Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam (1986 - 2016)

1<br /> <br /> <br /> <br /> KẾT HỢP SỨC MẠNH DÂN TỘC VỚI SỨC MẠNH THỜI ĐẠI TRONG<br /> <br /> THỜI KỲ ĐỔI MỚI Ở VIỆT NAM (1986­2016)<br /> <br />  <br /> Xu thế  chung cho sự  phát triển của lịch sử  xã hội loài người luôn luôn theo  <br /> hướng đi lên, ngày một tiến bộ  hơn, văn minh hơn.Thật vậy, chưa bao giờ  thế  giới  <br /> phát triển như ngày nay. Năng suất lao động tăng nhanh, sự phát triển mạnh mẽ của  <br /> khoa học – kỹ thuật với công nghệ cao trở nên phổ  biến, quá trình khu vực hóa, nhất  <br /> thể  hóa, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã cuốn hút tất cả  các quốc gia, dân tộc,  <br /> và tác động tới hầu hết tất cả các đối tượng như  con người, hàng hóa, dịch vụ, tiền  <br /> tệ, tư tưởng, văn hóa,…một mặt nó tạo điều kiện cho sự hội nhập và vươn lên của tất  <br /> cả  các nước, nhưng mặt khác, nó cũng chính là nguyên nhân dẫn đến sự  phân biệt  <br /> giàu nghèo giữa các nước với nhau, tạo ra thế siêu độc quyền của các trung tâm công  <br /> nghiệp phát triển trong các lĩnh vực tài chính, kỹ  thuật công nghệ  cao, sự  đe dọa an  <br /> ninh chủ  quyền của nhiều quốc gia,….Vì thế, vấn đề  kết hợp sức mạnh dân tộc với  <br /> sức mạnh thời đại trở  thành nhiệm vụ  cấp thiết hơn bao giờ  hết đối với mỗi quốc  <br /> gia, dân tộc. Đối với Việt Nam, vấn đề kết hợp sức mạnh của dân tộc với sức mạnh  <br /> của thời đại luôn luôn được Đảng ta chú trọng, quan tâm và là mục tiêu hàng đầu,  <br /> cần phải thực hiện song song với quá trình đổi mới. <br /> <br /> Với bối cảnh phức tạp của tình hình thế giới như hiện nay, mỗi quốc gia, mỗi dân  <br /> tộc cần phải biết và nhận thức rõ về  đặc điểm, tính chất, nội dung cũng như  xu thế <br /> phát triển của thời đại mà mình đang sống, nhằm giúp chúng ta có tầm nhìn sâu rộng,  <br /> nắm bắt được khuynh hướng phát triển và quy luật vận động của xã hội thời hậu  <br /> công nghiệp, từ  đó có thể lựa chọn hướng đi phù hợp với nội lực của từng quốc gia,  <br /> từng dân tộc; đồng thời, mỗi quốc gia, mỗi dân tộc có thể dự đoán được những thách  <br /> thức gặp phải trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, góp phần tránh được <br /> những hướng đi sai lệch, rút ngắn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để  làm <br /> được điều này, đòi hỏi những nhà lãnh đạo quốc gia phải biết kết hợp hài hòa, phát <br /> huy cao độ nội lực, ra sức khai thác ngoại lực, kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với  <br /> sức mạnh thời đại nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp để phát triển bền vững đất nước,  <br /> bắt kịp nhịp sống của thời đại. Đây cũng chính là con đường nghệ thuật để một quốc <br /> gia phát triển bền vững,  ứng biến linh hoạt trước thời đại có nhiều biến động cả  về <br /> chính trị, kinh tế lẫn văn hóa –xã hội.<br /> <br /> Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại cũng chính là nội dung cơ  bản <br /> của tư tưởng Hồ Chí Minh về ngoại giao. Xuất phát từ mối quan hệ biện chứng giữa  <br /> yếu tố  bên trong giữ  vai trò quyết định và yếu tố  bên ngoài có tác động,  ảnh hưởng  <br /> quan trọng đến sự  phát triển của đất nước. Trong thời chiến, nhờ  sự  vận dụng, kết  <br /> 2<br /> <br /> <br /> hợp tài tình sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại mà Người đã dẫn dắt cách <br /> mạng Việt Nam đi từ  thắng lợi này đến thắng lợi khác, trong thời bình thì tư  tưởng <br /> này chính là “kim chỉ  nam” dẫn đường cho công cuộc xây dựng và bảo vệ  Tổ  quốc  <br /> của dân tộc Việt Nam.  Vậy sức mạnh dân tộc là gì? Sức mạnh thời đại được hiểu <br /> như thế nào? Và mối quan hệ giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, cũng như <br /> vai trò của việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại đối với sự  tồn tại <br /> của một quốc gia, một dân tộc ra sao? Hoặc để biết quá trình phát triển tư duy lý luận <br /> của Đảng Cộng Sản Việt Nam về việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời <br /> đại trong công cuộc đổi mới ở nước ta như  thế nào? Tất cả sẽ được lần lượt làm rõ <br /> qua các phần tiếp theo.<br /> <br /> Nói đến sức mạnh dân tộc, tức là đề cập đến sức mạnh tổng hợp của những giá  <br /> trị  về  vật chất và về  tinh thần nhằm đảm bảo cho sự  tồn tại và phát triển của một  <br /> quốc gia, một dân tộc. Trong đó, giá trị  vật chất là những giá trị  được đánh giá từ <br /> những sản phẩm lao động phục vụ cho nhu cầu vật chất của xã hội như ăn, mặc, ở, đi  <br /> lại,….. Giá trị  tinh thần của xã hội bao gồm những giá trị  khoa học, đạo đức, nghệ <br /> thuật,… đánh dấu sự phát triển về các mặt chân, thiện, mỹ, của đời sống xã hội. Đó là  <br /> những quan hệ tốt đẹp mà xã hội đã đạt được nhằm phát triển và hoàn thiện đời sống <br /> xã hội như chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng, như độc lập, tự do, dân chủ, hòa <br /> bình, bình đẳng, công lý,.... Có thể nói, sức mạnh dân tộc giữ vai trò quyết định đến sự <br /> tồn vong của một quốc gia, một dân tộc; nó chính là tiêu chí để phân biệt các quốc gia <br /> dân tộc với nhau, ví dụ  như  khi nhắc dân tộc Việt Nam, có rất nhiều nhận xét khác <br /> nhau: (1) “Người Mỹ có thể tàn phá hết đất nước này bằng bom đạn, nhưng đất nước  <br /> này thậm chí kể cả khi bị tàn phá hết cũng không chịu cúi đầu khuất phục” – R. Guy­<br /> lanh,   báo Pháp, Thế  giới; (2) “Nhân dân Việt Nam đã cho thế  giới một tấm gương  <br /> hầu như không sao tưởng tượng nổi về khí phách anh hùng, ý chí kiên nhẫn và tài ba <br /> của họ” – Đac  Ôxtơbéc­ giáo sư đại học Oslo, Na­uy, tạp chí ba châu; (3) “Ở Phương <br /> Tây người ta thường đặt câu hỏi, lẽ nào người Việt Nam vẫn chưa mệt mỏi vì chiến  <br /> tranh kéo dài ư? Thì ra đây là câu trả lời của tôi. Cái phát hiện kinh ngạc nhất mà tôi đã  <br /> tìm ra cho mình trong thời gian đi thăm miền Bắc là không một lần nào, không một  <br /> phút nào tôi cảm thấy sự  mệt mỏi  ở  những con người Việt Nam. Ngược lại, tôi có  <br /> cảm tưởng rằng tất cả đất nước này luôn luôn tràn trề sức sống. Đất nước này có thể <br /> động viên được tất cả  sức mạnh tinh thần, sức mạnh vật chất để  gan góc chịu đựng <br /> một cách vô cùng bình thản bất cứ cuộc chiến tranh nào cho dù nó khốc liệt và kéo dài  <br /> đến đâu” – Gôfrêđô Parizo, tuần báo Ý, Rôme express.... [Trần Văn Giàu (1980; tr. 295­<br /> 296] tất cả những lời nhận xét ấy đều chỉ nói lên một giá trị  duy nhất, một giá trị  mà <br /> dân tộc Việt Nam đã hun đúc từ ngàn xưa, đó là giá trị của tinh thần yêu nước, yêu tự  <br /> do dân chủ, khác khao độc lập dân tộc­ đây chính là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong tiến  <br /> trình lịch sử Việt Nam, làm nên sức mạnh dân tộc trường tồn của dân tộc Việt Nam.<br /> 3<br /> <br /> <br /> Sức mạnh thời đại, thực chất nó chính là những diễn biến về  chính trị, kinh tế, <br /> khoa học công nghệ,  văn hóa –xã hội của một quốc gia, một khu vực, một châu lục <br /> hay rộng hơn là trên phạm vi toàn cầu và nó có tác động,  ảnh hưởng đến tất cả  các  <br /> nước trên thế giới thường theo hướng tích cực. Nếu như nội hàm của sức mạnh thời  <br /> đại trong thời kỳ  đấu tranh giải phóng dân tộc là sức mạnh của ba dòng thác cách  <br /> mạng: Một là, sức mạnh của nhân dân các thuộc địa trong phong trào đấu tranh giải <br /> phóng dân tộc, sức mạnh này được nâng lên gấp bội khi kết hợp với cuộc cách mạng <br /> vô sản trong thời đại mới; Hai là, sức mạnh của giai cấp vô sản kết hợp với cuộc cách  <br /> mạng vô sản của thời đại­ Hồ Chí Minh đã vận dụng rất linh hoạt và sáng tạo việc  <br /> kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong giai đoạn này, điều này càng  <br /> được minh chứng rõ ràng qua tiến trình lịch sử  cách mạng của Việt Nam từ  đầu thế <br /> kỷ XX trở đi; Ba là, sức mạnh của lực lượng sản xuất phát triển cao kết hợp với sức  <br /> mạnh của thời đại phát triển khoa học ­kỹ  thuật với công nghệ  cao. Ngày nay, “nội <br /> hàm của sức mạnh thời đại là sức mạnh đoàn kết đấu tranh của các lực lượng tiến bộ <br /> trên thế giới phấn đấu vì hòa bình, độc lập, dân chủ và phát triển, là sức mạnh của lực  <br /> lượng sản xuất, là sự  tiến bộ  vượt bậc của cách mạng khoa học – công nghệ, là <br /> những mặt thuật lợi của quá trình toàn cầu hóa kinh tế quốc tế mang lại”  [Đảng Cộng <br /> Sản Việt Nam (2006); tr. 276]. Sức mạnh thời đại ở mỗi giai đoạn lịch sử có nội hàm  <br /> khác nhau, muốn khai thác, tiếp thu tốt sức mạnh của thời đại, thì ta phải luôn luôn  <br /> củng cố  và nâng cao sức mạnh dân tộc. Nếu sức mạnh nội lực (sức mạnh dân tộc) <br /> không vững, thì dù sức mạnh ngoại lực (sức mạnh thời đại) có mạnh, có nhiều đến  <br /> đâu cũng không phát huy được tác dụng, đôi khi còn có thể có tác động ngược lại. <br /> <br /> Đảng Cộng Sản Việt Nam đã có nhận thức về thời đại rất rõ ràng và cụ  thể  qua <br /> từng thời kỳ, từng giai đoạn. Điều này được thể hiện qua các phương hướng, nhiệm <br /> vụ được đề ra qua các lần Đại hội, cụ thể: Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III <br /> (1960), trong Báo cáo chính trị  của Ban chấp hành Trung ương do đồng chí Bí thư  Lê  <br /> Duẫn trình bày đã nhận định: “chúng ta đang sống trong một thời đại vĩ đại chưa từng <br /> có trong lịch sử  loài người. Đó là thời đại mà nội dung cơ  bản là sự  quá độ  từ  chủ <br /> nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, thời đại mà chủ nghĩa xã hội đã trở thành hệ thống <br /> thế giới và đã giành được ưu thế rõ rệt trên trường quốc tế, thời đại mà lực lượng xã <br /> hội chủ nghĩa, độc lập dân tộc, dân chủ  và hòa bình đã mạnh hơn lực lượng của chủ <br /> nghĩa đế  quốc, thời đại mà phong trào cách mạng trên thế  giới phát triển vô cùng  <br /> mạnh mẽ  và chủ  nghĩa đế  quốc đang trên đà diệt vong không thể  cứu vãn được”  <br /> [Đảng Cộng Sản Việt Nam (2001); tr. 612,613]. Đại hội lần thứ VII (1991) của Đảng  <br /> đã thông qua cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội <br /> đã chỉ rõ: “Đặc điểm nổi bật trong giai đoạn hiện nay của thời đại là cuôc đấu tranh <br /> giai cấp và dân tộc gay go, phức tạp của nhân dân các nước vì hòa bình, độc lập dân  <br /> tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Chủ nghĩa xã hội hiện đứng trước nhiều khó khăn, thử <br /> thách. Lịch sử thế giới đang trải qua những bước quanh co; song loài người cuối cùng  <br /> nhất định sẽ  tiến tới chủ  nghĩa xã hội vì đó là quy luật tiến hóa của lịch sử” [Đảng  <br /> 4<br /> <br /> <br /> Cộng Sản Việt Nam (2005); tr.314]. Cụm từ “trong giai đoạn hiện nay của thời đại” có <br /> hàm ý là thời đại chung vẫn là thời đại quá độ  từ  chủ  nghĩa tư  bản lên chủ  nghĩa xã <br /> hội, song trong giai đoạn hiện nay thì cuộc đấu tranh rất gay go, phức tạp. Đai hội lần  <br /> IX và Đại hội lần X của Đảng, trong các văn kiện không đề cập thời đại, mà chỉ đưa <br /> ra những nhận định về tình hình thế giới. Đến đại hội XI (2011), Cương lĩnh xây dựng  <br /> đất nước trong thời kỳ  quá độ  lên chủ  nghĩa xã hội đã được thông qua, ghi rõ: “Đặc  <br /> điểm nổi bật trong giai đoạn hiện nay của thời đại là các nước với chế  độ  xã hội và  <br /> trình độ phát triển khác nhau cùng tồn tại, vừa hợp tác vừa đấu tranh, cạnh tranh gay  <br /> gắt vì lợi ích quốc gia, dân tộc”. [Đảng Cộng Sản Việt Nam (2011); tr. 69].<br /> <br /> Khi xét mối quan hệ giữa sức mạnh dân tộc (mang yếu tố tương đối tĩnh) với sức  <br /> mạnh thời đại (mang yếu tố  động), ta không thể không nhớ  đến triết lý “Dĩ bất biết <br /> ứng vạn biến” của Chủ  tịch Hồ  Chí Minh. Mối quan hệ  giữa cái “bất biến” và cái  <br /> “vạn biến”, giữa cái “không thay đổi” và cái “thay đổi, giữa cái “đơn lẻ” với “cái <br /> nhiều” ­ đây chính là vấn đề  trung tâm xuyên suốt của triết học từ  cổ  chí kim.  Ứng <br /> dụng triết lý này, ta thấy sức mạnh dân tộc là không thay đổi về  bản chất, có chăng  <br /> chỉ là sự thay đổi về phương pháp, về cách thức, ..... còn sức mạnh thời đại luôn luôn <br /> thay đổi, luôn luôn biến động theo thời gian. Sự  kết hợp giữa sức mạnh dân tộc với <br /> sức mạnh thời đại thực chất là sự  kết hợp giữa “cái tĩnh” với “cái động”. Chúng có <br /> mối quan hệ biện chứng với nhau, sức mạnh dân tộc chính là nền tảng tạo điều kiện  <br /> thuận lợi để tiếp thu và ứng dụng sức mạnh thời đại, sức mạnh thời đại chính là động <br /> lực, là cơ hội để củng cố và phát huy hơn nữa sức mạnh dân tộc, không có sức mạnh <br /> dân tộc hoặc sức mạnh dân tộc yếu sẽ làm cản trở quá trình tiếp nhận cũng như tranh <br /> thủ cơ hội mà thời đại tạo ra. Để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa sức mạnh dân tộc  <br /> với sức mạnh thời đại cũng như  vai trò của mối quan hệ  này đối với quá trình xây <br /> dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, chúng ta cùng xét quan điểm của Đảng Cộng Sản  <br /> Việt Nam về việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại qua các kỳ  đại  <br /> hội Đảng.<br /> <br /> Quá trình phát triển tư duy lý luận của Đảng Cộng Sản Việt Nam về việc kết hợp  <br /> sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong công cuộc đổi mới  ở  Việt Nam được  <br /> chia làm hai thời kỳ:  Thời kỳ  trước đổi mới (trước năm 1986) và thời kỳ  đổi mới  <br /> (1986­2016).<br /> <br /> Thời kỳ trước đổi mới (trước năm 1986):<br /> <br /> Phát huy sức mạnh dân tộc kết hợp với sức mạnh của thời đại luôn luôn được <br /> Đảng ta coi là hai nhiệm vụ có mối quan hệ biện chứng với nhau nằm trong một chủ <br /> trương có tính chiến lược, nhưng trong đó việc phát huy sức mạnh dân tộc được coi là <br /> nhiệm vụ tiên quyết. Do đó, phát huy sức mạnh toàn diện của dân tộc, tinh thần đoàn  <br /> kết mọi tầng lớp nhân dân qua các thời kỳ  cách mạng đã trở  thành chiến lược cách <br /> 5<br /> <br /> <br /> mạng xuyên suốt và là yếu tố quyết định tới những thắng lợi huy hoàng của dân tộc ta <br /> trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước.<br /> <br /> Để phát huy sức mạnh thời đại trong quá trình lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng  <br /> dân tộc, chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã ra sức tranh thủ sự ủng hộ của hệ thống  <br /> xã hội chủ  nghĩa hình thành và phát triển sau Chiến tranh thế  giới lần thứ  II, của  <br /> phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ ở Châu Á, châu Phi, Mỹ latinh, của <br /> phong trào đấu tranh vì hòa bình, dân chủ  và tiến bộ  xã hội trên toàn thế  giới. Trong  <br /> đó, mối liên minh chiến đấu keo sơn giữa nhân dân ba nước Đông Dương, tình đoàn <br /> kết sâu nặng và sự ủng hộ quan trọng của Trung Quốc, Liên Xô, Cuba và các nước xã  <br /> hội chủ nghĩa Đông Âu là sự thể hiện tiêu biểu nhất thành tựu của đường lối kết hợp  <br /> sức mạnh trong nước với sức mạnh thế  giới của  Đảng, góp phần quan trọng vào <br /> thắng lợi của dân tộc ta trong thế kỷ XX. Những thành công đó góp phần bổ sung, làm  <br /> sinh động bài học kinh nghiệm cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân <br /> dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới chống chủ nghĩa thực dân kiểu cũ, kiểu mới và <br /> phát triển trong xu thế  toàn cầu hóa mạnh mẽ  hiện nay.[Nhiều tác giả, Đảng Cộng  <br /> Sản Việt Nam (2014); tr.407,408].<br /> <br /> Đến thời kỳ  xây dựng chủ  nghĩa xã hội, Đảng ta đặc biệt coi trọng tới việc vận  <br /> dụng bài học kinh nghiệm về phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Ngay  <br /> trong thời kỳ 1954­1975, Đảng ta đặt công cuộc cách mạng xã hội chủ  nghĩa ở  miền  <br /> Bắc trong tổng thể  quá trình phát huy mạnh mẽ  sức mạnh của toàn dân tộc và tận  <br /> dụng triệt để  sự   ủng hộ  của hệ  thống các nước xã hội chủ  nghĩa và nhân dân yêu <br /> chuộng hòa bình trên thế  giới vì mục tiêu độc lập dân tộc và thống nhất đất nước.  <br /> Chính đường lối đúng đắn, sáng tạo đó đã góp phần quan trọng để  miền Bắc hoàn <br /> thành xuất sắc nhiệm vụ là hậu phương lớn, có vai trò quyết định tới thắng lợi vĩ đại <br /> của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. [Nhiều tác giả, Đảng  <br /> Cộng Sản Việt Nam (2014); tr. 409].<br /> <br /> Từ  sau năm 1975, do chưa đánh giá hết những chuyển biến của tình hình thế  giới  <br /> bao gồm cả  cục diện địa – chính trị, sự  phát triển của cách mạng khoa học – công <br /> nghệ  và vai trò của nó trong đời sống kinh tế  mỗi quốc gia – dân tộc, sự  điều chỉnh <br /> của chủ  nghĩa tư  bản về các chiến lược lớn từ  sau Chiến tranh thế giới II, khả năng <br /> và chiều hướng quốc tế hóa của lực lượng sản xuất cũng như khó khăn ngày càng gay  <br /> gắt của hệ thống xã hội chủ nghĩa và sự tác động của nó đối với sự nghiệp cách mạng <br /> của nhân dân ta,… vì thế chưa tranh thủ được những điều kiện quốc tế  thuận lợi để <br /> xây dựng lại đất nước sau mấy chục năm bị  chiến tranh tàn phá. Mặt khác do chưa  <br /> nhận thức đúng về tầm quan trọng việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời  <br /> đại trên phương diện kinh tế, khoa học –kỹ  thuật và tận dụng một cách triệt để <br /> những tiến bộ  của khoa học công nghệ   ứng dụng vào sản xuất, nên lực lượng sản  <br /> xuất của đất nước những năm trước đổi mới ở tình trạng phát triển thấp và lạc hậu.  <br /> 6<br /> <br /> <br /> Đồng thời,những hạn chế trong chính sách đối ngoại, nhất là “vấn đề Campuchia” đã <br /> làm phương hại đến mối quan hệ bang giao với nhiều nước trong khu vực và trên thế <br /> giới. Chính những hạn chế  đó khiến cho công cuộc xây dựng đất nước sau Chiến  <br /> tranh của ta chưa phát huy được thế  chủ động trong quan hệ đối ngoại, mở rộng hợp <br /> tác vì mục tiêu chủ nghĩa xã hội. Vì vậy, nước ta bị rơi vào thế  bị  bao vây, cô lập và  <br /> trong một mức độ  nhất định chưa phát huy được sức mạnh dân tộc kết hợp với sức  <br /> mạnh thời đại một cách cao độ. Đây là một trong những tác nhân đẩy tới những khó  <br /> khăn toàn diện của tình hình kinh tế ­ xã hội những năm cuối thập kỷ 70 trên đất nước  <br /> ta. Thực tế đó đòi hỏi Đảng Cộng Sản Việt Nam phải đổi mới nhận thức và có những <br /> chủ trương phù hợp nhằm tiếp tục phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại <br /> vì  mục   tiêu chủ  nghĩa  xã   hội.  [Nhiều  tác  giả,   Đảng Cộng  Sản  Việt Nam (2014);  <br /> tr.410].<br /> <br /> Thời kỳ đổi mới (1986­2016):<br /> <br /> Bước đầu đổi mới nhận thức về kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại  <br /> trong điều kiện mới (1986­1996):<br /> <br /> Đại biểu toàn quốc lần thứ  VI (12/1986)  của Đảng với tinh thần “nhìn thẳng vào <br /> sự thật, đánh giá đúng sự thật” đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện, mở ra một bước <br /> phát triển mới trong sự nghiệp xây dựng chủ  nghĩa xã hội nói chung và mặt trận đối  <br /> ngoại nói riêng.<br /> <br /> Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương tại Đại hội VI  tổng kết bốn bài <br /> học lớn có ý nghĩa chỉ  đạo công cuộc đổi mới, trong đó bài học thứ  ba là “phải biết  <br /> kết hợp sức mạnh của dân tộc và sức mạnh của thời đại trong điều kiện mới”. Khi <br /> đánh giá về  sức mạnh thời đại, Đảng đã cho ra đời một số  quan điểm mới, nhấn  <br /> mạnh hơn yếu tố “sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật ngày nay và  <br /> xu thế mở rộng phân công, hợp tác giữa các nước, kể cả các nước có chế độ kinh tế ­  <br /> xã hội khác nhau, cũng là những điều kiện rất quan trọng đối với công cuộc xây dựng <br /> chủ nghĩa xã hội ở nước ta”. Chúng ta phải “sử dụng tốt mọi khả năng mở rộng quan  <br /> hệ thương mại, hợp tác kinh tế và khoa học, kỹ thuật với bên ngoài để phục vụ  công <br /> cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội”. Quan điểm mới này đánh dấu bước chuyển từ trọng <br /> tâm của việc kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại là phục vụ  sự  nghiệp  <br /> đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc sang phục phụ phát triển kinh tế, từ <br /> quan hệ chính trị  chủ  yếu sang quan hệ chính trị  ­ kinh tế là chủ  yếu; nhìn nhận khả <br /> năng mở  rộng việc hợp tác với các nước có chế  độ  kinh tế  ­xã hội khác nhau; nhấn  <br /> mạnh hơn vai trò của nội lực, chủ thể của đất nước trong quá trình mở rộng quan hệ <br /> thương mại, hợp tác kinh tế  và khoa học, kỹ  thuật.[Nhiều tác giả, Đảng Cộng Sản  <br /> Việt Nam (2014); tr.411].<br /> 7<br /> <br /> <br /> Vào cuối thập kỷ  80, đầu những năm 90 của thế  kỷ  XX, tình hình thế  giới có <br /> nhiều diễn bến phức tạp, đặc biệt là những diễn biến xấu của tình hình Liên Xô và  <br /> Đông Âu đã tác động mạnh mẽ tới công cuộc đổi mới của nước ta. Những biến động  <br /> chính trị đó gây ra nhiều khó khăn, thách thức lớn đối với Đảng ta trong sự nghiệp lãnh <br /> đạo cách mạng nói chung và lãnh đạo hoạt động đối ngoại nối riêng. Trong đó, việc  <br /> tìm ra đường lối đối ngoại phù hợp, phát huy và tận dụng tốt bài học kinh nghiệm về <br /> kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong những thời điểm trong những  <br /> thời điểm lịch sử chứa đựng nhiều thử thách nêu trên là yêu cầu lớn đặt ra đòi hỏi bản  <br /> lĩnh chính trị  của Đảng ta trong quá trình lãnh đạo sự  nghiệp đổi mới mục tiêu chủ <br /> nghĩa xã hội. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII (6­1991) , Đảng ta khẳng định <br /> hải quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời  <br /> đại trong tình hình mới. Đại hội VII còn chỉ  rõ: “Cần nhạy bén nhận thức và dự  báo  <br /> được những diễn biến phức tạp và thay đổi sâu sắc trong quan hệ  quốc tế, sự  phát <br /> triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất và xu hướng quốc tế hóa của nền kinh tế thế <br /> giới để  có những chủ  trương  đối ngoại phù hợp. Trong điều kiện mới càng hải coi  <br /> trọng vận dụng bài học kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh <br /> trong nước với sức mạnh quốc tế, yếu tố truyền thống với yếu tố hiện đại để  phục <br /> vụ  sự  nghiệp xây dựng và bảo vệ  Tổ  quốc xã hội chủ  nghĩa”. [Nhiều tác giả, Đảng <br /> Cộng Sản Việt Nam (2014); tr.414].<br /> <br /> Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại phục vụ  sự  nghiệp đẩy mạnh  <br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế (1996­2016)<br /> <br /> Những thành tựu đạt được trong 10 năm đầu của công cuộc đổi mới (1986­1996) đã <br /> tạo thế và lực mới cho cách mạng Việt Nam. Về tình hình đất nước những nă 1991­<br /> 1996,  Đại hội VIII của Đảng (1996) đánh giá: “ổn định chính trị  ­ xã hội được giữ <br /> vững. Quốc phòng, an ninh được củng cố. Quan hệ  đối ngoại phát triển mạnh mẽ; <br /> phá được thế bị bao vây, cô lập; mở rộng hợp tác và tham gia tích cực đời sống cộng  <br /> đồng quốc tế”. Có được thành tựu trên là do Đảng ta đã rút ra một số bài học, trong đó  <br /> có bài học về nhận thức đúng đắn và thực hiện có hiệu quả  việc kết hợp sức mạnh  <br /> dân tộc với sức mạnh thời đại. Đại hôi VIII tiếp tục phát triển bài học mà Đại hội VII <br /> đã tổng kết: “Mở rộng hợp tác quốc tế, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ và giúp đỡ của <br /> nhân dân thế  giới, kết hợp sức mạnh của dân tôc với sức mạnh của thời đại. Động <br /> viên mọi nguồn lực bên trong là chính, đồng thời khai thác tốt những điều kiện thuận <br /> lợi mới trong quan hệ đối ngoại, tạo môi trường quốc tế thuận lợi và tranh thủ những <br /> nhân tố tích cực phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Việc mở rộng quan <br /> hệ  đối ngoại phải trên cơ  sở  giữ  vững độc lập tự  chủ, giữ  gìn, phát huy bản sắc và  <br /> truyền thống tốt đẹp của dân tộc”[Nhiều tác giả, Đảng Cộng Sản Việt Nam (2014);  <br /> tr.418].<br /> <br /> Đại hội VIII của Đảng quyết định đưa đất nước chuyển sang thời kỳ  đẩy mạnh <br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phấn đấu đến năm 2020, nước ta cơ  bản trở  thành  <br /> 8<br /> <br /> <br /> nước công nghiệp. Đại hội khẳng định, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời  <br /> đại là một trong những điều kiện có tính chất quyết định đảm bảo thắng lợi của sự <br /> nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. <br /> <br /> Đại hội IX của Đảng (4­2001) trong khi khẳng định con đường xã hội chủ  nghĩa,  <br /> thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã nhấn mạnh đến sức mạnh của  <br /> dân tộc cần được phát huy trong tình hình mới là: “Với những thắng lợi giành được <br /> trong thế  kỷ  XX, nước ta từ  một nước thuộc địa nửa phong kiến đã trở  thành một  <br /> quốc gia độc lập, tự do, phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa, có quan hệ quốc <br /> tế rộng rãi, có vị thế ngày càng quan trọng trong khu vực và trên thế giới. Nhân dân ta <br /> từ thân phận nô lệ đã trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ xã hội. Đất nước ta <br /> từ  một nền kinh tế  nghèo nàn, lạc hậu đã bước vào thời kỳ  đẩy mạnh công nghiệp  <br /> hóa, hiện đại hóa”. Và sức mạnh dân tộc trong thời đại hiện nay là: “Thế kỷ  XXI sẽ <br /> tiếp tục có nhiều biến đổi. Khoa học và công nghệ sẽ có bước tiến nhảy vọt. Kinh tế <br /> tri thức có vai trò ngày càng nổi bật trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất. Toàn  <br /> cầu hóa kinh tế  là một xu thế  khách quan, lôi cuốn ngày càng nhiều nước tham gia, <br /> vừa có mặt tích cực, vừa có mặt tiêu cực, vừa có hợp tác, vừa có đấu tranh. Các mâu <br /> thuẫn cơ bản trên thế giới biểu hiện dưới những hình thức và mức độ  khác nhau vẫn  <br /> tồn tại và phát triển, có mặt sâu sắc hơn. Đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp tiếp  <br /> tục diễn gia gay gắt. Thế giới đứng trước nhiều vấn đề toàn cầu mà không một quốc  <br /> gia riêng lẻ nào có thể tự giải quyết nếu không có sự hợp tác đa phương….Chủ nghĩa  <br /> xã hội trên thế giới, từ những bài học thành công và thất bại cũng như  từ  những khát  <br /> vọng và sự thức tỉnh của các dân tộc, có điều kện và khả  năng tạo ra bước phát triển  <br /> mới. Theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã  <br /> hội”. “Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, phản ánh đòi hỏi bức xúc của <br /> các quốc gia, dân tộc. Cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, dân sinh,  <br /> tiến bộ và công bằng xã hội sẽ có những bước tiến mới”. [Nhiều tác giả, Đảng Cộng <br /> Sản Việt Nam (2014); tr.420].<br /> <br />  Đại hội  đại biểu toàn quốc lần X (4­2006)  đã tổng kết bài học của 20 năm đổi  <br /> mới, trong đó có bài học “phát huy cao độ  nội lực, đồng thời ra sức tranh thủ  ngoại  <br /> lực, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong điều kiện mới”. Trên cơ <br /> sở những bài học kinh nghiệm đó và từ thực tiễn nhu cầu đổi mới đất nước thời gian  <br /> tới, Đại hội X đã đề  ra năm tư  tưởng chỉ đạo phát triển kinh tế  ­ xã hội, trong đó có  <br /> hai tư  tưởng đề  cấp đến yêu cầu kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.  <br /> Về  yếu tố  nội lực, Đại hội đã nhấn mạnh: Nội lực có vai trò quyết định đối với sự <br /> phát triển. Có phát huy được nội lực mới thu hút và sử  dụng có hiệu quả  ngoại lực.  <br /> Nội lực được tăng cường mới đảm bảo độc lập tự  chủ  về  kinh tế  và thực hiện hội  <br /> nhập kinh tế quốc tế thành công ;Về ngoại lực, cần chú ý khai thác các lĩnh vực như <br /> vốn, tri thức, công nghệ, kỹ năng quản lý và mở rộng thị trường, …nhằm bổ sung cho  <br /> nội lực và đảm bảo cho nội lực phát huy hiệu quả hơn. Giải pháp để phát huy ngoại  <br /> 9<br /> <br /> <br /> lực phục vụ  cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là “phải có một chiến lược  <br /> phù hợp và môi trường đầu tư, kinh doanh lành mạnh, trước hết là có một hệ  thống <br /> thể chế, chính sách đồng bộ, nền hành chính minh bạch, hiệu lực, hiệu quả” [Nhiều  <br /> tác giả, Đảng Cộng Sản Việt Nam (2014); tr.423].<br /> <br /> Đại hội Đảng lần XI (1­2011)  nhấn mạnh: “Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức <br /> mạnh thời đại, sức mạnh trong nước với sức mạnh quốc tế. Trong bất cứ hoàn cảnh  <br /> nào cũng cần kiên định ý chí độc lập, tự chủ và nêu cao tinh thần hợp tác quốc tế, phát  <br /> huy cao độ  nội lực, đồng thời tranh thủ  ngoại lực, kết hợp yếu tố truyền thống với  <br /> yếu tố hiện đại” [Nhiều tác giả, Đảng Cộng Sản Việt Nam (2014); tr.423].<br /> <br /> Đại Hội lần thứ XII (2016) của Đảng Cộng Sản Việt Nam vẫn kiên trì tiếp tục chỉ <br /> rõ phương hướng, nhiệm vụ  việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại  <br /> thể hiện qua việc nhìn nhận và đánh giá những yếu kém, từ đó đưa ra những phương  <br /> hướng và nhiệm vụ cụ thể nhằm đạt được hiệu quả cao trong công cuộc xây dựng và <br /> bảo vệ Tổ quốc. <br /> <br /> Như  vậy, ta có thể  kết luận rằng: Qua các kỳ  Đại hội của Đảng Cộng Sản Việt  <br /> Nam đều chú trọng việc tạo ra và phát huy sức mạnh tổng hợp để phát triển đất nước  <br /> nhanh và bền vững, trong đó lấy phát huy nội lực là nhân tố  quyết định, khai thác  <br /> ngoại lực là nhân tố quan trọng, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Có  <br /> thể nói ngoại lực được khai thác đã làm nhân lên sức mạnh nội lực, còn nội lực được  <br /> phát huy tạo cơ  sở  cho việc sử dụng ngoại lực có hiệu quả  hơn. Và sức mạnh thời  <br /> đại được phát huy sẽ chuyển thành sức mạnh dân tộc, trái lại, sức mạnh của dân tộc <br /> được phát huy thì mới sử  dụng có hiệu quả  cơ  hội, thuận lợi do sức mạnh của thời  <br /> đại tạo ra, vượt qua nguy cơ, thách thức được khắc phục. Trong việc khai thác ngoại <br /> lực, sử dụng sức mạnh của thời đại chúng ta phải đứng vững trên các nguyên tắc như <br /> tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội <br /> bộ  của nhau, bình đẳng, cùng có lợi; giữ  vững độc lập dân tộc và định hướng xã hội <br /> chủ nghĩa, bảo vệ và phát triển nền văn hóa dân tộc trong thời đại toàn cầu hóa ngày <br /> càng trở  nên phổ  biến, tác động mãnh mẽ  đến nhiều quốc gia, nhiều dân tộc; trong  <br /> điều kiện cuộc cách mạng khoa học – công nghệ  phát triển gắn với phát triển nền <br /> kinh tế tri thức.<br /> 10<br /> <br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. Trần Văn Giàu (1980), Giá trị  truyền thống của dân tộc Việt Nam, Nxb Khoa  <br /> học xã hội, Hà Nội.<br /> <br /> 2. GS.TS Vũ Văn Hiền, Việt Nam và Thế  giới Đương Đại, Nxb Chính trị  quốc  <br /> gia, Hà Nội, 2014.<br /> <br /> 3. TS Doãn Hùng – PGS.TS  Đoàn Minh Huấn, PGS.TS Nguyễn Ngọc  Hà –TS <br /> Nguyễn Thị  Thanh Huyền (đồng chủ  biên) (20140, Đảng Cộng Sản Việt Nam  <br /> Những Tìm Tòi và Đổi Mới Trên Con Đường Lên Chủ  Nghĩa Xã Hội (1986­<br /> 2011),Nxb Lý Luận Chính trị, Hà Nội.<br /> <br /> 4. Đảng Cộng Sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị quốc <br /> gia, Hà Nội, tập 21.<br /> <br /> 5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Văn Kiện Đại hội Đảng thời kỳ  đổi mới  <br /> (Đại hội VI, VII, VIII, IX), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.<br /> <br /> 6. Đảng Cộng Sản Việt Nam (2006), Tham Luận tại Đại hội Đại biểu Toàn quốc  <br /> lần thứ X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.<br /> <br /> 7. Việt Nam 20 năm đổi mới (2006), Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội.<br /> <br /> 8. Đảng Cộng Sản Việt Nam (2011), Văn Kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần  <br /> thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia – sự thật, Hà Nội.<br /> <br /> 9. Đảng Cộng Sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần <br /> thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.<br /> <br /> 10.  Các trang điện tử: <br /> <br />  http://khcncaobang.gov.vn/index.php?language=vi&nv=news&op=Hoc-tap-tu-tuong-<br /> dao-duc-chu-tich-Ho-Chi-Minh/Hoc-tap-tu-tuong-dai-doan-ket-dan-toc-cua-Chu-tich-<br /> Ho-Chi-Minh-trong-cong-cuoc-xay-dung-dat-nuoc-hien-nay-226<br /> <br />  http://vov.vn/chinh-tri/phat-huy-suc-manh-dai-doan-ket-toan-dan-toc-164433.vov<br /> <br />  http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/Quan-triet-thuc-hien-nghi-quyet-dai-hoi-<br /> dang-XI/Noi-dung-co-ban-van-kien/2011/11964/Phat-huy-suc-manh-dai-doan-ket-<br /> toan-dan-toc.aspx<br />