Khóa luận tốt nghiệp đại học: Biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận và thực tiễn của biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5; Một số biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5; Thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON ---------- TRẦN TỐ QUỲNH BIỆN PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC PHÂN HÓA TRONG PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 5 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 04 năm 2017
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON ---------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Tên đề tài: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC PHÂN HÓA TRONG PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 5 Sinh viên thực hiện TRẦN TỐ QUỲNH MSSV: 2113010541 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHOÁ: 2013 – 2017 Cán bộ hướng dẫn Th.S: HUỲNH DÕNG MSCB:……… Quảng Nam, tháng 05 năm 2017
LỜI CẢM ƠN Bất kì với một công việc nào, sự thành công có được không chỉ do năng lực của chính bản thân mình mà luôn có sự giúp đỡ của những người xung quanh. Và đối với tôi cũng thế, trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành khoá luận của mình, tôi nhận được sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo trường Đại học Quảng Nam cũng như các thầy cô trường Tiểu học Kim Đồng và bạn bè cùng khoá. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới thầy giáo - Thạc sĩ Huỳnh Dõng - Giảng viên khoa Tiểu học - Mầm non, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tận tình trong suốt quá trình tôi thực hiện và hoàn thành khoá luận này. Tôi xin tỏ lòng biết ơn chân thành tới ban giám hiệu nhà trường, các thầy cô giáo trong khoa Tiểu học - Mầm non trường Đại học Quảng Nam đã nhiệt tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt 4 năm học tại trường và có những góp ý đáng quý để tôi hoàn thành khoá luận tốt nghiệp của mình. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới ban giám hiệu nhà trường, các thầy cô giáo cũng như tập thể học sinh trường tiểu học Kim Đồng đã giúp đỡ và hợp tác cùng tôi trong suốt quá trình tôi điều tra, khảo sát và thực nghiệm tốt đề tài của mình. Cuối cùng, tôi chân thành cảm ơn những tình cảm quý báu của những người thân trong gia đình, bạn bè đã thường xuyên quan tâm, động viên và giúp đỡ tôi hoàn thành khoá luận này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tam Kỳ, tháng 04 năm 2017 Sinh viên thực hiện Trần Tố Quỳnh
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT SỐ THỨ TỰ TỪ VIẾT TẮT TỪ ĐẦY ĐỦ 1 DHPH Dạy học phân hoá 2 ĐC Đối chứng 3 GV Giáo viên 4 HS Học sinh 5 LTVC Luyện từ và câu 6 MRVT Mở rộng vốn từ 7 PPDH Phương pháp dạy học 8 SĐTD Sơ đồ tư duy 9 SGK Sách giáo khoa 10 TN Thực nghiệm 11 TV Tiếng Việt
DANH MỤC BẢNG BIỂU STT TÊN BẢNG BIỂU TRANG 1 Bảng 1: Nội dung dạy học phân môn LTVC lớp 5 21 2 Bảng 2: Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết thực 24 hiện dạy học phân hóa học sinh trong phân môn LTVC ở tiểu học 3 Bảng 3: Hứng thú của giáo viên đối với dạy học phân 25 hoá 4 Bảng 4: Mức độ, hiệu quả giáo viên thực hiện dạy 25 học phân hoá học sinh khi dạy phân môn LTVC 5 Bảng 5: Cách thức giáo viên dạy học phân hóa trong 27 dạy học LTVC 6 Bảng 6: Những thuận lợi và khó khăn của giáo viên 28 khi dạy học phân hóa trong dạy học LTVC 7 Bảng 7: Mức độ hứng thú của HS trong tiết học 54 8 Biểu đồ 1: Mức độ hứng thú của HS trong tiết học 54 9 Bảng 8: So sánh kết quả xếp loại bài kiểm tra giữa 57 lớp đối chứng và lớp thực nghiệm 10 Biểu đồ 2: So sánh kết quả xếp loại bài kiểm tra giữa 57 lớp đối chứng và lớp thực nghiệm
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 2 3.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................... 2 3.2 Khách thể nghiên cứu....................................................................................... 3 4.Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 3 5.Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 3 5.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận ...................................................................... 3 5.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn............................................................ 3 5.3 Phương pháp thống kê toán học ....................................................................... 3 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 4 7. Đóng góp của đề tài........................................................................................... 4 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 5 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ............................................................................. 5 NỘI DUNG ............................................................................................................ 6 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA BIỆN PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC PHÂN HOÁ TRONG PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 5 .. 6 1.1. Cơ sở lí luận của biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5 ........................................................................................................ 6 1.1.1. Một số khái niệm liên quan .......................................................................... 6 1.1.2. Một số vấn đề về dạy học phân hoá ............................................................ 7 1.1.3. Một số vấn đề về phân môn Luyện từ và câu ............................................ 10 1.1.4. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 5 vận dụng vào trong dạy học phân hoá ........................................................................................................................ 18 1.2. Cơ sở thực tiễn của dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5 .............................................................................................................................. 20 1.2.1. Nội dung chương trình sách giáo khoa phân môn Luyện từ và câu lớp 5 ...... 20
1.2.2 Thực trạng của dạy học phân hoá trong dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 5...................................................................................................................... 23 Tiểu kết chương 1................................................................................................. 32 CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC PHÂN HOÁ TRONG PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 5 ................................................................... 33 2.1 Nguyên tắc đề xuất các biện pháp dạy học phân hoá trong dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 5 ........................................................................................... 33 2.1.1 Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức chung và tính vừa sức riêng trong dạy học............................................................................................... 33 2.1.2 Nguyên tắc thống nhất vai trò tự giác , tích cực, độc lập của HS .............. 33 2.1.3 Nguyên tắc đảm bảo tính vững chắc và phát huy hết năng lực, sở trường của học sinh .......................................................................................................... 34 2.1.4 Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính hệ thống .................................. 34 2.2 Một số biện pháp hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả dạy học phân hoá ............ 34 2.2.1 Phân hóa nhóm đối tượng trong thiết kế kế hoạch bài dạy phân môn Luyện từ và câu ............................................................................................................... 34 2.2.2 Kết hợp các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực tạo sự phân hoá trong quá trình dạy học .................................................................................................. 41 2.2.3 Kết hợp nhiều hình thức kiểm tra để xác định phân loại học sinh .............. 48 Tiểu kết chương 2................................................................................................. 51 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................ 52 3.1 Mô tả thực nghiệm ......................................................................................... 52 3.1.1 Mục đích thực nghiệm ................................................................................ 52 3.1.2 Đối tượng thực nghiệm ............................................................................... 52 3.1.3 Nội dung thực nghiệm ................................................................................. 52 3.2. Tổ chức thực nghiệm..................................................................................... 53 3.3. Tiến hành thực nghiệm.................................................................................. 53 3.4. Kết quả thực nghiệm ..................................................................................... 54 3.4.1. Phương pháp đánh giá kết quả thực nghiệm .............................................. 54 3.4.2. Xử lí và phân tích kết quả thực nghiệm ..................................................... 55
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................. 59 1.Kết luận ............................................................................................................. 59 2. Kiến nghị .......................................................................................................... 60 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 62
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế đang đặt ra cho ngành giáo dục nước ta một nhiệm vụ hết sức quan trọng đó là đào tạo một lớp người có đủ phẩm chất và năng lực thích ứng với nền kinh tế thị trường tham gia phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội một cách bền vững. Để làm được điều này thì công tác giáo dục - đào tạo con người ngay từ đầu là rất quan trọng , nhất là giáo dục đào tạo ở cấp Tiểu học. Tiểu học là cấp học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân: “Giáo dục Tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học Trung học Cơ sở”.(điều 27, Luật giáo dục, 2005) Như ta đã biết, Tiếng Việt là môn học quan trọng, là nền tảng để học sinh tiểu học học tốt các môn học khác. Môn Tiếng Việt ở tiểu học nhằm trang bị cho các em những hệ thống Tiếng Việt, chuẩn tiếng Việt, rèn cho học sinh kĩ năng sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp. Luyện từ và câu là một trong những phân môn quan trọng có ý nghĩa to lớn trong chương trình môn Tiếng Việt. Luyện từ và câu giúp học sinh mở rộng, hệ thống hoá vốn từ và trang bị học sinh một số hiểu biết sơ giản về từ và câu. Rèn cho học sinh một số kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng dấu câu. Bồi dưỡng cho học sinh thói quen dùng từ đúng, nói viết thành câu, có ý thức sử dụng tiếng Việt văn hoá trong giao tiếp, rèn luyện phát triển tư duy, bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp cho học sinh. Mặt khác phân môn Luyện từ và câu còn khơi dậy cho học sinh nhận thức về sự phong phú của tiếng Việt, có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Chính vì thế giáo viên cần phát huy các mặt tích cực của học sinh tạo điều kiện cho các em chiếm lĩnh tri thức một cách hiệu quả. Tuy nhiên chúng ta đều biết mỗi học sinh có trình độ nhận thức, khả năng nhu cầu khác nhau. Với lượng kiến thức phong phú và khá khó trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5, làm thế nào trong cùng tiết học học sinh trung bình yếu không bị quá tải, học sinh khá, giỏi lại hứng thú với việc học tập và phát huy hết 1
khả năng của bản thân là một việc không ít khó khăn. Từ những trăn trở đó và qua thực tế thấy được dạy học phân hoá đối tượng học sinh có thể thực hiện được mục tiêu trên. Dạy học phân hoá giúp giáo viên khơi dậy và phát huy những năng lực vốn có của mỗi học sinh để giải quyết và thực hiện nhiệm vụ học tập, ngoài ra còn tạo cơ hội lựa chọn về nội dung phù hợp với trình độ, năng lực nhận thức và nguyện vọng của học sinh, tác động đến từng học sinh trong suốt quá trình dạy học.Nhờ đó giúp học sinh phát huy tối đa năng lực trí tuệ và rèn các kĩ năng cần thiết. Nhưng thực tế trong các trường tiểu học hiện nay quá trình lập kế hoạch dạy học giáo viên ít tính toán đến sự khác biệt về trình độ nhận thức của học sinh để thiết kế các hoạt động học tập phù hợp.Giáo viên chưa trang bị kiến thức và kĩ năng về dạy học phân hoá, chưa thực sự coi trọng yêu cầu phân hoá trong dạy hoc. Đa số các giờ học vẫn tiến hành đồng loạt áp dụng như nhau cho mọi đối tượng học sinh, các câu hỏi bài tập đưa ra cho mọi đối tượng học sinh đều có chung một mức độ khó dễ. Do đó không phát huy được tính tối đa năng lực cá nhân của học sinh, chưa kích thích được tính chủ động sáng tạo của học sinh trong việc chiếm lĩnh tri thức, dẫn đến chất lượng giờ học không cao, chưa đáp ứng mục tiêu giáo dục . Vậy chúng ta cần làm gì để đáp ứng mục tiêu giáo dục? Làm sao có thể tạo sự phân hoá trong quá trình dạy học để giúp học sinh phát huy hết khả năng của mình. Xuất phát từ những lý do trên mà tôi quyết định chọn đề tài : “ Biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Đưa ra một số biện pháp tổ chức dạy học phân hoá nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học phân môn Luyện từ và câu lớp 5. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp tổ chức dạy học phân hoá. 2
3.2 Khách thể nghiên cứu Nội dung chương trình và quá trình dạy học Luyện từ và câu lớp 5. Giáo viên và học sinh lớp 5. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Tìm hiểu cơ sở lý luận của dạy học phân hoá. Tìm hiểu thực trạng dạy học phân hoá trong daỵ học phân môn Luyện từ và câu lớp 5. Đề xuất các biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5 . 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận Phương pháp đọc tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu lý luận, sách báo, tạp chí, nghị quyết cũng như các luận văn khoa học có liên quan để làm rõ vấn đề mà đề tài nghiên cứu. 5.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp quan sát: Dự giờ, quan sát các tiết dạy của giáo viên. Phương pháp điều tra thực tế: Xây dựng phiếu điều tra gồm hệ thống các câu hỏi về dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu cho giáo viên và học sinh. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia: Tham khảo ý kiến các thầy cô trong khoa Tiểu học- Mầm non và thầy cô trường Kim Đồng. Phương pháp phân tích: Phân tích kết quả điều tra thu thập được sau khi xử lí số liệu. 5.3 Phương pháp thống kê toán học Phương pháp thống kê toán học: Xử lí số liệu nghiên cứu và biểu thị kết quả nghiên cứu bằng các biểu đồ bảng biểu. 3
6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Đã có một số tác giả nghiên cứu về dạy học phân hoá như sau: Tác giả Nguyễn Trung Kiên có bài viết: “Dạy học phân hoá ở tiểu học” đã nêu ra các vấn đề xoay quanh dạy học phân hoá ở tiểu học đồng thời đưa ra các biện pháp nghiệp vụ sư phạm để thực hiện dạy học phân hoá đạt hiệu quả. Tác giả Nguyễn Hữu Châu đã đề cập vấn đề dạy học phân hoá trong cuốn “Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học,” tác giả tập trung tìm hiểu các hình thức dạy học phân hoá trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Ngoài ra đã có một số sáng kiến kinh nghiệm, khoá luận nghiên cứu về dạy học phân hoá trong các môn học như : Toán, Khoa học, Tự nhiên và Xã hội...Đa số các tác giả nghiên cứu vận dụng dạy học phân hoá trong thiết kế các kế hoạch bài dạy chứ chưa nghiên cứu các biện pháp tổ chức dạy học phân hoá đạt hiệu quả. Đối với dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu có rất ít tác giả đề cập đến. Tác giả Lê Phụng Hạnh với sáng kiến kinh nghiệm “Dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 4”. Với đề tài nghiên cứu này tác giả đã nghiên cứu cơ sở lí luận thực trạng của dạy học phân hoá và đề xuất các biện pháp thực hiện tốt dạy học phân hoá. Như vậy cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu cụ thể và đầy đủ một số biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5. 7. Đóng góp của đề tài Về lí luận: Góp phần hệ thống hoá một số vấn đề lí luận về dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5. Về thực tiễn: Tìm hiểu thực trạng dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5 ở trường Tiểu học Kim Đồng – Tam Kỳ .Xây dựng một số biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5. 4
8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Phân môn Luyện từ và câu lớp 5. Trường tiểu học Kim Đồng - Tam Kỳ - Quảng Nam. 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài Ngoài trang viết tắt, mục lục, phần mở đầu, tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung khóa luận bao gồm: - Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5. - Chương 2 : Một số biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5. - Chương 3: Thực nghiệm sư phạm. 5
NỘI DUNG CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA BIỆN PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC PHÂN HOÁ TRONG PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 5 1.1. Cơ sở lí luận của biện pháp tổ chức dạy học phân hoá trong phân môn Luyện từ và câu lớp 5 1.1.1. Một số khái niệm liên quan 1.1.1.1. Dạy học phân hoá Theo tác giả Nguyễn Hữu Châu nhận định về DHPH, theo đó “DHPH là một quan điểm dạy học” mà cơ sở của nó đều dựa trên “những khác biệt của người học về năng lực, sở thích, nhu cầu và các điều kiện học tập nhằm tạo ra những kết quả học tập tốt nhất và sự phát triển tốt nhất cho từng người học”.[6, tr36] Tác giả Đặng Thành Hưng (2005), trong tài liệu [11, tr.25] lại đưa ra quan điểm: “DHPH là quá trình dạy học có phân biệt những người học hay nhóm người học, chứ không tiến hành giảng dạy chung chung” hay đây là “chiến lược dạy học dựa trên sự khác biệt về cá nhân và nhóm người học”. Bởi lẽ, trên thực tế mỗi người học thực hiện một quá trình học tập không hoàn toàn như nhau vì nhu cầu, năng lực, hành vi học tập của mỗi người không giống nhau. Trong khi đó người dạy học lại thường có trách nhiệm ở phạm vi quy mô lớp học, dựa trên chương trình học chung và mặt bằng chung. Việc DHPH sẽ khắc phục lỗi dạy cào bằng, hời hợt, tạo ra sự khác biệt nhất định trong nội dung và phương thức hoạt động của chương trình học theo nhiều hướng khác nhau dựa trên năng lực, hứng thú, nhu cầu học tập của người học và mục tiêu giáo dục của xã hội. Tóm lại, từ những quan điểm của các tác giả đã tìm hiểu, theo tôi: DHPH là một hoạt động dạy học dựa trên cơ sở phân loại và chia tách các đối tượng HS thành những nhóm HS có sự khác biệt về trình độ nhận thức, sở thích, thái độ học tập,… DHPH là định hướng về nội dung và phương pháp dạy học, trong đó GV tổ chức dạy học tùy theo đối tượng, nhằm bảo đảm yêu cầu giáo dục phù hợp những 6
đặc điểm khác nhau của những người học, trên cơ sở đó phát triển tối đa tiềm năng vốn có của mỗi HS. Ngoài việc có những khác biệt về tổ chức dạy học, quá trình kiểm tra – đánh giá cũng phải có sự phân hóa, nhằm đánh giá đúng khả năng của HS. Xu hướng DHPH ngày càng cần thiết và cấp bách là do đặc điểm của đối tượng người học, mỗi HS là một cá nhân có tiềm năng riêng, có trí thông minh, tình cảm và động lực học tập khác nhau. Do vậy, nhà trường cần trang bị cho HS nền học vấn phổ thông, đồng thời có nhiệm vụ giúp mỗi HS phát triển tối đa năng lực cá nhân của mình. 1.1.1.2. Biện pháp dạy học phân hoá Biện pháp dạy học phân hoá là cách thức tổ chức các hoạt động dạy học mà trong đó, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với đặc điểm riêng của người học nhằm phát huy tối đa năng lực của họ. 1.1.2. Một số vấn đề về dạy học phân hoá 1.1.2.1. Bản chất của dạy học phân hoá Dạy học phân hoá lấy trình độ phát triển chung của HS trong lớp làm nền tảng, trên cơ sở đảm bảo tính cá nhân, tính vừa sức với từng đối tượng người học, tạo được hứng thú học tập cho mọi đối tượng HS nhằm : - Đưa HS yếu kém lên trình độ chung ( thông qua các biện pháp phân hoá cụ thể về mục đích, nội dung kiến thức,...). - Giúp HS khá, giỏi đạt được những yêu cầu nâng cao trên cơ sở đã đạt được những yêu cầu cơ bản ( thông qua các nội dung bổ sung về kiến thức, kĩ năng ). Như vậy bản chất của dạy học phân hoá không phải là sự phân biệt đối xử trong dạy học một cách thuần tuý mà là sự phân biệt đi sâu vào cá thể hoá, đối tượng hoá, coi trọng năng lực của HS để tổ chức các hoạt động, thiết kế nội dung dạy học phù hợp với từng đối tượng HS trên cơ sở đạt được yêu cầu về trình độ chung và trình độ riêng. 1.1.2.2.Ưu và nhược điểm của dạy học phân hoá Ưu điểm: - Mọi HS đều lĩnh hội được kiến thức cơ bản nhất. 7
- Khắc phục được những lỗ hổng về kiến thức của một vài HS. - Phát huy khả năng tư duy, khuyến khích phát triển trí tuệ HS khá giỏi. - Cá biệt hoá từng đối tượng. - Đảm bảo tính vừa sức cho người học. - Biến niềm đam mê trong cuộc sống trở thành động lực học tập. - Dạy học phân hoá là con đường ngắn nhất để đạt được mục đích của dạy học đồng loạt . - GV kiểm soát được quá trình suy nghĩ và trình độ nhận thức của HS. - Không nhất thiết phải sử dụng các phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại. Nhược điểm: - Nội dung dạy học đa dạng nên GV tốn nhiều thời gian vào công việc soạn giáo án. - Đòi hỏi GV phải dành nhiều thời gian hơn để quan tâm, theo sát đối tượng HS để nắm bắt được năng lực, trình độ của các em một cách chính xác, kịp thời. - Tổ chức lớp học của nước ta hiện nay hầu hết đều có số lượng HS đông, chênh lệch nhiều về trình độ có thể gây khó khăn cho các GV mới, GV dạy thay, chưa kịp nắm bắt trình độ nhận thức của từng đối tượng HS. 1.1.2.3. Các hình thức dạy học phân hoá a) Phân hóa theo hứng thú GV căn cứ vào đặc điểm, hứng thú học tập của HS để tổ chức cho HS tìm hiểu, khám phá nhận thức. Cách thức tiến hành đó là GV phân nhóm HS (theo trình độ; hứng thú mạnh, trung bình, thấp) và dựa vào cường độ này mà GV giao nhiệm vụ cho các nhóm. Nhóm có cường độ mạnh thì có nhiệm vụ tìm tòi và độc lập sáng tạo, nhóm có cường độ thấp thì có nhiệm vụ làm theo mẫu. b) Phân hóa theo sự nhận thức Lấy sự phân biệt nhịp độ lĩnh hội làm căn cứ phân hóa. Nhịp độ được tính bằng lượng thời gian chuyển từ hoạt động này sang hoạt động khác, từ nhiệm vụ này sang nhiệm vụ khác. Lớp học có nhiều nhịp độ nhưng chỉ có thể phân hóa theo một số nhóm điển hình. Chẳng hạn, nhóm có nhịp độ nhận thức nhanh, 8
nhóm có nhịp độ nhận thức chậm. Tương ứng với từng nhóm lại có các nhiệm vụ nhận thức các phương pháp, biện pháp khác nhau. c) Phân hóa theo sức học Căn cứ vào trình độ, học lực của HS để tổ chức những tác động sư phạm phù hợp với HS tích cực học tập. Dựa trên các trình độ khá, trung bình, yếu mà GV giao cho HS những nhiệm vụ tương ứng. d) Phân hóa theo động cơ, lợi ích học tập của HS Dựa trên động cơ, lợi ích học tập của HS để chọn tác động dạy học giúp HS thấy lợi ích của việc học mà chủ động tích cực học tập. Với HS có nhu cầu tìm tòi, hiểu biết cao cần xác định nhiệm vụ học tập cao và đưa thêm nhiều nội dung, tài liệu học tập cho HS tự học. Với nhóm HS có nhu cầu không cao thì việc phân hóa dạy học phải chú ý đến nhiệm vụ, nội dung cơ bản và bổ sung những vấn đề thực tế giúp HS hào hứng học tập. 1.1.2.4. Quy trình dạy học phân hoá Bước 1: Xác định mục tiêu, nội dung bài học Bước 2: Phân loại HS Bước 3: Tổ chức các hoạt động dạy học phân hoá dựa trên mục tiêu, nội dung và đối tượng HS. 1.1.2.5. Vai trò của dạy học phân hoá Dạy học phân hoá đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu dạy học, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa khả năng của từng cá nhân học sinh xuất phát từ thực tiễn có sự khác nhau về trình độ nhận thức của các học sinh trong cùng một lớp học. Dạy học phân hoá để tổ chức các hoạt động đa dạng và phong phú giúp HS lĩnh hội kiến thức và hình thành kỹ năng, kỹ xảo bằng cách cho các em tham gia vào các hoạt động vừa sức của mình để tự tìm tòi, khám phá... dưới sự hướng dẫn của giáo viên. 9
1.1.3. Một số vấn đề về phân môn Luyện từ và câu 1.1.3.1. Vị trí, nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu a) Vị trí của phân môn Luyện từ và câu Từ và câu có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống ngôn ngữ. Từ là đơn vị trung tâm của ngôn ngữ. Câu là đơn vị nhỏ nhất có thể thực hiện chức năng giao tiếp. Vai trò của từ và câu trong hệ thống ngôn ngữ quyết định tầm quan trọng của việc dạy Luyện từ và câu ở Tiểu học. Việc dạy Luyện từ và câu nhằm mở rộng, hệ thống hoá làm phong phú vốn từ cho học sinh, cung cấp cho học sinh những hiểu biết sơ giản về từ và câu, rèn cho học sinh kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng các kiểu câu để thực hiện tư tưởng, tình cảm của mình, đồng thời giúp học sinh có khả năng hiểu câu nói của người khác. Luyện từ và câu có vai trò hướng dẫn học sinh trong việc nghe, nói, đọc, viết, phát triển ngôn ngữ và trí tuệ của các em. Ngoài ra còn rèn luyện tư duy và giáo dục thẩm mĩ cho học sinh. Phân môn Luyện từ và câu có vị trí quan trọng trong chương trình Tiểu học. Trước hết Luyện từ và câu cung cấp làm giàu vốn từ cho học sinh đặc biệt là hệ thống từ ngữ cung cấp cho học sinh được gắn với chủ điểm ở từng lớp nhằm tăng cường sự hiểu biết của học sinh về nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Phân môn Luyện từ và câu cung cấp những kiến thức sơ giản về từ và câu, rèn kĩ năng dùng từ đặt câu, sử dụng từ ngữ vào trong giao tiếp hàng ngày. b) Nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu  Làm giàu vốn từ cho học sinh và phát triển năng lực dùng từ đặt câu của các em - Dạy nghĩa từ : Làm cho học sinh nắm nghĩa từ bao gồm việc thêm vào vốn từ của học sinh những từ mới và những nghĩa mới của từ đã biết, làm cho các em nắm được tính nhiều nghĩa và sự chuyển nghĩa của từ. Dạy từ ngữ phải hình thành những khả năng phát hiện ra những từ mới chưa biết trong văn bản cần tiếp nhận, nắm một số thao tác giải nghĩa từ, phát hiện ra những nghĩa mới của từ đã biết, làm rõ những sắc thái nghĩa khác nhau của từ trong những ngữ cảnh khác nhau. 10
- Hệ thống hoá vốn từ: Dạy học sinh hiểu biết cách sắp xếp các từ một cách có hệ thống trong trí nhớ của mình để tích luỹ từ được nhanh chóng và tạo ra tính thường trực của từ, tạo điều kiện cho các từ đi vào hoạt động lời nói được thuận lợi. Công việc này hình thành ở học sinh kĩ năng đối chiếu từ trong hệ thống hàng dọc của chúng, đặt từ trong hệ thống liên tưởng cùng chủ đề, đồng nghĩa, gần nghĩa, trái nghĩa, đồng âm, cùng cấu tạo,..., tức là kĩ năng liên tưởng để huy động vốn từ. - Tích cực hoá vốn từ: Dạy học sinh sử dụng từ, phát triển kĩ năng sử dụng từ trong lời nói và lời viết của học sinh, đưa từ vào trong vốn từ tích cực được học sinh dùng thường xuyên. Tích cực hoá vốn từ tức là dạy học sinh biết dùng từ ngữ trong hoạt động nói năng của mình. - Dạy cho học sinh biết cách đặt câu, sử dụng các kiểu câu đúng mẫu, phù hợp với hoàn cảnh, mục đích giao tiếp.  Cung cấp một số kiến thức về từ và câu Trên cơ sở vốn ngôn ngữ có được trước khi đến trường, từ những hiện tượng cụ thể của tiếng mẹ đẻ, phân môn Luyện từ và câu cung cấp cho học sinh một số kiến thức về từ và câu cơ bản, sơ giản, cần thiết và vừa sức với các em. Luyện từ và câu trang bị cho học sinh những hiểu biết về cấu trúc của từ, câu, quy luật hành chức của chúng. Cụ thể đó là các kiến thức về cấu tạo từ, nghĩa của từ, các quy tắc dùng từ đặt câu và tạo văn bản để sử dụng trong giao tiếp. Ngoài các nhiệm vụ chuyên biệt trên, Luyện từ và câu còn có nhiệm vụ rèn tư duy và giáo dục thẩm mĩ cho học sinh. 1.1.3.2. Nguyên tắc dạy học Luyện từ và câu  Nguyên tắc thực hành Nguyên tắc thực hành vận dụng trong dạy học tiếng Việt chính là dạy học tiếng Việt theo quan điểm giao tiếp. Đây là nguyên tắc cơ bản chỉ đạo toàn bộ quá trình dạy học tiếng Việt ở Tiểu học nói chung và phân môn Luyện từ và câu nói riêng. Nguyên tắc thực hành yêu cầu khi dạy phân môn Luyện từ và câu cần phải đảm bảo các yêu cầu sau: 11
- Khi dạy bất kì một đơn vị ngôn ngữ nào cũng phải đặt chúng trong hoạt động hành chức của chúng. Nghiên cứu các đơn vị nhỏ phải đặt chúng trong đơn vị lớn hơn: nghiên cứu từ trong câu, câu trong đoạn , đoạn trong văn bản. - Việc lựa chọn nội dung dạy học Luyện từ và câu phải xuất phát từ việc rèn luyện các kĩ năng giao tiếp nghe, nói, đọc, viết cho học sinh. - Chú trọng khâu thực hành trong dạy học Luyện từ và câu thông qua hệ thống bài tập. - Các bài tập về từ và câu phải được xây dựng dựa trên kinh nghiệm sống và kinh nghiệm ngôn ngữ của học sinh. - Thống nhất giữa lí thuyết và thực hành với mục đích phát triển lời nói. - Ứng dụng những kiến thức đã học vào trong nói năng giao tiếp. - Phải sử dụng giao tiếp như một phương tiện chủ đạo trong dạy học Luyện từ và câu.  Nguyên tắc tích hợp Tích hợp trong dạy học Luyện từ và câu thể hiện ở những yêu cầu cơ bản như sau: - Trong dạy học Luyện từ và câu, hai mảng kiến thức và kĩ năng về từ và câu cần được gắn bó chặt chẽ, thống nhất biện chứng và cùng hướng tới đích sử dụng ngôn ngữ như một phương tiện giao tiếp. - Ở bậc Tiểu học, lần đầu tiên ngôn ngữ trở thành đối tượng quan sát, tìm hiểu của các em. Vì vậy để nắm bắt được các nội dung cơ bản về từ và câu , học sinh cần sử dụng các thao tác tư duy như phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát. Đây là điều khó khăn đối với học sinh Tiểu học. Để giảm bớt độ khó cho học sinh trong quá trình tiếp nhận, kiến thức về từ và câu được xây dựng theo hướng đồng tâm: các kiến thức và kĩ năng về từ và câu của lớp trên bao hàm kiến thức, kĩ năng về từ và câu của các lớp dưới nhưng cao hơn và sâu hơn. Ở lớp 2, 3, các kiến thức về từ và câu chỉ đưa ra một số dấu hiệu để học sinh nhận biết thông qua các bài tập chứ không đưa ra khái niệm, thuật ngữ. Đến lớp 4,5 học sinh được tìm hiểu sâu hơn về các khái niệm và bắt đầu được tiếp xúc với các thuật ngữ. 12