Khảo sát tình hình nhiễm gnathostoma spp trên gan lươn (monopterus albus) tại chợ N. quận 10, TP.HCM từ tháng 3/2010‐2/2011

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT TÌNH HÌNH NHIỄM GNATHOSTOMA SPP  <br /> TRÊN GAN LƯƠN (Monopterus albus) TẠI CHỢ N. QUẬN 10, TP.HCM  <br /> TỪ THÁNG 3/2010‐ 2/2011 <br /> Trần Thị Hồng*, Lê Đức Vinh*, Trần Trinh Vương* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mở  đầu:  Bệnh do Gnathostoma sp. là một bệnh động vật ký sinh, lây nhiễm vào người qua đường thực<br /> phẩm do ăn các loài thuỷ sản sống hoặc tái như ếch nhái, cá lóc, lươn, rắn bị nhiễm ấu trùng giai đoạn 3 của<br /> KST này. Trong cơ thể người ấu trùng có thể di chuyển và gây tác hại tại nhiều cơ quan khác nhau, đôi khi có thể<br /> đưa đến tử vong. Do số bệnh ngày càng nhiều, chúng tôi tiến hành điều tra tình hình nhiễm Gnathostoma sp.<br /> trên lươn được bày bán tại chợ nội thành Tp.HCM nhằm cảnh báo nguy cơ lây nhiễm mầm bệnh này từ môi<br /> trường.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát tỷ lệ và mật độ nhiễm Gnathostoma sp. trên gan lươn được thu thập tại chợ<br /> nội thành tp.HCM trong 1 năm, đồng thời khảo sát sự phân bố mầm bệnh theo tháng và theo mùa trong 1 năm<br /> Phương pháp tiến hành: tiến hành phương pháp mô tả, thu thập mẫu nội tạng lươn từ chợ trong 1 năm,.<br /> Mẫu sẽ được phẫu tích tìm ấu trùng lây nhiễm giai đoạn 3 (AT3) của Gnathostoma sp trong gan. Khảo sát tỷ lệ<br /> lươn nhiễm mầm bệnh và mật độ ấu trùng trung bình trên mỗi cá thể lươn. Phân tích sự phân bố theo tháng và<br /> 2 mùa trong năm.<br /> Kết quả: Khảo sát 6067 mẫu gan lươn thu được tháng 3/2010 đến tháng 2/2011, tại chợ N. Q.10, tp.HCM:<br /> Tỷ lệ nhiễm AT3 của Gnathostoma sp là 3,25% thấp hơn so với Thái Lan. Tỷ lệ này tăng cao giữa mùa mưa và<br /> đầu mùa khô. Mật độ nhiễm trung bình là 11,05 ± 2,69, mật độ nhiễm cao nhất vào tháng 11 và thấp nhất vào<br /> tháng 4,5.<br /> Kết luận: Từ kết quả trên chúng tôi nhận thấy nguy cơ nhiễm mầm bệnh Gnathostoma sp. từ lươn là đáng<br /> kể do tỷ lệ nhiễm khá cao. Người dân nên ăn chín các thức ăn được chế biến từ thuỷ sản, đặc biệt là giữa mùa<br /> mưa và tháng 11 hàng năm.<br /> Từ khóa: Gnathostoma sp., lươn tại chợ<br /> <br /> ABSTRACT <br /> THE PREVALENCE OF GNATHOSTOMA INFECTIVE STAGE LARVAE IN SWARMP EELS<br /> (Monopterus albus) AT A MARKET, DISTRICT 10. HO CHI MINH CITY FROM MARCH/2010<br /> TO FEBRUARY /2011<br /> Tran Thi Hong, Le Duc Vinh, Tran Trinh Vuong <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 3 ‐ 2013: 121 ‐ 126  <br /> Background: Human gnathostomiasis is an important food‐borne parasitic zoonosis, caused mainly by<br /> eating raw meat of fish especially frogs, snakehead, swamp eels, snakes, …. Getting into the human body, the<br /> advanced third stage larvae can migrate and harm to many different organs, or even lead to death. Due to<br /> increasing case frequency, we conducted a survey of Gnathostoma sp. infection in swamp eels sold in a market to<br /> alert the risk of getting pathogen from the environment.<br /> Objectives: Identify the prevalence and density of infections Gnathostoma sp. in swamp eels livers that<br /> were collected at a local market in HCM city during a whole year, and survey variation of the distribution of this<br /> * Bộ môn Kí Sinh ‐ Vi nấm học Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch. <br /> <br /> Tác giả liên lạc: ThS BS Lê Đức Vinh <br /> <br />  ĐT: 0918.096.773   Email: ducvinhl@gmail.com  <br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch <br /> <br />   <br /> <br /> 121<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013<br /> <br /> pathogen according to month and season in this whole year<br /> Methods: a descriptive study, consists of collecting samples of visceral organ of swamp eels from a market<br /> for a whole year. The samples were dissected to find the advanced third stage larvae (AT3) in the liver. To survey<br /> the prevalence and the average density of AT3. To analysis their distribution by month and by season during the<br /> whole year.<br /> Results: a total of 6067 livers from swamp eels were collected at a market of District 10, HCMC, from<br /> 3/2010 to 2/2011,: the AT3 Gnathostoma prevalence is 3.25%, lower than in Thailand. The frequencies reached<br /> two peaks at the middle the rainy season and at the beginning of dry season. Average density of infection was<br /> 11.05 ± 2.69, the highest density of infection on november and lowest on April and May.<br /> Conclusion: From our study, we realized that the risk of contaminated Gnathostoma sp. from eel is<br /> significant by its high prevalence. People should eat well‐cooked aquatic food, especially during the rainy season<br /> and on november .<br /> Keywords: Gnathostoma sp., swamp eel<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Bệnh  do  Gnathostoma  sp.  là  một  bệnh  động <br /> vật  ký  sinh,  lây  nhiễm  vào  người  qua  đường <br /> thực phẩm. Trong cơ thể người ấu trùng không <br /> phát triển đến giai đoạn trưởng thành mà chỉ ở <br /> dạng  ấu  trùng.  Ấu  trùng  không  khu  trú  mà  có <br /> thể di chuyển từ đường tiêu hoá qua các cơ quan <br /> nội tạng hoặc ra da. Đa số các trường hợp bệnh <br /> thường nhẹ, nhưng khi ấu trùng di chuyển vào <br /> các  cơ  quan  trọng  yếu  của  cơ  thể  như  não,  tuỷ <br /> sống,… thì bệnh cảnh sẽ nghiêm trọng và có thể <br /> đưa đến tử vong(2,3,4,6,13,14,11).  <br /> Trên thế giới, bệnh do Gnathostoma sp. được <br /> báo cáo nhiều ở khu vực Đông nam Á, trong đó <br /> có Việt Nam. Trường hợp bệnh đầu tiên tại nước <br /> ta được phát hiện năm 1963, và từ năm 1999 trở <br /> lại  đây  bệnh  được  phát  hiện  ngày  nhiều  hơn <br /> nhờ  vào  sự  phát  triển  của  kỹ  thuật  chẩn  đoán <br /> miễn dịch học(1,13,14,11). <br /> Nguyên do chính để nhiễm Gnathostoma sp. <br /> vào người là do ăn các loài thuỷ sản sống hoặc <br /> tái như lươn, rắn, ếch nhái, cá lóc, cá trê, … hoặc <br /> ốc. Theo thống kê tại Viện sốt rét Ký sinh trùng <br /> Quy  Nhơn,  số  lượng  ca  bệnh  hàng  năm  không <br /> giảm  mà  ngày  càng  có  xu  hướng  gia  tăng.  Có <br /> phải  chăng  là  do  chưa  kiểm  soát  được  mầm <br /> bệnh trong tự nhiên mà cụ thể là từ các loại thuỷ <br /> sản?(1,13,14)  <br /> Thái  Lan  đã  có  nhiều  nghiên  cứu  về  tình <br /> hình  nhiễm  Gnathostoma  sp.  trên  lươn  nuôi  và <br /> <br /> 122<br /> <br /> lươn  hoang  dã  từ  trước  năm  2000  đến  nay  để <br /> đánh giá tình hình ô nhiễm mầm bệnh trong tự <br /> nhiên. Tại Việt nam,  chưa  có  nhiều  nghiên  cứu <br /> về  tình  trạng  này,  đặc  biệt  là  tại  các  quận  nội <br /> thành TP.HCM(109155).  <br /> Thành  phố  Hồ  Chí  Minh  là  đô  thị  lớn  nhất <br /> của nước ta. Đặc biệt, những quận nội thành mật <br /> độ dân số cao, dân cư tập trung nhiều vì thế nhu <br /> cầu thức ăn từ thuỷ sản rất lớn, vấn đề an toàn <br /> thực phẩm càng được đặc biệt chú trọng hơn. Vì <br /> lẽ  đó,  chúng  tôi  đã  tiến  hành  nghiên  cứu  tại  1 <br /> chợ  thuộc  nội  thành  Tp.HCM  tìm  hiểu  tỷ  lệ  ô <br /> nhiễm và sự phân bố mầm bệnh này trong năm.  <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> Xác định tỷ lệ và mật độ nhiễm Gnathostoma <br /> sp. trên gan lươn được thu thập tại chơ N. Quận <br /> 10, tp. HCM từ tháng 3/2010 đến tháng 2/2011 <br /> Khảo sát sự phân bố nhiễm Gnathostoma sp. <br /> theo tháng và theo mùa trong năm  <br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Thiết kế nghiên cứu <br /> Mô tả  <br /> <br /> Địa điểm nghiên cứu <br /> Chợ N. quận 10.Tp.HCM và Bộ môn ký sinh <br /> – Vi nấm Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Lươn đựơc bán tại chợ nội thành.Tp.HCM <br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 <br /> ngày/th thu<br /> áng<br /> được<br /> mẫu<br /> 31<br /> 31<br /> 30<br /> 29<br /> 31<br /> 30<br /> 30<br /> 30<br /> 31<br /> 31<br /> 31<br /> 31<br /> 30<br /> 30<br /> 31<br /> 31<br /> 30<br /> 30<br /> 31<br /> 31<br /> 31<br /> 28<br /> 28<br /> 23<br /> 365<br /> 355<br /> <br /> Dân số chọn mẫu <br /> Lươn đựơc bán tại chợ N. quận 10,Tp.HCM <br /> <br /> Cỡ mẫu <br /> Chọn  tất  cả  mẫu  gan  lươn  được  bán  trong <br /> năm  tại  địa  điểm  đã  chọn  nhằm  đáp  ứng  mục <br /> tiêu 2   <br /> <br /> Phương pháp chọn và thu thập mẫu <br /> Cách  chọn:  Bốc  thăm  ngẫu  nhiên  1  quận <br /> trong danh sách 18 quận nội thành, được Q.10 <br /> <br /> Tại quận 10, tiến hành chọn mẫu thuận tiện <br /> ‐  Bốc  thăm  chọn  lựa  ngẫu  nhiên  1  trong  3 <br /> chợ lớn của Q.10 là Chợ N.  <br /> ‐ Tại chợ N., có tổng thể 3 gian hàng thuỷ hải <br /> sản  có  bán  lươn,  trong  đó  có  2  gian  hàng  nhỏ <br /> hơn  không  thường  xuyên  có  lươn,  nên  chọn <br /> gian  hàng  lớn  nhất  đảm  bảo  được  mẫu  mỗi <br /> ngày. <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 3/2010<br /> 4/2010<br /> 5/2010<br /> 6/2010<br /> 7/2010<br /> 8/2010<br /> 9/2010<br /> 10/2010<br /> 11/2010<br /> 12/2010<br /> 1/2011<br /> 2/2011<br /> Năm<br /> <br /> (%)<br /> <br /> gan<br /> lươn<br /> <br /> thu được<br /> (%)<br /> <br /> 100<br /> 96,67<br /> 96,77<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 90,32<br /> 82,14<br /> 97,26<br /> <br /> 623<br /> 702<br /> 473<br /> 552<br /> 504<br /> 432<br /> 458<br /> 444<br /> 462<br /> 500<br /> 535<br /> 382<br /> 6067<br /> <br /> 10,27<br /> 11,57<br /> 7,80<br /> 9,10<br /> 8,31<br /> 7,12<br /> 7,55<br /> 7,32<br /> 7,61<br /> 8,24<br /> 8,82<br /> 6,30<br /> 100<br /> <br /> Tỷ  lệ  ngày  thu  được  mẫu  gan  lươn  trong <br /> năm:  97,26%  <br /> <br /> Tỷ lệ nhiễm Gnathostoma sp. <br /> 6.93<br /> <br /> 7.00<br /> <br /> 5.95<br /> 6.00<br /> <br /> ‐ Tại quầy, thu thập nội tạng lươn sau buổi <br /> chợ chiều. <br /> <br /> 5.42<br /> 4.86<br /> <br /> 5.00<br /> <br /> 3.99<br /> <br /> 4.19<br /> <br /> 3.80<br /> <br /> 4.00<br /> <br /> Tại bộ môn Ký Sinh – vi nấm học <br /> Nội  tạng  lươn  được  rửa  sạch  và  bóc  tách <br /> phần gan. <br /> <br /> 2.70<br /> <br /> 3.00<br /> <br /> 2.00<br /> <br /> 1.00<br /> <br /> Phần  gan  lươn  sẽ  được  phẫu  tích  tìm  mầm <br /> <br /> 3.25<br /> <br /> %<br /> <br /> 0.64<br /> 0.00<br /> <br /> 0.00<br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> Mầm  bệnh  thu  được  dưới  dạng  nang  hoặc <br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> 11<br /> <br /> 12<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Năm<br /> <br />  <br /> <br /> 3.39<br /> 3.40<br /> <br /> bóc tách nang để quan sát cấu trúc gai đặc biệt <br /> <br /> 3.35<br /> 3.30<br /> <br /> của ấu trùng. <br /> <br /> 3.25<br /> <br /> 3.25<br /> <br /> Thu  thập  và  đếm  số  lượng  ấu  trùng  trong <br /> <br /> %<br /> <br /> 3.20<br /> <br /> 3.12<br /> <br /> 3.15<br /> 3.10<br /> <br /> mỗi gan lươn. <br /> <br /> 3.05<br /> 3.00<br /> <br /> Xử lý số liệu <br /> <br /> 2.95<br /> Năm<br /> <br /> Bằng phần mềm SPSS 16.0 for Windows  <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Mẫu nghiên cứu <br /> Tổng số mẫu gan lươn thu được: 6067 mẫu <br /> Bảng 1: Tỷ lệ ngày thu được mẫu  <br /> Số<br /> <br /> 8<br /> <br /> Biểu đồ 1: Tỷ lệ nhiễm Gnathostoma sp. trên lươn<br /> theo tháng trong năm<br /> <br /> ấu  trùng  tự  do.  Chẩn  đoán  xác  định  bằng  cách <br /> <br /> Tháng<br /> <br /> 7<br /> <br /> Tháng<br /> <br /> bệnh  bằng  kim  mũi  mác  dưới  kính  hiển  vi  soi <br /> nổi Olympus (SZ51). <br /> <br /> 1.31<br /> <br /> 1.27<br /> <br /> Số ngày Tỷ lệ thu Số mẫu Tỷ lệ mẫu<br /> <br /> Mưa<br /> <br /> Khô<br /> <br /> Mùa<br /> <br />  <br /> Biểu đồ 2: Tỷ lệ nhiễm Gnathostoma sp. trên lươn<br /> theo mùa trong năm<br /> <br /> Mật độ nhiễm Gnathostoma sp. <br /> Mật  độ  nhiễm  trung  bình  của  năm:  11,05  ± <br /> 2,69 (SE) <br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch <br /> <br /> 123<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Bảng 2: Phân bố mật độ ấu trùng theo tháng trong<br /> năm <br /> Tháng Mẫu +<br /> 3/10<br /> 4/10<br /> 5/10<br /> 6/10<br /> 7/10<br /> 8/10<br /> 9/10<br /> 10/10<br /> 11/10<br /> 12/10<br /> 1/11<br /> 2/11<br /> <br /> 4<br /> 0<br /> 6<br /> 22<br /> 30<br /> 21<br /> 6<br /> 12<br /> 32<br /> 19<br /> 29<br /> 16<br /> <br /> Ấu Mật độ<br /> trùng<br /> TB<br /> 16<br /> 4,00<br /> 0<br /> 0,00<br /> 12<br /> 2,00<br /> 160<br /> 7,27<br /> 339<br /> 11,30<br /> 157<br /> 7,48<br /> 57<br /> 9,50<br /> 192<br /> 16,00<br /> 762<br /> 23,81<br /> 96<br /> 5,05<br /> 279<br /> 9,62<br /> 107<br /> 6,69<br /> <br /> Min<br /> <br /> Max<br /> <br /> 1<br /> 0<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> 8<br /> 0<br /> 6<br /> 39<br /> 156<br /> 34<br /> 41<br /> 88<br /> 482<br /> 62<br /> 110<br /> 22<br /> <br /> Trung<br /> vị<br /> 3.5<br /> 0<br /> 1<br /> 4<br /> 2<br /> 4<br /> 2,5<br /> 2,5<br /> 9<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> <br /> Bảng 3: Phân bố mật độ ấu trùng theo mùa trong<br /> năm<br /> Mùa<br /> Mùa<br /> mưa<br /> Mùa<br /> khô<br /> Tổng<br /> <br /> Mẫu + Ấu trùng<br /> <br /> Mật độ<br /> TB<br /> <br /> Min Max Trung vị<br /> 3<br /> <br /> 97<br /> <br /> 917<br /> <br /> 9,45<br /> <br /> 1<br /> <br /> 156<br /> <br /> 100<br /> 197<br /> <br /> 1260<br /> 2177<br /> <br /> 12,6<br /> 11,05<br /> <br /> 1<br /> 1<br /> <br /> 482<br /> 482<br /> <br /> 3<br /> 3<br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Mẫu nghiên cứu <br /> Tỷ  lệ  ngày  thu  được  mẫu  trong  năm  đạt <br /> 97,26%  với  tổng  số  mẫu  gan  lươn  thu  được  là <br /> 6067,  cao  hơn  so  với  các  nghiên  cứu  trước  đây <br /> của Trần Phủ Mạnh Siêu (T.P.M. Siêu) năm 2009 <br /> là  2041  mẫu  và  Saksirisampant  W.  tại  Thái  lan <br /> năm 2002 là 2738 mẫu(10,15). <br /> Số lượng mẫu thu được phân phối tương đối <br /> đều  vào  các  tháng  trong  năm  từ  6,3  –  11,57%, <br /> cao nhất là các tháng 3 và 4 (Bảng 1) <br /> Ngoài ra, một số rất ít mẫu không thu được <br /> do người mua lươn mang về tự làm và mổ. Việc <br /> tự  làm  và  mổ  lươn  gặp  nhiều  ở  các  chợ  nông <br /> thôn hoặc ngoại thành mà hiếm khi gặp ở điều <br /> kiện riêng biệt của nội thành. Vì lẽ đó không ảnh <br /> hưởng nhiều đến cỡ mẫu của nghiên cứu. <br /> <br /> Tỷ lệ và mật độ nhiễm Gnathostoma sp. <br /> Tỷ lệ nhiễm Gnathostoma sp. tại chợ N. quận <br /> 10 Tp.HCM trong nghiên cứu này là 3,25%, tỷ lệ <br /> này thấp hơn so với tỷ lệ 11% trong nghiên cứu <br /> <br /> 124<br /> <br /> của  tác  giả  Lê  Thị  Xuân  (L.T.X)  năm  2000  tại  1 <br /> chợ  ở  Tp.HCM.  Nghiên  cứu  của  chúng  tôi  cho <br /> kết quả thấp hơn có thể do tác giả L.T.X chỉ thu <br /> mẫu 2 lần trong một tháng trong khi chúng tôi <br /> thu mẫu xuyên suốt các ngày trong tháng và chợ <br /> địa  phương  của  tác  giả  này  không  được  đề <br /> cập(5). Bên cạnh đó, tỷ lệ nhiễm Gnathostoma sp. <br /> trong  nghiên  cứu  của  chúng  tôi  thấp  hơn  rất <br /> nhiều so với nghiên cứu của Saksirisampant W. <br /> từ 10,2% ‐ 18,2% trong năm 2008 – 2009 tại Thái <br /> Lan hoặc 19,1% trong năm 1999 – 2000 của chính <br /> tác  giả  này.  Một  nghiên  cứu  khác  của  tác  giả <br /> Rojekittikhun  W  tại  huyện  Nakhon  Nayok  của <br /> Thái Lan năm 2001 có tỷ lệ nhiễm là 30,1%. Điều <br /> này cho thấy tỷ lệ nhiễm Gnathostoma sp. ở lươn <br /> tại  Việt  Nam  thấp  hơn  nhiều  so  với  Thái <br /> Lan(7,8,15).  <br /> Cũng tại Việt Nam, năm 2006 tác giả T.P.M. <br /> Siêu tìm thấy tỷ lệ nhiễm Gnathostoma sp. 12,2% <br /> và  0%  trong  cùng  1  nghiên  cứu  giữa  2  nhóm <br /> lươn  hoang  dã  và  lươn  nuôi.  Tỷ  lệ  nhiễm  cao <br /> hơn  so  với  chúng  tôi  bởi  tác  giả  tập  trung  vào <br /> nhóm nhỏ 230 mẫu lươn hoang dã tại chợ ngoại <br /> ô, trong khi tỷ lệ nhiễm là 0% cũng rơi vào nhóm <br /> 1081  lươn  hoang  dã  được  bán  ở  chợ  trước  đó. <br /> Điều này gợi cho nghiên cứu của chúng tôi việc <br /> phân  nhóm  lươn  hoang  dã  và  lươn  nuôi.  Tuy <br /> nhiên,  nghiên  cứu  của  chúng  tôi  tiến  hành  tại <br /> một quận nội thành, nguồn lươn đưa về bày bán <br /> là  do  đầu  mối  thu  gom  từ  các  tỉnh  thành  khác <br /> nhau,  việc  phân  rõ  nguồn  gốc  lươn  gặp  rất <br /> nhiều  khó  khăn.  Dù  vậy,  tỷ  lệ  nhiễm  cao  hiện <br /> nay là một tình trạng báo động góp phần lý giải <br /> tại  sao  số  trường  hợp  bệnh  không  ngừng  gia <br /> tăng trong những năm gần đây(10).  <br /> Kết quả cho thấy mật độ nhiễm Gnathostoma <br /> sp.  ở  lươn  trung  bình  trong  nghiên  cứu  này  là <br /> 11,05 cao hơn nhiều so với nghiên cứu của L.T.X <br /> cũng  tại  TP.HCM  là  2,9.  Mật  độ  nhiễm  trung <br /> bình  trong  các  nghiên  cứu  tại  Thái  Lan  là  10 <br /> (Rojekittikhun  W  2001),  1,65  (Sugaron  S.  2002) <br /> và  6,3  (Saksirisampant  W.  2008  –  2009).  Như <br /> vậy,  dù  tỷ  lệ  nhiễm  Gnathostoma  sp.  ở  lươn  tại <br /> Việt Nam thấp hơn so với Thái Lan nhưng mật <br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 <br /> độ  nhiễm  trung  bình  lại  cao  hơn  trong  những <br /> năm  gần  đây.  Đặc  biệt,  trong  nghiên  cứu  của <br /> chúng tôi có cá thể lươn nhiễm tới 482 ấu trùng, <br /> thấp hơn giá trị  cao  nhất  trong  nghiên  cứu  của <br /> Rojekittikhun W (2001) là 698. Điều này cho thấy <br /> tình hình nhiễm mầm bệnh ở lươn tại Việt Nam <br /> không  chỉ  báo  động  về  tỷ  lệ  mà  còn  ở  mật  độ <br /> nhiễm. Và để giải thích cho việc khác biệt về tỷ <br /> lệ nhiễm, mật độ nhiễm giữa Việt Nam và Thái <br /> Lan, cần  có  những  nghiên  cứu  lớn  và  bao  quát <br /> hơn  không  chỉ  tại  Tp.HCM  mà  còn  ở  các  vùng <br /> lân cận đặc biệt ngoại ô, nơi sử dụng nhiều lươn <br /> hoang dã(1,8,9,15).  <br /> <br /> Sự  phân  bố  nhiễm  Gnathostoma  sp.  theo <br /> tháng và mùa trong năm <br /> Biểu đồ 1 cho thấy tỷ lệ nhiễm Gnathostoma <br /> sp.  cao  nhất  vào  tháng  11(6,93%)  và  tháng  7 <br /> (5,95%), thấp nhất là tháng 4 (0%). Nếu tính theo <br /> 2  mùa  trong  năm  mùa  mưa  từ  tháng  5  đến <br /> tháng 10 và mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 thì <br /> tỷ lệ nhiễm lần lượt là 3,39% và 3,12% (biểu đồ <br /> 2).  Trong  mùa  mưa,  các  tháng  giữa  mùa  (6,7,8) <br /> có tỷ lệ nhiễm cao hơn so với các tháng còn lại. <br /> Còn trong mùa khô, tháng đầu mùa (11) có tỷ lệ <br /> nhiễm  cao.  Như  vậy,  tại  tp.HCM  tỷ  lệ  nhiễm <br /> Gnathostoma  sp.  cao  vào  giữa  mùa  mưa  và  đầu <br /> mùa  khô.  Điều  này  không  hoàn  toàn  phù  hợp <br /> với nghiên cứu của T.P.M Siêu, tác giả Siêu cho <br /> rằng tỷ lệ nhiễm tăng vào cuối mùa mưa, nhưng <br /> kết  quả  của  chúng  tôi  lại  phù  hợp  với  nghiên <br /> cứu của tác giả L.T.X (2000) là tỷ lệ nhiễm tăng <br /> cao dần từ tháng 8 đến tháng 11 và giảm ở các <br /> tháng  2  –  5.  Nguyên  do  có  thể  lý  giải  là  do  tác <br /> giả  L.T.X  có  cách  thức  thu  thập  mẫu  tương  tự <br /> trong khi T.P.M.Siêu thu thập mẫu ở 2 chợ khác <br /> biệt(5).  <br /> Sugaroon  S  nghiên  cứu  tại  1  chợ  ở  thủ  đô <br /> Bangkok, Thái Lan cũng cho kết quả tỷ lệ nhiễm <br /> thấp  vào  tháng  4,5;  tăng  cao  vào  tháng  7. <br /> Saksirisampant W trong 2 nghiên cứu năm 1999 <br /> ‐ 2002 và 2008 – 2009 cũng ghi nhận tỷ lệ nhiễm <br /> tăng  cao  nhất  vào  tháng  11  giống  nghiên  cứu <br /> của chúng tôi. Như vậy, tỷ lệ nhiễm Gnathostoma <br /> sp. trên lươn phân bố theo các tháng trong năm <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> giữa Việt Nam và Thái Lan có điểm tương đồng, <br /> nhưng cách thức phân mùa tại Thái Lan là có 3 <br /> mùa  trong  1  năm  khác  với  Tp.HCM  của  Việt <br /> Nam chỉ có 2 mùa(8,9,15).  <br /> Bảng  2,  ghi  nhận  mật  độ  nhiễm  trung  bình <br /> cao  nhất  ở  tháng  11  (23,81  AT/lươn)  và  thấp <br /> nhất là các tháng 4 và 5 (0 và 2 AT/lươn). Theo <br /> tác  giả  L.T.X  nghiên  cứu  tại  chợ  của  Tp.HCM <br /> ghi nhận mật độ trung bình thấp vào tháng 3 và <br /> tháng  4  sau  đó  tăng  dần  từ  tháng  6,  điều  này <br /> phù  hợp  với  nghiên  cứu  của  chúng  tôi  nhưng <br /> đỉnh mật độ trung bình cao nhất rơi vào tháng 1 <br /> là điều khác biệt(5).  <br /> Và xét theo mùa trong năm, Bảng 3 cho thấy <br /> đỉnh mật độ nhiễm trung bình của mùa khô cao <br /> hơn mùa mưa, nhưng không có sự khác biệt về <br /> trung vị. <br /> Đỉnh mật độ trung bình cao nhất của chúng <br /> tôi  phù  hợp  hoàn  toàn  với  Saksirisampant  W <br /> 2008 – 2009 dù tác giả này nghiên cứu trên 2 chợ <br /> khác biệt với 2 nhóm  lươn  nuôi  và  lươn  hoang <br /> dã  nhưng  vẫn  cho  mất  độ  trung  bình  cao  nhất <br /> 0,36 và 3,21 AT/lươn(15).  <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Qua  khảo  sát  6067  mẫu  gan  lươn  thu  được <br /> tháng  3/2010  đến  tháng  2/2011,  chúng  tôi  thu <br /> được kết quả sau: <br /> Tỷ  lệ  nhiễm  tại  chợ  N.  Q.10,  tp.HCM  là <br /> 3,25% thấp hơn so với Thái Lan. Tỷ lệ này tăng <br /> cao giữa mùa mưa và đầu mùa khô. <br /> Mật độ nhiễm trung bình là 11,05 ± 2,69, mật <br /> độ  nhiễm  cao  nhất  vào  tháng  11  và  thấp  nhất <br /> vào tháng 4 và tháng 5.  <br /> <br /> KIẾN NGHỊ <br /> Cần chú trọng tình hình nhiễm Gnathostoma <br /> sp. trên lươn và các thuỷ sản tại các chợ trên địa <br /> bàn  thành  phố  và  trên  cả  nước.  Đặc  biệt  lưu  ý <br /> vào giữa mùa mưa và tháng 11 hàng năm. <br /> Tăng  cường  thông  tin,  khuyến  cáo  người <br /> dân  không  sử  dụng  món  ăn  tái  hoặc  chế  biến <br /> chưa chín từ thuỷ sản. <br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch <br /> <br /> 125<br /> <br />