Khảo sát tác dụng hạ glucose huyết của hai dạng bào chế trà thuốc và viên nang khổ qua - đa búp đỏ trên chuột nhắt trắng

KHẢO SÁT TÁC DỤNG HẠ GLUCOSE HUYẾT CỦA HAI DẠNG BÀO CHẾ TRÀ<br /> THUỐC VÀ VIÊN NANG KHỔ QUA – ĐA BÚP ĐỎ TRÊN CHUỘT NHẮT TRẮNG<br /> Hứa Hoàng Oanh∗, Nguyễn Quỳnh Hương*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Trà thuốc Khổ qua – Đa búp ñỏ ñã ñược sử dụng rộng rãi trong dân gian ñể ñiều<br /> trị bệnh ñái tháo ñường týp 2. Mục tiêu của nghiên cứu này là chuyển dạng bào chế trà thuốc<br /> Khổ qua – Đa búp ñỏ thành dạng viên nang, so sánh tác ñộng hạ glucose huyết của hai dạng<br /> trà thuốc Khổ qua – Đa búp ñỏ và viên nang Khổ qua – Đa búp ñỏ trên chuột nhắt trắng gây<br /> tăng glucose huyết bằng alloxan.<br /> Phương pháp: Tác ñộng hạ glucose huyết của những dạng thuốc bào chế từ dược liệu này<br /> ñược ñánh giá trên chuột nhắt trắng gây ñái tháo ñường bởi alloxan với liều 70 mg/kg qua<br /> ñường tiêm tĩnh mạch.<br /> Kết quả: Cả hai dạng thuốc ñều có tác ñộng làm giảm glucose huyết của chuột ñái tháo<br /> ñường ñã gây tăng glucose huyết bởi alloxan sau khi sử dụng 14 ngày ñối với viên nang Khổ<br /> qua – Đa búp ñỏ; từ ngày ñiều trị thứ 21 ñối với trà thuốc Khổ qua – Đa búp ñỏ và không ảnh<br /> hưởng ñến glucose huyết của chuột bình thường. Tác ñộng làm giảm glucose huyết tương<br /> ñương với gliclazide.<br /> Kết luận: Theo thống kê trong nghiên cứu thì chưa phát hiện ñược sự khác biệt giữa các lô<br /> chuột nghiên cứu về tác ñộng hạ glucose huyết của viên nang Khổ qua – Đa búp ñỏ và dạng<br /> trà thuốc Khổ qua – Đa búp ñỏ trong mô hình chuột nhắt trắng gây ñái tháo ñường bằng<br /> alloxan.<br /> Từ khóa: Đái tháo ñường týp 2, Khổ qua, Đa búp ñỏ, trà thuốc, viên nang.<br /> ABSTRACT<br /> THE HYPOGLYCEMIA EFFECT OF “KHO QUA- DA BUP DO” TEA AND “KHO QUA- DA<br /> BUP DO” CAPSULE ON ALLOXAN-INDUCED DIABETES IN MICE<br /> Hua Hoang Oanh, Nguyen Quynh Huong<br /> Objectives: “Kho qua – Da bup do” (“Bitter melon plants – Rubber tree leaves”) tea was<br /> commonly used in the treatment of diabetes mellitus in Vietnam. These are Vietnamese<br /> traditional medicine formula comprising two medicinal plants such as Momordica charantia L.<br /> and Ficus elastica prepared by traditional method. In this study, comparison of the efficacy of<br /> “Kho qua – Da bup do” tea and “Kho qua – Da bup do” capsule in type 2 diabetes mellitus is<br /> evaluated on alloxan-induced diabetes in mice by using “Kho qua – Da bup do” capsule.<br /> Methods: the hypoglycemia effect of “Kho qua - Da bup do” tea and “Kho qua - Da bup do”<br /> capsule was evaluated in the alloxan-induced diabetic mice. The body weight of mice were also<br /> evaluated.<br /> Results: Both of two formula “Kho qua - Da bup do” tea and capsule reduced glycemia<br /> content of all mice after 14-day administration of “Kho qua - Da bup do” tea and 21-day<br /> administration of “Kho qua- Da bup do” capsule, respectively. These effects are similar to the<br /> effect of gliclazide. These traditional remedies also improved the loss of body weight in<br /> alloxan-induced diabetic mice.<br /> ∗<br /> <br /> Khoa Y Học Cổ truyền – Đại học Y Dược Tp. HCM<br /> Địa chỉ liên hệ: DS. Hứa Hoàng Oanh<br /> ĐT: 0838442756<br /> <br /> Email: oanhhuahoang@yahoo.com<br /> <br /> 174<br /> <br /> Conclusions: The hypoglycemia effect of “Kho qua - Da bup do” capsule is equivalent to<br /> the hypoglycemia effect of “Kho qua- Da bup do” tea in the alloxan-induced diabetic mice.<br /> Keywords: Type-2 diabetes, Bitter melon plant, Rubber tree leaves, tea, capsule<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Việc ñiều trị bệnh ñái tháo ñường týp 2 là quá trình trị liệu lâu dài và ñòi hỏi có sự tuân thủ<br /> dùng thuốc ñúng và ñủ liều ñể duy trì glucose huyết ổn ñịnh. Vì vậy, ngoài việc quan tâm ñến hiệu<br /> quả ñiều trị của thuốc, người thầy thuốc còn mong muốn có những bài thuốc hay và sử dụng dễ<br /> dàng ñể bệnh nhân dùng thuốc ñúng và ñủ liều.<br /> Theo kinh nghiệm sử dụng các bài thuốc trong dân gian và các nghiên cứu khoa học về tác<br /> ñộng hạ ñường huyết của các bài thuốc ñó, ñề tài này ñược tiến hành theo ñịnh hướng nghiên cứu<br /> chuyển dạng bào chế của trà thuốc Khổ qua – Đa búp ñỏ có tác dụng ñiều trị tiểu ñường týp 2 ñang<br /> ñược sử dụng rộng rãi trong dân gian thành dạng viên nang ñể thuận tiện cho bệnh nhân có thể tuân<br /> trị dễ dàng. Nghiên cứu tiến hành khảo sát tác dụng hạ glucose huyết của hai dạng thuốc trên ñược<br /> tiến hành trên chuột nhắt trắng gây ñái tháo ñường bằng alloxan [1], [2], [4].<br /> NGUYÊN LIỆU, ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nguyên liệu nghiên cứu<br /> Dây và lá Khổ qua ñược thu hái ở nhà vườn huyện Hóc Môn, Tp. HCM vào tháng 08/2009.<br /> Lá Đa búp ñỏ ñược hái vào tháng 08/2009 từ cây Đa búp ñỏ nhiều năm tuổi trong khuôn viên<br /> khu du lịch Hồ Kỳ Hòa (cũ), Quận 10, Tp. HCM.<br /> Nguyên liệu Khổ qua và lá Đa búp ñỏ, sau khi thu hái, ñược rửa sạch và sấy khô ở 50ºC và tán<br /> thành bột thô dược liệu A ñể tiến hành bào chế thành dạng trà thuốc và dạng viên nang, dùng ñể<br /> thử nghiệm tác dụng dược lý.<br /> Hóa chất thử nghiệm:<br /> - Thuốc ñối chứng: Gliclazide (Diamicron®- Servier); số lô: 104350; ngày sản xuất:<br /> 10/2006; hạn sử dụng: 10/2010.<br /> - Hóa chất gây mô hình tăng ñường huyết thực nghiệm: Alloxan tetrahydrat (Sigmaaldrich®), hạn sử dụng: 01/2011<br /> Dược liệu Khổ qua và<br /> Lá Đa búp ñỏ<br /> Sơ chế, tán thô<br /> Bột thô dược liệu A<br /> Nấu cao<br /> Thành phẩm<br /> Cao dược liệu 1 & 2<br /> <br /> Bã dược liệu<br /> Sấy ở 60ºC<br /> <br /> Cô cao<br /> <br /> 175<br /> Cao 1:1<br /> <br /> Bột dược liệu khô<br /> <br /> Tẩm cao<br /> <br /> Hình 1. Qui trình bào chế trà thuốc Khổ qua – Đa búp ñỏ<br /> <br /> 176<br /> <br /> Bột thô dược liệu A<br /> Chiết ngấm kiệt với cồn 70º<br /> <br /> Cao dược liệu A<br /> Bốc hơi dung môi<br /> Cô cao<br /> <br /> Cao mềm<br /> Trộn tá dược ñộn<br /> Khối bột ẩm<br /> Sấy ở 60ºC<br /> Bột thuốc<br /> <br /> Nang thuốc<br /> <br /> Hình 2. Qui trình bào chế viên nang Khổ qua – Đa búp ñỏ<br /> Thuốc T1: trà thuốc sau khi bào chế ñược hãm bằng nước sôi trong 10 phút, lấy dịch chiết trà<br /> thuốc cô thành cao 2:1 ñể dùng cho thử nghiệm tác ñộng dược lý.<br /> Thuốc T2: bột thuốc trong viên nang ñã bào chế ñược dùng cho thử nghiệm tác ñộng dược lý.<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Chuột nhắt giống ñực và cái, khỏe mạnh, trọng lượng 23 – 25g, do Viện Pasteur TP. HCM<br /> cung cấp. Chuột ñược cho uống nước và ăn ñầy ñủ thực phẩm viên trong ñiều kiện phòng thí<br /> nghiệm – Khoa Y học cổ truyền – Đại học Y Dược TP. HCM trong 2 - 4 ngày trước thử nghiệm ở<br /> nhiệt ñộ phòng và chu kỳ tối sáng 12/12 giờ.<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Tác ñộng của các bài thuốc trên glucose huyết của chuột nhắt bình thường<br /> Chuột ñược chia ngẫu nhiên thành 3 lô, mỗi lô 8 con, ñược cho sử dụng hoặc nước cất, hoặc<br /> một trong 2 thuốc nghiên cứu với liều lượng 0,1ml/10g chuột x 2 lần/ngày trong 21 ngày. Glucose<br /> huyết của chuột ñược theo dõi vào các ngày 1, 7, 14 và 21 của thử nghiệm bằng máy ño glucose<br /> huyết và que thử Accu-chek® Active (Roche).<br /> Tác ñộng của các bài thuốc trên glucose huyết của chuột nhắt ñái tháo ñường gây bằng<br /> alloxan<br /> 177<br /> <br /> Phương pháp gây ñái tháo ñường thực nghiệm, ñiều trị và ñánh giá tác ñộng hạ glucose<br /> huyết ñược tiến hành theo các nghiên cứu trước ñây [3], [4].<br /> Phương pháp gây ñái tháo ñường thực nghiệm: chuột ñược gây bệnh bằng cách tiêm tĩnh<br /> mạch ñuôi dung dịch alloxan pha trong nước muối sinh lý với liều 70 mg/kg. Các chuột bệnh<br /> ñáp ứng ñiều kiện glucose huyết > 250 mg/dl.<br /> Phương pháp ñánh giá tác ñộng hạ glucose huyết<br /> Đánh giá tác ñộng hạ glucose huyết của các thuốc bằng cách ñịnh lượng glucose huyết của<br /> chuột bằng máy ño glucose huyết và que thử Accu-chek® Active (Roche). Glucose huyết ñược xác<br /> ñịnh vào buổi sáng trước khi ăn mỗi 7 ngày.<br /> Phương pháp ñiều trị<br /> Các chuột bệnh ñược chia ngẫu nhiên thành 4 lô, mỗi lô 8 chuột và ñược ñiều trị trong 21 ngày<br /> hoặc nước cất, hoặc bằng gliclazide (Diamicron®, Servier) - thuốc ñối chứng và bằng một trong 2<br /> thuốc trị ñái tháo ñường ñường nghiên cứu.<br /> Lô 1: chứng, uống nước cất.<br /> Lô 2: ñiều trị bằng gliclazide, liều 200mg/kg/ngày, 2 lần mỗi ngày.<br /> Lô 3: ñiều trị bằng thuốc T1, liều 3g/kg/ngày, 2 lần mỗi ngày.<br /> Lô 4: ñiều trị bằng thuốc T2, liều 3g/kg/ngày, 2 lần mỗi ngày.<br /> Thống kê phân tích số liệu<br /> Kết quả ñược xử lý thống kê bằng phần mềm MS-Excel.<br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Kết quả ñộc tính<br /> Ở liều tối ña có thể ñưa vào dạ dày chuột nhắt, tương ñương 500g/kg thể trọng, bột thuốc viên<br /> nang Khổ qua – Đa búp ñỏ không gây chết chuột trong vòng 48 giờ sau khi cho uống. Không có<br /> các phản ứng bất thường xảy ra trên chuột khi khảo sát. Do ñó, không xác ñịnh ñược LD50 theo<br /> ñường uống trên chuột nhắt trắng.<br /> Tác ñộng của 2 thuốc nghiên cứu trên glucose huyết của chuột bình thường<br /> Sau 21 ngày dùng các thuốc thử nghiệm, sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê giữa các lô<br /> thử nghiệm (uống thuốc) và lô chứng (uống nước cất).<br /> Mặt khác, trong từng lô thử nghiệm cũng chưa thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> giữa các thời ñiểm ñịnh lượng glucose huyết. Kết quả trên cho phép kết luận 2 thuốc nghiên<br /> cứu không ảnh hưởng ñến nồng ñộ glucose huyết trên chuột bình thường sau 21 ngày theo dõi.<br /> Bảng 1. Nồng ñộ glucose huyết trung bình của chuột bình thường qua 7 ngày uống các thuốc thử<br /> nghiệm<br /> Ngày 21<br /> Glucose<br /> n Ngày 1<br /> (mg/dl)<br /> Chứng<br /> 8 163,88 ± 152,74 ±<br /> 21,31<br /> 20,15<br /> T1<br /> 8 179,52 ± 168,32 ±<br /> 35,42<br /> 24,33<br /> T2<br /> 8 155,49 ± 140,24 ±<br /> 26,56<br /> 26,39<br /> n: số chuột trong mỗi lô<br /> 178<br /> <br />