Khám phá lược sử loài người cùng Sapiens - Nguyễn Thủy Chung (dịch)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:481

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sapiens đưa chúng ta vào một chuyến đi kinh ngạc qua toàn bộ lịch sử loài người, từ những gốc rễ tiến hóa của nó đến thời đại của chủ nghĩa tư bản và kỹ thuật di truyền, để khám phá tại sao chúng ta đang trong những điều kiện sinh sống hiện tại. Cùng tham khảo nội dung chi tiết cuốn sách "Sapiens: Lược sử loài người" dưới đây nhé

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khám phá lược sử loài người cùng Sapiens - Nguyễn Thủy Chung (dịch)

Mục lục Bắt dầu Dấu mốc Thời gian của Lịch sử Phần Một 1 Một động vật vô nghĩa, không quan trọng Những bộ Xương khô trong Tủ áo ẩn sau tường Phí tổn của sự Suy nghĩ Một cuộc chạy đua của những người nấu bếp Những người chăm sóc cho những anh em của chúng ta 2 Cây của sự Hiểu biết Truyền thuyết về công ty ô tô Peugeot Vượt qua Genome Lịch sử và Sinh học 3 Một ngày trong Đời sống của người Nam và Nữ đầu tiên Xã hội Giàu có Nguyên thủy Nói chuyện Hồn ma Bóng Quế Hòa bình hay chiến tranh? Bức màn của Im lặng 4 Trận Lụt Lớn Phạm tội như đã bị Lên án Phần Hai Cuộc Cách mạng Nông nghiệp 5 Sự Lừa đảo lớn nhất của lịch sử Cái bẫy Xa hoa Sự Can thiệp Thần linh Những Nạn nhân của Cách mạng 6 Xây những tổ chức xã hội theo dạng Pyramid Sự Ra đời của Thời Tương lai Trật tự Tưởng tượng Những người thực sự tin tưởng Những Bức tường Nhà tù 7 Trí nhớ chất chứa quá mức
Đã ký tên, Kushim Những Kỳ diệu của Guồng máy Hành chính. Ngôn ngữ của những con số 8 Không có Công lý trong Lịch sử Vòng tai ác Tinh khiết ở nước Mỹ Ông và Bà Phái tính và giới tính Có gì tốt đẹp đến thế về đàn ông? Sức mạnh Bắp thịt Cặn bã của xã hội Những gene trưởng tộc phụ quyền Phần thứ ba Sự Thống nhất của Loài người 9 Mũi tên của Lịch sử Vệ tinh Do thám Viễn ảnh Toàn cầu 10 Mùi thơm của ĐồngTiền Cái đó bao nhiêu tiền? Những Vỏ Sò và Thuốc lá Đồng tiền hoạt động thế nào? Phúc âm của Vàng Giá của Đồng Tiền 11 Những Tầm nhìn đế quốc Một Đế quốc là gì? Những Đế quốc Tàn ác Phi nhân? Đó là cho sự tốt lành của riêng bạn Khi Họ trở thành Chúng ta Vòng Tuần hoàn Đế quốc Những Người Tốt và những Kẻ Xấu trong Lịch sử Đế quốc Toàn cầu Mới 12 Luật của Tôn Giáo Cắt cổ Cừu dâng Gót [2] Những Lợi ích của sự thờ cúng thần tượng Gót chỉ Một Trận Chiến giữa Thiện và Ác
Luật của Tự nhiên 13 Bí mật của thành công 1. Ý kiến sai lầm về sự nhận biết muộn 2. Lịch sử Mù loà Phần Bốn Cuộc Cách mạng Khoa học 14 Khám phá Sự không biết Người Ngu dốt Giáo điều khoa học Kiến thức là Sức mạnh Lý tưởng về Tiến bộ Ông chồng già giàu sụ của Khoa học 15 Hôn nhân giữa Khoa học và Đế quốc Tại sao châu Âu? Não thức của Chinh phục Những Bản đồ có Khoảng trống Xâm lăng từ ngoài không gian Những loài nhện hiếm và những chữ viết không đọc được 16 Tín ngưỡng Tư bản Một cái Bánh nướng to dần Columbus tìm kiếm một nhà đầu tư Nhân danh Tư bản Sự Sùng bái Thị trường Tự do Hoả ngục Tư bản 17 Những Bánh xe của Kỹ nghệ Bí mật trong Xó bếp Một Biển mênh mông của Năng lượng Đời sống trên dây chuyền sản xuất Thời đại của Mua Sắm 18 Một cuộc cách mạng thường trực Thời hiện đại Sự Sụp đổ của Gia đình và Cộng đồng Những Cộng đồng Tưởng tượng Chuyển dịch Không ngừng Hòa bình trong Thời chúng ta Đế quyền Hưu trí
Nữ thần Hoà bình ôm bom Nguyên tử 19 Và sau đó Họ đã Sống trong Hạnh phúc Mãi mãi Tính sổ Hạnh phúc Hạnh phúc Hóa chất Ý nghĩa của Đời sống Hãy tự biết mình 20 Sự Chấm dứt của Homo Sapiens Của Chuột và Người Sự trở lại của người Neanderthal Một Sự sống khác Điểm Độc nhất Tiên tri Frankenstein Lời bạt: Con Thú đã thành một Gót
Yuval N. Harari – Sapiens: một Lịch sử Ngắn gọn của loài Người Nguồn: http://chuyendaudau.blogspot.ca Nội dung Phần Một: Cuộc Cách mạng Nhận thức 1. Một động vật vô nghĩa, không quan trọng 2. Cây của sự Hiểu biết 3. Một ngày trong đời sống của người nam và nữ nguyên thuỷ 4. Trận Lụt lớn Phần Hai: Cuộc Cách mạng Nông nghiệp 5. Lừa đảo lớn nhất của lịch sử 6. Xây những tổ chức xã hội theo dạng Pyramid 7. Trí nhớ chất chứa quá mức 8. Không có Công lý trong Lịch sử Phần Ba: Sự thống nhất của Loài người 9. Mũi tên của Lịch sử 10. Mùi của ĐồngTiền 11. Những Tầm nhìn Đế quốc 12. Luật của Tôn Giáo 13. Bí mật của sự Thành công Phần Bốn: Cuộc Cách mạng Khoa học 14. Biết được về sự Không-biết 15. Hôn nhân giữa Khoa học và Đế quốc 16. Tín ngưỡng tư bản 17. Những Bánh xe của Kỹ nghệ
18. Một cuộc Cách mạng Thường trực 19. Và sau đó họ đã sống mãi mãi trong hạnh phúc 20. Sự Chấm dứt của Homo Sapiens
Dấu mốc Thời gian của Lịch sử 13,5 tỉ năm-Vật chất và năng lượng xuất hiện. Bắt đầu của vật lý. Những atoms và molecules xuất hiện. Bắt đầu của Hóa học. 4,5 tỉ năm-Thành hình của hành tinh Quả đất. 3,8 tỉ năm-Sự xuất hiện của những cấu trúc sống, những sinh vật. Bắt đầu của Sinh học. 6.000.000-Bà tằng tổ cố ...cố ...cố ngoại cuối cùng chung của con người và chimpanzees. 2.500.000-Sự phát triển của chi Homo ở châu Phi. Dụng cụ bằng đá đầu tiên. 2.000.000-Loài Người lan từ châu Phi tới lục địa Âu-Á. Sự tiến hoá của những loài người khác nhau. 500.000-Người Neanderthal tiến hóa ở châu Âu và Trung Đông. 300,000-Dùng lửa hàng ngày. 200.000-Homo sapiens tiến hóa ở Đông Phi. 70,000-Cuộc Cách mạng Nhận thức. Sự xuất hiện của ngôn ngữ nói những điều tưởng tượng. Bắt đầu của Lịch sử. Sapiens lan ra khỏi châu Phi. 45.000-Sapiens định cư ở châu Australia. Megafauna của Australia tuyệt chủng 30.000-Tuyệt chủng của người Neanderthal. 16.000-Sapiens định cư ở châu Mỹ. Tuyệt chủng của Megafauna của châu Mỹ. 13.000-Tuyệt chủng của Homo floresiensis. Homo sapiens là loài người duy nhất còn sống sót. 12,000-Cuộc Cách mạng Nông nghiệp. Sự Thuần hoá của Thực vật và Động vật. Định cư lâu dài.
5000-Những vương quốc đầu tiên, chữ viết và tiền bạc. Những tôn giáo tin- có-nhiều-gót. 4250-Đế quốc đầu tiên – Đế quốc Akkad của Sargon. 2.500-Sáng chế ra tiền đúc – một tiền tệ phổ quát. Đế quốc Persia – một trật tự chính trị phổ quát “vì lợi ích của tất cả mọi người” Đạo Phật ở India – một chân lý phổ quát “để giải thoát tất cả chúng sinh khỏi đau khổ”. 2.000-Đế quốc Hán ở nước Tàu. Đế quốc Roma ở vùng biển Mediterranean. Đạo Kitô 1.400-Đạo Islam. 500-Cuộc Cách mạng Khoa học. Nhân loại thừa nhận sự Không-biết của mình, và bắt đầu có được sức mạnh chưa từng có. Người Âu bắt đầu chinh phục châu Mỹ và những đại dương. Toàn thể hành tinh trở thành một đấu trường lịch sử duy nhất. Sự nổi lên của chủ nghĩa Tư bản. 200-Cuộc Cách mạng Kỹ nghệ. Nhà nước và thị trường thay thế Gia đình và cộng đồng. Sự tuyệt chủng hàng loạt của những loài thực vật và động vật. Hiện tại-Loài người vượt qua những ranh giới của hành tinh Quả đất. Vũ khí nguyên tử đe dọa sự sống còn của loài người. Những cơ cấu sinh vật đang ngày càng định hình bởi thiết kế thông minh hơn là bởi chọn lọc tự nhiên. Tương lai-Thiết kế thông minh sẽ trở thành nguyên tắc cơ bản của sự sống? Superhumans thay thế Homo sapiens?
Từ bìa sách 1. “Tôi khuyến khích tất cả chúng ta, dẫu có những tin tưởng tín ngưỡng nào, để đặt câu hỏi về những thuật kể cơ bản về thế giới chúng ta, để nối những phát triển ngày xưa với những quan tâm ngày nay, và để không sợ hãi những vấn đề tranh luận” (Tác giả) 2. Một trăm nghìn năm trước đây, ít nhất có sáu loài của con người cư ngụ trên mặt đất. Ngày nay chỉ còn một. Chúng ta. Homo Sapiens Tại sao loài người chúng ta đã thành công trong cuộc chiến chiếm ngôi thống trị? Tại sao những tổ tiên kiếm ăn bằng săn bắn hái lượm của chúng ta đã đi đến cùng nhau thành lập những thành phố và những vương quốc? Tại sao chúng ta đã đi đến tin tưởng vào những gót, những quốc gia, và những quyền con người? tin cậy vào tiền bạc, sách vở, và luật pháp, và chịu nô lệ bởi guồng máy hành chính, lý thuyết đề cao tiêu thụ hàng hoá, và chạy theo sau chân của hạnh phúc? Và thế giới chúng ta sẽ giống như thế nào trong nghìn năm sắp tới? Táo bạo, mở ra những tầm xa rộng, khơi động khiêu khích. Sapiens thách thức tất cả mọi sự vật việc chúng ta nghĩ chúng ta đã biết về con người: niềm tin của chúng ta, hành động của chúng ta, quyền năng của chúng ta ,... và tương lai của chúng ta. 3. Sapiens, cuốn sách này, đưa chúng ta vào một chuyến đi kinh ngạc sững
sờ qua toàn bộ lịch sử loài người, từ những gốc rễ tiến hóa của nó đến thời đại của chủ nghĩa tư bản và kỹ thuật di truyền, để khám phá tại sao chúng ta đang trong những điều kiện sinh sống hiện tại. Sapiens tập trung vào các quá trình quan trọng đã định hình loài người và thế giới quanh nó, chẳng hạn như sự ra đời của sản xuất nông nghiệp, việc tạo ra tiền, sự lan truyền của những tôn giáo, và sự nổi lên của những nhà nước quốc gia. Không giống như những quyển sách khác cùng loại, Sapiens đã có một lối tiếp cận liên ngành học, bắc cầu qua những khoảng cách giữa lịch sử, sinh học, triết học và kinh tế theo một lối trước đây chưa từng có. Hơn nữa, lấy cả quan điểm vĩ mô và vi mô, Sapiens truyền tải không chỉ những gì đã xảy ra và tại sao, nhưng cũng còn qua lịch sử nếu đã như thế đó, những cá nhân trong lịch sử đó đã cảm nhận nó như thế nào. Câu hỏi lớn và sâu của Harari là: chúng ta thực sự muốn gì? Có cách nào để đạt được hạnh phúc cho con người chúng ta, hoặc thậm chí liệu chúng ta có biết được nó là gì hay không? Nhiều những dẫn gợi của ông đến đạo Phật, và sự quan tâm ghi nhận của ông với thực hành suy tưởng thiền định, nhắc nhở đến thao thức của đạo Phật với khổ đau và ý tưởng làm vơi khổ đau con người, qua sự chấm dứt những ham muốn bất tận, ngầm cho chúng ta hiểu diễn giải của ông về những thăng trầm của lịch sử. Trong cốt lõi của nó,Sapiens biện luận rằng chúng ta không biết về bản thân chúng ta, huống chi biết được những nhu cầu của những loài sinh vật khác. Chúng ta đã quá thường xuyên bị những tưởng tượng hư cấu của chúng ta lừa dối. Lịch sử cũng là một hư cấu, nhưng một hư cấu đã được kiềm chế bởi thực tại và biện luận: một hình thức của huyền thoại – một hư cấu hữu ích – khiến nó có thể mang lại sự giác ngộ của sự tự biết chính mình.
4. Giáo Sư Yuval Noah Harari sinh ở Haifa, Israel, năm 1976. Ông nhận bằng Tiến sĩ từ Đại học Oxford vào năm 2002, hiện là giảng viên Khoa Lịch sử, Đại học Hebrew ở Jerusalem. Ông chuyên về lịch sử thế giới, lịch sử thời Trung cổ và lịch sử quân sự. Nghiên cứu hiện nay của ông tập trung vào những câu hỏi khái quát lớn, loại như: quan hệ giữa lịch sử và sinh học là gì? Sự khác biệt chủ yếu giữa Homo sapiens và các động vật khác là gì? Có công lý trong lịch sử không? Liệu lịch sử có một hướng đi? Có phải con người trở nên hạnh phúc hơn không như lịch sử đã đang diễn ra? Prof. Harari cũng dạy một giảng khoá mở online MOOC (Massive Open Online Course) Tóm tắt lịch sử của nhân loại. Hơn 80.000 sinh viên đến từ khắp thế giới đã tham dự giảng khoá này, lần đầu trong năm 2013. Lần thứ hai, trong ba tuần đầu tiên, bắt đầu vào tháng Tám năm 2014, đã có 30.000 sinh viên ghi tên tham dự. Tập sách Sapiens này, xem như bản in của giảng khoá, đã nằm trong danh sách những sách quốc tế bán chạy nhất, và được xuất bản trên khắp thế giới, trong gần 30 thứ tiếng. Prof. Harari hai lần đoạt giải Giải thưởng Polonsky, hàng năm dành cho cộng đồng giảng dạy của trường đại học Hebrew Jerusalem, bộ môn khoa học Nhân văn, về tính Sáng tạo và Độc đáo (Polonsky Prizes for Creativity and Originality), trong những năm 2009 và 2012. Năm 2011, ông đoạt giải thưởng Moncado của Hội Lịch sử quân sự (Mỹ) cho các bài viết xuất sắc về lịch sử quân sự. Năm 2012 ông được bầu vào Viện Hàn lâm Khoa học những người Israel trẻ tuổi (Young Israeli Academy of Sciences). Ông đã xuất bản nhiều sách và bài báo, trong đó có: Sapiens: A Brief History of Humankind. (London: Harvill Secker, 2014); The Ultimate Experience: Battlefield Revelations and the Making of Modern War Culture, 1450- 2000 (Houndmills: Palgrave-Macmillan, 2008); Special Operations in the Age of Chivalry, 1100-1550 (Woodbridge: Boydell & Brewer, 2007).
Sapiens: một Lịch sử Ngắn gọn của loài Người
Phần Một Cuộc Cách mạng Nhận thức Hình 1. Một dấu tay con người làm khoảng 30.000 năm trước đây, trên những bức tường của hầm Chauvet-Pont-d’Arc ở miền nam nước Pháp. Ai đó đã cố gắng như để nói, “Tôi đã ở đây!”
1 Một động vật vô nghĩa, không quan trọng Khoảng 13,5 tỉ năm trước, vật chất, năng lượng, thời gian và không gian đã trở thành hiện hữu trong những gì được biết như là Big Bang. Câu chuyện của những đặc trưng cơ bản này của vũ trụ chúng ta được gọi là Vật lý. Khoảng 300.000 năm sau sự xuất hiện của chúng, vật chất và năng lượng đã bắt đầu pha trộn nhau vào thành những cấu trúc phức tạp, gọi là những atom, chúng sau đó kết hợp thành những molecule. Câu chuyện của những atom, molecule và những tác động lẫn nhau của chúng được gọi là Hóa học. Khoảng 3,8 tỉ năm trước đây, trên một hành tinh gọi là Quả đất, một số những molecule nào đó đã kết hợp để tạo thành những cấu trúc đặc biệt lớn và chi li phức tạp được gọi là những cấu trúc sống, hay những sinh vật. Câu chuyện của những sinh vật được gọi là Sinh học. Khoảng 70.000 năm trước đây, những sinh vật thuộc loài Homo Sapiens đã bắt đầu thành hình những cấu trúc ngay cả còn phức tạp hơn, gọi là những văn hóa. Sự phát triển tiếp sau đó của những văn hóa này của con người được gọi là Lịch sử. Ba cuộc cách mạng quan trọng đã định hình cho tiến trình của lịch sử: Cuộc Cách mạng Nhận thức đã phát khởi lịch sử, khoảng 70.000 năm trước đây. Cuộc Cách mạng Nông nghiệp đã làm nó tăng vận tốc thêm lên, khoảng 12.000 năm trước. Cuộc Cách mạng Khoa học, vốn bắt đầu tiến hành chỉ 500 năm trước, cũng rất có thể chấm dứt lịch sử và bắt đầu một một gì đó hoàn toàn khác biệt. Quyển sách này kể câu chuyện về ba cuộc cách mạng này đã có ảnh hưởng như thế nào vào loài người và những sinh vật đồng hành của họ. Đã có những con người từ rất lâu trước khi có lịch sử. Những động vật rất giống như con người hiện đại, đầu tiên đã xuất hiện vào khoảng 2,5 triệu năm về trước. Nhưng trong chuỗi những thế hệ dài không đếm nổi, họ đã không có gì nổi bật so với vô vàn những sinh vật khác cùng chia sẻ môi trường sinh thái với họ. Khoảng 2 triệu năm trước đây, trong một chuyến đi bộ đường dài giữa thiên nhiên hoang dã ở Đông Phi, bạn rất có thể đã gặp một khuôn hình quen thuộc của những nhân vật người: những bà mẹ đăm chiêu âu yếm đang ôm
giữ những trẻ sơ sinh của họ, và những trẻ em vô tư đang chơi trong bùn; những thanh niên có tính khí nóng máu bực dọc chống lại những mệnh lệnh của xã hội, và những người già mệt mỏi chỉ muốn được bỏ mặc trong yên bình; những kẻ đầy nam tính vỗ ngực tự tôn, khi gắng gây ấn tượng với phái đẹp địa phương, và những trưởng tộc già lão khôn ngoan, là người đã từng nhìn thấy tất cả những sự việc đó rồi. Những con người sơ khai này, đã yêu, đã chơi, đã thành hình những tình bạn thân thiết, và đã tranh đua để dành địa vị và quyền lực – nhưng những con chimpanzee, những con baboon, và những con voi cũng đã đều làm như vậy. Không có gì đặc biệt về họ. Không ai, ít nhất là tất cả chính những con người này, không hề có đến một ý tưởng dù mơ hồ rằng con cháu của họ sẽ một ngày đi bộ trên mặt trăng, phân vỡ hạt atom, thấu hiểu được ký hiệu di truyền, và viết những sách lịch sử. Điều quan trọng nhất để biết về con người thời tiền sử là rằng họ là những động vật không đáng kể, gây tác động vào môi trường của họ, không nhiều hơn loài gorilla, loài đom đóm, hay loài jellyfish. Những nhà sinh vật học phân loại sinh vật vào thành những loài. Động vật được nói là thuộc cùng loài nếu chúng có khuynh hướng giao hợp với nhau, sinh sản những con cái cũng lại có khả năng sinh sản. Loài ngựa và loài lừa có cùng một tổ tiên mới gần đây, và vẫn còn có chung nhiều đặc điểm thể chất. Nhưng chúng cho thấy ít có quan tâm tình dục với nhau. Chúng sẽ giao hợp nếu được dẫn dụ để làm như vậy – nhưng con của chúng, được gọi là con la, là vô sinh. Những đột biến trong DNA của lừa có thể do đó không bao giờ truyền sang ngựa, hoặc ngược lại. Hai loại động vật do đó được xem là hai loài riêng biệt, di chuyển dọc theo những đường tiến hóa riêng biệt. Ngược lại, một con chó giống bulldog và một con chó giống spaniel có thể trông rất khác biệt, nhưng chúng đều là thành viên của cùng một loài, cùng chia sẻ một “ao” DNA chung. Chúng sẽ sẵn sàng vui thích giao hợp với nhau, và những con chó con của chúng sẽ lớn lên và sẽ bắt cặp với những con chó khác, và lại sẽ sinh sản thêm nhiều những con chó con khác nữa. Loài sinh vật vốn đã tiến hóa từ một tổ tiên chung được gom lại dưới cùng một đề mục gọi là “chi” (“genus” số nhiều là “genera”) Sư tử, hổ, báo và báo đốm là những loài khác biệt trong cùng một chi làPanthera. Những nhà sinh vật học đặt tên những sinh vật với một tên Latin gồm hai phần, tên chi tiếp đến tên loài. Sư tử, lấy thí dụ, được gọi là Panthera leo, loài leo thuộc chi Panthera. Giả định là, tất cả mọi người đọc quyển sách này là một Homo
Sapiens – chi “người” (Homo) thuộc loài “khôn ngoan” (Sapiens). Những “chi”, đến phiên, chúng được gộp vào thành những “họ”, hay những gia đình (families), chẳng hạn như họ mèo (sư tử, báo cheetah, mèo nhà), họ chó (chó sói, cáo, chó rừng) và họ voi (voi, mammoths, mastodons). Tất cả những thành viên của một gia đình truy dõi dòng họ của mình ngược về một tổ phụ nam hay nữ. Tất cả những họ mèo, lấy thí dụ, từ những mèo nhà nhỏ nhất đến những con sư tử hung dữ nhất, chia sẻ một tổ tiên mèo chung, sống khoảng 25 triệu năm trước đây. Homo Sapiens, cũng thế, thuộc về một gia đình. Thực tế vô vị tầm thường này đã thường là một trong những bí mật được gìn giữ chặt chẽ nhất trong lịch sử. Homo Sapiens đã từ lâu, vẫn thích tự xem mình như tách biệt với những loài động vật, như một trẻ mồ côi, bị lấy mất gia đình, thiếu anh chị em ruột hay anh chị em họ, và quan trọng nhất, không cha không mẹ. Nhưng đó đúng là không phải vậy. Dù, thích hay không thích; chúng ta đều là những thành viên của một gia đình lớn và đặc biệt ồn ào, gọi là họ ape lớn. Những họ hàng còn sống gần nhất của chúng ta gồm loài chimpanzee, gorilla và orang-utans; Loài chimpanzee là gần nhất. Khoảng 6 triệu năm trước, một con ape nữ đơn độc đã có hai con gái. Một đã trở thành tổ tiên của tất cả những chimpanzee, một kia là bà tằng tổ cố ngoại riêng của chúng ta. Những bộ Xương khô trong Tủ áo ẩn sau tường Homo Sapiens đã dấu diếm một bí mật ngay cả còn gây xáo động lo lắng hơn. Không chỉ chúng ta thực đã có một số lượng đông đảo gồm những anh em họ không-văn minh, đã có một thời chúng ta hầu như có một số không ít những anh chị em ruột nữa. Chúng ta đã quen với suy nghĩ về chúng ta như những con người duy nhất, vì trong 10.000 năm vừa qua, loài động vật chúng ta đã quả thực là loài người duy nhất ở quanh đây. Tuy nhiên, ý nghĩa thực sự của từ “con người” là “một động vật thuộc chi Homo”, và đã từng có nhiều những loài khác của chi này bên cạnh Homo Sapiens. Thêm nữa, như chúng ta sẽ thấy trong chương cuối của tập sách, trong tương lai không xa chúng ta có thể lại phải tranh đua với những con ngườikhông-Sapiens. Để làm rõ điểm này, tôi sẽ thường sử dụng từ “Sapiens” để chỉ những thành viên của loàiHomo Sapiens, trong khi dành riêng từ “con người” để chỉ tất cả những thành viên còn sót lại của chiHomo. Con người đã tiến hóa đầu tiên ở Đông Phi khoảng 2,5 triệu năm trước, từ
một chi trước của ape gọi là Australopithecus, có nghĩa là ‘Ape phương Nam’. Khoảng 2 triệu năm trước đây, một số trong những người nam và nữ sơ khai này đã bỏ quê hương của họ để làm một chuyến đi dài băng qua và định cư ở những khu vực rộng lớn của Bắc Phi, Châu Âu và Châu Á. Vì sống còn trong những khu rừng tuyết của Bắc Âu đã đòi hỏi những đặc tính xác định di truyền khác biệt so với của những đặc tính di truyền đã cần thiết để sống còn trong rừng nhiệt đới hết sức nóng bức của Indonesia, quần thể loài người đã tiến hóa trong những hướng khác biệt. Kết quả đã là có nhiều loài khác biệt; với mỗi loài, những nhà khoa học đã gán cho một tên Latin nghe rất kêu. Hình 2. Những anh chị em của chúng ta, tái tạo theo suy đoán (trái sang phải): Homo rudolfensis (Đông Phi);Homo erectus (Đông Á); và Homo neanderthalensis (Châu Âu và Tây Á). Tất cả đều là con người. Con người ở châu Âu và Tây Á đã tiến hóa thành Homo neanderthalensis(‘Người từ thung lũng Neander), thường được gọi phổ thông là “người Neanderthal”. Những người Neanderthal, dềnh dàng hơn và bắp thịt vạm vỡ hơn chúng ta, những Sapiens, đã thích nghi giỏi với khí hậu lạnh của thời kỳ Băng Giá (Ice Age) của vùng Tây Eurasia. Những khu vực xa hơn về hướng đông của châu Á đã có dân cư là những Homo erectus, ‘Người Đứng Thẳng’, những người đã sống sót ở đó trong gần 2 triệu năm, điều đó làm họ thành loài người từng bao giờ lâu bền nhất. Kỷ lục này thì khó có thể phá, ngay cả bởi chính loài chúng ta. Điều nghi ngờ là không biết Homo Sapienssẽ vẫn còn quanh đây khoảng một nghìn năm từ giờ về sau hay không, thế nên 2 triệu năm thì thực sự ngoài sự vươn tới của đoàn ngũ
chúng ta. Trên đảo Java, ở Indonesia, đã sống những Homo soloensis, ‘Người từ thung lũng Solo’, là người đã thích ứng với sự sống trong vùng nhiệt đới. Trên một hòn đảo khác của Indonesia – hòn đảo nhỏ Flores – những người cổ đã trải qua một tiến trình của sự còi cọc. Những con người đầu tiên đến đảo Flores khi mực nước biển đã đặc biệt thấp, và đã dễ dàng đến được đảo từ đất liền. Khi mực nước biển đã dâng cao trở lại, một số người đã bị kẹt lại trên đảo, vốn đã vẫn nghèo về tài nguyên. Những người có tầm vóc to lớn, người cần rất nhiều thức ăn, chết trước. Những đồng bạn nhỏ vóc người hơn, ho sống sót giỏi hơn nhiều. Qua những thế hệ, cư dân của Flores đã trở thành những người lùn. Loài độc đáo này, được những nhà khoa học gọi tên là Homo floresiensis, đạt chiều cao tối đa chỉ có một mét, và nặng không quá hai mươi lăm kilôgram. Dẫu vậy, họ vẫn có khả năng sản xuất những dụng cụ bằng đá, và ngay cả đôi khi vẫn xoay sở để săn bắt một vài con voi của đảo – Tuy nhiên, để cho công bằng, những con voi này đã cũng là một loài lùn như họ. Năm 2010, một anh chị em thất lạc khác, đã được cứu thoát khỏi lãng quên, khi những nhà khoa học khai quật Hang Denisova ở Siberia, đã khám phá ra một xương ngón tay đã hóa thạch. Phân tích di truyền đã chứng minh rằng ngón tay thuộc về một loài người trước đó chưa từng biết, đã đặt tên là Homo Denisova. Ai biết được đã có bao nhiêu những người thân đã thất lạc của chúng ta đang chờ để được khám phá trong những hang động khác, trên những hòn đảo khác, và trong những khí hậu khác. Trong khi những con người này đang tiến hóa ở châu Âu và châu Á, sự tiến hóa ở Đông Phi đã không dừng lại. Cái nôi của nhân loại đã tiếp tục nuôi dưỡng nhiều loài mới, chẳng hạn như Homo rudolfensis,‘Người ở vùng Hồ Rudolf’, Homo ergaster, ‘Người Làm việc’, và cuối cùng là loài riêng của chúng ta, mà chúng ta đã không khiêm tốn chút nào, xưng tên là Homo Sapiens, ‘Người Khôn ngoan’ . Những thành viên của một số loài trong số này là rất to lớn, và những loài khác là những người lùn. Một số đã là những người đi săn trông đáng sợ, và những người khác là những người hiền lành hái lượm thực vật. Một số chỉ sống trên một hòn đảo duy nhất, trong khi nhiều loài khác đã lang thang trên những lục địa. Nhưng họ đều tất cả thuộc về chi Homo. Họ đã tất cả là
những con người. Đó là một dối trá phổ biến để hình dung những loài này như được sắp xếp theo một đường thẳng của dòng dõi, với Ergaster đã sinh ra Erectus, Erectus đã sinh ra những Neanderthal và những Neanderthal tiến hóa vào thành chúng ta. Mô hình đường thẳng này đem cho ấn tượng sai lầm rằng ở bất cứ mỗi thời điểm cụ thể nào, chỉ có một loại của con người sống trên mặt đất, và rằng tất cả những loài trước đó đã không gì hơn nhưng chỉ là những mô hình cũ hơn của chúng ta. Sự thật là từ khoảng 2 triệu năm trước cho đến khoảng 10.000 năm trước đây, thế giới đã là nhà ở, tại một chỗ và cùng một thời điểm, của nhiều những loài người. Và tại sao không? Ngày nay có rất nhiều loài cáo, loài gấu, và loài lợn. Quả đất của một trăm nghìn năm trước đây, đã có ít nhất sáu loài khác biệt của con người bước đi trên đó. Độc cứ của chúng ta là trong hiện tại, không phải của quá khứ vốn đã gồm nhiều loài, điều đó là khác thường – và có lẽ đáng buộc tội. Như chúng ta sẽ sớm thấy, Những Sapiens chúng ta có những lý do hiển nhiên để dìm khuất ký ức về những anh chị em của chúng ta. Phí tổn của sự Suy nghĩ Dẫu nhiều những khác biệt của họ, tất cả những loài người chia sẻ một số đặc điểm rõ nét. Đáng ghi nhận nhất, người có bộ óc cực kỳ lớn so với những động vật khác. Động vật lớp có vú nặng sáu mươi kg có kích thước não trung bình là 200 cm khối. Những người nam và nữ, xuất hiện sớm nhất, 2,5 triệu năm trước, đã có bộ óc khoảng 600 cm khối. Những Sapiens hiện đại “ngất ngưởng” với một bộ óc trung bình 1,200-1,400 cm khối. Não Neanderthal thậm chí còn lớn hơn. Rằng sự tiến hóa nên chọn lấy những bộ óc lớn hơn, có thể đối với chúng ta có vẻ, vâng, không cần phải nghĩ ngợi. Chúng ta quá mê đắm với sự thông minh khác thường của chúng ta khiến chúng ta cho rằng khi nói đến khả năng thông minh của bộ óc, càng nhiều phải càng hay hơn. Nhưng nếu đó đã là sự thể xảy ra, họ nhà mèo ắt cũng đã sinh sản ra những con mèo có thể làm những phép toán calculus. Tại sao chi Homolà duy nhất trong toàn bộ vương quốc động vật đã đi đến với những bộ máy suy nghĩ lớn nặng quá mức như vậy? Thực tế là một bộ óc lớn quá khổ là một ống cống lớn quá khổ hút cạn kiệt cơ thể. Không dễ dàng để tha nó đi quanh, đặc biệt là khi nó được bọc kín