Kết quả luyện nói giọng thực quản cho bệnh nhân cắt bỏ thanh quản toàn phần

KẾT QUẢ LUYỆN NÓI GIỌNG THỰC QUẢN<br /> CHO BỆNH NHÂN CẮT BỎ THANH QUẢN TOÀN PHẦN<br /> Nguyễn Thị Ngọc Dung*, Bùi Thị Duyên*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đối với bệnh nhân cắt bỏ thanh quản toàn phần, việc mất đi giọng nói là điều đau khổ nhất,<br /> không chỉ ảnh hưởng đến đời sống vật chất của họ mà còn gây tổn thương tâm lý rất nhiều. Chúng tôi giới<br /> thiệu phương pháp luyện nói giọng thực quản để giúp bệnh nhân hòa nhập lại vào cuộc sống đời thường với<br /> khả năng giao tiếp bằng lời nói.<br /> Đối tượng và phương pháp: Hồi cứu 44 Bệnh nhân tham gia luyện giọng thực quản theo một phác đồ chung từ<br /> 1999 đến 2006 tại BV Tai mũi họng TP HCM, đánh giá kết quả và các yếu tố ảnh hưởng..<br /> Kết quả: Kết quả luyện tập cho thấy tỉ lệ đạt khá và tốt là 29/44, 66%. Đa số phát âm ở tần số 80-120Hz. Những<br /> yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả luyện tập là: tuổi tác, sức khỏe, phẫu thuật và thời gian luyện tập. Việc luyện nói<br /> bằng giọng thực quản, về lý thuyết tuy chỉ gồm các bước đơn giản nhưng thực hành tương đối khó, đòi hỏi thời gian,<br /> sự tận tâm động viên của người hướng dẫn và sự kiên trì vượt khó của bệnh nhân.<br /> Kết luận: Phương pháp luyện nói giọng thực quản rất hữu hiệu, Nếu đạt kết quả, giọng nói bệnh nhân sẽ có âm<br /> sắc tự nhiên hơn nhiều so với trường hợp sử dụng các thiết bị trợ âm, và bệnh nhân cũng không phải tốn kém tiền bạc<br /> để mua thiết bị hoặc tốn kém thời gian để bảo trì thiết bị.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> OESOPHAGEAL VOICE REHABILITATION FOR LARYNGECTOMIES<br /> Nguyen Thi Ngoc Dung, Bui Thi Duyen<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 2 - 2009: 113 - 117<br /> Objectives: With the laryngectomees, one of the most misery is loosing voice communication, it is not only affect<br /> the finance status (loosing job) but also give them deep psychology wounds. These patients can have the oesophageal<br /> voice rehabilitation to reintegrate in the society with voice communication.<br /> Patients &Method: Review 44 patients who follow the oesophageal voice rehabilitaion at ENT Hospital HCMC<br /> from 1999 to 2006, with complete datas. Analyse results and influenced factors.<br /> Results: The good results of oesophageal voice rehabilitation reach 66% (29/44) patients following the training. Most of<br /> them speak with frequency at 80-120 Hz. Good results depend on age, heath status, method of surgery and the duration of<br /> patient’s training Although this is the simple technique without using any device, besides of applying right technique, the<br /> perseverance of the patient, the encouragement of the speechtherapist and the support of family are very important.<br /> Conclusion: With oesophageal voice, patient can find back the natural intonation, better then using voice<br /> prothesis and the most inconvenient that they don’t need to spend money and lose time for taking care of the device.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Cùng với sự phát triển của xã hội văn minh, nhiều loại bệnh tật ngày càng gia tăng. ung thư thanh<br /> quản là một bệnh có tỉ lệ cao tại nhiều nước trên thế giới. Tại Việt Nam, đa số bệnh nhân đến bệnh viện<br /> trong giai đoạn muộn nên phải chịu phẫu thuật cắt bỏ thanh quản toàn phần, cũng đồng nghĩa với mất<br /> đi bộ phận phát âm và khả năng giao tiếp với xã hội. Nhất là đối với những bệnh nhân vẫn còn tiếp tục<br /> cuộc sống lao động hàng ngày thì nhu cầu giao tiếp bằng tiếng nói ngày càng trở nên bức thiết hơn.<br /> * BVTai mũi họng TP Hồ Chí Minh<br /> 116<br /> <br /> Phục hồi tiếng nói cho bệnh nhân sau cắt bỏ thanh quản toàn phần là một việc đã được<br /> nhiều thầy thuốc trên thế giới nghiên cứu. Một trong những phương pháp được áp dụng<br /> phổ biến là phương pháp luyện phát âm bằng giọng thực quản. Đây là phương pháp tự<br /> nhiên, dễ luyện tập, có hiệu quả và ít tốn kém.<br /> Từ tháng 25/11/1999 đến 30/11/2006 tại bệnh viện Tai Mũi Họng TP Hồ Chí Minh có 110<br /> bệnh nhân đến luyện giọng thực quản, trong đó bao gồm bệnh nhân ở thành phố và ở tỉnh<br /> đến luyện tập. Sau 07 năm luyện tập, chúng tôi có gởi bảng câu hỏi trắc nghiệm đến tất cả<br /> bệnh nhân và mời bệnh nhân lên lại để đánh giá kết quả luyện tập. Trong 110 bệnh nhân<br /> này, có 45 bệnh nhân có trả lời phản hồi lại; 10 bệnh nhân tử vong và những bệnh nhân khác<br /> do di dời hoặc đổi địa chỉ nên chúng tôi không liên lạc được.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Bệnh nhân có thể tạo cho chính mình giọng mới, gần giống giọng tự nhiên để có thể<br /> giao tiếp, tiếp tục đi làm. Đây chính là mong ước của bệnh nhân, đặc biệt là những người<br /> lao động chính trong gia đình .<br /> <br /> Mục tiêu cụ thể<br /> - Rút ngắn thời gian, phương pháp luyện tập cần thiết để có được kết quả tối ưu.<br /> - Biết được những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát âm, từ đó tìm cách khắc phục.<br /> <br /> Phương pháp luyện nói giọng thực quản<br /> <br /> 117<br /> <br /> Sau cắt bỏ thanh quản tòan phần, phần khí quản phía dưới được khâu vắt ra trước cổ,<br /> tạo thành một đường thở mới, hoàn toàn biệt lập với đường hô hấp trên (họng - mũi xoang).<br /> Điều này tạo ra những biến đổi quan trọng cho bộ máy phát âm, như: bộ phận rung thanh,<br /> cụ thể là 2 dây thanh nằm trong thanh quản, không còn nữa. Bộ phận cấu âm (lưỡi, môi,<br /> màn hầu...) còn nguyên vẹn. Nhưng do không còn có sóng âm từ dưới thanh quản dẫn<br /> truyền lên nên người bệnh chỉ có thể nói thì thào với mức âm lượng quá nhỏ, không thể<br /> nghe được.<br /> <br /> Nguyên lý của phương pháp luyện giọng thực quản<br /> Đưa một lượng không khí thích hợp vào trong thực quản rồi điều tiết lượng hơi đó để<br /> nói (theo kiểu ợ hơi ra). Người bệnh cần được huấn luyện kỹ thuật "nén hơi": đưa từng hớp<br /> không khí (khoảng 75 ml/lần) vào trong thực quản, rồi nhờ áp lực tăng dần của lồng ngực<br /> mà đẩy hơi trở lại qua miệng thực quản để tạo ra cộng hưởng, làm khuếch đại tiếng nói thì<br /> thào, có thể nghe được. Có nhiều kỹ năng để "nén hơi" vào thực quản (chủ yếu dùng môi và<br /> lưỡi làm van). Với kỹ thuật "bơm hơi", người bệnh dùng lưỡi để đẩy không khí từ khoang<br /> miệng vào khoang họng, rồi dùng lưng lưỡi (tức đáy lưỡi) tiếp tục đẩy không khí xuống<br /> thực quản. Sự hiệp đồng tốt của 2 bước này có tầm quan trọng lớn để chuyển được không<br /> khí vào thực quản.<br /> <br /> Cách luyện tập<br /> Luyện tập phát ra nguồn âm đầu tiên (tiếng “ợ”)<br /> Bao gồm bốn bước:<br /> - Há miệng<br /> - Ngậm miệng<br /> - Nuốt không khí<br /> - Phát âm<br /> Luyện tập phát âm bằng cách uống trà<br /> Phương pháp này giúp việc phát ra được nguồn âm dễ dàng hơn<br /> Cách làm: Ngậm không khí và một chút nước trà trong miệng. Sau đó nuốt ực thật mạnh<br /> sao cho trong miệng không còn gì. Tạo áp lực ở bụng khoảng 0,5 - 1 giây, rồi nén không khí<br /> trong đó đẩy ra, cố gắng phát ra tiếng “ợ” thật nhanh thật sớm.<br /> Luyện tập hô hấp bằng bụng<br /> Hô hấp bằng bụng nghĩa là làm cho bụng phình lên lúc hít vào và xẹp xuống lúc thở ra.<br /> Nhằm mục đích rèn luyện tốt cơ bụng và cơ hoành. Thời gian thở ra gấp 03 lần thời gian hít vào.<br /> Tập đưa vào và đẩy ra không khí ở thực quản<br /> Trước hết phải thở hết không khí ra, ngay sau đó hít đầy vào phổi, lồng ngực dãn rộng,<br /> áp lực thực quản giảm sẽ làm không khí vào thực quản dễ dàng.<br /> Phương pháp nuốt khí<br /> <br /> Ngậm miệng, nâng mặt lưỡi, đẩy không khí trong miệng về phía sau, đường mũi<br /> được đóng lại. Nửa sau của luỡi ép dính vào phía sau của họng.<br /> <br /> 118<br /> <br /> Lúc này, phần trong cùng của lưỡi hoạt động linh hoạt cong lại, duỗi ra,ép không khí đi<br /> vào hạ họng và vào thực quản.<br /> Cách đẩy không khí ra<br /> Khi không khí vào thực quản, lập tức cơ bụng hóp vào, ép lên trên làm không khí đi<br /> ngược trở lên và phát ra âm thanh. Lúc đầu chưa quen phải dùng hai tay ép vào bụng.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Phương pháp<br /> Hồi cứu, bệnh nhân được gởi bảng trả lời trắc nghiệm đến nhà, sau khi trả lời gởi lại<br /> bệnh viện để lấy số liệu thống kê, hoặc bệnh nhân đến bệnh viện để được đánh giá và hỏi<br /> trực tiếp.<br /> <br /> Đối tượng<br /> Tất cả BỆNH NHÂN đã đến luyện giọng thực quản tại bệnh viện Tai Mũi Họng TP Hồ<br /> Chí Minh.<br /> <br /> Thời gian nghiên cứu<br /> Từ 11/1999 đến 11/2006<br /> Phác đồ luyện giọng theo các bước cơ bản sau<br /> Bệnh nhân được tập tại phòng Thanh Học mỗi tuần một lần, mỗi lần 01 tiếng.<br /> Bệnh nhân tự tập tại nhà mỗi lần 30 phút, không giới hạn số lần tập.<br /> Bước 1: Luyện tập thể dục, thở bụng, rữa mũi, phát âm ra nguồn âm từ thực quản.<br /> Bước 2: Tập phát âm nguồn âm + 05 nguyên âm.<br /> Bước 3: Tập phát âm 05 nguyên âm + tập nói số thứ tự.<br /> Bước 4: Tập nói số thứ tự + phát âm từ.<br /> Bước 5: Luyện tập nói “từ” chậm rõ.<br /> Bước 6: Luyện tập “từ” với cường độ và tần số cao hơn.<br /> Bước 7: Luyện tập “từ” với cường độ và tần số cao tốt hơn<br /> Bước 8: Tập nói liên tục 02 – 03 từ một lúc.<br /> Bước 9: Tập nói nhiều từ hơn, tập nói để có thể giao tiếp.<br /> <br /> Tiêu chuẩn đánh giá kết quả luyện giọng<br /> A. Chưa đạt Chưa phát ra được nguồn âm thực quản.<br /> B. Đạt Phát âm được tiếng “ợ”.<br /> C. Trung bình Phát âm được 5 nguyên âm.<br /> D. Khá Nói được từng từ.<br /> E. Tốt Giao tiếp được (có thể nói liên tục 03 từ trở lên)<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm đối tượng khảo sát<br /> Tuổi<br /> <br /> ≤ 50 tuổi : 28/45<br /> <br /> > 50 tuổi: 17/45<br /> <br /> 119<br /> <br /> Giới tính<br /> Địa phương<br /> Nghề nghiệp<br /> <br /> Nam: 42/45<br /> Tỉnh: 27/45<br /> Đi làm: 08/39<br /> <br /> Nữ: 03/45<br /> Thnh phố: 18/45<br /> Không ñi làm: 31/39<br /> <br /> -<br /> <br /> Tỉ lệ ung thư thanh quản ở tuổi nhỏ hơn 50 ngày càng nhiều, có thể do ảnh hưởng<br /> yếu tố môi trường, dinh dưỡng và những thói quen xấu như hút thuốc lá, uống<br /> rượu… và tỉ lệ này cũn g tập trung ở phái nam nhiều hơn.<br /> <br /> -<br /> <br /> Số lượng Bệnh nhân ở tỉnh khá cao vì lý do cho đến nay ở các tỉnh thành phía nam,<br /> chỉ có BV Tai mũi họng TP Hồ Chí Minh áp dụng phương pháp luyện giọng thực<br /> quản cho bệnh nhân sau cắt bỏ thanh quản toàn phần.<br /> <br /> Đa số bệnh nhân không còn đi làm sau khi phẫu thuật cắt bỏ thanh quản vì không còn<br /> khả năng giao tiếp bằng ngôn ngữ, số còn lại vẫn tiếp tục đi làm vì tuổi còn trẻ, phải tự lo kinh<br /> tế, họ phải chọn những nghề không cần xử dụng giọng nói, đa số là lao động chân tay. Chúng<br /> tôi chỉ nhận đươc 39 câu trả lời về vấn đề nghề nghiệp.<br /> <br /> Kết quả luyện tập<br /> Chúng tôi chỉ đánh giá được kết quả trên 44 bệnh nhân.<br /> Kết quả<br /> Số BN<br /> %<br /> <br /> A (chưa ñạt)<br /> 4<br /> 9<br /> <br /> B (ñạt)<br /> 3<br /> 6.8<br /> <br /> C (trung bình)<br /> 8<br /> 18<br /> <br /> D (khá)<br /> 17<br /> 39<br /> <br /> E (tốt)<br /> 12<br /> 27<br /> <br /> Số bệnh nhân đạt kết quả khá và tốt chiếm 66%. Nếu bệnh nhân tích cực luyện tập thì<br /> trong vòng 3 tháng, bệnh nhân đã có thể đạt được kết quả. Đối với những bệnh nhân quá ba<br /> tháng luyện tập mà chưa phát ra được âm “ợ”thì khó đạt được kết quả nói tốt.<br /> <br /> Những yếu tố liên quan đến kết quả luyện tập<br /> Trong số 44 bệnh nhân có trả lời về kết quả luyện tập, chúng tôi nhận thấy:<br /> Kết quả<br /> A<br /> Những yếu tố liên quan<br /> <br /> B<br /> <br /> C<br /> <br /> D<br /> <br /> E<br /> <br /> Có luyện tập tiếp tục tại nhà<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10<br /> <br /> Số lần luyện tập tại nhà(> 5<br /> lần)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7<br /> <br /> Có tập thể dục mỗi buổi sáng<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7<br /> <br /> 13<br /> <br /> 10<br /> <br /> Thời gian luyện giọng ≤ 03<br /> tháng<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4<br /> <br /> Ho ñàm nhiều<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> Không khó nuốt hoặc không<br /> bị nuốt ñau trong thời gian<br /> luyện tập<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 17<br /> <br /> 11<br /> <br /> Còn mang ống canule<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> Những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả luyện tập<br /> Chúng tôi ghi nhận những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả luyện tập như sau:<br /> - Những bệnh nhân thở yếu sẽ không đủ lực để tạo nên âm thanh thực qủan rõ và lớn.<br /> Vì vậy kết quả cho thấy bệnh nhân chỉ đạt ở mức trung bình và yếu.<br /> <br /> 120<br /> <br />