Khảo sát hình thái mỏm cùng vai trên cộng hưởng từ

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> KHẢO SÁT HÌNH THÁI MỎM CÙNG VAI TRÊN CỘNG HƯỞNG TỪ<br /> Phạm Thị Thùy Dương*, Cao Thỉ**, Phạm Ngọc Hoa***, Võ Tấn Đức*, Trần Minh Hoàng*<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Mục tiêu: Mô tả hình thái mỏm cùng vai trong nhóm bệnh nhân đau vai. Xác định mối liên quan giữa hình<br /> thái mỏm cùng vai và rách chóp xoay trên bệnh nhân đau vai.<br /> Đối tượng và phương pháp: 101 bệnh nhân đau vai trong đó có 30 bệnh nhân rách chóp xoay đến khám và<br /> chụp cộng hưởng từ tại bệnh viện Đại Học Y Dược từ 01/10/2013 đến 30/04/2014. Hình dạng mỏm cùng vai<br /> được chia làm 3 loại: loại I (phẳng), loại II (cong), loại III (có móc). Đánh giá loại mỏm cùng vai, độ dày mỏm<br /> cùng vai, góc mỏm cùng vai bên ngoài, khoảng cách mỏm cùng vai - chỏm xương cánh tay.<br /> Kết quả: Loại II là loại mỏm cùng vai thường gặp nhất ở nhóm bệnh nhân đau vai (59,2%) và nhóm bệnh<br /> nhân rách chóp xoay (60%). Loại mỏm cùng vai, độ dày mỏm cùng vai, góc mỏm cùng vai bên ngoài, khoảng cách<br /> mỏm cùng vai - chỏm xương cánh tay khác nhau cóý nghĩa thống kê giữa 2 nhóm (p 8 năm.<br /> Phân loại MCV dựa vào mặt phẳng chếch<br /> đứng dọc ngay phía ngoài khớp cùng đòn trên<br /> xung T2W. Loại I hay còn gọi là loại thẳng: bờ<br /> dưới MCV thẳng. Loại II hay còn gọi là loại cong:<br /> đỉnh phần cong của bờ dưới MCV nằm ở 1/3<br /> giữa MCV. Loại III hay còn gọi là loại móc: đỉnh<br /> phần cong này nằm ở 1/3 trước.<br /> Độ dày mỏm cùng vai được đo ở phần rộng<br /> nhất của mỏm cùng vai trên mặt phẳng vuông<br /> góc với trục dài của mỏm cùng vai hay còn gọi là<br /> mặt phẳng chếch đứng dọc ngay phía ngoài<br /> khớp cùng đòn.<br /> Chỉ số mỏm cùng vai được tính = tỉ lệ A/B.<br /> Trong đó, A là khoảng cách giữa bờ trên – bờ<br /> dưới ổ chảo đến bờ ngoài MCV, B là khoảng<br /> cách giữa bờ trên – bờ dưới ổ chảo đến phần<br /> ngoài cùng của đầu trên xương cánh tay.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Góc mỏm cùng vai bên ngoài được xác định<br /> do sự giao nhau giữa hai đường thẳng: đường<br /> thứ nhất song song với mặt dưới MCV và đường<br /> thứ hai song song với chỗ xa nhất của phần trên<br /> và phần dưới của xương vùng ổ chảo. Khi bờ<br /> dưới MCV gồ ghề, đường thẳng thứ nhất sẽđược<br /> vẽ bằng cách nối giữa điểm trong cùng và điểm<br /> ngoài cùng của bờ dưới MCV.<br /> <br /> Bệnh nhân được chỉ định chụp CHT khớp<br /> vai có hay không có tiêm tương phản nội khớp<br /> tại bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> từ 01/10/2013 đến 30/04/2014.<br /> <br /> Khoảng cách mỏm cùng vai - chỏm xương<br /> cánh tay là khoảng cách ngắn nhất, tính bằng mi<br /> – li -mét (mm) giữa mặt dưới của mỏm cùng vai<br /> và mặt trên của chỏm xương cánh tay.<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊNCỨU<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> <br /> Mô tả cắt ngang.<br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Bệnh nhân được chụp CHT khớp vai có hay<br /> không có tiêm tương phản nội khớp tại bệnh<br /> viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh. Trong<br /> nhóm những bệnh nhân chụp CHT khớp vai<br /> này, chọn ra nhóm bệnh nhân rách chóp xoay<br /> <br /> Chấn Thương Chỉnh Hình<br /> <br /> Đặc điểm mẫu nghiên cứu<br /> Trong 101 bệnh nhân đau vai có 30 bệnh<br /> nhân rách chóp xoay, tuổi từ 13 đến 71, trung<br /> bình là 51 tuổi, Mẫu nghiên cứu có 44 bệnh nhân<br /> nam và 57 bệnh nhân nữ, tương ứng với tỷ lệ<br /> 43,6% nam và 56,4% nữ; vai thuận là 58 bệnh<br /> <br /> 39<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> nhân, vai không thuận là 43 bệnh nhân, tương<br /> ứng với tỷ lệ 57,4% vai phải và 42,6% vai trái.<br /> <br /> loại MCV phân bố theo vị trí vai khác biệt không<br /> có ý nghĩa thống kê (p>0,05).<br /> <br /> Đặc điểm loại mỏm cùng vai trong nhóm đau<br /> vai phân bố theo tuổi, giới, vị trí vai<br /> <br /> So sánh phân bố tỷ lệ các loại mỏm cùng vai, độ<br /> dày mỏm cùng vai, chỉ số mỏm cùng vai, góc<br /> mỏm cùng vai bên ngoài, khoảng cách mỏm<br /> cùng vai - chỏm xương cánh tay giữa nhóm<br /> không và có rách chóp xoay<br /> <br /> Trong 101 bệnh nhân, số bệnh nhân có mỏm<br /> cùng vai loại I là 20 bệnh nhân, loại II là 60 bệnh<br /> nhân, loại III là 21 bệnh nhân, tương ứng với tỷ<br /> lệ 19,8% loại I, 59,4% loại II và 20,8% loại III.<br /> Mỏm cùng vai loại II chiếm tỷ lệ cao nhất trong<br /> cả ba độ tuổi. Ở độ tuổi < 30 không có mỏm cùng<br /> vai loại III. Ngược lại, ở độ tuổi > 60, mỏm cùng<br /> vai loại II và mỏm cùng vai loại III chiếm đa số.<br /> Tuy nhiên, sự khác biệt trong phân bố loại mỏm<br /> cùng vai ở những độ tuổi khác nhau không có ý<br /> nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> Loại II MCV chiếm tỷ lệ cao nhất ở cả nam và<br /> nữ. Ở giới nam, MCV loại I chiếm tỷ lệ nhiều<br /> hơn MCV loại III; ở giới nữ thì ngược lại, MCV<br /> loại III chiếm tỷ lệ nhiều hơn loại I. Tuy nhiên, tỷ<br /> lệ loại MCV phân bố theo giới khác biệt không<br /> có ý nghĩa thống kê (p>0,05).<br /> Loại II MCV chiếm tỷ lệ cao nhất ở cả nam và<br /> nữ. Ở giới nam, MCV loại I chiếm tỷ lệ nhiều<br /> hơn MCV loại III; ở giới nữ thì ngược lại, MCV<br /> loại III chiếm tỷ lệ nhiều hơn loại I. Tuy nhiên, tỷ<br /> lệ loại MCV phân bố theo giới khác biệt không<br /> có ý nghĩa thống kê (p>0,05).<br /> Bảng 1: Phân bố loại mỏm cùng vai theo tuổi, giới, vị<br /> trí vai.<br /> Tuổi<br /> (năm)<br /> 60<br /> <br /> Loại I<br /> 5<br /> 14<br /> 1<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> 10<br /> 10<br /> <br /> Vai phải<br /> Vai trái<br /> <br /> 13<br /> 7<br /> <br /> Loại mỏm cùng vai<br /> Loại II<br /> Loại III<br /> 7<br /> 0<br /> 40<br /> 18<br /> 13<br /> 3<br /> Giới<br /> 27<br /> 7<br /> 33<br /> 14<br /> Vị trí vai<br /> 34<br /> 11<br /> 26<br /> 10<br /> <br /> P<br /> <br /> 0,08<br /> <br /> 0,53<br /> <br /> 0,71<br /> <br /> Loại II MCV chiếm tỷ lệ cao nhất ở cả 2 vai.<br /> Ở vai phải, MCV loại I chiếm tỷ lệ cao hơn MCV<br /> loại III; ngược lại, ở vai trái, tỉ lệ MCV loại III<br /> chiếm tỷ lệ cao hơn MCV loại I. Tuy nhiên, tỷ lệ<br /> <br /> 40<br /> <br /> Loại mỏm cùng vai: sự khác biệt trong phân<br /> bố loại I và loại III MCV giữa nhóm không RCX<br /> và nhóm có RCX là có ý nghĩa thống kê ( p<br /> loại III > loại I. Kết quả này<br /> giống nhau giữa nghiên cứu của chúng tôi và<br /> nghiên cứu của các tác giả Bigliani, Wang,<br /> Toivonen(14,17).<br /> Riêng trong lô nghiên cứu của Getz ZD và<br /> MacGillivray thì tỷ lệ mỏm cùng vai loại I nhiều<br /> hơn loại III(6,9). Sự khác biệt giữa nghiên cứu của<br /> chúng tôi với nghiên cứu của Getz ZD có thể do<br /> cách chọn mẫu khác nhau, trong khi nghiên cứu<br /> của chúng tôi được tiến hành trên bệnh nhân có<br /> <br /> Chấn Thương Chỉnh Hình<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> triệu chứng đau vai thì nghiên cứu của Getz ZD<br /> tiến hành trên xác.<br /> Sự khác biệt giữa nghiên cứu của chúng tôi<br /> với nghiên cứu của MacGillivray thì khó lý giải<br /> hơn; vì cả hai nghiên cứu đều được tiến hành<br /> trên nhóm bệnh nhân có triệu chứng đau vai,<br /> phân định loại mỏm cùng vai đều dựa vào mặt<br /> phẳng đứng dọc trên cộng hưởng từ. Có lẽ sự<br /> khác biệt này là do chủng tộc khác nhau; chúng<br /> tôi nghiên cứu trên người Việt Nam, trong khi<br /> MacGillivray nghiên cứu trên người Canada.<br /> Khi so sánh phân bố tỷ lệ loại mỏm cùng vai<br /> ở nhóm bệnh nhân đau vai không kèm rách<br /> chóp xoay với tỷ lệ loại mỏm cùng vai trong<br /> nhóm rách chóp xoay thì tỷ lệ mỏm cùng vai loại<br /> III tăng gấp hai lần và tỷ lệ mỏm cùng vai loại I<br /> giảm đi gần 4 lần. Tỷ lệ loại III mỏm cùng vai ở<br /> nhóm đau vai không kèm rách chóp xoay khác<br /> biệt có ý nghĩa với tỷ lệ loại III mỏm cùng vai ở<br /> nhóm rách chóp xoay (p= 0,04). Vậy mỏm cùng<br /> vai loại III có thể là yếu tố nguy cơ của rách chóp<br /> xoay. Kết quả này của chúng tôi giống với kết<br /> quả của các tác giả khác(5,6).<br /> Theo tác giả Hirano, loại III mỏm cùng vai<br /> được xem là yếu tố nguy cơ gây rách chóp xoay<br /> và còn làm tăng độ nặng của rách chóp xoay(8).<br /> Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy loại III mỏm<br /> cùng vai có thể là yếu tố nguy cơ gây rách chóp<br /> xoay nhưng chúng tôi không nghiên cứu được<br /> tương quan giữa độ nặng của rách chóp xoay và<br /> loại mỏm cùng vai.<br /> Khi so sánh độ dày mỏm cùng vai giữa<br /> nhóm rách chóp xoay và không rách chóp xoay,<br /> chúng tôi nhận thấy hai độ dày này khác nhau<br /> có ý nghĩa thống kê (p