃN DỤC NAM GIỚI...................................................................................................................................419 SUY SINH DỤC NAM....................................................................................................................................422 VÔ SINH NAM................................................................................................................................................424 RỐI LOẠN CƯƠNG DƯƠNG.....................................................................................................................427 XUẤT TINH SỚM...........................................................................................................................................430 XUẤT TINH RA MÁU ...................................................................................................................................433 LỖ ĐÁI LỆCH THẤP .....................................................................................................................................436 XƠ CỨNG VẬT HANG ................................................................................................................................438 TINH HOÀN ẨN THỂ CAO...........................................................................................................................440 GIÃN TĨNH MẠCH TINH..............................................................................................................................442 TÌNH DỤC ĐỒNG GIỚI................................................................................................................................444 |v
CÁC RỐI LOẠN BIỆT HÓA GIỚI TÍNH SINH DỤC.................................................................................446 PHẦN PHỤ LỤC................................................................................................................450 QUYẾT ĐỊNH CỦA BỘ TRƯỞNG BỘ Y TẾ Về việc ban hành danh mục thuốc thiết yếu Việt Nam lần thứ V.............................................................452 QUYẾT ĐỊNH Về việc quy định điều kiện xác định người bị phơi nhiễm với HIV, bị nhiễm HIV do tai nạn rủi ro nghề nghiệp...............................................................................................................................................................469 QUYẾT ĐỊNH Về việc ban hành Quy trình chăm sóc và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con...................476 QUYẾT ĐỊNH Về việc ban hành Quy chế truyền máu..........................................................................................................502 QUYẾT ĐỊNH CỦA BỘ TRƯỞNG BỘ Y TẾ Về việc ban hành “Quy định chuyên môn trong công tác xét nghiệm HIV để bảo đảm an toàn truyền máu”......................................................................................530 DANH SÁCH CÁC CÁ NHÂN VÀ TỔ CHỨC THAM GIA QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ CẬP NHẬT HƯỚNG DẪN QUỐC GIA VỀ CÁC DỊCH VỤ CHĂM SÓC SKSS.........................................................................................................................................................533 vi |
| vii
CÁC TỪ VIẾT TẮT BMTE Bà mẹ trẻ em BPTT Biện pháp tránh thai. BVSKBMTE Bảo vệ sức khoẻ bà mẹ trẻ em. CSSK Chăm sóc sức khoẻ. DCTC Dụng cụ tử cung đv, IU Đơn vị HIV/AIDS Virus gây suy giảm miễn dịch ở người/hội chứng suy gi ảm miễn dịch mắc phải. KHHGĐ Kế hoạch hoá gia đình. LTQĐTD Lây truyền qua đường tình dục. NKĐSS Nhiễm khuẩn đường sinh sản. NKLTQĐTD Nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục. SKSS Sức khoẻ sinh sản. SKTD Sức khoẻ tình dục. VTN Vị thành niên. VTN/TN Vị thành niên/thanh niên. | viii
| ix
LỜI GIỚI THIỆU Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển họp tại Cairô năm 1994, v ới s ự tham d ự của trên 180 nước trên thế giới trong đó có Vi ệt Nam, đã nh ất trí v ới cách ti ếp c ận toàn diện về chăm sóc sức khỏe sinh sản (SKSS). Sau hội ngh ị Vi ệt Nam đã th ực hi ện cam kết của mình thông qua một loạt các biện pháp nhằm nâng cao ch ất l ượng và đa d ạng hóa các loại hình dịch vụ chăm sóc SKSS đáp ứng nhu c ầu chăm sóc SKSS c ủa nhân dân, hạ thấp tỷ lệ tử vong mẹ và tử vong trẻ em. Trong quá trình thực hiện các dịch vụ chăm sóc SKSS, việc chuẩn hóa các ho ạt đ ộng chuyên môn là vấn đề cần được đặc biệt chú trọng nhằm nâng cao chất lượng d ịch v ụ chăm sóc SKSS và hạn chế tối đa những sai sót có th ể xảy ra. Cu ốn "H ướng d ẫn chu ẩn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS" được Bộ Y tế ban hành lần thứ nhất năm 2002 đã bước đầu đưa công tác chăm sóc SKSS cho nhân dân đi vào n ền n ếp, h ạn chế sai sót và đáp ứng được phần lớn yêu cầu quan trọng trên. Hướng dẫn Chuẩn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS năm 2002 đ ược áp d ụng cho tất cả các cơ sở y tế bao gồm cả y tế nhà nước và tư nhân đặc biệt là tuyến y tế c ơ sở, là cơ sở pháp lý cho việc thực hiện dịch vụ chăm sóc SKSS, là cẩm nang h ướng dẫn cho cán bộ y tế trong quá trình cung cấp dịch v ụ và cũng là c ơ s ở đ ể xây d ựng các tài liệu đào tạo cho cán bộ y tế, công tác giám sát, công tác đánh giá chất l ượng d ịch v ụ chăm sóc SKSS tại các cơ sở y tế. Tuy nhiên, sau 5 năm thực hiện Hướng dẫn chuẩn quốc gia về các d ịch v ụ chăm sóc SKSS, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực chăm sóc sức kh ỏe bà m ẹ, tr ẻ em đã được triển khai áp dụng và nhiều quy định trong Hướng d ẫn chuẩn qu ốc gia đã không còn phù hợp với thực tế cần được bổ sung, sửa đ ổi. Chính vì v ậy B ộ Y t ế ch ủ trương rà soát, bổ sung và cập nhật Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS để thay thế cho Hướng dẫn chuẩn trước đây. Tài liệu Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS được biên so ạn v ới sự tham gia của các đồng chí lãnh đạo và chuyên viên các Vụ, Cục của B ộ Y t ế, các Vi ện, Bệnh viện đầu ngành về Sản Phụ khoa, Nhi khoa và Da li ễu, c ủa các chuyên gia trong và ngoài nước với sự hỗ trợ cả về tài chính và kỹ thuật c ủa Văn phòng Qu ỹ Dân s ố Liên hiệp quốc (UNFPA), Quỹ Nhi đồng Liên hi ệp quốc (UNICEF), T ổ ch ức Y t ế th ế giới (WHO), IPAS, Pathfinder International, Quỹ Ford foundation, T ổ ch ức C ứu tr ợ nhi đồng Mỹ (SCUS). Trong quá trình so ạn thảo, tài li ệu đã nhận đ ược nhi ều ý ki ến đóng góp quý báu cẩu các cán bộ y tế địa phương của các tổ chức trong nước và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc SKSS tại Việt Nam. Đây là lần thứ hai Bộ Y tế xây dựng và ban hành "Hướng dẫn quốc gia về các d ịch vụ chăm sóc SKSS", mặc dù đã rất cố gắng nhưng cũng không th ể tránh kh ỏi nh ững thiếu sót về mặt nội dung và in ấn. Bộ Y tế rất mong nhận được những ý ki ến đóng góp quý báu để tài liệu được hoàn thiện hơn trong những lần xuất bản sau. Xin trân trọng cảm ơn! Hà nội ngày .... tháng .... năm 2009 |x
Thứ trưởng Bộ Y tế Ts.Trần Chí Liêm | xi
xii |
CÁCH SỬ DỤNG "HƯỚNG DẪN QUỐC GIA VỀ CÁC DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE SINH SẢN" 1. Giới thiệu tóm tắt về quá trình xây dựng Để góp phần thực hiện thắng lợi "Chiến lược quốc gia về chăm sóc sức kh ỏe sinh sản giai đoạn 2001 - 2010", một trong những biện pháp quan trọng là nâng cao ch ất lượng và đa dạng hóa các loại hình dịch vụ chăm sóc SKSS nhằm đáp ứng nhu c ầu ngày càng tăng của nhân dân. Hướng dẫn Chuẩn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS năm 2002 đã đáp ứng được một phần quan trọng đòi hỏi cấp bách nêu trên. Tuy nhiên, sau 5 năm thực hiện Hướng dẫn chuẩn quốc gia v ề các d ịch v ụ chăm sóc SKSS, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực chăm sóc s ức kh ỏe bà m ẹ, tr ẻ em đã được triển khai áp dụng và nhiều quy định trong Hướng dẫn chu ẩn qu ốc gia đã không còn phù hợp với thực tế cần được bổ sung, sửa đ ổi. Chính vì v ậy B ộ Y t ế ch ủ trương rà soát, bổ sung, cập nhật để ban hành Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS mới. Mục đích của tài liệu nhằm: - Chuẩn hóa các dịch vụ chăm sóc SKSS: với việc ban hành các qui trình và h ướng dẫn chuẩn về các dịch vụ chăm sóc SKSS, tài li ệu này không nh ững là c ơ s ở cho vi ệc thực hiện các dịch vụ chăm sóc SKSS, mà còn cung c ấp, cập nh ật cho cán b ộ y t ế những qui định và hướng dẫn cơ bản giúp cho việc tra cứu trong quá trình cung cấp dịch vụ qua đó nhằm nâng cao chất lượng và đa dạng hóa dịch vụ chăm sóc SKSS. - Cung cấp cơ sở để xây dựng các tài liệu đào tạo trong lĩnh v ực chăm sóc SKSS: sau khi Hướng dẫn ra đời, các tài liệu phục vụ cho vi ệc đào t ạo k ể c ả đào t ạo m ới và đào tạo lại thuộc lĩnh vực chăm sóc SKSS sẽ được biên soạn, chỉnh lý và bổ sung. - Cung cấp cơ sở để xây dựng các công cụ phục vụ công tác giám sát và đánh giá các cơ sở và cán bộ cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS: hướng dẫn này sẽ là tài li ệu đ ể xây dựng các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cung c ấp d ịch v ụ cũng nh ư xây d ựng các b ảng kiểm qui trình kỹ thuật, hướng dẫn chăm sóc để giúp công tác theo dõi, giám sát. Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc SKSS 2009 được so ạn thảo công phu với sự tham gia của các chuyên gia trong n ước và sự hỗ trợ kỹ thu ật c ủa các chuyên gia quốc tế thông qua các hội thảo, thảo luận nhóm. Hướng dẫn quốc gia 2009 cũng qua các lần thử nghiệm tại một số tỉnh ở cả 3 miền Bắc, Trung và Nam. Trong quá trình xây dựng, Hướng dẫn quốc gia cũng được gửi xin ý kiến của các tổ chức quốc tế đang ho ạt động trong lĩnh vực chăm sóc SKSS tại Vi ệt Nam. Tất c ả các ý ki ến đóng góp c ủa các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước đều được nhóm soạn thảo cân nh ắc k ỹ l ưỡng trong quá trình biên soạn và sửa chữa cho phù hợp với điều ki ện th ực ti ễn c ủa Vi ệt Nam. 2. Hướng dẫn sử dụng Tài liệu bao gồm 8 phần dựa theo 8 nội dung ưu tiên liên quan đến chăm sóc SKSS: Phần I: Những hướng dẫn chung Phần này bao gồm những chủ đề có liên quan đến toàn bộ các n ội dung c ủa cu ốn sách thí dụ: tư vấn trong chăm sóc SKSS, các qui định về trang thi ết b ị và c ơ sở cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS tại tuyến xã, các nguyên tắc c ơ bản trong truyền máu, | xiii
truyền dịch, nguyên tắc và qui trình vô khuẩn, sử dụng kháng sinh trong s ản ph ụ khoa, ... Phần II: Chăm sóc sơ sinh Phần này là các chủ đề về chăm sóc sơ sinh, bao gồm cả giao ti ếp, hỗ trợ, thu ốc, trang thiết bị và các kỹ thuật liên quan Phần III: Làm mẹ an toàn Phần này bao gồm toàn bộ các chủ đề thuộc lĩnh vực làm m ẹ an toàn đ ược trình bày theo thứ tự từ chăm sóc trước đẻ, chăm sóc trong khi đẻ, chăm sóc sau đ ẻ và các b ất thường trong thai nghén và chuyển dạ, các thủ thuật, phẫu thuật và m ột số v ấn đ ề v ề phụ khoa. Phần IV: Kế hoạch hóa gia đình Phần này giới thiệu các biện pháp tránh thai hiện đại và truyền th ống đã và đang được sử dụng tại Việt Nam. Phần V: Nhiễm khuẩn đường sinh sản và bệnh lây truyền qua đường tình dục Phần này trình bày những hội chứng hoặc những b ệnh th ường g ặp ở đ ường sinh sản trong đó bao gồm cả các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Phần VI: Sức khỏe sinh sản vị thành niên Phần này chủ yếu đề cập đến các vấn đề bất thường về SKSS th ường gặp ở v ị thành niên và các hướng dẫn khi thăm khám cũng như tiếp xúc với vị thành niên. Phần VII: Phá thai an toàn Phần này trình bày các phương pháp phá thai hiện đang áp dụng tại Việt Nam. Phần VIII: Nam học Phần này gồm một số chủ đề về sức khỏe sinh sản cho nam giới Trong các nội dung từ phần II đến phần VIII, các hướng dẫn chung và các vấn đề tư vấn chuyên biệt của từng phần được đưa lên đầu, riêng các vấn đề liên quan đến t ư vấn cụ thể cho từng chủ đề được lồng ghép vào trong từng ch ủ đ ề để ti ện áp d ụng khi cung cấp dịch vụ. Các nội dung liên quan đến nội dung Làm mẹ an toàn, Kế ho ạch hóa gia đình và Phá thai an toàn đã được Bộ Y tế ban hành trong cuốn "Qui trình k ỹ thu ật b ệnh vi ện" và những nội dung về HIV/AIDS liên quan đến lĩnh vực chăm sóc SKSS đã đ ược B ộ Y t ế ban hành những năm trước nếu không phù hợp với Hướng dẫn quốc gia v ề chăm sóc SKSS 2009 thì phải thực hiện theo Hướng dẫn quốc gia. Các nội dung trong tài liệu này chỉ đưa ra những bước ti ến hành c ơ b ản, những nguyên tắc chung cần tuân thủ giúp cho cán bộ cung cấp dịch v ụ trong quá trình th ực hiện không bỏ sót các bước để tránh các sai sót có thể xảy ra. Đặc bi ệt trong t ừng ch ủ đề của tài liệu đều chú trọng đến hướng dẫn xử trí theo tuyến d ựa trên Quy đ ịnh c ủa Bộ Y tế về nhiệm vụ kỹ thuật trong lĩnh vực chăm sóc SKSS tại các c ơ s ở y t ế. Ph ần hướng dẫn cụ thể cho từng thao tác kỹ thuật theo Hướng dẫn quốc gia (trừ m ột số phần chuyên khoa sâu như Nam học, các phương pháp vô cảm trong sản khoa…) sẽ được đề cập một cách cụ thể trong giáo trình đào tạo. Ban soạn thảo xiv |
PHẦN 1 NHỮNG QUI ĐỊNH CHUNG 1|
2|
MỐI QUAN HỆ TƯƠNG HỖ GIỮA NGƯỜI CUNG CẤP DỊCH VỤ VÀ CỘNG ĐỒNG Tuyến áp dụng. Tất cả các tuyến. Người thực hiện. Cán bộ cung cấp dịch vụ. 1. Mối quan hệ giữa y tế nhà nước và cộng đồng. 1.1. Tại tuyến xã. Người cung cấp dịch vụ: - Thường xuyên làm việc với cộng đồng để cải thiện SKSS. - Giải thích được những nguyên nhân gây ảnh hưởng đến SKSS cho m ọi người trong cộng đồng. - Xác định được những việc cần thiết mà người cung cấp dịch vụ phải làm đ ể h ỗ tr ợ cộng đồng. Có kế hoạch định kỳ tiếp xúc với cộng đồng (đi xuống thôn, bản, xóm). - Tạo điều kiện thuận lợi, chia sẻ với cộng đồng về vấn đề họ gặp ph ải, đặt k ế hoạch để tìm ra biện pháp giải quyết. - Cùng làm việc với cộng đồng để giải quyết các vấn đề nảy sinh. - Khi giao tiếp với cộng đồng, phải nhận biết những người chủ chốt trong c ộng đồng, để giúp họ biết về vai trò và chức năng của họ cũng nh ư những khó khăn và hạn chế họ gặp phải. 1.2. Từ tuyến huyện trở lên. Người cung cấp dịch vụ: - Phải chào đón niềm nở với người bệnh, người nhà của người bệnh và người cung cấp dịch vụ từ tuyến dưới đến. - Phải động viên, cảm ơn người cung cấp dịch vụ ở tuyến dưới đã chuyển người bệnh lên tuyến trên. - Đưa ra những hướng dẫn lâm sàng, gợi ý thích hợp và kín đáo đ ể c ủng c ố và duy trì sự tín nhiệm của cộng đồng đối với tuyến dưới. - Cần gặp gỡ và trao đổi với người cung c ấp dịch vụ ở tuyến d ưới đ ể tăng uy tín c ủa họ với cộng đồng. Có kế hoạch định kỳ đi xuống các cơ sở tuyến dưới để giám sát hỗ trợ. - Tôn trọng và đảm bảo tính riêng tư c ủa người bệnh, tạo đi ều ki ện tho ải mái cho h ọ và gia đình người bệnh. 2. Mối quan hệ giữa y tế tư nhân và cộng đồng. - Các cơ sở y tế tư nhân cung cấp các dịch vụ cho cộng đồng tuân theo qui định v ề chuyên môn, nghiệp vụ, cơ sở vật chất. 3|
- Giải thích được vấn đề của người bệnh, tư vấn cho họ tới c ơ sở y t ế phù h ợp khi tiên lượng bệnh vượt quá khả năng của mình. - Tôn trọng và bảo đảm tính riêng tư của người bệnh, cần chia sẻ thông tin v ới ng ười bệnh trong quá trình cung cấp dịch vụ. 3. Mối quan hệ giữa các tuyến của y tế nhà nước. Người bệnh (và người nhà) từ tuyến dưới thường được chuyển lên tuyến trên, n ơi có sẵn các điều kiện can thiệp phẫu thuật và chăm sóc sơ sinh. 3.1. Thực hiện. Tuyến dưới: - Khi chuyển người bệnh lên tuyến trên cần có các dụng cụ, vật dụng cần thiết. - Cung cấp thông tin về người bệnh như tên, tuổi, địa chỉ, bệnh án, ti ền sử sản khoa, nguyên nhân chuyển tuyến và lý do khác, cách điều trị đã tiến hành và kết quả. Tuyến trên: - Động viên và cảm ơn nỗ lực của tuyến dưới trong việc chuyển người b ệnh t ới c ơ sở y tế. - Phản hồi: sau khi xử trí các trường hợp từ tuyến dưới chuyển lên, cán b ộ y t ế ở tuyến trên cần thông báo cho tuyến dưới về kết quả xử trí và điều trị n ếu có thể được. Tuyến ngang nhau - Chia sẻ, giúp đỡ, hợp tác. 3.2. Giám sát hỗ trợ và đào tạo thường xuyên. - Tuyến trên thực hiện giám sát hỗ trợ cho tuyến dưới nhằm tăng cường năng lực và cải thiện chất lượng dịch vụ. - Tăng cường việc chỉ đạo tuyến của tuyến trên đối với tuyến dưới. - Thực hiện đào tạo lại, cầm tay chỉ việc cho tuyến dưới. 4. Mối quan hệ giữa y tế nhà nước và y tế tư nhân. - Các cơ sở y tế nhà nước và y tế tư nhân đều là những nơi cung cấp d ịch v ụ chăm sóc SKSS theo qui định của Bộ Y tế. - Nhân viên y tế của y tế nhà nước và tư nhân có mối quan hệ bình đẳng với nhau trên mọi phương diện. - Hoạt động của y tế nhà nước và tư nhân gắn bó chặt chẽ với nhau, giúp đ ỡ, h ỗ tr ợ lẫn nhau để cung cấp dịch vụ có chất lượng cao. - Cơ sở y tế tư nhân cần liên hệ với các cơ sở y tế nhà nước để nhận được sự h ợp tác, hỗ trợ, giúp đỡ khi cần thiết và ngược lại. - Việc đào tạo lại, cập nhật cần thực hiện cả với y tế nhà nước và tư nhân. 5. Mối quan hệ giữa người cung cấp dịch vụ với những nhóm khách hàng đặc biệt. - Nhóm khách hàng nhiễm bệnh LTQĐTD và HIV/AIDS. - Nhóm khách hàng vị thành niên. - Nhóm khách hàng bị bạo hành. * Lưu ý: Người cung cấp dịch vụ cần chú ý đến vai trò c ủa nam gi ới và gia đình trong chăm sóc SKSS. 4|