Khảo sát trung thất bằng X quang kỹ thuật số một số hình ảnh bệnh lý được so sánh với kỹ thuật cắt lớp điện toán

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2003<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> KHAÛO SAÙT TRUNG THAÁT BAÈNG X QUANG KYÕ THUAÄT SOÁ<br /> MOÄT SOÁ HÌNH AÛNH BEÄNH LYÙ ÑÖÔÏC SO SAÙNH<br /> VÔÙI KYÕ THUAÄT CAÉT LÔÙP ÑIEÄN TOAÙN<br /> Nguyeãn Vaên Coâng*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Hình X quang kyõ thuaät soá giuùp chuùng ta khaûo saùt trung thaát toát hôn phim coå ñieån. Chuùng toâi xin<br /> ñöôïc ñöa ra vaøi tröôøng hôïp beänh lyù trung thaát, ñöôïc kieåm chöùng bôûi kyõ thuaät Caét Lôùp Ñieän Toaùn.<br /> <br /> SUMMARY<br /> INVEST MEDIASTINUM BY DIGITAL RADIO GRAPHY<br /> Nguyen Van Cong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 7 * Supplement of No 1 * 2003: 16 - 18<br /> <br /> Digital radiography can show us better detail of the mediastinum than classic Chest X ray, so we<br /> present here somes cases of mediastinal pathologies demonstrated by digital Chest X ray and<br /> compared with CT scan.<br /> baèng aûnh kyõ thuaät soá sau ñoù ñöôïc kieåm chöùng baèng<br /> ÑAÏI CÖÔNG<br /> CT scan.<br /> Hình X quang phoåi qui öôùc cho ñeán nay vaãn laø<br /> TRIEÄU CHÖÙNG HOÏC X QUANG TRUNG<br /> kyõ thuaät ñöôïc chæ ñònh nhieàu nhaát ñeå chaån ñoaùn<br /> THAÁT<br /> beänh lyù phoåi taïi Trung taâm Y khoa Medic. Trung<br /> thaát laø vuøng khoù khaûo saùt treân phim X quang phoåi<br /> Caùc ñöôøng vaø bôø trung thaát<br /> coå ñieån, vì ñeå thaáy roõ trung thaát, tia X caàn phaûi ñuû<br /> - Bôø maïch maùu treân beân phaûi: thöôøng loõm<br /> cöùng ñeå xuyeân thaáu caáu truùc maät ñoä cao hôn nhu<br /> hoaëc thaúng, neáu phoàng ra ngoaøi phaûi nghi<br /> moâ phoåi, luùc ñoù pheá tröôøng bò ñen nhieàu, neân baùc só<br /> ngôø coù mass.<br /> X quang coù theå khoâng thaáy caùc toån thöông toån tinh<br /> - Cung tónh maïch ñôn (azygos), thaáy ñöôïc<br /> teá cuûa nhu moâ phoåi. Ngöôïc laïi, khi chuïp tia meàm ñeå<br /> khoaûng 95% caùc phim, moùc qua pheá quaûn<br /> khaûo saùt nhu moâ phoåi, caùc caáu truùc trong trung thaát<br /> goác phaûi, ñöôøng kính khoâng vöôït quaù 1 cm,<br /> vì coù maät ñoä cao, seõ traéng gaàn nhö ñoàng nhaát, khoù<br /> neáu kích thöôùc hôn 1 cm phaûi nghi ngôø do<br /> coù khaû naêng thaáy roõ caùc bôø vaø ñöôøng trung thaát,<br /> haïch azygos phía trong cheøn ñaåy, hoaëc do öù<br /> nhaát laø khi caùc yeáu toá phoâ xaï Kv thaáp vaø mAs cao<br /> maùu tónh maïch.<br /> (chæ thaáy roõ 4 ñoát soáng ngöïc treân nhö caùch chuïp<br /> xöa). Nhö vaäy, ñoái vôùi heä thoáng phim coå ñieån,<br /> muoán khaûo saùt ñaày ñuû nhu moâ phoåi vaø trung thaát<br /> toát, beänh nhaân phaûi chòu phoâ xaï 2 laàn. Ngaøy nay,<br /> vôùi hình X quang kyõ thuaät soá vôùi chaát löôïng cao hôn<br /> nhôø caùc phaàn meàm xöû lyù aûnh, cho pheùp ta nhìn roõ<br /> caû nhu moâ phoåi laãn trung thaát.<br /> Vöøa qua, heä thoáng X quang kyõ thuaät soá taïi<br /> Medic ñaõ hoaït ñoäng, chuùng toâi thu thaäp moät soá<br /> tröôøng hôïp coù beänh lyù trung thaát ñöôïc phaùt hieän<br /> <br /> -<br /> <br /> Bôø phaûi tim thöôøng ñeàu vaø roõ, neáu bò phoàng<br /> baát thöôøng, phaûi nghi coù khoái choaùn choã,<br /> thöôøng laø haïch. Neáu coù bôø ñoâi maø ñöôøng<br /> thöù hai chaïy xuoáng oå buïng, neân nghó ñeán<br /> co thaét taâm vò (achalasia).<br /> <br /> -<br /> <br /> Ñöôøng caïnh khí quaûn phaûi (right<br /> paratracheal line), thaáy roõ treân 95% caùc<br /> phim phoåi, beà daøy ño caùch cöïa pheá quaûn<br /> (carina) 2 cm thöôøng khoâng quaù 4 mm.<br /> <br /> * Trung taâm Y khoa MEDIC TP. Hoà Chí Minh<br /> <br /> 16<br /> <br /> Chuyeân ñeà Ngoaïi Loàng ngöïc vaø Tim Maïch<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7* Phuï baûn cuûa Soá 1* 2003<br /> <br /> Neáu ñöôøng naøy bò xoùa ñi hoaëc daøy leân, nghi<br /> coù haïch trung thaát.<br /> <br /> -<br /> <br /> Cöïa pheá quaûn (Carina) cuõng laø vuøng caàn<br /> quan saùt vì coù nhoùm haïch döôùi cöïa.<br /> <br /> Sô ñoà caùc ñöôøng vaø bôø trung thaát<br /> <br /> 1: ñöôøng dính maøng phoåi sau. 2: ñöôøng dính maøng phoåi tröôùc. 3: bôø caïnh ñoäng maïch chuû. 4&5: ñöôøng caïnh coät soáng.<br /> 6: ñöôøng caïnh khí quaûn. 7: cung azygos. 8 bôø ngaùch tænh maïch ñôn-thöïc quaûn.<br /> <br /> Bôø thöïc quaûn-tónh maïch ñôn (Azygoesophageal recess) thaáy 88% treân caùc phim<br /> phoåi, thöôøng laø moät ñöôøng thaúng hay loõm<br /> nheï beân phaûi. Neáu phoàng leân hoaëc taêng<br /> ñaäm ñoä, hoaëc bò ñaåy leäch, neân nghó ñeán khoái<br /> choaùn choã caùc cô quan laân caän nhö haïch,<br /> phình ÑMC xuoáng, thoaùt vò hoaønh, beänh lyù<br /> thöïc quaûn.....<br /> <br /> -<br /> <br /> Hai ñöôøng caïnh coät soáng (paravertebral<br /> lines) beân traùi (41%) deã thaáy hôn beân phaûi<br /> (21%). Thöôøng bò ñaåy ra xa coät soáng do khoái<br /> choaùn choã nhö haïch hoaëc aùp-xe caïnh coät<br /> soáng.<br /> <br /> -<br /> <br /> Ñöôøng caïnh khí quaûn sau thaáy ñöôïc 91%<br /> treân phim phoåi nghieâng. Khoâng daøy quaù 4<br /> mm.<br /> <br /> -<br /> <br /> Ñöôøng caïnh khí quaûn traùi (Left paratracheal<br /> line) khoù thaáy do bò che bôûi caùc maïch maùu<br /> lôùn, coù khoaûng 21% teân phim phoåi, neáu bò<br /> daøy leân hoaëc di leäch thöôøng do haïch trung<br /> thaát treân.<br /> <br /> -<br /> <br /> Ñöôøng dính maøng phoåi sau (Posterior<br /> junction line) thaáy ñöôïc khoaûng 32% treân<br /> phim, baét ñaàu töø loã vaøo ngöïc (thoracic inlet)<br /> treân ñeán cung ÑMC. Thöôøng thaúng.<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Cöûa soå pheá chuû (Aortopulmonic window) laø<br /> phaàn loõm döôùi cung ÑMC vaø treân ÑM phoåi,<br /> neáu phoàng leân thöôøng do haïch di caên cuûa<br /> ung thö thuøy treân phoåi traùi.<br /> <br /> Ñöôøng dính maøng phoåi (anterior junction<br /> line) tröôùc thaáy khoaûng 25%, ôû sau xöông<br /> öùc, thöôøng loõm, neáu ngaùch treân hoaëc döôùi<br /> thöôøng do u trung thaát tröôùc hoaëc haïch.<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Ñöôøng caïnh ñoäng maïch chuû (para-aortic<br /> line) thaáy ñöôïc 100% treân phim, thöôøng lieân<br /> tuïc vaø ñeàu, neáu maát lieân tuïc hoaëc phoàng<br /> khu truù nghó ñeán phình ÑMC ngöïc.<br /> <br /> Roán phoåi laø vuøng khoù ñònh beänh, nhöng<br /> quan troïng do di caên haïch thöôøng ñeán roán<br /> phoåi tröôùc tieân, söï taêng ñaäm ñoä hoaëc daõn<br /> roán phoåi phaûi nghó ñeán haïch roán phoåi. Moät<br /> daáu hieäu khaù quan troïng khaùc laø daáu pheá<br /> <br /> -<br /> <br /> Chuyeân ñeà Ngoaïi Loàng ngöïc vaø Tim Maïch<br /> <br /> 17<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2003<br /> quaûn phaân thuøy tröôùc (anterior bronchus<br /> sign), khoaûng 50% phim X quang phoåi cho<br /> thaáy caïnh ngoaùi roán phoåi 2 beân thaáy ñöôïc<br /> hình troøn laø khí quaûn phaân thuøy treân tröôùc,<br /> phaàn meàm phía ngoaøi pheá quaûn khoâng hôn<br /> 3 mm, khi ñoä daøy phaàn meàm hôn 5 mm<br /> phaûi nghi ngôø coù beänh lyù vuøng ñoù.<br /> Caùc tröôøng hôïp beänh lyù<br /> Toùm taét hình caùc tröôøng hôïp beänh lyù ñöôïc<br /> trình baøy trong baøi baùo caùo Power Point.<br /> 1. Beänh nhaân nam 4 tuoåi: ho, soát. X quang coù ñaùm<br /> môø vuøng ñaùy phoåi P keøm taêng ñaäm roán phoåi P<br /> vaø daøy ñöôøng caïnh khí quaûn P do haïch. Hình<br /> caét lôùp ñieän toaùn xaùc nhaän ñoâng ñaëc S6 & S10<br /> keøm haïch roán phoåi vaø trung thaát P.<br /> 2. Beänh nhaân nöõ 18 tuoåi gaày, chuïp hình phoåi kieåm<br /> tra thaáy cöûa soå pheá chuû phoàng, nghi laø haïch<br /> trung thaát. Hình Caét lôùp ñieän toaùn cho thaáy khoái<br /> choaùn choå nhöng baét thuoác daïng vieàn nghi laø<br /> cystic teratoma.<br /> 3. Beänh nhaân nam 60 tuoåi daõn lôùn roán phoåi phaûi<br /> treân phim X quang nghi do haïch ñöôïc xaùc ñònh<br /> baèng CT.<br /> 4. Beänh nhaân nam 60 tuoåi coù khoái troøn 3 cm vuøng<br /> döôùi phoåi phaûi, keøm daõn, taêng ñaäm roán phoài vaø<br /> maát ñöôøng caïnh khí quaûn chaån ñoaùn X quang laø<br /> u phoåi P coù di caên haïch roán phoåi vaø trung thaát<br /> caïnh khí quaûn T2N2.<br /> 5. Beän nhaân nöõ 49 tuoåi, gaày oám, ñieàu trò lao taïi<br /> beânh vieän tónh, khoâng giaõm. Ñeán Medic chuïp<br /> hình thaáy coù khoái choaùn choå trung thaát treân<br /> <br /> 18<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> phaûi coù möïc thuûy khí, nghi ngôø baát thöôøng thöïc<br /> quaûn, cho chuïp keøm baryte, thuoác vaøo khoái<br /> choaùn choå nhanh, xaùc ñònh baèng CT scan.<br /> 6.<br /> <br /> Vaøi tröôøng hôïp khaùc.<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> X quang kyõ thuaät soá cho ñaùp soá baøi toaùn nan giaûi<br /> cuûa X quang coå ñieån khi chæ vôùi moät laàn phoâ xaï, nhôø<br /> caùc phaàn meàm chænh söûa aûnh nhö taêng cöôøng daûi<br /> roäng (MUSICA), taêng cöôøng bôø neùt (Edge<br /> enhancement) v.v... X quang kyõ thuaät soá giuùp ta<br /> thaáy roõ hôn caùc bôø vaø ñöôøng trung thaát, ñoàng thôøi<br /> khoâng boû soùt caùc toån thöông nhu moâ. Tuy ngaøy nay<br /> ñaõ coù CT scan, nhöng khoâng phaûi luùc naøo ngöôøi<br /> beänh coù ñuû ñieàu kieän ñeå ñöôïc chuïp, X quang phoåi<br /> qui öôùc thöôøng laø xeùt nghieäm hình aûnh hoïc ñöôïc<br /> laøm ñaàu tieân, do ñoù caùc baùc só neân naém ñöôïc nhöõng<br /> daáu hieäu laø tinh teá cuûa beänh lyù trung thaát, ñeå coù<br /> chaån ñoaùn ñuùng vaø coù caùch xöû lyù thích hôïp nhaát.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4<br /> <br /> STEPHEN J. SWENSEN, LARRY R. BROWN.<br /> Conventional Radiography of the hilum and<br /> mediastinum in Bronchogenic Carcinoma. The<br /> radiologic Clinics of North America. May 1990. p 521538.<br /> JOSEÙ REMY, RAYMOND CAPDEVILLE, ALAIN<br /> COUSSEMENT. Le poumon pathologique 3e eùdition. A.<br /> Coussement 06000 Nice.<br /> MICHAEL J. LANDAY. Interpretation of the Chest<br /> Roentgenogram. 1st edition. Little, Brown and<br /> Company. Boston/Toronto 1987. p 56-97.<br /> SPIZARNY D. L., CAVANAUGH B. The anterior<br /> bronchus sign: the new clue to hilar abnormality.<br /> American of Roengenology. Volume 145. August 1985. p<br /> 265-267.<br /> <br /> Chuyeân ñeà Ngoaïi Loàng ngöïc vaø Tim Maïch<br /> <br />