Khả năng phát triển tư duy địa lí cho học sinh khi sử dụng videoclip trong dạy học địa lí ở trường phổ thông

Chia sẻ: Trần Dự Trữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tiến hành nghiên cứu và đề cập đến một khía cạnh của việc sử dụng videoclip mang nội dung địa lý trong dạy học Địa lí ở bậc trung học phổ thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khả năng phát triển tư duy địa lí cho học sinh khi sử dụng videoclip trong dạy học địa lí ở trường phổ thông

Kû yÕu Héi th¶o khoa häc Khoa §Þa lÝ – Tr−êng §HSP Hµ Néi, 5/2005 Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cho häc sinh khi sö dông videoclip trong d¹y häc ®Þa lý ë tr−êng phæ th«ng Th.S Ng« ThÞ H¶i YÕn Khoa §Þa lÝ - Tr−êng §HSP Hµ Néi I. §Æt vÊn ®Ò Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê cã sù hç trî cña c¸c ch−¬ng tr×nh, phim khoa häc, phÇn mÒm m¸y tÝnh ®iÖn tö cã mang néi dung ®Þa lý nh− Discovery, PTP, Encata…. ®· vµ ®ang t¹o ra mét t− liÖu rÊt phong phó cho viÖc x©y dùng c¸c ®o¹n phim (Videoclip) víi c¸c môc ®Ých vµ h×nh thøc kh¸c nhau dïng ®Ó gi¶ng d¹y ®Þa lý. ChÝnh v× vËy hiÖn nay mét trong nh÷ng ph−¬ng tiÖn trùc quan cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc d¹y vµ häc ®Þa lý ë c¸c tr−êng phæ th«ng lµ viÖc sö dông videoclip mang néi dung ®Þa lý. B»ng nh÷ng h×nh ¶nh thËt, nguån ph−¬ng tiÖn trùc quan nµy ®· gióp cho gi¸o viªn mang ®−îc nh÷ng thùc tÕ cña thiªn nhiªn, cña c¸c hiÖn t−îng ®Þa lý, cña cuéc sèng vµo trong líp häc mét c¸ch sinh ®éng. §Æc biÖt quan träng h¬n lµ kh¶ n¨ng l«i kÐo vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh d¹y vµ häc, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cho häc sinh qua con ®−êng nhËn thøc khi sö dông ph−¬ng tiÖn nµy. Trong bµi b¸o nµy chóng t«i muèn ®Ò cËp ®Õn mét khÝa c¹nh cña viÖc sö dông videoclip mang néi dung ®Þa lý trong d¹y häc ®ã lµ: “Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cña häc sinh khi sö dông c¸c videoclip trong d¹y häc ®Þa lý ë tr−êng phæ th«ng“ II. Néi dung 1. TiÖn Ých cña viÖc sö dông Videoclip cã néi dung ®Þa lý trong d¹y vµ häc ®Þa lý Videoclip ®ã lµ nh÷ng mÈu phim ng¾n ®−îc x©y dùng víi nh÷ng néi dung môc ®Ých, h×nh thøc kh¸c nhau tõ c¸c ch−¬ng tr×nh cã néi dung ®Þa lý nh»m phôc vô cho viÖc t×m hiÓu, tham kh¶o c¸c vÊn ®Ò nh− vÒ ®éng ®Êt, nói löa, c¸c m¶ng kiÕn t¹o, sù t¹o nói, rõng nhiÖt ®íi...Vµ chóng cã hiÖu qu¶ rÊt ®Æc biÖt trong viÖc sö dông ®Ó gi¶ng d¹y ®Þa lý ë tr−êng phæ th«ng. Cô thÓ lµ: + Cã kh¶ n¨ng thu hót häc sinh vµ t¹o nªn sù høng thó cho ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh nh−: 131
+ Cã thÓ mang nh÷ng ®iÓm rÊt xa vµo trong líp häc. + Cã thÓ lµm cho quan ®iÓm râ rµng h¬n. + Cã thÓ tiÕt kiÖm thêi gian khi gi¶i thÝch mét néi dung, kh¸i niÖm khã. + Cã thÓ ®−a ra mét lo¹t c¸c Ên t−îng h×nh ¶nh vÒ sù thay ®æi thêi gian trong viÖc liªn hÖ c¸c sù kiÖn ®Þa lý mµ c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c khã cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. + Trong qu¸ tr×nh sö dông Videoclip cßn t¹o ra hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng gióp cho häc sinh h×nh thµnh qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cña m×nh ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn t− duy l·nh thæ, c¶m gi¸c vÒ ®Þa ®iÓm. + ViÖc sö dông videoclip trong d¹y häc ®Þa lý phï hîp víi thùc tr¹ng c¬ së vËt chÊt cña c¸c tr−êng phæ th«ng hiÖn nay cña n−íc ta. Nãi tãm l¹i viÖc sö dông c¸c Videoclip trong d¹y häc ®Þa lý ®· vµ ®ang ®−îc ®«ng ®¶o c¸c gi¸o viªn bé m«n quan t©m vµ ®−îc sö dông réng r·i ë c¸c tr−êng phæ th«ng nhê tÝnh tiÖn tÝch cña chóng. 2. Con ®−êng nhËn thøc cña häc sinh khi t×m hiÓu vµ sö dông c¸c videoclip trong c¸c tiÕt häc ®Þa lý ë tr−êng phæ th«ng Nh÷ng h×nh ¶nh mµ häc sinh xem ®−îc trong ®o¹n phim ®· ¶nh h−ëng ®Õn c¶m gi¸c vÒ ®Þa ®iÓm mµ n¬i häc sinh còng nh− sù nhËn thøc cña häc sinh ®Õn c¸c hiÖn t−îng ®Þa lý. §iÒu nµy ®−îc ph¶n ¸nh qua con ®−êng nhËn thøc tõ quan s¸t ®Õn ®¸nh gi¸ kÕt luËn, tõ ph©n tÝch cho ®Õn tæng hîp kh¸i qu¸t vµ nã ®−îc biÓu hiÖn qua c¸c b−íc sau. B−íc 1: Quan s¸t nhËn thøc: §©y lµ kh©u ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh khi xem c¸c ®o¹n phim. Häc sinh cÇn quan s¸t vµ biÕt ®−îc: §Æc ®iÓm chÝnh cña ®o¹n phim lµ g×? VÊn ®Ò nµo ®−îc ®o¹n phim ®Ò cËp ®Õn? Èn ý cña ng−êi lµ g×? B−íc 2: §Þnh nghÜa vµ miªu t¶: Sau khi quan s¸t th× häc sinh cã thÓ miªu t¶, gîi ý tr×nh bµy c¸c hái ®Þa lý ®Ó ®−a ra c¸c ®Þnh nghÜa h−íng tíi sù t×m hiÓu bµi häc. C¸c c©u hái nh−: "ë ®©u?", “C¸i g× ?” , “X¶y ra nh− thÕ nµo?”, “T¹i sao?” v.v B−íc 3: Ph©n tÝch: Víi sù gióp ®ì vµ tæ chøc cña gi¸o viªn, häc sinh t×m hiÓu vµ ph©n tÝch c¸c th«ng tin thu ®−îc tõ ®o¹n phim vµ kÕt hîp víi c¸c chøng cø ®Ó chøng minh phï hîp víi néi dung häc. 132
B−íc 4: §¸nh gi¸ vµ kÕt luËn: Sau khi ®· quan s¸t, miªu t¶, vµ ph©n tÝch häc sinh cã thÓ ®−a ra ®¸nh gi¸ vµ ®−a ra c¸c kÕt luËn cho ®o¹n phim. B−íc 5: QuyÕt ®Þnh tr×nh bµy kÕt qu¶ nhËn thøc cña m×nh cã thÓ cã nh÷ng ph¸t hiÖn míi, cã nh÷ng quyÕt ®Þnh míi lµm thay ®æi th¸i ®é cña b¶n th©n häc sinh khi xem xong ®o¹n phim. Cã thÓ tãm l¹i con ®−êng nhËn thøc cña häc sinh khi t×m hiÓu vµ sö dông c¸c videoclip trong d¹y häc ®Þa lý th«ng qua s¬ ®å sau: Quan s¸t §Þnh nghÜa Ph©n tÝch §¸nh gi¸ vµ QuyÕt nhËn thøc miªu t¶ gi¶i thÝch kÕt luËn ®Þnh 3. Mét sè kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cña häc sinh khi sö dông videoclip a. Kh¶ n¨ng kh¸m ph¸ nhËn thøc Nh− chóng ta ®· biÕt h×nh ¶nh cã ¶nh h−ëng quan trong ®Õn viÖc häc sinh nhËn thøc vÒ c¸c ®iÓm ë xa. C¸c ho¹t ®éng n·o cã thÓ gióp häc sinh nhËn ra nh÷ng vÞ trÝ, n¬i chèn cô thÓ. Chóng ta cã thÓ lµm giµu trÝ t−ëng t−îng cña häc sinh nh− viÖc chiÕu mét ®o¹n phim kh«ng lêi vµ yªu cÇu häc sinh cè g¾ng nhËn ra ®Þa ®iÓm hoÆc miªu t¶ nh÷ng h×nh ¶nh mµ hä nhËn thÊy. VD: Khi d¹y bµi “Sù ph©n bè sinh vËt vµ ®Êt trªn Tr¸i ®Êt”(§Þa lý líp 10) gi¸o viªn cã thÓ chiÕu ®o¹n phim kh«ng lêi vÒ c¸c th¶m thùc vËt trªn Tr¸i §Êt vµ h−íng dÉn häc sinh cè g¾ng nhËn ra c¸c khu vùc ph©n bè cña tõng th¶m thùc vËt. Nh− thÊy rõng l¸ kim th× ph©n bè ë ®©u, khÝ hËu ë ®ã nh− thÕ nµo?... Mét c¸ch kh¸c lµ cã thÓ cho häc sinh viÕt hoÆc tr×nh bµy nh÷ng nhËn thøc cña m×nh vÒ mét ®Þa ®iÓm hay mét vÊn ®Ò nµo ®ã cña ®Þa lý tr−íc khi xem phim. Sau ®ã ®Ó häc sinh kiÓm tra møc ®é nhËn thøc hoÆc cã thÓ thay ®æi nhËn thøc sau khi xem phim. VD: Khi d¹y bµi “Tr¸i ®Êt vµ thuyÕt cÊu t¹o m¶ng” cã thÓ ®−a ra c©u hái hoÆc gîi ý c¸c gi¶ thuyÕt cho häc sinh tr−íc khi chiÕu ®o¹n phim vÒ “sù dÞch chuyÓn cña c¸c m¶ng kiÕn t¹o” nh−: 133
+ Theo c¸c em th× c¸c m¶ng kiÕn t¹o ®øng yªn hay lµ cã sù chuyÓn dÞch? + NÕu cã sù chyÓn dÞch th× sÏ x¶y ra c¸c hiÖn t−îng g×? v.v Häc sinh cã thÓ ®èi chiÕu c¸c nhËn ®Þnh cña m×nh vµ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh thay ®æi nhËn thøc khi xem xong ®o¹n phim. Nh− vËy víi sö dông videoclip trong d¹y häc ®Þa lý ë tr−êng phæ th«ng víi c¸ch x©y dùng kh¸c nhau cã thÓ t¨ng c−êng c¸c ho¹t ®éng n·o cña häc sinh vµ lµm giµu trÝ t−ëng t−îng cña c¸c em th«ng qua con ®−êng nhËn thøc. b. Kh¶ n¨ng h×nh thµnh c¸ch m« t¶ ®Þa lý Mét trong sè c¸ch rÊt hay ®Ó ph¸t triÓn vèn tõ vùng vµ c¸ch diÔn t¶ ®Þa lý cho häc sinh lµ sö dông videoclip kh«ng lêi hoÆc víi nót t¹m dõng sau ®ã cã thÓ ®−a cho häc sinh mét ®Ò c−¬ng ph¸c th¶o vÒ c¶nh chiÕu trong phim vµ yªu cÇu häc sinh miªu t¶ nh− vÒ h×nh d¸ng, cÊu t¹o, mµu s¾c,… nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn vèn tõ vùng ®Þa lý ®ång thêi t¹o ra mét qu¸ tr×nh nhËn thøc cho häc sinh. HoÆc c¸ch kh¸c lµ cho häc sinh quan s¸t h×nh ¶nh ®Ó ®iÒn tõ vµo chç trèng. C¸ch thøc nµy ®Æc biÖt cã −u viÖt cho gi¸o viªn d¹y ®Þa lý ë cÊp phæ th«ng c¬ së. c. Kh¶ n¨ng gi¶i thÝch c¸c hiÖn t−îng ®Þa lý Cã rÊt nhiÒu ch−¬ng tr×nh, phim khoa häc ®Þa lý sö dông c¸c bµi thuyÕt tr×nh b»ng h×nh ¶nh ®Ó gi¶i thÝch c¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh hoÆc t¹o nªn cña hiÖn t−îng ®Þa lý nh− qu¸ tr×nh h×nh thµnh b·o, m« t¶ sù chuyÓn ®éng cña c¸c lôc ®Þa, qu¸ tr×nh h×nh thµnh nói. Nh÷ng h×nh ¶nh nµy rÊt bæ Ých v× chóng rót ng¾n thêi gian liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh khã cã thÓ quan s¸t trong lóc chóng diÔn ra. §Æc biÖt lµ gióp cho häc sinh nhanh chãng hiÓu vµ gi¶i thÝch ®−îc c¸c hiÖn t−îng ®Þa lý mµ c¸c ph−¬ng tiÖn trùc quan kh¸c khã cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. Ngoµi ra viÖc sö dông videoclip trong tiÕt d¹y ®Þa lý cßn gióp cho häc sinh cã kh¶ n¨ng kh¸m ph¸ vÊn ®Ò, ®¸nh gi¸ c¸c quan ®iÓm cña ng−êi kh¸c vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã. Vµ cã thÓ gióp cho häc sinh cã nhiÒu c¸c gãc nh×n víi c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c nhau trªn thÕ giíi. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy nh»m gióp häc sinh cã mét kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cña m×nh b»ng viÖc ph¸t triÓn c¸c c¶m gi¸c vÒ ®Þa ®iÓm th«ng qua c¸c videoclip mang néi dung ®Þa lý. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ vËn dông gi¸o cô trùc quan nµy vµo gi¶ng d¹y mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®ßi hái cÇn ph¶i cã mét sè ®iÒu kiÖn nh−: 134
- Gi¸o viªn cÇn ph¶i biÕt thu nhËp nh÷ng b¨ng h×nh, videoclip liªn quan ®Õn ®Þa lý. Ph¶i biÕt x©y dùng vµ lùa chän sao cho c¸c videoclip phï hîp vµ ®¶m b¶o chÊt l−îng cao vÒ néi dung, h×nh ¶nh, ©m thanh... - Gi¸o viªn cÇn ph¶i cã nh÷ng h−íng dÉn vµ g©y høng thó cho häc sinh, mang ®Õn cho häc sinh mét ý t−ëng râ rµng lµ hä cÇn ph¶i lµm g× khi xem c¸c ®o¹n videodip. - Cã mét m«i tr−êng chÊt l−îng cao nh− cã phßng tèi, mµu ¶nh lín... - Ph¶i ph©n bè thêi gian, cÊu tróc tiÕt d¹y hîp lý ®Ó häc sinh cã kh¶ n¨ng trao ®æi, thÓ hiÖn quan ®iÓm c¸ nh©n, xö lý th«ng tin vµ ®iÒu chØnh nhËn thøc cña b¶n th©n. III. KÕt luËn Trªn ®©y lµ nh÷ng ®¸nh gi¸ b−íc ®Çu cña chóng t«i vÒ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cho häc sinh khi sö dông videodip mang néi dung ®Þa lý vµo trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc ®Þa lý ë tr−êng phæ th«ng. Chóng t«i cho r»ng triÓn väng cña viÖc øng dông ph−¬ng tiÖn d¹y häc nµy lµ rÊt to lín nhÊt lµ viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t− duy ®Þa lý cho häc sinh. Vµ th«ng qua viÖc sö dông ph−¬ng tiÖn nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lý ë c¸c tr−êng phæ th«ng hiÖn nay, mét vÊn ®Ò ®ang cßn nhiÒu bøc xóc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. §Æng V¨n §øc – NguyÔn Thu H»ng. 2003. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Þa lý theo h−íng tÝch cùc. NXB. §¹i häc S− ph¹m. 2. T« Xu©n Gi¸p. Ph−¬ng tiÖn d¹y häc. NXB Gi¸o dôc, 1977. 3. NguyÔn Träng Phóc. 2001. Ph−¬ng tiÖn kü thuËt trong d¹y häc ®Þa lý. NXB §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi. 4. David Lambert and David Balderstone.2000. Learning to teach geografluy in the secondary school. Institute of Education, University of Lon don. 135