Khảo sát quy trình bảo đảm chất lượng máy xạ trị gia tốc hằng tháng tại Bệnh viện Ung Bướu thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: ViAnkanra2711 ViAnkanra2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày khảo sát quy trình kiểm tra chất lượng hằng tháng bốn máy máy gia tốc Varian theo tiêu chuẩn AAPM-TG 40 và SSRMP No.10 tại Bệnh viện Ung Bướu Thành phố Hồ Chí Minh, qua đó thống kê và đánh giá kết quả đo, đưa ra đánh giá về chất lượng các máy gia tốc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát quy trình bảo đảm chất lượng máy xạ trị gia tốc hằng tháng tại Bệnh viện Ung Bướu thành phố Hồ Chí Minh

XẠ TRỊ - KỸ THUẬT PHÓNG XẠ KHẢO SÁT QUY TRÌNH BẢO ĐẢM CHẤT LƯỢNG MÁY XẠ TRỊ GIA TỐC HẰNG THÁNG TẠI BỆNH VIỆN UNG BƯỚU THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÔ TRUNG NGHĨA1, NGÔ THANH SƠN2 TÓM TẮT Mục tiêu: Khảo sát quy trình kiểm tra chất lượng hằng tháng bốn máy máy gia tốc Varian theo tiêu chuẩn AAPM-TG 40 và SSRMP No.10 tại Bệnh viện Ung Bướu Thành phố Hồ Chí Minh, qua đó thống kê và đánh giá kết quả đo, đưa ra đánh giá về chất lượng các máy gia tốc. Đối tượng và phương pháp: Dữ liệu về kết quả kiểm tra cơ khí và liều lượng của bốn máy gia tốc Varian: máy 1 CD2300 526, máy 2 CD2300527, máy 3 LE1230 và máy 4 LE1228 sẽ được hồi quy, thống kê từ tháng 04/2016 đến tháng 04/2018. Các tiêu chuẩn về kiểm tra chất lượng máy gia tốc được dựa vào AAPM-TG 40 và SSRMP No 11. Kết quả: Các phép kiểm cơ khí nhìn chung khá ổn định với số tháng có sai số vượt giới hạn cho phép là rất nhỏ. Tuy nhiên, riêng máy 4 có mục đồng tâm quay bàn thiếu ổn định nhất trong bốn máy với 5 trên 18 tháng không đạt. Liều xạ bằng electron thiếu ổn định hơn photon khi có nhiều lần kiểm không đạt, đặt biệt là máy 2: 8 trên 18 tháng ở mức 6 MeV, 7 trên 18 tháng ở mức 9 MeV và 5 trên 18 tháng ở mức 12 MeV không đạt. Bởi vì xạ trị đòi hỏi độ chính xác cao, vì thế khi bất kỳ một thành phần nào hoạt động không như mong muốn, việc tiến hành sửa chữa phải được tiến hành ngay trước khi tiến hành điều trị. Kết luận: Các máy gia tốc tại Bệnh viện Ung Bướu Thành phố Hồ Chí Minh hoạt động khá ổn định, đối với thành phần cơ khí, phần lớn các mục kiểm tra đều có kết quả rất tốt, hiếm khi vượt ngưỡng giới hạn. Trong khi đó đối với liều lượng, liều photon ổn định hơn hẳn so với liều electron. ABSTRACT Surveying the monthly quality assurance process of the linear accelerators at the Ho Chi Minh City Oncology Hospital Target: Surveying the monthly quality assurance process of four Varian linear accelerators under the standard of AAPM TG 40 and SSRMP No 11 at the Ho Chi Minh City Oncology Hospital, whereby the statistics and evaluation of the results were investigate to examinate the quality of the accelerators. Objects, methods: Conducting survey, regressing and counting the result of mechanical and dosimetry checks according to the standard of AAPM TG 40 and SSRMP No 11 in two years from April 2016 to April 2018 of the four Varian linear accelerators: Clinac 1 CD2300 526, Clinac 2 CD2300 527, Clinac 3 LE 1230.and Clinac 4 LE1228. Results: Overall, the mechanical checks of all four accelerators had good results with insignificant number of times 1 KS. Phó Trưởng Khoa Kỹ thuật phóng xạ-Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM 2 Cử nhân vật lý – Đại học Khoa học Tự nhiên TP. HCM TẠP CHÍ UNG THƯ HỌC VIỆT NAM 273
XẠ TRỊ - KỸ THUẬT PHÓNG XẠ exceeding the allowed threshold. The treatment table rotation of Clinac 4 was the only check having a fair number of failures: 5 out of 18 times. The electron beam output was less stable than the photon beam output, especially Clinac 2: there was 8 out of 18 times, 7 out of 18 times and 5 out of 18 times exceeding the allowed threshold for electron beam energy 6 MeV, 9 MeV and 15 MeV respectively. Since radiotherapy demand high accuracy, whenever the result of a test exceeding the allowed threshold, the treatment will be stopped, until the error is corrected. Conclusion: All four accelerators at Ho Chi Minh City Oncology Hospital had good performance, most of the mechanical checks results seldom exceed the allowed threshold. As for dosimetry checks, the photon beam output was more stable than the electron beam. (ngang, dọc và cao) ĐẶT VẤN ĐỀ Trường chiếu ánh sang Hiện nay, phương pháp xạ trị bằng máy gia tốc tuyến tính được sử dụng rộng rãi trong điều trị bệnh Dời vị trí bàn điều trí (ngang, dọc và cao) ung thư. Kết quả điều trị đạt hiệu quả cao khi liều xạ vào bệnh nhân do máy gia tốc phát đúng với liều Góc quay gantry 1 độ được chỉ định, vào đúng vị trí mong muốn. Liều phát Góc quay collimator ra cao hơn tính toán hoặc sai vị trí tăng khả năng Đồng tâm quay gantry gây các biến chứng không mong muốn. Ngược lại, khi liều thấp hơn lại làm giảm khả năng kiểm soát Đồng tâm quay bàn Đường tròn đường điều trị bướu. Vì thế, đảm bảo chất lượng cho máy gia tốc là kính 2 mm một trong những khâu bắt buộc kỹ sư vật lý phải Đồng tâm quay thực hiện thường xuyên nhằm đảm bảo liều xạ vào collimator bệnh nhân là chính xác. Các kết nối giữa các Hoạt động phụ kiện với đầu máy Máy gia tốc là hệ thống thiết bị điện tử và cơ khí, vì thế luôn tồn tại khả năng các thành phần này Tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng máy xạ trị gia hoạt động không như mong đợi dẫn đến sai lệch về tốc hằng tháng tại Bệnh viện Ung Bướu Thành phố vị trí cũng như liều lượng. Trong khi đó, lĩnh vực y Hồ Chí Minh được dựa theo AAPM-TG 40 và tế, đặc biệt là xạ trị, đòi hỏi độ chính xác phải cực kỳ SSRMP No 10 và được đưa ra ở bảng 1. cao. Vì thế, việc kiểm tra thường xuyên máy gia tốc là bắt buộc phải thực hiện nhằm đảm bảo chất Dữ liệu về kết quả kiểm tra cơ khí và liều lượng lượng điều trị. của bốn máy gia tốc Varian: máy 1 CD2300 526, máy 2 CD2300527, máy 3 LE1230 và máy 4 LE1228 Nhóm tác giả đã tiến hành khảo sát quy trình sẽ được hồi quy, thống kê từ tháng 04/2016 đến đảm bảo chất lượng máy gia tốc hằng tháng tại tháng 04/2018. Tổng số tháng thu thập dữ liệu cho Bệnh viện Ung Bướu Thành phố Hồ Chí Minh từng máy được liệt kê ở bảng 2. (BVUB TpHCM) theo tiêu chuẩn dựa theo AAPM-TG 40 và SSRMP No 11. Qua đó, nhóm đã tiến hành hồi Bảng 2. Số tháng thu thập dữ liệu cho từng máy quy, đánh giá kết quả thu được và đưa ra kết quả về Máy 1 Máy 2 Máy 3 Máy 3 chất lượng bốn máy gia tốc. Số tháng 18 18 17 18 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP Thông thường, để có thể thực hiện các phép Bảng 1. Danh mục kiểm tra đảm bảo chất lượng kiểm tra cơ khí một cách dễ dàng hơn, một vài thiết máy gia tốc hằng tháng tại BVUB TPHCM bị phụ trợ được sử dụng. Tại bệnh viện Ung Bướu, Loại kiểm Iso-Align được dùng là thiết bị chính kiểm tra cơ khí, tra Nội dung kiểm tra Sai số cho phép ngoài ra còn các thiết bị khác như: thước đo khoảng cách, bộ kiểm tra laser, thước thủy. Quy trình thực Độ ổn định Photon 2% hiện các phép kiểm này có thể được tham khảo tại liều lượng Electron 2% SSRMP No 11. Thước chỉ khoảng cách Cơ khí quang học 2 mm Hệ thống laser 274 TẠP CHÍ UNG THƯ HỌC VIỆT NAM
XẠ TRỊ - KỸ THUẬT PHÓNG XẠ (a) (b) Hình 3. Kiểm tra độ ổn định liều bằng phantom rắn Hình 1. (a) Thiết bị kiểm tra laser; (b) Iso-Align Hình 4. Kiểm tra độ ổn định liều bằng Daily QA check 3 KẾT QUẢ (a) (b) Kết quả kiểm tra chất lượng máy gia tốc được tóm tắt ở bảng 3. Phần lớn các mục kiểm tra đều có Hình 2. (a) Thước đo khoảng cách; kết quả rất tốt, hiếm khi vượt ngưỡng cho phép. (b) Thước thủy điện tử Ở một số phép kiểm tra cơ khí, có nhiều tháng có nguy cơ không đạt khi kết quả đo được ở ngay mức Việc kiểm tra độ ổn định liều lượng được dựa giới hạn cho phép. Có thể kể đến một số mục như: theo TRS 398 phép kiểm này hoặc được thực hiện đồng tâm quay bàn, đồng tâm quay collimator, đồng với phantom rắn và đầu dò ion hóa (máy 3 và máy 4) tâm quay gantry, trường chiếu ánh sáng và thước hoặc bằng thiết bị Daily QA Check 3 (máy 1 và chỉ khoảng cách quang học. Trong khi đó, đồng tâm máy 2). Giá trị đo được được so sánh với giá trị quay bàn của máy 4 hoạt động thiếu ổn định nhất chuẩn ở lần chuẩn liều gần nhất trong phantom với 5 trong 18 tháng vượt mức giới hạn cho phép. nước. Tại BVUB, giá trị này là 1 cGy/MU đối với electron ở độ sâu có liều cực đại, và 1 cGy/MU đối Đối với kiểm tra độ ổn định liều lượng, photon là với photon ở độ sâu 5cm. Đối với photon, hai mức ổn định nhất ở cả bốn máy với rất ít lần vượt năng lượng photon sẽ được khảo sát là 6MV (cả ngưỡng cho phép. Ngược lại, chùm tia electron ở bốn máy) và 18MV (chỉ máy 1 và máy 2). Đối với máy 2 hoạt động yếu ổn định, cụ thể như sau: 8 lần electron sẽ có ba mức năng lượng là 6MeV, 9MeV ở mức 6MeV, 7 lần ở mức 9MeV và 5 lần ở mức và 12MeV chỉ có ở máy 1 và máy 2. 12MeV. TẠP CHÍ UNG THƯ HỌC VIỆT NAM 275
XẠ TRỊ - KỸ THUẬT PHÓNG XẠ Bảng 3. Tóm tắt kết quả kiểm tra chất lượng của bốn máy gia tốc Số tháng chạm mức cho phép/Số tháng vượt mức cho phép Loại kiểm tra Nội dung kiểm tra Máy 1 Máy 2 Máy 3 Máy 4 6 MV 0/0 0/1 0/0 0/2 Photon 18 MV 0/0 0/1 - - Độ ổn định 6 MeV 0/1 0/8 - - liều lượng Electron 9 MeV 0/2 0/7 - - 12 MeV 0/2 0/5 - - Thước chỉ khoảng cách quang học 0/0 4/0 3/0 2/0 Ngang 0/0 1/0 1/0 0/0 Hệ thống laser Dọc 1/0 1/0 1/0 2/0 Cao 3/0 0/0 1/1 0/0 Trường chiếu ánh sáng 5/0 0/1 3/1 3/0 Ngang 3/0 3/0 1/1 0/0 Cơ khí Dời vị trí bàn điều trí Dọc 2/0 2/0 2/1 1/0 Cao 1/0 1/0 2/0 1/0 Góc quay gantry 0/0 0/0 0/0 0/0 Góc quay collimator 0/0 0/0 0/0 1/0 Đồng tâm quay gantry 3/1 1/1 3/0 2/1 Đồng tâm quay bàn 3/0 7/0 4/1 6/5 Đồng tâm quay collimator 5/0 5/0 3/0 4/0 BÀN LUẬN phục là bắt buộc. Việc tiến hành khắc phục như thế nào tùy thuộc vào phép kiểm không đạt. Thông Đối với độ ổn định liều lượng, photon rõ ràng ổn thường, đối với các hư hỏng về cơ khí, các kỹ sư định hơn electron ở cả bốn máy, đặc biệt là máy 2. của hãng sẽ qua kiểm tra, sửa chữa và khắc phục. Điều này có thể được giải thích là do electron bị ảnh Nếu hư hỏng không quá phức tạp và dễ điều chính hưởng mạnh bởi môi trường xung quanh bởi như sai lệch vị trí laser, các kỹ sư của bệnh viện electron bị tán xạ mạnh ở ngoài không khí. cũng có thể trực tiếp xử lý. Đối với sai lệch về độ ổn Đối với các phép kiểm tra cơ khí, số tháng có định liều lượng, các kỹ sư tại bệnh viện sẽ tiến hành sai số vượt giới hạn là chiếm khá ít, chỉ có một chuẩn lại liều trong phantom nước. Sau đó các, trường hợp cá biệt là đồng tâm quay bàn ở máy 4. kỹ sư tiến hành điều chỉnh ngay tại hệ thống điều Tuy nhiên, số tháng mà thành phần cơ khí có nguy khiển máy gia tốc về lại mức chuẩn là 1 cGy/MU. cơ hoạt động sai (sai số chạm ngưỡng cho phép) lại KẾT LUẬN chiếm khá nhiều, có thể kể đến như: đồng tâm quay bàn, đồng tâm quay collimator, đồng tâm quay Quy trình kiểm tra chất lương cho máy gia tốc gantry, trường chiếu ánh sáng và thước chỉ khoảng tại bệnh viện ung bướu Tp.HCM hằng tháng luôn cách quang học. luôn được thực hiện đều đặn và dựa theo các tiêu chuẩn như AAPM TG 40 và SSRMP No 11. Từ đó có thể thấy trong một hệ thống máy gia tốc luôn luôn tồn tại khả năng một vài thành phần Các thành phần cơ khí của cả bốn máy gia tốc hoạt động không như mong muốn hoặc có nguy cơ hoạt động khá ổn định, liều lượng electron không ổn hoạt động không mong muốn. Vì thế, việc kiểm tra định bằng photon. thường xuyên là bắt buộc nhằm hạn chế thấp nhất Tuy vậy, khi bất kỳ một thành phần nào hoạt các sai số, đặc biệt là trong xạ trị đòi hỏi độ chính động không như mong muốn, việc tiến hành sửa xác rất cao. chữa phải được tiến hành ngay để giảm thiểu các Một khi phép kiểm bất kỳ nào đó không đạt sai số. hoặc chạm ngưỡng sai số cho phép, tiến hành khắc 276 TẠP CHÍ UNG THƯ HỌC VIỆT NAM
XẠ TRỊ - KỸ THUẬT PHÓNG XẠ TÀI LIỆU THAM KHẢO 3. IAEA (2000), Absorbed Dose Determination Etermal Beam Radiotherapy, Technical Reports 1. SSRMP (2015), Quality Control of Medical Series No. 398, IAEA Vienna. Electron Accelerators No 11. 2. AAPM (1994), Comprehensive QA For Radiation Oncology Report of Task Group No 40 Radiation Therapy Committee. TẠP CHÍ UNG THƯ HỌC VIỆT NAM 277