Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu thị trường logistics miền Bắc Việt Nam

Chia sẻ: Sdgsxf Sdgsxf | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

388
lượt xem 71
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu thị trường logistics miền Bắc Việt Nam nhằm giới thiệu tổng quan về logistics: Khái niệm, kinh nghiệm phát triển thị trường logistics tại một số nước trong khu vực và trên thế giới. Thực trạng áp dụng logistics tại miền Bắc Việt Nam. Một số giải pháp nhằm thúc đẩy việc ứng dụng và phát triển logistics tại miền Bắc Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu thị trường logistics miền Bắc Việt Nam

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI -----  ----- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: NGHIÊN CỨU THỊ TRƢỜNG LOGISTICS MIỀN BẮC VIỆT NAM Sinh viên thực hiện : Đỗ Việt Khanh Chi Lớp : Nhật 2 Khóa : 43 Giáo viên hƣớng dẫn : ThS. Phạm Thanh Hà Hà Nội - 2008
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT 3PL : Third Party Logistics – Dịch vụ Logistics thuê ngoài. CLM : The Council of Logistics Management in the USA – Hội đồng quản trị Logistics Mỹ. ESCAP : Economic and Social Commision for Asia and Pacific – Uỷ ban kinh tế và xã hội Châu Á - Thái Bình Dƣơng. FIATA : International Federation of Freight Forwarders Associations – Hiệp hội giao nhận kho vận quốc tế. FBL : Forwarding Bill of Lading/FIATA Bill of Lading. FCL : Full Container Load. HAWB : House Airway Bill. LASh : Lighter Aboard Ship. L/C : Letter of Credit – Thƣ tín dụng. LCL : Less Than Container Load. LPI : Logistics Performance Index. MTO : Multimodal Transport Operator – Ngƣời kinh doanh vận tải đa phƣơng thức. MULTI B/L : Multimodal transport Bill of Lading – Vận đơn vận tải đa phƣơng thức. SLA : Singapore Logistics Association – Hiệp hội Logistics Singapore. TEU : Twenty – foot Equivalent Unit. TLA : Thai Logistics Alliance – Liên minh Logistics Thái Lan. VIFFAS : Vietnam Freight Forwarders Association - Hiệp hội giao nhận kho vận Việt Nam. WB : The World Bank – Ngân hàng thế giới. WMS : Warehouse Management System – Hệ thống quản lý kho bãi. WTO : World Trade Organisation – Tổ chức Thƣơng mại thế giới. 1
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT LỜI NÓI ĐẦU .............................................................................................. 1 CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ LOGISTICS ............................................ 4 I. KHÁI NIỆM .......................................................................................... 4 1. ĐỊNH NGHĨA ................................................................................... 4 2. ĐẶC ĐIỂM CỦA LOGISTICS. ......................................................... 6 2.1. TỔNG HỢP CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN CÁC KHÍA CẠNH TÀI CHÍNH .......................................................... 6 2.2. HỖ TRỢ CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP................. 7 2.3. LOGISTICS LÀ MỘT DỊCH VỤ .................................................. 8 3. SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA LOGISTICS ........................... 9 3.1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA LOGISTICS .............. 9 3.2. NGUYÊN NHÂN RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN LOGISTICS TRONG DOANH NGHIỆP............................................................................. 13 4. VAI TRÒ VÀ TÁC DỤNG CỦA LOGISTICS ................................. 17 4.1. VAI TRÒ .................................................................................... 17 4.1.1. CÔNG CỤ LIÊN KẾT CÁC HOẠT ĐỘNG KINH TẾ QUỐC TẾ ..................................................................................... 17 4.1.2. TỐI ƢU HÓA CHU TRÌNH LƢU CHUYỂN CỦA SẢN XUẤT KINH DOANH ................................................................. 17 4.1.3. HỖ TRỢ NHÀ QUẢN LÝ RA QUYẾT ĐỊNH CHÍNH XÁC TRONG HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH .................. 17 4.1.4. GIÚP CÁC NHÀ KINH DOANH DỊCH VỤ GIAO NHẬN VẬN TẢI HOÀN THIỆN VÀ ĐA DẠNG HÓA CÁC DỊCH VỤ CỦA MÌNH .................................................................................. 18 4.2. TÁC DỤNG ............................................................................... 19 4.2.1. NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ GIA TĂNG GIÁ TRỊ KINH DOANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP GIAO NHẬN VẬN TẢI ......................................................................... 19
4.2.2. MỞ RỘNG THỊ TRƢỜNG BUÔN BÁN QUỐC TẾ .......... 20 4.2.3. GIẢM CHI PHÍ, HOÀN THIỆN VÀ TIÊU CHUẨN HÓA CHỨNG TỪ TRONG KINH DOANH, BUÔN BÁN VÀ VẬN TẢI QUỐC TẾ ..................................................................................... 20 II. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG LOGISTICS TẠI MỘT SỐ NƢỚC TRONG KHU VỰC VÀ TRÊN THẾ GIỚI............. 21 1
1. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN LOGISTICS TRÊN THẾ GIỚI TRONG NĂM 2007 ....................... 21 2. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN LOGISTICS Ở MỘT SỐ NƢỚC ....... 22 2.1. TRUNG QUỐC .......................................................................... 22 2.2. SINGAPORE.............................................................................. 24 2.3. THÁI LAN .................................................................................. 26 CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG LOGISTICS TẠI MIỀN BẮC VIỆT NAM ................................................................................................. 28 I. TỔNG QUAN VỀ CÁC THỊ TRƢỜNG LOGISTICS MIỀN BẮC VIỆT NAM ............................................................................................. 28 1. CƠ SỞ PHÁT TRIỂN DICH VỤ LOGISTICS TẠI MIỀN BẮC VIỆT NAM .......................................................................................... 28 1.1. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, ĐỊA HÌNH ........................................................ 28 1.2. CƠ SỞ HẠ TẦNG ...................................................................... 29 1.2.1. HỆ THỐNG CẢNG BIỂN .................................................. 29 1.2.2. HỆ THỐNG CẢNG HÀNG KHÔNG ................................. 33 1.2.3. HỆ THỐNG ĐƢỜNG BỘ (SẮT – ÔTÔ)............................ 35 1.2.4. HỆ THỐNG ĐƢỜNG SÔNG ............................................. 37 1.3. MÔI TRƢỜNG PHÁP LÝ .......................................................... 38 1.4. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN VẬN TẢI ĐA PHƢƠNG THỨC ....... 45 1.4.1. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN VẬN TẢI ĐA PHƢƠNG THỨC TRÊN THẾ GIỚI VÀ TRONG KHU VỰC .................................... 45 1.4.2. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN VẬN TẢI ĐA PHƢƠNG THỨC TẠI VIỆT NAM ........................................................................... 46 1.5. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ: ................................................................ 47 1.6. NGUỒN NHÂN LỰC PHỤC VỤ LOGISTICS ........................... 48 2. ĐÓNG GÓP CỦA DỊCH VỤ LOGISTICS CHO NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN ......................................................................................... 49 II. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG LOGISTICS TẠI MIỀN BẮC VIỆT NAM ........................................................................................................ 52
1. TÌNH HÌNH HOẠT DỘNG CỦA MỘT SỐ DOANH NGHIỆP GIAO NHẬN VẬN TẢI VÀ LOGISTICS TẠI MIỀN BẮC VIỆT NAM ............................................................................................................. 52 1.1. CÔNG TY GIAO NHẬN KHO VẬN NGOẠI THƢƠNG (VIETRANS) ..................................................................................... 52 1.1.1. MỘT VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ DOANH NGHIỆP ........ 52 1.1.2. CƠ SỞ VẬT CHẤT ............................................................ 53 1.1.3. CÁC SẢN PHẨM CỦA DOANH NGHIỆP ....................... 54 1
1.1.4. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG ................................................... 55 1.2. CÔNG TY CỔ PHẦN CONTAINER VIỆT NAM (VICONSHIP) . 56 1.2.1. MỘT VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ DOANH NGHIỆP ........ 56 1.2.2. CƠ SỞ VẬT CHẤT ............................................................ 58 1.2.3. CÁC SẢN PHẨM CỦA DOANH NGHIÊP ....................... 60 1.2.4. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG ................................................... 62 1.3. CÔNG TY TNHH VẬN TẢI BIỂN NGÔI SAO XANH (GSLINES) ......................................................................................................... 62 1.3.1. MỘT VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ DOANH NGHIỆP ........ 62 1.3.2. CƠ SỞ VẬT CHẤT ............................................................ 63 1.3.3. CÁC SẢN PHẨM CỦA DOANH NGHIỆP ....................... 64 1.4. CÔNG TY VẬN TẢI ĐA PHƢƠNG THỨC (VIETRANSTIMEX) 67 1.4.1. MỘT VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ DOANH NGHIỆP ........ 67 1.4.2. CƠ SỞ VẬT CHẤT ............................................................ 67 1.4.3. CÁC SẢN PHẨM CỦA DOANH NGHIỆP ....................... 68 1.4.4. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG ................................................... 70 1.5. CÔNG TY TIẾP VẬN VINAFCO (VINAFCO LOGISTICS)........ 70 1.5.1. MỘT VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ DOANH NGHIỆP ........ 70 1.5.2. CƠ SỞ VẬT CHẤT ............................................................ 71 1.5.3. CÁC SẢN PHẨM CỦA DOANH NGHIỆP ....................... 72 1.5.4. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG ................................................... 73 1.6. MAERSK LOGISTICS VIETNAM .............................................. 74 1.7. DHL ........................................................................................... 75 2. NHẬN XÉT CHUNG VỀ CÁC DOANH NGHIỆP GIAO NHẬN VẬN TẢI VÀ LOGISTICS MIỀN BẮC VIỆT NAM .......................... 78 2.1. QUY MÔ DOANH NGHIỆP CUNG CẤP DỊCH VỤ LOGISTICS NHỎ, KINH DOANH MANH MÚN .................................................... 78 2.2. HẠ TẦNG CƠ SỞ LOGISTICS CÒN NGHÈO NÀN, QUY MÔ NHỎ, BỐ TRÍ BẤT HỢP LÝ ....................................................... 79 2.3. KINH NGHIỆM TRONG LĨNH VỰC LOGISTICS CÒN YẾU KÉM ................................................................................................. 80
2.4. NGUỒN NHÂN LỰC HẠN CHẾ ............................................... 81 1
III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN TRONG VIỆC ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN LOGISTICS Ở MIỀN BẮC VIỆT NAM .................................................................................... 81 1. THUẬN LỢI .................................................................................... 81 2. KHÓ KHĂN ..................................................................................... 82 CHƢƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY VIỆC ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN LOGISTICS TẠI MIỀN BẮC VIỆT NAM .. 86 I. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN ĐẾN NĂM 2015 .............................. 86 1. QUAN ĐIỂM VỀ VIỆC ỨNG DỤNG LOGISTICS TRONG CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH DỊCH VỤ GIAO NHẬN VẬN TẢI Ở VIỆT NAM ...................................................................................... 86 2. DỰ BÁO NHU CẦU VỀ DỊCH VỤ LOGISTICS ........................... 87 3. ĐỊNH HƢỚNG ................................................................................ 90 II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ....................................................................... 91 1. TẦM VĨ MÔ..................................................................................... 91 1.1. VỀ PHÍA NHÀ NƢỚC ............................................................... 91 1.2. VỀ PHÍA CÁC HIỆP HỘI .......................................................... 94 2. TẦM VI MÔ..................................................................................... 95 2.1. ĐỐI VỚI NGƢỜI CUNG CẤP DỊCH VỤ LOGISTICS .............. 95 2.2. ĐỐI VỚI NGƢỜI SỬ DỤNG DỊCH VỤ LOGISTICS ................ 98 KẾT LUẬN ................................................................................................. 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 100
LỜI NÓI ĐẦU Nói đến ngành hàng không, có lẽ ai cũng biết tới hãng máy bay Boeing nhƣng để sản xuất ra một chiếc máy bay Boeing cần phải có bao nhiêu linh kiện và chúng đƣợc sản xuất tại những công ty và quốc gia nào thì không phải ai cũng biết. Câu trả lời là cần có 1500 bộ phận lớn và chúng đƣợc sản xuất tại 100 công ty có trụ sở tại hơn 30 quốc gia trên toàn thế giới. Nƣớc Mỹ là quê hƣơng của hãng máy bay Boeing chỉ sản xuất 1/3 tổng số bộ phận cấu thành. Vậy tại sao cần phải có nhiều công ty sản xuất, làm thế nào để có thể thực hiện quy trình sản xuất và tổng hợp trang thiết bị một các khoa học để làm ra một sản phẩm nổi tiếng và hoàn hảo nhƣ vậy? Thứ nhất cần có sự phân công và chuyên môn hoá lao động cao nhằm giảm chi phí sản sản xuất giảm giá thành sản phẩm. Thứ hai cần phải có một công tác hậu cần để lên kế hoạch chuẩn bị, ký hợp đồng sản xuất, kiểm tra chất lƣợng, nhập khẩu, vận chuyển toàn bộ các trang thiết bị, bộ phận cấu thành… từ tất cả các nƣớc trên thế giới đến nhà máy. Toàn bộ các quá trình đó đƣợc gọi là Logistics. Đứng trên góc độ là một ngƣời tiêu dùng chúng ta chỉ nhận ra đƣợc tầm quan trọng của Logistics khi có những vấn đề xảy ra nhƣ: Tất cả công nhân tại nhà máy Boeing phải nghỉ làm trong vài tuần liên tiếp do chuyến hàng chở trang thiết bị, linh kiện… không về đến nhà máy đúng hạn. Nhƣng sự thật là các quá trình của Logistics đều có ảnh hƣởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến mọi mặt đời sống của con ngƣời, và phát huy vai trò đặc biệt quan trọng trong thƣơng mại, đặc biệt là thƣơng mại quốc tế. Nền kinh tế Việt Nam hiện nay đang hoà chung trong xu thế "hợp tác và phát triển” với việc Việt Nam đã thành viên của ASEAN, WTO... Việc mở rộng quan hệ kinh tế với các nƣớc trên thế giới đóng vai trò không thể thiếu để phát triển nền kinh tế quốc dân và đó cũng chính là một trong những kế 1
hoạch dài hạn nhằm giúp chúng ta bắt kịp với các nƣớc tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Kinh doanh dịch vụ Logistics ở Việt Nam hiện nay đang phát triển mạnh mẽ theo xu thế chung của thế giới. Đây hoàn toàn không phải là một hoạt động mới, thậm chí nó đã đem lại lợi nhuận khổng lồ cho nhiều quốc gia, nếu chúng ta biết cách khai thác thì sẽ đóng góp một phần đáng kể vào thu nhập quốc dân. Nhƣng từ lâu, lĩnh vực này dƣờng nhƣ bị "bỏ quên" và vai trò quan trọng của nó mới chỉ đƣợc nhận ra trong một vài năm gần đây. Hơn nữa thƣơng mại quốc tế càng mở rộng và phát triển thì vai trò của Logistics càng quan trọng và cần sự quan tâm và phát triển đúng mức. Việt Nam, một đất nƣớc còn nhiều khó khăn, cơ sở vật chất còn nhiều yếu kém, do vậy cần định hƣớng việc phát triển ngành dịch vụ Logistics nhƣ thế nào cho phù hợp và hiệu quả nhất. Nhƣng trong thực tế tại Việt Nam, hoạt động này chƣa phát huy đƣợc hết những ƣu thế của nó và còn nhiều vấn đề cần khắc phục. Do vậy em đã chọn nghiên cứu khoá luận với đề tài: “Nghiên cứu thị trƣờng Logistics của miền Bắc Việt Nam”. Nội dung chính của đề tài đề cập tới Logistics và những vấn đề có liên quan, đồng thời nghiên cứu các bài học thực tiễn phát triển Logistics của một số nƣớc trên thế giới nhằm đánh giá khách thực trạng hoạt động Logistics tại Việt Nam nói chung và miền Bắc nói riêng. Sau khi tổng hợp thực trạng các doanh nghiệp Logistics trên lãnh thổ miền Bắc Việt Nam, em đƣa ra một vài nhận xét cá nhân và đề nghị giải pháp khả thi nhằm phát triển dịch vụ này. Cấu trúc bài khoá luận gồm ba phần chính: + Chƣơng I : Tổng quan về Logistics. + Chƣơng II: Thực trạng áp dụng Logistics tại miền Bắc Việt Nam. + Chƣơng III: Một số giải pháp. 2
Trong suốt quá trình thực hiện đề tài, em đã nhận đƣợc rất nhiều sự giúp đỡ, ý kiến nhận xét của các Thày, Cô và các bạn, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho em hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu của mình. Em xin chân thành cảm ơn Ths. Phạm Thanh Hà đã trực tiếp hƣớng dẫn em thực hiện đề tài này. Do thời gian nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc những ý kiến đánh giá và chỉ dẫn của các Thày Cô. 3
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ LOGISTICS I. Khái niệm 1. Định nghĩa Logistics có nguồn gốc từ chữ Logos, có nghĩa là "hợp lý". Nhƣ vậy nội dung của Logistics bao gồm việc hƣớng dẫn mọi ngƣời cách thức thực hiện công việc sao cho hợp lý nhất. Từ “Logistics” đƣợc giải nghĩa bằng tiếng Anh trong cuốn “Oxford Advances Learners Dictionary of Current English, A.S Hornby. Fifth Edition, Oxford University Press, 1995” nhƣ sau: "Logistics có nghĩa là việc tổ chức cung ứng và dịch vụ đối với một hoạt động phức hợp nào đó" (Logistics – the organization of supplies and services for any complex operation). Qua nghiên cứu lịch sử nhân loại cho thấy, ban đầu Logistics đƣợc sử dụng nhƣ một từ chuyên môn trong quân đội, đƣợc hiểu với nghĩa là công tác hậu cần. Napoleon đã từng định nghĩa "Logistics là hoạt động để duy trì lực lƣợng quân đội". Thực chất nó bao gồm việc giải quyết các bài toán về di chuyển quân lƣơng, bố trí lực lƣợng, thiết kế và bố trí kho tàng, quản lý vũ khí...sao cho phù hợp nhất với tình hình nhằm mục tiêu chiến thắng đối phƣơng. Vì vậy có thể thấy việc giải các bài toán Logistics trong quân sự có tầm quan trọng đặc biệt. Sau này thuật ngữ Logistics dần đƣợc áp dụng trong các lĩnh vực kinh tế, đƣợc lan truyền từ châu lục này sang châu lục kia, từ nƣớc này sang nƣớc khác, hình thành nên Logistics toàn cầu. Trong sản xuất kinh doanh, Logistics đề cập tới tối thiểu hoá chi phí, từ việc mua sắm nguyên vật liệu cho tới việc lập, thực hiện kế hoạch sản xuất và giao hàng. Mục tiêu của Logistics trong sản xuất kinh doanh là giảm thiểu các chi phí phát sinh, đồng thời vẫn phải đạt đƣợc các mục tiêu mà doanh nghiệp đã đề ra. Logistics phát triển rất nhanh chóng và đƣợc ghi nhận nhƣ một chức năng kinh tế chủ yếu, một công 4
cụ hữu hiệu mang lại thành công cho các doanh nghiệp cả trong lĩnh vực sản xuất lẫn trong lĩnh vực dịch vụ. Nếu hiểu từ Logistics nhƣ một thuật ngữ chuyên môn, thì cho đến nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về Logistics.  Theo Hội đồng quản trị Logistics Mỹ (The Council of Logistics Management CLM in the USA) : Logistics là quá trình lên kế hoạch, thực hiện và kiểm soát hiệu quả, tiết kiệm chi phí của dòng lƣu chuyển và lƣu trữ nguyên vật liệu, hàng tồn, thành phẩm và các thông tin liên quan từ điểm xuất xứ đến điểm tiêu thụ, nhằm mục đích thoả mãn những yêu cầu của khách hàng.  Theo tác giả Donald J.Bowersox - CLM Proceeding: Logistics là một nguyên lý đơn lẻ nhằm hƣớng dẫn quá trình lên kế hoạch, định vị và kiểm soát các nguồn nhân lực và tài lực có liên quan tới hoạt động phân phối vật chất, hỗ trợn sản xuất và hoạt động mua hàng.  Giáo sƣ ngƣời Anh - Martin Christopher thì cho rằng: "Logistics là quá trình quản trị chiến lƣợc thu mua, di chuyển và dự trữ nguyên liệu, bán thành phẩm, thành phẩm (và dòng thông tin tƣơng ứng) trong một công ty và qua các kênh phân phối của công ty để tối đa hoá lợi nhuận hiện tại và tƣơng lai thông qua việc hoàn tất các đơn hàng với chi phí thấp nhất".  Theo quan điểm "5 đúng" ("5 right") thì: Logistics là quá trình cung cấp đúng sản phẩm đến đúng vị trí, vào đúng thời điểm với điều kiện và chi phí phù hợp cho khách hàng tiêu dùng sản phẩm".  Theo khái niệm của Liên hiệp quốc đƣợc sử dụng cho khoá đào tạo quốc tế về Vận tải đa phƣơng thức và quản lý Logistics tổ chức tại Đại học Ngoại Thƣơng Hà Nội tháng 10/2002 thì: Logistics là hoạt động quản lý quá trình lƣu chuyển vật liệu qua các khâu lƣu kho, sản xuất ra sản phẩm cho tới tay ngƣời tiêu dùng theo yêu cầu của khách hàng…  Luật Thƣơng mại Việt Nam 2005 không đƣa ra khái niệm "Logistics" 5
mà đƣa ra khái niệm về "Dịch vụ Logistics" nhƣ sau: Dịch vụ Logistics là hoạt động thƣơng mại, theo đó thƣơng nhân tổ chức thực hiện một hoặc nhiều công đoạn gồm nhận hàng, vận chuyển, lƣu kho, lƣu bãi, làm thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ khác, tƣ vấn khách hàng, tƣ vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi kí mã hiệu, giao hàng hoặc các dịch vụ khác có liên quan đến hàng hóa theo thỏa thuận vớ khách hàng để hƣởng thù lao (Điều 233 - Luật Thƣơng mại Việt Nam năm 2005).  Theo PGS.TS. Nguyễn Nhƣ Tiến trong "Logistics - Khả năng ứng dụng và phát triển trong kinh doanh dịch vụ vận tải giao nhận Việt Nam" thì: Logistics là nghệ thuật tổ chức sự vận động của hàng hóa, nguyên vật liệu từ khi mua sắm, qua các quá trình lƣu kho, sản xuất, phân phối cho đến khi đƣa đến tay ngƣời tiêu dùng. Các khái niệm trên tuy không hoàn toàn giống nhau nhƣng cùng thống nhất: “Logistics là nghệ thuật và khoa học của quản lý và điều chỉnh luồng di chuyển của hàng hoá, năng lƣợng, thông tin và những nguồn lực khác nhƣ sản phẩm, dịch vụ và con ngƣời, từ nguồn lực của sản xuất cho đến thị trƣờng”. 2. Đặc điểm của Logistics. 2.1. Tổng hợp các hoạt động của doanh nghiệp trên các khía cạnh tài chính Có thể coi Logistics là tổng hợp các hoạt động của doanh nghiệp trên các khía cạnh tài chính, bao gồm: Logistics sinh tồn, Logistics hoạt động và Logistics hệ thống.  Logistics sinh tồn, có liên quan đến các nhu cầu cơ bản của cuộc sống. Logistics sinh tồn tƣơng đối ổn định và có thể dự đoán đƣợc do con ngƣời có thể nhận thức đợc về nhu cầu nhƣ: cần gì, cần bao nhiêu, khi nào cần và cần ở đâu,… Logistics sinh tồn là hoạt động cơ bản của xã hội sơ khai và là thành phần thiết yếu trong một xã hội công nghiệp hóa và nó cung cấp nền tảng cho Logistics hoạt động. 6
 Logistics hoạt động, mở rộng các nhu cầu cơ bản bằng cách liên kết các hệ thống sản xuất các sản phẩm: liên kết các nguyên liệu thô doanh nghiệp cần trong quá trình sản xuất, các dụng cụ sử dụng nguyên liệu đó trong quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm có đƣợc từ sản xuất. Khía cạnh này của Logistics cũng tƣơng đối ổn định và có thể dự đoán đƣợc nhng lại không thể dự đoán đƣợc khi nào máy móc có sự cố, để sửa chữa thì cần cái gì và thời gian sửa chữa,… Nhƣ vậy Logistics hoạt động chỉ liên quan đến sự vận động và lƣu kho của nguyên liệu vào trong, qua và đi ra khỏi doanh nghiệp và làm nền tảng cho Logistics hệ thống.  Logistics hệ thống, liên kết các nguồn lực cần có trong việc giữ cho hệ thống hoạt động. Những nguồn lực này bao gồm thiết bị, phụ tùng thay thế, nhân sự và đào tạo, tài liệu kỹ thuật, các thiết bị kiểm tra, hỗ trợ và nhà xƣởng,… Các yếu tố này không thể thiếu và phải đƣợc kết hợp chặt chẽ nếu muốn duy trì sự hoạt động của một hệ thống sản xuất hay lƣu thông. Logistics sinh tồn, Logistics hoạt động và Logistics hệ thống không tách rời nhau mà quan hệ chặt chẽ với nhau, làm nền tảng cho nhau tạo thành chuỗi dây chuyền Logistics. 2.2. Hỗ trợ các hoạt động của doanh nghiệp Chức năng hỗ trợ của Logistics thể hiện ở chỗ nó tồn tại chỉ để hỗ trợ cho các bộ phận khác của doanh nghiệp. Logistics hỗ trợ quá trình sản xuất (Logistics hoạt động), hỗ trợ cho sản phẩm sau khi đƣợc di chuyển quyền sở hữu từ ngƣời sản xuất sang ngƣời tiêu dùng (Logistics hệ thống). Điều này không có nghĩa là quá trình sản xuất không bao gồm các yếu tố của Logistics hệ thống hay hoạt động hỗ trợ sau khi chuyển giao quyền sở hữu sản phẩm không bao gồm các yếu tố của Logistics hoạt động. Trên thực tế, các khía cạnh Logistics đƣợc liên kết với nhau và đƣợc sắp xếp tuần tự với nhau và chỉ có một loại Logistics với các yếu tố nhƣ: vận tải, kho bãi, phụ tùng thay thế, 7
nhân sự và đào tạo nhân sự, tài liệu, thiết bị kiểm tra, hỗ trợ, nhà xƣởng. Một doanh nghiệp có thể kết hợp bất cứ yếu tố Logistics nào với nhau hay tất cả các yếu tố Logistics tùy theo cấp độ yêu cầu của doanh nghiệp mình. Logistics còn hỗ trợ các hoạt động quan trọng của doanh nghiệp là sản xuất và marketing. Điều này dẫn đến yêu cần phải đào tạo nhân lực, dự trữ phụ tùng thay thế hay bất kỳ một yếu tố nào khác của Logistics. 2.3. Logistics là một dịch vụ Logistics cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp và cho khách hàng của doanh nghiệp thông qua việc tập trung các yếu tố khác nhau (các yếu tố này là các bộ phận tạo thành chuỗi Logistics). Dịch vụ Logistics trong doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở các yếu tố cơ bản về quản trị nguyên vật liệu, l- ƣu kho trong nhà máy và phân phối vật chất mà có thể cần cung cấp thêm các dịch vụ khác. Một doanh nghiệp trong điều kiện hoạt động bình thƣờng sẽ đòi hỏi sự hỗ trợ từ các yếu tố Logistics. Một yếu tố Logistics cụ thể đƣợc cung cấp từ một nhà chuyên nghiệp chứ không phải từ trong doanh nghiệp nhƣng trách nhiệm đối với chất lƣợng của dịch vụ hỗ trợ này lại là trách nhiệm của Logistics trong doanh nghiệp. 2.4. Logistics là sự phát triển cao, hoàn thiện của dịch vụ vận tải giao nhận và vận tải đa phƣơng thức Logistics ngày càng phát triển đã làm cho khái niệm vận tải giao nhận truyền thống ngày càng đa dạng và phong phú thêm. Từ chỗ thay mặt khách hàng để thực hiện các công việc đơn điệu, lẻ tẻ, tách biệt nhƣ: thuê tàu, lƣu cƣớc, chuẩn bị hàng, đóng gói, tái chế hàng, làm thủ tục thông quan,... cho tới cung cấp trọn gói một dịch vụ vận chuyển từ kho đến kho (Door to Door) đúng nơi đúng lúc để phục vụ nhu cầu của khách hàng. Từ chỗ đóng vai trò là đại lý, ngƣời đƣợc ủy thác thành một bên chính (Principal) trong các hoạt động vận tải giao nhận với khách hàng, chịu trách nhiệm trƣớc các nguồn luật điều chỉnh đối với những hành vi của mình. Ngày nay, do yêu cầu về dịch vụ 8
cung cấp cho khách hàng vô cùng đa dạng, phong phú, ngƣời cung cấp dịch vụ phải tổ chức quản lý một hệ thống đồng bộ từ giao nhận đến vận tải, cung ứng nguyên vật liệu phục vụ sản xuất kinh doanh, bảo quản hàng hóa trong kho, phân phối hàng hóa đúng nơi, đúng lúc, sử dụng thông tin điện tử để theo dõi, kiểm tra,... Rõ ràng dịch vụ vận tải giao nhận đã đƣợc phát triển ở mức độ cao với đầy tính phức tạp và ngƣời vận tải giao nhận trở thành ngƣời cung cấp dịch vụ Logistics (Logistics Service Provider). Cuộc cách mạng Container trong ngành vận tải đã làm tiền đề và cơ sở cho sự ra đời và phát triển của vận tải đa phƣơng thức. Nhờ đó, ngƣời gửi hàng chỉ cần kí hợp đồng vận tải với một ngƣời (ngƣời kinh doanh vận tải đa phƣơng thức - Multimodal transport operator - MTO) và MTO sẽ chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện toàn bộ việc vận chuyển hàng hóa, nhƣng chủ hàng vẫn cần một ngƣời lên kế hoạch cung ứng, mua hàng hóa, giám sát mọi sự di chuyển của hàng hóa để đảm bảo đúng loại hàng, đến đúng địa điểm và thời gian. Ngƣời giúp chủ hàng chính là ngƣời tổ chức dịch vụ Logistics, dịch vụ Logistics sẽ giúp chủ hàng tiết kiệm chi phí cũng nhƣ thời gian, từ đó nâng cao hiệu quả trong kinh doanh, đây chính là sự phát triển sâu rộng của dịch vụ vận tải đa phƣơng thức. Toàn bộ hoạt động vận tải có thể đƣợc thực hiện theo một hợp đồng vận tải đa phƣơng thức và sự phối hợp mọi chu chuyển của hàng hóa do ngƣời tổ chức dịch vụ Logistics đảm nhiệm. Điểm giống nhau ở chỗ, trên cơ sở nhiều hợp đồng mua bán, ngƣời tổ chức dịch vụ Logistics sẽ nhận hàng tại cơ sở của từng ngƣời bán, gom hàng thành nhiều đơn vị, gửi hàng tại kho hay nơi xếp dỡ hàng trƣớc khi chúng đƣợc gửi đến nƣớc ngƣời mua trên các phƣơng thức vận tải khác nhau. Tại nƣớc ngƣời mua, ngƣời tổ chức dịch vụ Logistics sẽ thu xếp tách các đơn vị gửi hàng và hình thành các chuyến hàng thích hợp để phân phối đi đến những địa chỉ cuối cùng theo yêu cầu khách hàng. 3. Sự ra đời và phát triển của Logistics 3.1. Sự hình thành và phát triển của Logistics 9
"Logistics" là một thuật ngữ quân sự, nó đƣợc coi là một nhánh trong nghệ thuật chiến đấu. Đó chính là việc vận chuyển và cung cấp lƣơng thực, thực phẩm, trang thiết bị,... đúng nơi, đúng lúc khi cần thiết cho lực lƣợng chiến đấu. Logistics đã góp phần làm tăng sức mạnh cho các nhà quân sự, giúp họ giành thắng lợi trong các cuộc chiến cho nên rất nhiều kỹ năng về Logistics đã đƣợc nghiên cứu và áp dụng, đặc biệt là trong thế chiến thứ hai. Xuất phát từ bản chất ƣu việt của Logistics, sau khi chiến tranh thế giới thứ II kết thúc, các chuyên gia Logistics trong quân đội đã áp dụng các kỹ năng Logistics của họ trong hoạt động kinh tế thời hậu chiến để đáp ứng nhiệm vụ thực tế là tái thiết đất nƣớc sau chiến tranh hay trợ giúp tái thiết. Nhƣ vậy, Logistics trong doanh nghiệp đƣợc áp dụng sau khi chiến tranh thế giới thứ II kết thúc. Ngày nay thuật ngữ "Logistics" đã đƣợc phát triển, mở rộng và đƣợc hiểu với nghĩa là quản lý (management). Trong khi nghiên cứu lĩnh vực này, tùy thuộc giác độ tiếp cận, có thể sử dụng các thuật ngữ nhƣ: Logistics kinh doanh; Logistics in bound - Logistics out bound; phân phối vật chất; quản lý nguyên vật liệu, kỹ thuật phân phối. Logistics diễn tả toàn bộ quá trình vận động của nguyên vật liệu và sản phẩm đi vào - qua và đi ra khỏi doanh nghiệp tới khâu phân phối tới tay ngƣời tiêu dùng. Từ những năm 50 của thế kỷ XX đến nay, công nghiệp và thƣơng mại thế giới đã trải qua những biến đổi sâu sắc từ nền kinh tế dựa trên cơ sở sản xuất hàng loạt, đòi hỏi một lƣợng hàng lớn đồng nhất sang nền kinh tế mà tính độc đáo và đa dạng của hàng hóa đƣợc nhấn mạnh. Tính chất phong phú của hàng hóa cùng với sự vận động phức tạp của chúng đòi hỏi phải có một sự quản lý chặt chẽ và điều này đã đặt ra cho các nhà sản xuất kinh doanh một yêu cầu mới. Đồng thời, để tránh đọng vốn, các nhà sản xuất kinh doanh luôn tìm cách duy trì một lƣợng hàng tồn kho nhỏ nhất. Từ những lý do trên yêu cầu hoạt động vận tải giao nhận nói riêng và lƣu thông phân phối nói chung phải đảm bảo cho nguyên liệu hàng hóa đƣợc cung ứng kịp thời, đúng lúc 10
(just in time) mặt khác phải tăng cƣờng vận chuyển với mục tiêu không để hàng trong kho (zero stock) nhằm giảm tối đa chi phí phát sinh hoặc sẽ phát sinh trong sản xuất và lƣu thông - Logistics trong doanh nghiệp đã ra đời. Có nhiều cách phân chia khác nhau về các giai đoạn phát triển của Logistics: a. Theo Jacques Colin - giáo sƣ về khoa học quản lý thuộc trƣờng Đại học Aix - Marseille II, giám đốc trung tâm nghiên cứu về vận tải và Logistics thì sự ra đời và phát triển Logistics trong doanh nghiệp đã trải qua các thời kì sau:  Giai đoạn những năm 50 và 60 của thế kỷ XX - giai đoạn thử nghiệm: Các chuyên gia Logistics trong quân đội đã thử áp dụng các kỹ năng Logistics của mình để giải quyết những vấn đề gặp phải trong doanh nghiệp. Giai đoạn này đƣợc bắt đầu từ việc nghiên cứu các tác nghiệp và những kỹ thuật tối ƣu hóa ứng dụng để giải quyết những vấn đề trong chuyên chở và kho hàng,...  Giai đoạn những năm 70 của thế kỷ XX - giai đoạn khởi động Logistics trong doanh nghiệp: Trong thời kỳ này, Logistics trƣớc hết là nghiên cứu việc tối ƣu hóa các bộ phận tách biệt và hợp lý hóa cơ cấu cảu doanh nghiệp. Nghiên cứu hiệu quả của việc giảm các chi phí hoạt động và ngƣời lao động, chuyển dần những hoạt động này sang cho những ngƣời chuyên chở và cung cấp dịch vụ. Sự tìm kiếm tính liên tục trong vận hành doanh nghiệp là đặc điểm chính của Logistics sản xuất ở thời kỳ này.  Giai đoạn những năm 80 đến 90 của thế kỷ XX - giai đoạn phát triển của Logistics: Đây là giai đoạn Logistics hƣớng vào việc phối hợp các bộ phận chịu trách nhiệm lƣu chuyển các luồng hàng trong doanh nghiệp, xóa bỏ sự ngăn cách giữa các bộ phận đó. Mối quan tâm của những ngƣời điều hành các luồng luân chuyển này tập trung vào khâu 11