TRCtfNG Dfll HOC VO TRCT0NG TOflN
KHOA KHOA HOC CO BAN
*«2^
KHOA LUAN TOT NGHIEP
CHUYEN NGANH VAN HOC
KHONG GIAN VA THOI GIAN NGHE THUAT
TRONG THO XUAN DIEU
TRlTdC CACH MANG THANG TAM 1945
Giang vien hirong dan:
Sinh ven thyc hien:
VO THI HIEU
HO THI XUAN QUYNH
Dfil HOC VO TRC/0NQ TOfiN
Hau Giang, thdng 06 nam 2012
mmmmmmmmm
LOI CAM ON
Nha vao sir day do tan tinh cua cac thay co truang Dai hoc Vo Truang Toan,
Khoa khoa hoc co ban trong suot bon nam hoc qua, dac biet la sir huong dan chu dao
cua co Ho Thi Xuan Quynh va cung vai sir tim toi, co gang, no lye cua ban than, toi da
triroc Cach mang thang Tarn 1945.
Toi xin gui den cac thay co truang Dai hoc V6 Truong Toan, Khoa khoa hoc co
hoan thanh dugc de tai Khong gian va thoi gian nghe thuat trong tho* Xuan Dieu
hoan thanh khoa luan tot nghiep lai cam on chan thanh va sau sac.
Hau Giang, ngay/l^thang.cXnam 2012
Vo Thi Hieu
ban, dac biet la co Ho Thi Xuan Quynh - Nguoi huang dan toi trong suot qua trinh
LOI CAM DOAN
Toi xin cam doan rang luan van nay la do chinh toi thuc hien, cac so lieu thu
tai nghien cuu khoa hoc nao.
Sinh vien thuc hien
VO THI HIEU
thap va ket qua phan tich trong luan van la trung thuc, de tai khong trung vai bat cu de
PHIEU DANH GIA LUAN VAN TOT NGHIEP (Giang vien hw&ng dan)
1. GIANG VIEN HLT(3nG DAN:
2. SINH VIEN THI/C HIEN:
MSSV:
KHOA:
3. TEN DE TAl:
NHAN XET CUA GIANG VIEN HlTONG DAN
1.1. Chuyen can:
1.2. Thai do:
1.3. Khac:
2. Danh gia luan van:
2.1. Dat van de (theo 5 buac):
2.2. Noi dung chinh:
in
1. Danh gia chung qua trinh lam luan van tot nghiep:
2.3. Chu thich, thu muc:
2.4. Hinh thuc trinh bay:
2.4.1. Dung lugng (trang):
2.4.2. Khuon kho:
2.4.3. In an:
2.4.4. Trinh bay:
2.4.5. Chinh ta, ngu phap:
Danh gia:
Xep loai:
., ngay
3. Danh gia, xep loai:
thdng
nam 20
HO THI XUAN QUYNH
IV
DE ClTONG TONG QUAt
MdDAU
2. Lich su van de
3. Muc dich nghien cuu
4. Pham vi nghien cuu
1. Ly do chgn de tai
CHlTOTVG 1
VAI NET VE TAC GIA XUAN DIEU
1.1. CUOC DO>I
1.2. SlT NGHIEP VAN CHtTONG
1.2.1. Truac Cach mang thang Tarn
1.2.2. Sau Cach mang thang Tarn
1.3. QUAN DIEM NGHE THUAT CUA XUAN DIEU TRl/OC CACH MANG
THANG TAM 1945
CHlTOTVG 2
KHONG GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
•
2.1. KHAl NIEM VE KHONG GIAN VA KHONG GIAN NGHE THUAT
2.1.1. Khai niem ve khong gian
2.1.2. Khai niem ve khong gian nghe thuat
2.1.3. Quan niem ve khong gian trong tha Xuan Dieu
2.2. CAC DANG THiTC KHONG GIAN TRONG THO XUAN DIEU
2.2.1. Khong gian vuan
2.2.2. Khong gian con duong
2.2.3. Khong gian trong nha - can phong
2.2.4. Khong gian dong song
2.2.5. Khong gian nang
2.2.6. Khong gian suang
5. Phuang phap nghien cuu
CHlTONG 3
THOfl GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
•
3.1 khAi niem ve thoi gian vA thoi gian nghe thuat
3.1.1 Khai niem ve thai gian
3.1.2 Khai niem ve thai gian nghe thuat
3.2 CAC DANG THlTC THCH GIAN TRONG THO XUAN DIEU
3.2.1 Quakhu
3.2.2 Hien tai
3.2.3 Tuang lai
KET LUAN
Tai lieu tham khao
Muc luc
Nhan xet cua can bo huang dan
Nhan xet cua can bo phan bien
v i
3.1.3 Quan niem ve thai gian trong tha Xuan Dieu
MUC LUC
•
•
Trang
lcjicamcn
i
L6l CAM DOAN
ii
PHIEU DANH GlA KHOA LUAN TOT NGHIEP DE CUONG TONG QUAT
iii v
MUC LUC
vii
MCJDAU
1
1. Ly do chon de tai
1
2. Lich su van de
2
3. Muc dich nghien cuu
6
4. Pham vi nghien cuu
6
5. Phuang phap nghien cuu
6
N0I DUNG Chuang 1: vAl NET VE TAC GlA XUAN DIEU
8
l.l.Cuocdai
8
1.2. Sir nghiep van chuang cua Xuan Dieu
10
10
1.2.1. Truac Cach mang thang Tam
1.2.2. Sau Cach mang thang Tam
10
Chuang 2: KHONG GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
16
2.1. Khai niem ve khong gian va khong gian nghe thuat
16
2.1.1. Khai niem ve khong gian
16
2.1.2. Khai niem ve khong gian nghe thuat
16
18
2.1.3. Quan niem ve khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu
2.2. Cac dang thuc khong gian trong tha Xuan Dieu
20
2.2.1. Khong gian viran
20
2.2.2. Khong gian con duong
26
2.2.3. Khong gian trong nha- can phong
30
2.2.4. Khong gian dong song
32
2.2.5. Khong gian nang
34
2.2.6. Khong gian suang
Chuang 3: THCH GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
36 39
3.1. Khai niem ve thai gian va thai gian nghe thuat
39
3.1.1. Khai niem ve thai gian
39
3.1.2. Khai niem ve thai gian nghe thuat 3.1.3. Quan niem \b thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu
39 41
vii
1.3. Quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam - 1945 13
3.2.1. Qua khu
45
3.2.2. Hien tai
48
3.2.3. Tuang lai
54
KET LUAN
58
DANH MUC TAl LIEU THAM KHAO
60
Vlll
3.2. Cac dang thuc thai gian trong tha Xuan Dieu 45
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945
phAn m6 dAu
1. Ly do chon de tai
"Nha thi si dy la mot chdng trai tre hon hau va say me, toe nhu may vuang
tren ddi trdn ngdy tha, mat nhu bao luyen moi nguai, vd mieng cuai ma rong nhu
mot tam long sdn sang an di. " (The Lu) [17, tr.20]
Xuan Dieu la mot nha Tha Mai co nhieu anh huang sau rong. Bai ong la tha dat dao tinh nguai, tinh dai va la nguai co nhieu each tan, sang tao trong h6n trang tha cua minh. Sir each tan ay khong chi dugc the hien a khia canh ngi dung ma con dugc the hien a khia canh nghe thuat. Noi den khia canh nghe thuat trong tha Xuan
Dieu, nguai doc con nghT ngay den chinh la nhung hinh anh mai la ma cai toi cua Xuan Dieu da kham pha. Do la gigng dieu nong nan, chay bong, tha thilt, dat dao trong tha ong. Nhung van de nay da dugc rat nhieu nha nghien cuu ban luan va
danh gia. Tuy nhien, a khia canh khong gian va thai gian nghe thuat thi chi co mot
so bai nghien cuu de cap den.
Khi nhac tai thai gian va khong gian nghe thuat trong tha ong, thi nguai dgc cung khong the quen dugc thai gian voi vang, giuc gia, khong gian chua day tam tu tinh cam cua mot nha tha say dai, yeu dai nhu Xuan Dieu. Co the noi, y£u to thai gian va khong gian trong tha Xuan Dieu mang dam phong each cua ong, dac biet la
a khia canh thai gian. Neu nhu Huy Can - nguai ban tri am tri ky cua Xuan Dieu luon bi am anh bai khong gian trong tha cua minh thi h6n tha Xuan Dieu lai bi am anh bai yeu to thai gian. Thai gian nhu la phep thu cua tinh yeu, nhu thuac do long nguai, nhu phep mau cua hanh phuc... Chinh vi vay, thai gian co y nghla r&t quan trong trong nhung trang tha cua ong. Cung vai thai gian nghe thuat, khong gian nghe thuat trong tha ong gop phan tao nen cai toi cua Xuan Dieu. Khong gian trong tha Xuan Dieu khong phai la nhung trang thai buon thuang, ggi nha nhu trong tha Huy Can. Khong gian trong tha Xuan Dieu hon het la nhung tinh khuc ngot ngao
vai nhung net hong ma mong, huy en ao.
Toi dao thanh binhgiua pho dong
Mot luong anh sang xo qua mat
Thdm cd duang di, rue cd dai.
(Tinh qua) Co the noi, khong gian va thai gian chinh la yeu to gop phan lam nen h6n tha Xuan Dieu. De biet dugc khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu
the hien nhu the nao, nguai viet da chon de tai "Khong gian vd thai gian nghe thuat
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
1
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945
trong tha Xuan Dieu truac Cach mang thang Tdm 1945". Ngoai ra, viec lira chon
de tai nay con la dieu kien de nguai viet tim hieu sau hon ve cuoc dai, sir nghiep
cung nhu nhung quan diem sang tac cua Xuan Dieu. Dong thai, day cung la ca hoi
them kien thuc cho ban than.
2. Lien sir van de
cho nguai viet phat huy nhung kien thuc da dugc hoc, danh gia lai minh va trao doi
Truac day, co mot khoang thai gian Tha mai khong dugc de cap nhieu, dieu
nay xuat phat tir nhieu nguyen nhan khac nhau. Nhung phan Ian la do cai mai xuat
hien qua dot nggt cung vai nhung quan niem, each thuc the hien cua cac nha tha
mai co phan khac xa so vai tha cu. Truac do nguai ta quan niem, van chuang nghe
thuat viet ra la dung de tai dao, mang dao ly giao huan con nguai, huang den cai
chung cua xa hoi. Nguai ta it de cap den cai toi cua minh, cung nhu ve mat hinh
thuc luon tuan thu theo nhung quy luat, nhung khuon mau da dinh san. Con trong
tan hon. Chang nhung the, cac nha Tha Mai con manh dan noi len cai toi cua minh,
nhung noi niem rieng tu, nhung khat khao cuoc song cung dugc dua vao trong tha.
Chinh vi le do, nhung nguai theo truang phai tha cu cam thay duang nhu hg bi ton
thuang. Tu do dan den viec mot bo phan theo phong trao tha cu da phan doi va phe
phan kich liet Tha Mai. Tuy nhien, mot khoang thai gian sau do Tha Mai da co cho
Tha Mai, quan niem ve noi dung, nghe thuat va phuang thuc the hien co phan each
vai nhung cai hay, doc dao dugc tao bai nhung nha tha trong phong trao Tha Mai.
dung vung chac tren van dan va da tu khang dinh vi tri cua minh trong long doc gia
thanh mot nhu cau can thiet. Xuan Dieu dugc ke den vai tu each la mot trong nhung
Dan ve sau viec nhin nhan va danh gia lai nhung dong gop cua Tha Mai da tra
nguai di dau trong phong trao Tha Mai, tu do Xuan Dieu tra thanh diem thu hut
cua cac nha phe binh.
van, nha tha, cung nhu nhung nha nghien cuu phe binh van hgc. Mot bg phan theo
Tir khi mai xuat hien tren van dan, Xuan Dieu da gay sir chu y den cac nha
phong trao Tha Mai thi dong tinh va ca nggi het minh. Dau tien la The Lu trong bai
Tiep theo la lai tua tap "Tha tha". Tuy nhien, mot bo phan theo phong trao tha cu
thi lai phe phan du doi. Trong bai viet Mot thi si rat gidu long yeu ddu cua Vu Ngoc
giai thieu Mot nha thi si mai - Xuan Dieu, in tren bao Ngay nay so 46, Tet 1937.
Phan noi rang: "Hoi xua, nguai ta chi tim trong tha ong rat nhung cai da, khong ke
den cai hay, nen chi mai co rat duac nhung lai chi trich"[\l, tr.20]. Sau mot thai
gian dau tranh giua cai cu va cai mai, nguai ta nhan thay day la mot ngoi but co tai.
Va tiep sau do la hang loat nhung cong trinh nghien cuu ve tha Xuan Dieu ra dai.
Truac tien, noi ve sir sang tao, say me vai dai, khat khao giao cam vai dai,
do nong nan tha thiet trong tha Xuan Dieu thi co cac bai viet cua cac tac gia nhu:
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
2
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thang Tam 1945
Nguyen Dang Manh vai bai Xudn Dieu vd niem khdt khao giao cdm vai dai, Le
Dinh Ky vai Tha mai nhung buac thang tram, Ha Minh Due vai Tha tha vd Gui
huang cho gid - nhung mau hoa huang sac mot dai trong tha.
Ve nghe thuat thi co bai viet Nhung cdch tan ve tu duy nghe thuat trong tha Xudn Dieu giai doan 1932 - 1945 cua Le Tien Dung va bai Quan niem nghe thuat
ve con nguai trong tha Xudn Dieu cua tac gia Nguyen Thi Hong Nam.
Ve noi dung co cac bai viet nhu: Noi buon trong tha Xudn Dieu cua Ly Hoai
Thu, Tinh than phuc hung trong li tuang thdm my cua Xudn Dieu thai truac 1945
cua Le Quang Hung.
Doi vai mang tha tinh thi co bai viet Cac nha van duac giai thuang Ho Chi Minh cua Huy Can, Xudn Dieu - nha tha lang man tieu bieu cua Le Dinh Ky, Xudn Dieu - hoang tu cua thi ca Viet Nam hien dai cua Doan Thi Dang Huang.
Ngoai ra viet ve cuoc dai va sir nghiep van chuang cua ong thi co bai vi
Co the thay, thanh cong cua nguai thi si dugc the hien qua lai nhan xet, danh
gia cua doc gia. Ben tren la nhung y kien, lai phe binh, danh gia tir khia canh noi
dung, nghe thuat, net doc dao den nhung bai viet ve con nguai va sir nghiep sang
tac cua Xuan Dieu. Tuy nhien, d£ lam nen phong each nghe thuat tha Xuan Dieu
khong the khong ke den khia canh khong gian va thai gian. Vay thi da co nhung ai
de cap den van de nay?
Xuan Dieu la nha tha cua thai gian, nguai luon chay dua vai rung thai kMc
2.1 Thoi gian nghe thuat
mot cua cuoc song. Chinh vi vay, khi noi ve thai gian nghe thuat cua ong da co mot
so bai viet de cap den. Chang han trong bai viet Tha tha vd Gui huang cho gid -
nhung mua hoa huang sac mot thai trong tha, tac gia Ha Minh Due cho rang:
"Thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu la thai gian cua hien tai. Hien tai luon
duac mieu ta trong tuang quan vai qua khu, so sdnh vai qua khu" [10, tr.127].
"Xua va nay, qua khu va hien tai duac mieu ta trong khong gian vd thaigian nghe
thuat, gai hinh, gai cam. Xuan Dieu la nha tha co su cam nhan manh me, ket hap
duac y thuc sang tao vai su nhay cam cua cac gidc quan"[\0, tr. 135]. Trong bai
viet nay, Ha Minh Due con cho rang chinh long yeu dai, ham song ma nha tha
Xuan Dieu quan tam nhieu den thai khac, nhip dai va nhung phut giay hanh phuc
nhung van lo lang ve sir mong manh va ngan ngui cua thai gian va hanh phuc hien
tai.
Ta thay, thai gian trong tha Xuan Dieu chu yeu la thai gian hien tai, mac du
dien ra tren ba true thai gian: qua khu, hien tai va tuang lai. Dac biet la nhung sang
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
3
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thang Tam
1945
tac truac Cach mang thang Tam thi thai gian qua khu va tuang lai it dugc nh&c den.
Trong bai viet Mot thai dai trong thi ca, tac gia Ha Minh Due con de cap nhieu ve
van de ve thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu. Ong cho rang thai gian trong
tha Xuan Dieu khong theo mot trat tu tuyen tinh, khong chia deu cho nam thang ma
no quy tu, don nen roi bung chay du doi:
Tha motphut huy hoang roi chat toi,
Con han buon le loi suot tram nam.
(Giuc gia)
Xuan Dieu duang nhu chay dua vai thai gian, ong muon tan huang th ca.
Trong tinh yeu cung vay, ong keu ggi yeu nhanh chong, song gap vi "tinh non sdp
gid roi". Doi vai ong, tinh yeu phai la sir "voi vdng", "giuc gid" vi thai gian khong
Trong bai viet Cdm xuc thai gian trong tha Xudn Dieu, tac gia Le Quang
bao gia dung dgi mot ai.
Hung da khai quat chu the cam xuc thai gian trong tha Xuan Dieu qua hai giai
doan: truac Cach mang thang Tam va sau Cach mang thang tam 1945. Rieng ve giai
doan truac Cach mang thang Tam, ong cho rang Xuan Dieu la nguai thu ghet thai
gian, lo sg sir tan ta cua cuoc song "Hoa na de ma tan. Trang trdn di ma khuyet",
"Nguaigdn de ly biet"... Nhin chung, thai gian trong tha Xuan Dieu giai doan nay
la thai gian ngan ngui, canh sac van dong cham. Thuang thay thai gian trong giai
doan nay xuat hien vai nhung buoi chieu, nhung mau thu lang, canh vat it van dong,
mau sac thi bang bac it noi bat.
Nghien cuu ve van de thai gian, tac gia Le Tien Dung trong bai vi
trong tha ong nhu mot noi dm d.nh"[6, tr.276]. Noi am anh ve thai gian, sir hot
hoang lo au doi vai thai gian lam cho trang tha Xuan Dieu tra nen voi vang, giuc
gia, hoi ha.... Vai bai viet Xudn Dieu noi dm anh thai gian cua tac gia Do Lai Thuy
da phan nao noi ro hon ve van de thai gian trong tha Xuan Dieu. "Khong phai den
Xudn Dieu, tha Viet Nam mai dung den thai gian. Xua Nguyen Du da tung than:
Ngdy vui ngan chdng tdy gang! Gdn chung ta han, Tan Da cung tac luai: Tram
nam la ngan, mot ngdy dai ghel Nhung chi vai Xudn Dieu, thai gian mai tra thanh
mot noi dm anh. Thai gian trong tha ong khong chi la cam xuc, la thi hung, ma con
Id nhan to kien true cua tacphdm nghe thuat. Co the noi, Xudn Dieu nhin dai bang
con-mdt-thdi-gian: "chat Xudn Dieu", phong cdch tha cua ong la a do"[11,
tr.212].
Trong bai viet Nhung cdch tan nghe thuat trong tha Xudn Dieu giai doan
1932 - 1945, tac gia Le Tien Dung cung cho rang Xuan Dieu nhin the giai a trang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
4
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thang Tdm
1945
thai luon van dong. Tac gia Vu Tien Quynh trong bai viSt ve Xudn Dieu cho rang:
Xuan Dieu luon khat khao sir song, luon lo au mat mat, ong luon song voi vang, h6i
ha, giuc gia de cuop lay, tan huang giai han cua thai gian.
Con bai viet Xudn Dieu - nha tha lang man tieu bieu cua tac gia Le Dinh Ky
thi cho rang Xuan Dieu "voi vdng song, giuc gid yeu, tan huang gid phut hien
tai'"[17, tr.236]. Vi dai nguai ngan ngui, thai gian thi khong dgi bat ke mot ai.
- Mau mau vai chu voi vdng len vai chit...
- Anh nha em, anh nha lam em ai...
- Emphai noi, phai noi vdphdi noi...
Ngoai ra, tac gia Ly Hoai Thu trong bai viet Thai gian nghe thuat vd khong
gian nghe thuat cua Tha tha vd Gui huang cho gid con cho rang: "Trong doi ngu
cac nha tha mai, cd le Xudn Dieu la nguai duy nhdt da danh mot bo phan khong
nhd sang tac cua minh de dam dao true tiep ve thai gian, dong thai qua do khai
qudt thanh nhung tu tuang mangy nghia triet hoc "[22, tr.87].
Trong nhung sang tac cua Xuan Dieu truac Cach mang, nguai ta khong chi
tim thay cai hay cua thai gian ma con co sir mai me, tuai vui cua khong gian. Hai
khia canh nay hien nhien tra thanh de tai kha hap dan d6i vai cac nha nghien cuu va
phe binh.
2.2 Khong gian nghe thuat
Ve khia canh khong gian, Ly Hoai Thu cho rang, khong gian trong tha Xuan
Dieu la khong gian cua thuc tai tran the, la "Mot khong gian tre trung vai nhung co
gai muai tdm doi muai "ma hong phan phat mat long lanh ", nhung chdng trai
"duang sue duang luc tuai xanh - budc vam va nhu la di chinh phuc". Dau dau
cung "riu rit", "xon xao", cung toa ra sue ndng de suai am long nguai"[22,
tr.102].
Nhin chung, qua nhung cong trinh nghien cuu, nhung bai vi£t neu tren cho
chung ta thay mot phan nao nhung net hay, doc dao, rieng biet trong trang tha Xuan
Dieu. Doi vai khia canh thai gian nghe thuat thi dugc so dong nguai quan tam, con
khia canh ve khong gian nghe thuat thi con it nguai de cap den. Tuy nhien nhung
dong gop neu tren deu dang quan tam va tran trong. Do se la nguon tu lieu vo gia
giup cho nguai viet luan van nay tim hieu cung nhu nghien cuu ve* van d£ khong
gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu dugc thuan lgi han. Dong thai,
qua do con lam noi bat len gia tri nghe thuat trong trang tha Xuan Dieu d6i vai n£n
van hgc Viet Nam hien dai giai doan 1932 - 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
5
SVTH: Vo Thi Hieu
'
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
3. Muc dich nghien ciru
Cong viec nghien cuu cua nguai viet trong luan van nay vai de tai "Khong
gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang Thdng tdm
- Hieu them ve cuoc dai, sir nghiep van chuang cua nha tha Xuan Dieu.
- Thay dugc cai hay, cai doc dao ve khong gian va thai gian nghe thuat trong
tha Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945.
- Khang dinh vi tri va vai tro cua Xuan Dieu doi vai nen Van hgc hien dai.
4. Pham vi nghien ciru
Trong pham vi mot de tai nghien cuu nho, van de nghien cuu chi giai han
1945 " dat dugc nhung muc tieu cu the sau:
trong viec tim hieu "Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac
Cdch mang thdng Tdm 1945 ". Vi vay, vai de tai nay nguai viet chi giai han tim
4.1 Tai lieu tham khao
hieu trong hai pham vi sau:
Trong khi nghien cuu de tai, nguai viet da tham khao mot so tai lieu nhu:
Tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 cua Ly Hoai Thu, Tha Xudn
Hoai Thanh - Hoai Chan...
4.2 Pham vi tac pham
Dieu - Nhung lai binh cua Ma Giang Lan, Thi nhdn Viet Nam 1932 - 1941 cua
Vai de tai "Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac
Cdch mang thdng Tdm 1945", nguai viet chu yeu su dung hai tap tha cua Xuan
5. Phuxrng phap nghien ciru
Dieu do la: "Tha tha" va "Gui huang cho gid ".
phap sau:
5.1 Phirong phap he thong
Khi tiep can doi tugng nghien cuu, nguai viet ket hap su dung cac phuang
Nghien cuu "Khong gian vd thai gian trong tha Xudn Dieu truac Cdch
nhung danh gia ciia cac nha van, nha tha cung nhu cac nha nghien cuu va phe binh
mang Thdng tdm 1945 ", nguai viet xem xet nhung tac pham tha cua Xuan Dieu va
thong. Dong thai chu y xem xet den noi dung va nghe thuat trong tha Xuan Dieu.
Tu do he thong lai cac tac pham va nhung danh gia cua cac nha van, nha tha, nha
van hgc doi vai tac gia Xuan Dieu truac Cach mang Thang tam 1945 nhu mot he
Cach mang Thang tam 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
6
SVTH: Vo Thi Hieu
phe binh ve van de khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac
5.2 Phirong phap phan tich- tong hop
Tien hanh khao sat phan tich cac tac pham tha cua Xuan Dieu de lam sang to
khong gian va thai gian nghe thuat. Dong thai kit hap su dung phuang phap tong
hop he thong hoa de nhan ra nhung dac diem lan, co tinh dac trung.
5.3 Phirong phap so sanh- doi chieu
Trong qua trinh phan tich, nguai viet se so sanh doi chieu sir tuang quan va
khac biet giua trang tha Xuan Dieu vai mot so tac gia khac. Tir do se lam noi bat
len net dac sac, rieng biet ve nghe thuat khong gian va thai gian trong tha Xuan
Dieu.
5.4 Phinrng phap tieu sir
Trong qua trinh nghien cuu, nguai viet da su dung phuang phap tieu su de
hieu them ve cuoc dai va sir nghiep van chuang cua nha tha Xuan Dieu.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
7
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Chirang 1
a.
r
(cid:127)»
ft.
VAI NET VE TAC GlA XUAN DIEU
1.1 cuoc Don
Xuan Dieu ten that la Ngo Xuan Dieu, sinh ngay 2 thang 2 nam 1916 (co tai
lieu ghi 1917) tuc ngay 29 thang gieng Binh Thin, tai que me a van Go B6i, xa
Cha la Ngo Xuan Thg, do tu tai kep Han hgc, von que xa Trao Nha (nay la
Dai Lgc), huyen Can Lgc, tinh Ha TTnh, khi ay vao day hgc a Binh Dinh. Tai day,
ong tu Thg lay them co gai lam nuac mam la Nguyln Thi Hiep lam vg le. Ba Hiep
sinh dugc hai nguai con trai la Xuan Dieu va Xuan Sanh (tuc Tinh Ha). Tinh Ha
sau nay co viet quyen hoi ky Di Hoang ta lai canh song cua hai anh em. Tuoi au
tha, Xuan Dieu va Xuan Sanh da nem trai canh song cha co nhi6u vg, chiu nhieu
cay dang trong canh con coi. Xuan Dieu gioi nhin nhuc, Xuan Sanh chiu khong thau
da bo nha di hoang. Thua nho, Xuan Dieu hoc chu nho, chu qudc ngu va ca chu
Phap vai cha.
Nam 1927, Xuan Dieu vao theo hoc tai truang cao dang tilu hoc Quy Nhan,
dugc cap hgc bong va noi tru tai truang. Den mua he nam 1934, anh do bang
"Diplom" (Thanh chung) tai truang Quy Nhan. Thai ky nay, Xuan Dieu da tap lam
nhung bai tha theo the tha truyen thong va rat men phuc Tan Da.
Vao nam 1935 Xuan Dieu ra hoc tu tai phan thu nh&t tai truang Trung hgc
Bao ho Ha Ngi tuc truang Buai, nay la truang Chu Van An ben ba H6 Tay. Bai tha
dau tien dugc in la bai Vai ban tay ay tren bao Phong hoa (1935). Nhieu bai tha
sang tac nam 1935 (in trong tap Tha tha, 1938) nhu: Yeu, Vi sao, Biet ly em di, Vai
Tung Gian, huyen Tuy Phuac, tinh Binh Dinh.
Sang nam 1936 Xuan Dieu vao hgc tu tai phan thu hai tai truang Trung hgc
Khai Dinh Hue. Tai day, ong gap Huy Can va hai nguai ket nghia vai nhau cho d£n
cudi dai. Va sau do The Lu viet bai giai thieu Mot nhd thi si mai: Xudn Dieu in tren
bao Ngdy nay so Tet 1937.
Nam 1938 Xuan Dieu ra Ha Noi song chung vai Huy Can a gac 40 Hang
Than va ghi ten hoc luat. Luc nay, ong day hoc tai truang tu thuc Thang Long (do
ban tay ay...
Dau nam 1940, Xuan Dieu thi dau Tham ta thuang chinh va dugc cu vao lam
a Sa Doan My Tho (nay thugc tinh Tien Giang). Lam viec dugc ba nam (1940 -
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
8
SVTH: Vo Thi Hieu
Hoang Minh Giam lam giam doc).
Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
1943), xa dat Thang Long van vat vai ban be trong nhom Tu luc van doan, Xuan
Dieu cam thay khong the nao chiu dugc, ong xin thoi viec a Sa Doan My Tho va ra
Ha Noi ve cung song vai Huy Can. Huy Can luc nay da tot nghiep ky su Canh nong
(1943), the la hai nguai ban cung song vai dong luang ky su cua Huy Can va thanh
lap nha xuat ban Xudn Huy.
Nam 1944, hai nguai cung bi mat tham gia Mat tran Viet minh. Thang Tam
1945, tham gia Tong khai nghia cudp chinh quyen tai Ha Noi. Xuan Dieu cung vai
Huy Can hang hai tham gia cac hoat dong len an bgn Viet Cach, Viet quoc chong
Cung thai gian nay, Xuan Dieu dugc bau la Dai bieu Quoc hoi khoa I (1946
pha chinh quyen each mang, va lam nhieu bai tha da kich manh me bgn nay.
- 1960) va den thang 5- 1946, dugc chgn lam thanh vien trong doan dai bieu cua
chinh phu nuac Viet Nam dan chu cong hoa do Chu Tich Ho Chi Minh lam truang
Den thang 12 nam 1946, Phap gay han a Hai Phong roi Ha Noi va cuoc
doan, sang Phap hoi dam.
khang chien toan quoc bung no, Xuan Dieu len chien khu Viet Bac, cong tac a Dai
Tieng noi Viet Nam (1946 - 1947). Trong thai gian nay, ong phu trach chuyen muc
Cdu chuyen van hoa cua Dai tieng noi Viet Nam.
Sang nam 1948, nhan dip thanh lap Hoi van nghe Viet Nam, Xuan Dieu
Nam 1949 ong dugc ket nap vao Dang Cong san Viet Nam, do Nguyen Huy
Tuang va Nguyen Dinh Thu giai thieu.
dugc bau la uy vien Ban chap hanh Hoi.
Sau hiep dinh Gia-ne-va hoa binh dugc lap lai, Xuan Dieu ve tiep quan Ha
Ngi. Tir nam 1954 den cuoi dai ong song va lam viec tai Ha Noi.
Xuan Dieu la mot nha tha lan cua dan toe, ong luon la tam guong lao dong
nghe thuat ben bi, deo dai, giau sue sang tao, dat dugc nhieu thanh tuu lan trong
ben. Ong co dugc thanh cong lan khong chi a viec giai thieu, phe binh tha co dien,
tha ca hien dai ma con a ca tha ca nuac ngoai. Ong thuang chi ra nhung cai hay,
sang tac. Ngoai ra, Xuan Dieu con la nguai giai thieu, phe binh tha rat tinh te va sac
doc dao a moi nha tha qua tac pham cua hg.
khat vgng hien dang sue lire va tri tue cua minh cho dan toe. Ong khong ngai kho
Cuoc dai va tha cua Xuan Dieu gan lien vai que huang dat nuac. Ong co
cho nhan dan. Chinh vi le do, Xuan Dieu dugc hau het mgi nguai yeu men, nguang
mo khong chi a tha ma con ca tam long say sua va chan thanh cua ong truac cuoc
dai.
-
~
Ogt HOC VO TRC/0NG TOfi.
I
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
9
.
SVTH: Vo Thj Hieu
khan, gian kho ma luon hang hai, nhiet tinh di khap neo duang To quoc de phuc vu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
1.2 SIT NGHIEP VAN CHlTONG CUA XUAN DIEU
Vao dip Noel, 25 thang 12 nam 1938 viec xuat ban tap tha Tha tha vai tua
cua Thi Lu va trinh bay my thuat cua Luang Xuan Nhi, da dua Xuan Dieu len hang
dau trong nhung nha tha tien chien.
Den nam 1939 Xuan Dieu lai cung Huy Can tu tai ban Tha tha (nha xuat ban
Xuan Huy) va cho xuat ban truyen ngan Phan thdng vdng (nha xuat ban Ngay nay).
Tap Tha tha cua Xuan Dieu vua chao dai da gay luong du luan kha soi noi.
1.2.1 Trirdc Cach mang Thang Tam 1945
trgn. Nguai ta che nao la "ngdy ngo ", nao "tay " qua, "thadau lai cd thu tha qudi
Phai thu cuu coi nhu do la cai gi kha 6 can phai tieu diet, vi no qua so sang, trang
ga nhu the ". Nguai ta da kich cai tu tuang "kem Idnh manh " mot each gat gao.
Nha bao Thai Phi kha ndi tieng thai ay da cong kich tha mai kich liet. Trong bao
Tin Van xuat ban tai Ha Noi, ong viet ve Xuan Dieu nhu sau:
"Trong nhung nam gdn day, motphong trao thi ca mai xuat hien, nhdm nay
gom nhieu nguai tre tudi nhu: The Lu tuc Nguyen Thu Le tu la Le Ta, Luru Trong
Lu, Xudn Dieu, Huy Can v.v... Nhdm nay ra dai da ho hdo huenh hoang tu cho
minh la lam tha theo mai, tu tuang tu do cai ma, la tien bo, Id van minh. Nhung
that tinh cd van minh tien bo khong? Khi md nguai hdm nay doc tha cua ho khong
sao trdnh duac nhung cdi tdm thuang, 16 bich gdn da khong cho noi duac. Nhung
bai tha bat ke van, bat ke niem ludt cu thay phien ra dai nhung no chang lam duac
mot cdi gi goi la mai cd. Chang han nhu tha cua Xudn Dieu, ong nay duac coi nhu
la mot tay kien tuang cua phong trao nay, tha cua ong ta duac ke la kha nhdt dam
nhung ciing chang ra gi. Thavai than, doc qua nhieu bai tha cua ong chung taphai
bat cuai vi tha chang ra tha, Tdy chang phai Id Tay ma Tdu lai cung chang phai la
72w"[13,tr.l0,ll].
Dau nam 1945, Xuan Dieu cho xuat ban tap tha van xuoi Truang ca va tap
tha thu hai Gui huang cho gid (nha xuat ban Thai dai). Den thang 2 nam 1945
Xuan Dieu va Huy Can tham gia cuoc dien thuyet dau tien vai de tai Sinh vien vai
qudc van do Tong hoi sinh vien Viet Nam to chuc. Ve sau dugc xuat ban vai nhan
d£ mo rong: Thanh nien vai qudc van. Thai ky nay, cung vai viec sang tac tha,
Xuan Dieu con cho ra mat ban dgc mot loat bai tuy but, but ky, tieu luan in tren bao
Thanh nien vai &h tai: len an thu van tha uy mi, truy lac, ca nggi "nang tien ndu ".
Thang Tam 1945 xuat ban tap trang ca Ngon qudc ky ca nggi ca do sao vang
cua To quoc.
1.2.2 Sau Cach mang Thang tam
D&u nam 1946, Xuan Dieu cho xuat ban tap trang ca Hoi nghi non song, ca
nggi t6ng tuyen cu dau tien cua nuac Viet Nam dan chu cong hoa.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
10
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Trong chuyen di hoi dam a Phap, Xuan Dieu viet thien phong su dai Tu
truang bay den truang bay tren bdo Cuu qudc va xuat ban tap but ky Viet Nam
thg, tir 1940-1946.
nghin dam phan anh phong trao dau tranh yeu nuac cua Viet kieu, linh chien va linh
dugc bau la uy vien Ban chap hanh Hgi, tham gia Ban bien tap bao Van nghe ca
quan cua Hoi - tir nhung so dau tien. Ong giu muc Tieng tha tren bao Van nghe,
Xuan Dieu giai thieu phong trao sang tac tha ca cua bo doi va cua quan chung, ve
Sang nam 1948, nhan dip thanh lap Hoi van nghe Viet Nam, Xuan Dieu
Trong cuoc cai each rugng dat, dem rugng dat ve cho dan cay, danh do dia
chu, nha tha tham gia cac dot phat dong quan chung giam to va cai each rugng dat a
Nghe An va Thanh Hoa. Sau do xuat ban tap tha ve de tai nay {Me con, 1954).
Cung tir day nha tha bat dau nhung cuoc binh tha trong cong chung. Cho den cuoi
dai, Xuan Dieu da thuc hien khoang 500 cuoc trd chuyen va binh tha truac cong
chung.
sau tap hop thanh tap Tieng tha (1951).
Tap tha Ngdi sao cua ong dugc giai van nghe 1954 - 1955.
Nam cac khoa I, II, III (1957 - 1958).
Nam 1956 , ma dau cuoc giao luu van hoa vai cac nuac xa hoi chu nghla anh
em, Xuan Dieu dugc cu di tham Lien X6 va Hungari. Sau do, ong xuat ban tap Ky
Xuan Dieu dugc bau lien tiep lam uy vien ban chap hanh Hgi Nha van Viet
su tham nude Hung (1956). Den nam 1958, ong lai tham gia Doan dai bieu nha van
Viet Nam du Hoi nghi tru bi cac nha van A Chau a Niu Deli, tham An Do hai
thang, bat dau dich va giai thieu tha R. Tago.
mot loat bai tieu luan ung chien len an nhom pha hoai Nhan van - Giai pham va in
thanh tap Nhung buac duang tu tuang cua toi (1958). Ong cung la dien gia tai le ky
Trong cuoc dau tranh bao ve nen van hgc xa hgi chu nghla, Xuan Dieu viet
niem 138 nam ngay mat thi hao dan toe Nguyen Du va cung la thai diem ma dau
do la hai tap sach Cdc nhd tha cd dien Viet Nam dugc xuat ban. Den nam 1961, ong
cua mot loat cong trinh nghien cuu ve cac nha tha lan truyen thong cua dan toe. Sau
lai cho xuat ban tap tieu luan kinh nghiem sang tac Trd chuyen vai cdc ban lam tha
tre.
Ben canh cac tha ve hai de tai Ion xay dung chu nghia xa hoi a mien Bac va
dau tranh thong nhat nuac nha, ong tiep tuc lam nhieu bai tha ve tinh yeu; xuat ban
Trong thai ky gian kho cua cuoc chong My cuu nuac, Xuan Dieu cung vai
cac dong chi trong Ban chap hanh Hoi nha van to chuc cac dgt thuc te xuong nong
thon, cac dan vi quan doi, ca quan truang hgc de dong vien quan chung ben bi tinh
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
11
SVTH: Vo Thi Hieu
tap trung trong phan Cdm tay (tap tha Mui Cd Mau).
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
than chong My. Nha tha cung nang no xuong cac ca sa binh tha phuc vu dong bao
va chien si, giao vien va hoc sinh. Thien huang cua Xuan Dieu la bieu duang cai
hay, chgn nhung sang tac hay nhat cua timg tac gia de khai thac, binh luan. Cach
lam ay cua Xuan Dieu trong thuc te cung dat dugc nhieu ket qua, vi ban sac va
pham chat cua mot nha tha thuang dugc bg 16 ro nhat qua nhung bai tha hay. 6 day
Xuan Dieu co the phat huy kha nang binh luan sac sao va kha doc dao cua minh.
Ong khong nghien cuu toan dien qua trinh sang tac ma chi chu y binh cai hay, binh
ky cai hay ve noi dung cung nhu nghe thuat. Chinh vi vay ma a dau ong cung dugc
Trong thai ky tir khi hoa binh lap lai tren mien Bac nam 1954 din khi cuoc
khang chien chong My thanh cong, giai phong hoan toan dat nuac, Xuan Dieu co
mot sue lam viec phi thuang. Vua tham gia Ban chap hanh Hoi nha van, vua di thuc
te binh tha va bao nhieu nhiem vu khac, nha tha van khong ngung sang tac. Co thi
noi, day la thai ky Xuan Dieu sang tac nhieu nhat. Ta co the ke nhung tac pham cua
ong trong thai ky nay nhu:
- Tha: Rieng chung (1960), Mui Cd Mau - Cdm tay (1962), Mot khdi hong
(1964), Hai dat song (1967), Toi gidu doi mat (1970), Hon toi doi canh (1976),
nguai nghe hoan nghenh nhiet liet.
Thanh ca{\9%2).
- But ky: Ky su tham nuac Hung (1956), Trieu len (1958).
- Phe binh tieu luan: Nhung budc duang tu tuang cua toi (1958J, Phe binh
(1963), Di tren duang lan (1968), Va cay dai mai mdixanh tuai (1971)...
Ngay sau khi dat nuac dugc hoan toan giai phong, Xuan Dieu tra lai miln
Nam, di tham que ma Binh Dinh. Roi Sai Gdn, My Tho, Ca Mau, Playcu... sau han
ba muai nam xa each.
Nam 1980 Xuan Dieu dugc cu din du va phat bieu tai Hgi nghi cac nha van
the giai bao ve hoa binh lan thu hai a Xoophia. Chinh luc nay nha tha b&t dau dich
va giai
thieu cac nha tha Bun-ga-ri
(S. Petophi, C. Botep, E. Bagriana, B.
Dimitrova...). Den nam 1981 ong dugc mai sang Phap noi chuyen ve tha Viet Nam
tai cac truang dai hgc Pari VII, Nixa, Xoocbon. Roi nam 1982, du le mung thg nha
tha dan tgc Cuba Nicolai Ghiden 72 tuoi tai La Havana, dich va giai thieu tap Tha
giai thieu tha (1960), Trd chuyen vai cdc nhd tha tre (1961), Dao cd mai mai sac
Nicolai Ghiden (1982).
Dac biet vao nam 1983, Xuan Dieu dugc Vien Han lam nghe thuat Cong hoa
dan chu Due bau lam Vien si thong tan. Do la vinh du vo cung to lan doi vai nha
truang quoc te.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
12
SVTH: Vo Thi Hilu
tha va cung la sir danh gia tai nang, kien thuc cung cong lao cong hien cua ong tren
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nam tai Lien X6. Khi tra ve ong lai vao tham mien Nam, roi sau mot can dau tim
Den nam 1985, Xuan Dieu tham gia doan dai bieu du Tuan le van hoa Viet
dot nggt, Xuan Dieu da mat tai Ha Ngi (1985).
1.3 QUAN DIEM NGHE THUAT CUA XUAN DIEU TRlTdC CACH MANG
Xuan Dieu la nha tha tieu bieu nhat trong phong trao Tha mai va la mot
trong nhirng cay but Ion cua nen van hgc Viet Nam hien dai. Thanh cong cua ong
khong chi a linh vuc tha ca ma con a van xuoi, phe binh, dich thuat...
Ta thay, khi mai xuat hien tren van dan, Xuan Dieu da tir khang dinh minh
qua nhung sang tac dau tay nhu: Vai ban tay ay, Yeu, Vi sao, Biet ly em di... Mot
trai tim Ion Xuan Dieu da luon yeu dai, yeu cuoc song tran the mot each say me va
cuong nhiet. Chinh moi truang thien nhien va xa hoi nai ong sinh ra va lan len da
anh huong rat lan doi vai cai toi Xuan Dieu. Ong chiu anh huang nhilu cua nguai
bo, mot ong do xu Nghe, ham hoc va chiu kho. Cung vai mien dat tru tinh Quy
Nhan, que huang cua me, nai ong tung lan len. Ngoai ra, sau nay khi ra Ha Noi r6i
tra ve Hue hgc. Chinh canh vat huu tinh, long lay cua dat Thang Long va ve dep
day ma mong cua Hue da khai day a tam hon Xuan Dieu mot tinh yeu say dam. Do
la nhung anh huang sau rong trong con nguai va hon tha Xuan Dieu. Tuy nhien, sir
nghiep van chuang cua ong dugc phan chia thanh hai giai doan ro ret. Truac Cach
THANG TAM 1945
mang thang Tam va sau Cach mang thang Tam 1945. Moi mot giai doan, Xuan
chuang nghe thuat, Xuan Dieu mang mot niem dam me lan. Giai doan truac Cach
mang thang Tam, co the noi la giai doan dau trong sir nghiep sang tac cua ong. Su
ra dai cua hai tap Tha tha va Gui huang cho gid la cot moc quan trong cho quan
diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945.
Noi ve quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang, ta thay Xuan
Dieu da the hien quan diem cua minh qua bai tha "Cdm xuc ". Ong cho rang:
Dieu co cai nhin va the hien cuoc song trong trang tha minh khac nhau. Doi vai van
La thi si nghia la ru vai gid,
(Cam Xuc)
Day cung la quan niem chung cua cac nha tha. Mot trong nhung quan niem
Ma theo trang vd va van ciing may.
thoat li cuoc song cua cac thi si. Vai Xuan Dieu, nguai thi si la nguai luon trai long
minh ra vai cuoc song cua thien nhien va luon biet chia se vai moi nguai. Ong quan
niem van chuang nghe thuat la san chai danh cho tat ca nhung ai yeu men no:
Day la quan tha ho mudn khdeh den
Day la binh thu hap tri mudnphuang
Day la vuan chim nhd hat muai phuang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
13
SVTH: Vo Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
(Cam xuc)
Hoa mat ngot chen giao cung trai doc...
Doi vai ong, van chuang nghe thuat la nhirng gi tinh tuy nhat ma con nguai
cuai cho nhung rung cam cua con tim:
da sang tao ra. Nguai thi si la nguai luon dung hoa nhung cam xuc, biet khoc, biet
Tay dp nguc do xem trieu mau le
Nghin trai tim mang trong mot trai tim
De hieu vao giong sudi vai lai chim
Tieng mua khoc, lai reo tia nang dong.
(Cam xuc)
Tuy nhien, ta thay quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang
thang Tam khong hoan toan di theo tuyen ngon do ma la mot hon tha yeu dai, say
dai, thiet tha vai cuoc dai:
Toi la ke dua rang bau mat trai
Ke dung trai tim triu mau dat
(Hu vo)
Khac vai quan niem thoat li cua Huy Can, Che Lan Vien. Hon tha Xuan
Dieu khong tim ve vai the giai xa xam ma ong tim ve vai cuoc song thuc tai. Dieu
nay mau thuan hoan toan vai quan niem ve nghe thuat cua ong trong bai tha "Cdm
Hai tay chin mdng bam vao dai.
xuc ". Ta thay, ong da khong quan triet quan niem do tir dau den cuoi. CJ bai tha
"Cdm Xuc " thi ong quan niem nguai sang tao nghe thuat la nguai thoat li vai cuoc
song. Nhung ta thay, trong nhung sang tac khac cua ong thi lai la mot hon tha yeu
Trong tha Xuan Dieu, mach cam xuc dugc trai dai vai nhung vang tha tu
dai, khat khao giao cam vai dai.
manh liet, say dam den nong nan, tha thiet. Chang nhirng the, ong con dugc xem la
nha tha "thuc nhon cdc gidc quan ".
Ta mudn dm
Cd su song mai bat dau man man:
Ta mudn riet may dua va gid luan,
Ta mudn say canh budm vai tinh yeu,
Ta mudn thdu trong mot cdi hon nhieu,
Va non nude, vd cay, va cd rang,
Cho cho chech chodng mid tham, cho da day anh sang,
Cho no ne thanh sac cua thai tuai;
- Hai xudn hong, ta mudn can vao nguai!
(Voi vang)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
14
SVTH: Vo Thj Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Hay sat doi dau! hay ke doi nguc!
Hay trdn nhau doi mai tdc ngan dai!
Nhung canh tay! hay quan riet doi vai!
Hay dang cd tinh yeu len song mat!
(Xacach)
Nhin chung, quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang thang
Tam 1945 co su mau thuan giua quan niem thoat li va cai toi khao khat giao cam
vai dai. Tuy nhien, nhin vao nhung sang tac cua ong a giai doan nay ta thay, hon
tha Xuan Dieu luon thiet tha vai dai, yeu dai va say doi mot each nong nan va
cuong nhiet. Do mai chinh la quan diem theo ong suot chang duang nghe thuat
truac Cach mang thang Tam 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
15
SVTH: Vo Thj Hieu
Hay khan khit nhung cap moi gdn chat.
Khonggian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Chircng 2
KHONG GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
•
2.1. khAi niem ve khong gian vA khong gian nghe thuat
2.1.1. Khai niem ve khong gian
vat vai nhau, quang tinh, co cau true va trat tu phan bo cua chung. Theo y nghla
truyen thong, khong gian dugc hieu la khong gian ba chieu, dugc bieu dien bang ba
true tga do vuong goc. Trong thai hien dai, nguai ta xet khong gian trong moi quan
he giua ba chieu do va chieu thu tu la thai gian.
2.1.2. Khai niem ve khong gian nghe thuat
Khong gian va thai gian la mot pham tru triet hgc chi sir ton tai cua the giai
vat chat. Tac pham van hgc la mot the giai nghe thuat, trong the giai do con nguai
ton tai trong mot khoang khong gian va thai gian dac biet. Khong gian va thai gian
trong tac pham la khong gian nghe thuat va thai gian nghe thuat. No khong chi la
khong gian va thai gian vat chat ma con la mot phuang thuc bieu hien the giai tinh
than, hien thuc dai song trong tac pham van chuang.
Khong gian la khai niem dung de chi sir cung ton tai va tach biet cua cac sir
Nhu mot le tu nhien vo hinh, khong gian va thai gian luon dugc dugc cac thi
hoc trung dai den van hoc hien dai, khong gian nghe thuat da tra thanh yeu to khong
the thieu trong mot tac pham van chuang. Khong gian dong mot vai trd quan trgng
tao thanh nhung trang van, trang tha mang nghe thuat doc dao, tham thuy:
nhan bao dai cam thuc. Rieng ve khong gian nghe thuat, tir trong ca dao dan ca, van
Ai dem ta tai chon nay
Ben kia Id nui, ben nay la song
(Ca dao)
Tie ay trong toi bung nang ha
Mat trai chdn li chdi qua tim
Tdm hon toi la mot vuan hoa la
Rat dam huang vd ron tieng chim
(Tir ay - To Huu)
Tieng gd gay buon nghe nhu mdu ua
Chet khong gian, kho heo cd hon cao.
(He - Xuan Dieu)
Doi vai con nguai Trung dai, khong gian que nha la hinh anh quen thuoc vi
the neu di khoi nha muai dam da co cam giac "lu thu, hoang hoa ". Ta thuang bat
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
16
SVTH: Vo Thj Hieu
Khonggian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
^^^^^
-_———— ^—— -——— -— ^— ^————— (cid:127)——— ^———— -—— ^ ^——
gap trong tha ca Trung dai nhung khoang khong buon, xa vang, le loi nai dat khach
que nguai:
Trai chieu bang lang bong hoang hon
Tieng dc xa dua vang trong don
Gdc mai ngu ong ve vien phd
Go sung muc tu lai cd thdn.
Khi Tha Mai ra dai, quan niem sang tac cua cac nha tha co chieu huang thay
doi. Ho quan niem ve con nguai, khong gian va thai gian khac nhieu so vai truac
do. Dac biet la viec cac nha tha mai da manh dan noi len cai toi cua minh, ca nggi
tinh yeu ca nhan, ban nga. Doi vai khong gian nghe thuat thi gia day ngoai nhung
cuoc song:
Chieu horn nha nha - Ba Huyen Thanh Quan
Gitta vudn anh di tieng chim vui
Thieu nu nhin suang chdi mat trai
khoang khong buon, xa vang con co nhirng khoang khong vui tuai gan gui rat vai_
OfllHOCVOTRlfflNGTOfiN
^THOVJlF
(Nu cuai xuan - Xuan Dieu)
Khong gian nghe thuat cung la doi tugng nghien cuu cua Thi phap hoc. Cac
nha thi phap da ban luan rat nhieu ve van de nay.
Theo Nguyen Van Hanh va Huynh Nhu Phuang trong quyen Li luan van hoc
van de vd suy nghi, "Khong gian vua la hinh thuc hien hieu cua con nguai vua la ki
hieu nghe thuat thudc ve the giai sang tao cua nguai nghe si, no bdc Id cdi nhin cua
Trong cuon Tu dien thuat ngu van hoc cua Le Ba Han thi cho rang: "Khong
nhd van truac dai nguai vd nguai dai" [12, tr. 187].
gian nghe thuat la hinh thuc ben trong cua hinh tuang nghe thuat the hien tinh
chinh the ciia no. Su mieu td trdn thuat trong nghe thuat bao gid cung xudt phat tie
mot diem nhin, dien ra trong truang nhin nhdt dinh. Qua do the giai nghe thuat cu
the cdm xuc bdc Id toan bo... Khong gian nghe thuat gan vai cdm thu ve khong gian
nen mang tinh chu quan. Ngoai khong gian vat the con cd khong gian tdm
Tir nhirng van de tren ta co the thay rang: khong gian nghe thuat la phuang
thuc ton tai va trien khai cua the giai nghe thuat. Khong gian nghe thuat khong
nhirng cho thay cau true noi tai cua tac pham van hoc, cac ngon ngu tugng trung ma
con cho thay nhung quan niem ve the giai, chieu sau cam thu cua tac gia. De tu do,
nguai dgc thay dugc tinh dgc dao, net rieng biet a tung loai hinh nghe thuat (am
nhac, hoi hga, van chuang...), cung nhu thay dugc sir khac nhau mang tinh doc dac
trung cua cac loai hinh nghe thuat trong mot khong gian nhat dinh ma nguai viet
tuang".[\l,tr.\34].
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
17
SVTH: Vo Thi Hieu
gui den trong tac pham.
Khong gian vd thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
2.1.3. Quan niem ve khong gian trong tho* Xuan Dieu
Neu noi sir menh mong ve khong gian trong tha Huy Can la sir sieu thoat ma
ao, khong gian trong tha Han Mac Tu la lang man tinh tu, hay trong tha Thi Lu la
tien canh bong lai thi tra lai khong gian trong tha Xuan Dieu chi la nhung canh sic
dai thuang cua cuoc song thuc tai. Tuy vay, khong gian trong tha Xuan Dieu cung
lam nao long bao khach tho. Bai vi khong gian trong tha ong dugc ma ra tu hinh
anh cuoc song dai thuang, cung vai burc tranh tam trang hoa vao nhau tao nen
Xuan Dieu la nha tha yeu dai va khao khat giao cam vai dai. Khong gian
trong tha ong la nhung khoang khong rat gan vai cuoc song thuc tai, khong gian
cua tran the. No dugc ma ra tu khong gian trong can phong, trong nha, dong song,
con duang, suang, nang... vai nhung am thanh cuoc song ron rang, nhon nhip, vui
tuai:
nhirng canh sac dep den nao long nguai.
Giua vudn anh di tieng chim vui,
Thieu nit nhin suang chdi mat trai.
Sao budi ddu xudn em di the,
(Nu cuai xuan)
Canh hong ket nhung nu cuai tuai.
khach tha, hg phai co dugc cai rieng, cai doc dao ma nguai khach tha ay khong tim
thay dugc a nhung nha tha khac. Xuan Dieu da chung minh dieu do qua trang tha
cua minh, ong khong nhung niu giu ma con cuon hut nguai khac vao tha cua ong
nhu mot kim nam cham. Tai sao? Do la vi nguai ta tim thay trong trang tha Xuan
Dieu co cai "khong gidng ai" do la sir rao rue cua tam hon, sir say me cuoc song
mot each cuong nhiet:
Trong the giai cua nghe thuat, mot thi si muon giu dugc buac chan cua
Vuan cuai bang budm hot bang chim
Dual nhdnh khong con mot chut dem
Nhung tieng tun ho bang dnh sang
(Lac quan)
Khong gian trong tha Xuan Dieu khong chi la yeu to cua tir nhien ma doi khi
no lai la tam trang cua nguai thi si. Ong da muon hinh anh cua tu nhien de the hien
Ca dai hung phuc tre trung them.
cam xuc cua minh. Khi vui thi khong gian tra nen vui tuai, xinh dep. Khi buon no
gian trong tha Xuan Dieu vai khong gian trong tha Huy Can thi hoan toan khac
biet. The giai khong gian trong tha Huy Can thuang gan lien vai nhirng noi nha
nhung, buon ba:
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
18
SVTH: Vo Thi Hieu
lai tra thanh mot khong gian am dam, vang ve. Ta thay, neu dem so sanh khong
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Dem mua ngdi nhd khong gian
Long run them lanh, noi han bao la.
Tay nuang nuac giot mai nha
Nghe trai nang nang, nghe ta buon buon.
Co the thay rang, khong gian trong tha Huy Can mang trang thai u sau, buon
ba con trong tha Xuan Dieu phan lan gan lien vai nhung mau sac vui tuai, rgn rang
cua cuoc song. Cung co luc nha tha triu nang vai nhirng noi niem rieng tu cua minh
nhung do chi la mot phan it cua mot hon tha yeu dai nhu ong.
Ta thay, khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac Cach mang thang
Tam 1945 hau het la khong gian cua sir vui tuai, am ap. Trong khong cua khu vuon,
cua dong song, cua dem trang... con la hinh anh cua nhirng chang trai, co gai dang
do yeu tao nen khong gian day nhirng thanh sac rao rue:
(Buon dem mua - Huy Can)
Giua vudn anh di tieng chim vui
Thieu nu nhin suang chdi mat trai.
Cung chang trai tre xa xdi ay
(Nu cuai xuan - Xuan Dieu)
Khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu con dugc ma ra tir the giai cua
tinh yeu va gan lien vai nhirng tam trang buon vui. Do la khong gian cua "Cdm
Thieu nu lam duyen, dieng mim cuai.
xuc" ciia buoi "Hen ho" cua trai tim "Yeu" va ca tam trang ciia mot nguai dang
"Tuang tu" roi lai "Than tha", "Sau"... Tuy nhien, dinh cao khong gian trong tha
nhung khoanh khac "suang ma" hay nhung "nu cuai xudn " nggt ngao:
Xuan Dieu la the giai ciia thien nhien vai nhung dem trang "huyen dieu", vai
Nhung thi sixua suot thdng nghien bau
Bung de ha, gap canh gi cung luyen
Ho Ngoc mot mua sen luon may chuyen
Suang mai mua thu giang ciea song ma
Nang cu mua vdng sa mat song tha
Tuyet bay mua dong trang bay tua bien
Roi xudn den, dau ca oanh mua yen
Cung dieu dang nhu the mot mua thu!
(Ma xua)
Xuan Dieu von la nguai yeu cuoc song, vi the khong gian trong tha ong cung
nggt ngao nhung thanh sac yeu thuang, tinh tu. Noi nhu Vu Nggc phan, "Khong
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
19
SVTH: Vo Thi Hieu
gian trong tha ong la binh chua muon sac huang ciia tuoi tre"[17, tr.34].
Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nhin chung, quan niem ve khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac
Cach mang thang Tam bat dau tu viec mieu ta nhung canh sic ciia khong gian tir
nhien gin gui vai cuoc sdng dai thuang dong thai qua do noi len tam tu tinh cam
ciia nha tha. Khong gian trong tha Xuan Dieu chua dung nhung cam xuc, khi thi
xuat hien vai khong gian "huyen dieu ", ciia buoi "hen ho " tinh tu, khi lai xuat hien
vai khong gian ciia buoi "chieu ", ciia "gia tan "hay khong gian trong budi "biet
ly". Ta thay, ngoai viec mieu ta khong gian tu nhien ciia khu vuon, con duang,
trang thi khong gian trong tha Xuan Dieu con la khong gian ciia tam trang. Tren nen
canh ciia khong gian tir nhien nha tha ket hap vai cam xuc tao nen khong gian tam
trang day nhung cung bac vui, buon, nha nhung, sau muon... Do chinh la sir doc
dao, rieng biet ve khong gian da am sic trong tha Xuan Dieu. Dong thai do cung la
thanh cong gop phan tao nen cai toi Xuan Dieu trong lang tha Viet Nam hien dai.
2.2. CAC DANG THlfC KHONG GIAN TRONG THO XUAN DIEU
Moi mot thai dai, con nguai co each nhin nhan ve cuoc song va thi giai khac
nhau. Trong van hoc Trung dai, con nguai hoa nhap vao vu tru nen khong gian gin
la khong gian vu tru. Trong tha ciia H6 Xuan Huong, Nguyen
vai con nguai
Khuyen, Tu Xuong, Tan Da... khong gian dugc gan ket tir ca the voi y thuc ca nhan.
Trong phong trao Tho moi, ta thay Xuan Dieu vua co sir kit n6i vai nen van hgc
truyen thong vua co sir sang tao rieng cho the giai nghe thuat cua minh. Khong gian
trong tha ong la nhirng khoang khong gan gui voi cuoc song nhu: khong gian vuon,
can phong, con duang, dong song, nang, suang. Dong thai ong con kit hop vai
nhung mach cam xuc vui, buon, nho nhung, sau vang... lam cho khong gian tra nen
2.2.1. Khong gian vircrn
Vuon la mot khong gian gan gui va quen thuoc voi cuoc song dai thuang. Ta
thay, trong tha Xuan Dieu, khong gian vuon dugc nhic den nhilu nhit, dac biet la
sinh dong va noi bat.
'vudn xudn ":
Sao budi dau xudn em di the!
(Nu cuoi xuan).
Noi ve khong gian trong vuon thi ta thay, vuon dugc hieu voi hai truong
nghia. "Vudn" vua la doi tugng tham my vua la phuang tien bieu dat tam trang.
Tuy nhien, "vuon " trong tha Xuan Dieu thien ve khu vuon ciia thien nhien voi day
dii nhung am thanh, sac mau cuoc song:
Canh hong ket nhirng nu cuai tuai.
Giua vudn anh di tieng chim vui.
(Nu cuai xuan)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
20 ~~
SVTH: Vo Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Trong tho ca Trung dai, "vuon " la noi con ngudi tim ve de song mot cuoc
song hoa hop voi thien nhien, an trdn mgi sir chudng tai gai mat ciia cuoc doi. Khac
vdi khu vudn Dia dang trong Liea thieng ciia Huy Can, vudn trong tho Xuan Dieu
day ap nhung hinh anh ciia hoa, la, cd, cay, chim, budm, nang, suang, trang....
Trang a do. Dat trai theu bdng la
Trai tren kia vdng ma sang nhu guang.
(Hoa dem)
Trong khong gian ciia khu vudn, Xuan Dieu da each tan len do nhung net
nghe thuat tu ngu lam cho khong gian tudng chung nhu ching cd gi xinh dep lai trd
nen huyen bi va day ma mdng. Khu vudn gid day da chim trong anh sang "vdng
ma" ciia trang tao nen nhirng buc tranh "theu bdng la ". That dieu ky khi hinh anh
do lai sang ngdi len trong tho ong nhu mot sir huyen bi tir ngdi but ciia Xuan Dieu.
Ngoai ra, trong khu vudn bao gid cung cd sir xuat hien hinh anh ciia nhan vat
tru tinh ma tam hon va cam xuc luon hda hop vdi khung canh thien nhien:
Day chum thuang nhd khdm yeu duang
Day nu ma mdng dai anh suang
Day la bdng khudng run truac gid
Day em, canh then lan canh thuang
(Dang)
Khu vudn trong tho Xuan Dieu trd nen duyen dang vdi chit tru tinh cua
canh
"chum thuang nhd", "nu ma mdng", "la bdng khudng", "canh then -
thuang". Ta thay, khong gian khu vudn dugc md ra lien tuc vdi diep tir "day", nhu
tinh yeu ciia nha tho dang nggt ngao dang trai tim cho "em ". Tinh yeu do cd chut
bang khuang, then thung ciia budi ban dau. Anh xin dang den cho em ca khu vudn
tinh yeu vdi day nhirng sac am ciia budi dau tien ngugng ngung, e then. Khu vudn
gid day khong con la doi tugng tham my nua ma no da trd thanh mot phuang tien
bieu dat tinh cam ciia chang trai doi vdi cd gai. Mot ldi td tinh day ngung ngiu va
dang yeu.
Diem noi bat va khac biet ciia Xuan Dieu vdi cac nha tho khac la viec ong da
van dung triet de yeu td thai gian lam noi bat len khong gian. Ta thiy trong tirng
thai khac, khong gian ciia khu vudn mang mot vdc dang va mau sac khac nhau. Neu
nhin khu vudn d thai diem ban ngay thi khong gian do trd nen long lanh va rue rd:
Anh sang dm triim nhirng ngon cao,
Cay vdng rung nang, la xdn xao.
Gid thamphaphat bay vd y
Dem dung canh mai sat nhdnh dao
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vo Thj Hieu
(Nu cudi xuan)
21 ~"~
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
'
Trong anh nang ciia budi ban mai, canh vat dugc hien ra nhu buc tranh biet
chuyen dong. Nang chen qua cac tan la tao nen mot ludng sang long lanh. Trong
thuc te, khi nang chieu qua ke la xuong nen dat se tao nen mot buc tranh mang mau
cua anh sang. Vua long lanh vua rue rd va roi gid se dua buc tranh thien nhien do
chuyen dong nhu mot su huyen bi ma tao hda da ban tang cho con ngudi. Ta thay,
Xuan Dieu da ve ra dugc nhung hinh anh do, hinh anh ciia sir hda hop giua thai
gian va khong gian:
Vdng tuai, thuac duac canh hai xda
ifng rang, phii dung nghieng mat hoa.
(Lac quan)
Chang nhung the, khi anh nang len cao, do khuc xa ciia anh sang mat trdi
vudn mua thu, ciia anh sang tran ngap khong gian:
con dugc Xuan Dieu ve ra vdi nhung hinh anh doc dao. Do la hinh anh ciia khu
Non nd suang moc quanh them dau
Nang nhd bdng khudng chieu la thi.
Hu vd bdng khdi tren dau hanh
Canh biec run run chdn y nhi.
(Thu)
De ve dugc buc tranh thien nhien bang tho, ngudi thi si phai cd kha nang
do, ong chang nhirng dem hinh anh thuc ciia cuoc song doi thudng vao trang tha
ciia minh ma con ggi len cho ngudi dgc mot khong gian trong sang, vui tuoi, am ap.
Trong buc tranh ciia khu vudn mua thu, ta thay nha tho da hinh tugng hda hinh anh
ciia nang, suang nhu mot cd gai xinh dep dang dung lam duyen trong khu vudn ciia
minh:
quan sat tinh te va mot tam hon yeu men thien nhien. Xuan Dieu da lam dugc dieu
Budc dep em vua ngu tai day
Chim hda riu rit, lieu vui vdy
Hay lam dang dieu xudn dm dp
Anh sang ban tie mot net tay
(Dang)
Trong khong gian ciia khu vudn khi cd su xuat hien nhan vat tru tinh "em"
thi ca khu vudn bung len vdi am thanh ciia tieng chim riu rit, lieu vui vay. Ta thay,
trong cac bai tha viet ve khong gian vudn ciia Xuan Dieu nhu: Day mua thu tai, Lac
quan, Dang, Nu cuai xudn, Trang, Buon trang, Nhi ho, Hoa dem.. thi tat ca hien len
vdi khong gian khu vudn tran ngap nhung sac mau, nhirng am thanh va huong vi
ciia cuoc song:
Vudn cuai bang budm, hot bang chim
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
22
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
_=___=_=__=^_=======^^
Dual nhdnh, khong con mot chut dem
Nhung tieng tung ho bdng dnh sdng
Ca dai hung phuc tre trung them.
(Lac quan)
Traixanh the! Hang cay tha biet may
Vuon non sao! Duang cd mdng bao nhieu.
(Xuan dau)
Dilm ndi bat trong viec mieu ta khong gian ciia Xuan Dieu chinh la viec ong
da nhan hda nhung hinh anh thuc ciia thien nhien thanh nhirng hinh anh biet chuyen
dong, vui, cudi, tung ho, ca... lam cho khong gian vudn trong tho ong trd thanh mot
thi gidi vui tuoi, nhdn nhip. Mot khong gian dep ma canh vat trong do dang chuyen
dong. Do la nhung hinh anh tao bao va tai tinh ma Xuan Dieu da ghi dau trong sir
thanh cong ciia minh. Ddi vdi nhirng nha tha khac nhu Huy Can, khong gian thudng
gan lien vdi ndi buon, menh mdng vi the no khai ggi sir xa vang ddi vdi ngudi dgc:
Bdng dung buon ba khong gian
May bay lung thap giang man dm u
Nai cao got lan trong mu
Rieng neo thudc nghin thu mai ve.
Ngoai nhirng yeu td tren, khong gian trong tho Xuan Dieu con la sir chuyen
biln ciia nhip dieu thdi gian. Qua tung khoanh khac, khong gian vi the cung thay
ddi theo. Nhirng hinh anh nhu: "chdi mat trai", "mot ludng dnh sdng", "dnh sdng
(Rung thu - Huy Can)
ca", "trai biec", "vdng tuai", "dam sac", "ma hay hay"... cung dugc Xuan Dieu
dua vao de mieu ta ve dep cua anh sang:
Anh sdng dm triim nhung ngon cao
(Nu cudi xuan)
Cay vdng rung nang, la xdn xa
Han mot loai hoa da rung canh
Trong vudn sac do rua mau xanh
Nhirng ludng run ray rung rinh la...
(Day mua thu toi)
De lam phong phii hon khong gian trong khu vudn, sau nhung hinh anh tuoi
sang, long lanh ciia thdi dilm ban ngay, gid day khong gian vudn trong tha Xuan
Dieu lai trd ve vdi canh dem. Khong gian vudn vao dem la hinh anh tuyet vdi ddi
vdi nhung ai yeu thien nhien. Xuan Dieu da khong bd quen khoang khong dep de
nay. Vao thdi diem ciia man dem, sir yen tinh ciia van vat lam cho khong gian khu
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
23
SVTH: Vo Thj Hieu
Ddi nhdnh kho gay xuang mdng manh.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
vudn trd nen thuan khiet va xinh dep hon. Neu ndi sir long lanh, rue rd ciia budi ban
mai la su vui tuoi thi vdi man dem, khu vudn ay cang trd nen lung linh, huyen ao
hon vdi anh sang ciia vang trang:
Trong vudn dem ay nhieu trang qua
(1-7-1
»
\
irang;
Sau nhung long lanh ciia anh sang ban ngay, vudn trd ve vdi khong gian ciia
dem. Khu vudn ay gid day da hda vao the gidi ciia anh trang. Sir ket hop ciia hai
hinh anh "Vudn" va "Trang" tao thanh mot khong gian ghep Vudn trang:
Anh sdng tudn day cdc loi di
Chen la luc, nhirng bup lai ma niea
Hap bdng trang day mieng nhd xinh xinh
Vigid im, vd dem cu lam thinh
Doan gidy phut cung lan khan, nghi da.
Trang a do. Dat vudn theu bdng la
Trai tren kia vdng ma, sdng nhu bdng
Ld Urn dim tren may ngon bdng bdng
Canh la la cha tay ai ddn day.
(Hoa dem)
Vudn di vao trang tha Xuan Dieu trd nen long lay, dang yeu. Sir ket hop
giua vudn va trang da mang den net dac sac trong tho Xuan Dieu. Day cung chinh
la sir thanh cong trong viec dem hinh anh quen thudc ciia cuoc sdng vao the gidi
nghe thuat. Tuy viet ve canh dem nhung khong gian trong tho ong khong thay sir
xuat hien hinh anh am u ciia man dem. Anh sang ciia trang du khong bang anh sang
ban ngay nhung Xuan Dieu da kha tinh te khi mieu ta khong gian Vudn trang bang
sir ket hop giua canh vat, am thanh va huang vi. Trong bai tho "Trang", "Nhi hd ",
ta thay khong gian ciia vudn hien len vdi sir huyen ao ciia anh trang va am thanh
ciia cuoc sdng:
Trong vudn dem ay nhieu trang qua
Anh sdng tudn day cdc loi di
Toi vdi nguai yeu qua nhe nhe...
Im Urn, khong dam ndi nang chi.
Bdng khudng chdn tiec giam len vdng
Toi sa duang trang tieng day vang
Nga ngdc hoa duyen con niip la
Vd lam sai la nhip trang dang.
(Trang)
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
24
SVTH: Vd Thi Hieu
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
_____=_,=
Khong gian Vudn trang trong tho Xuan Dieu cd su ket hop giua canh vat,
am thanh va huong vi. Khong gian vudn trong tho Xuan Dieu dat dugc gia tri nghe
thuat ddc dao, no khong chi dugc mieu ta tu nhieu khoanh khac thai gian khac nhau
ma con mang trong do nhieu y nghla ve cuoc sdng:
Trong vudn tham ngdt cua hon toi
6 day, khu vudn khong con la ddi tugng tham my nua ma no da trd thanh
phuong tien bilu dat. Do la khu vudn trong long ciia tac gia. Hinh anh khu vudn gid
day chi mang tinh udc le tugng trung cho mot tam hon dang dat dao tinh yeu.
Khi mieu ta khong gian vudn ve dem, yeu td dugc nhac den nhieu nhat do la
(Nguyen dang)
"gid ". Trong dem thanh vang, "gid vira la nhirng kenh truyen thdng giua vii tru
menh mdng vd ba ben, vira la sai day ndi lien bau trai - mat ddt"[22, tr.106].
Suang nuang theo trang ngieng lung trai,
(Nhi hd)
Tuang tu nang long len chai vai...
Trong khung xdm cua mua dong bang sat
Gid qua roi con luu lai tieng ngan
Cay ben duang trui la dung tan ngan
Vd giua vudn im, hoa run sa hai
(Tilng gid)
Neu so sanh khong gian vudn trong tha ciia Xuan Dieu vdi khong gian vudn
trong tha Huy Can thi ta thay: Khong gian vudn ciia Huy Can mac du dugc mieu ta
kha tinh te tuy nhien no chua di sau vao tung thai khac ciia thai gian:
Bao ndipha phdi, kho heo, rung rdi.
Mot budi trua khong biet a thdi nao
Nhu budi trua nhe nhe trong ca dao.
Cd cu gay, cd budm vdng nua chir
Ma ddi lira dung ben vudn tinh tu.
Trong tha Huy Can, khong gian vudn dugc nhac den vdi nhung hinh anh
hoang so mgc day nhung cay trinh nu. De rdi con ngudi sdng trong khong gian do
(Di giua duang tham)
"yeu", "ma mdng" va ngu de tiep tuc tim den nhirng giac ma:
Nang chia niea bai, chieu rdi...
Vudn hoang trinh nit xep ddi la rdu.
Sai buon con nhen giang mau
(Ngam ngui - Huy Can)
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
1?
"^ SVTH: Vd Thi Hieu
Em ai! Hay ngu... anh hau quat day
Khonggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Cung mot de tai nhung d moi nha tho cd each bay td cam xuc khac nhau.
Vudn trong tha Huy Can, cd net du duang, thoang buon con trong tho Xuan Dieu
no sinh dong va day ap mau sac ciia cuoc sdng.
Nhin chung, khdng gian khu vudn trong tha Xuan Dieu kha sinh dong va
tinh te. No cd sir ket hop giua mau sac ciia canh vat, huang vi va am thanh ciia cuoc
sdng lam cho khu vudn trd nen quyen ru va day sue sdng han. Bdi le, nha tho da
van dung yeu td thdi gian de ndi len khdng gian. Day la mot sir sang tao ddc dao
ciia cai toi Xuan Dieu. Ong da mang lai cho cudc sdng tho ca them nhung dieu khiic
tinh tu nggt ngao trong mot khdng gian vudn day chat tru tinh, lang man va sinh
dong.
2.2.2. Khong gian con duong
Sau nhirng khung canh day mau sac ciia khu vudn, Xuan Dieu lai tim den vdi
"con duang". Day cung la mot sir hda than vao khdng gian tran the. Gidng nhu
"vudn", "con duang" cung dugc hieu vdi hai truong nghla. Con duong vua la hinh
anh that ciia khdng gian cu the vira la hinh anh mang y nghla bieu tugng - duong
ddi. Con duong di vao trang tho Xuan Dieu tran ngap cam xuc ciia cai toi khat khao
giao cam vdi ddi. Con duong trong tho ong cdn gan lien vdi tinh yeu, ma ngudi ta
Trong thuc te, con duong cung cd luc dong vui tap nap ngudi qua lai, cd luc
lai thua thdt vang ve. Khdng gian con duong trong tho Xuan Dieu cung trd day
nhirng cam xuc yeu thuang, buon vui, gian hem... Khi tam trang phan khdi vui tuai
thi con duang trd thanh khdng gian vui vay:
cdn ggi do la duong tinh.
Mot ludng dnh sdng xd qua mat
(Tinh qua)
Tham cd duang di rue cd dai.
San kho xudn quen cd tiii khdng tien
(Dem thu nhat)
Den khi tam trang buon, cd don thi con duong trd nen vang ve:
Gidy khdng khdi cu ren vang mat dat.
Canh thua thdt chi mot con duang vang.
(He)
Trong budc duong ciia cudc sdng, moi budc chan di la mot lan vuon toi. Den
nhirng vung dat la, tiep xuc vdi nhirng con ngudi la. Rdi ta lai tim thay nhau trong
vdng quay ciia trai dat. Trong sir tap nap ngugc xudi do, cd khi ta gap va lam quen
vdi nhung ngudi xa la, cd khi ta lai tim thay ban be, nhirng tri am tri ky ciia minh:
Nhirng budc song song xeo dam truang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
26
SVTH: Vd Thi Hilu
Ddi hon tuai dam ngdt hoa huang
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
_ ^__ ^____ ^___=
(cid:127)— ^— " • ^— ^ - ^ ^ ^— ^ ^— ^ ^ ^—— ^ ^ ^—»
(cid:127) (cid:127) 7/p
(Tinh trai)
Con duong khdng chi la hinh anh ciia khdng gian cu the ma no cdn la con
duong trong cudc ddi ciia mdi ngudi. Neu mot budc chan tren con duong thuc la sir
vuon toi mot chan trdi mdi thi mot ngay sdng tren ddi, hoat dong tich cue ciing la
mot sir tiln tdi con duong ddi ciia mot ca nhan. Xuan Dieu da gan chathinh anh con
duong ciia thuc tai vdi duong ddi ciia con ngudi. No tuy la hai con duong khac
nhau nhung ca hai cung cd nhung diem chung, Xuan Dieu da mang den cho chiing
ta nhirng mim y thuc ve cudc ddi ciia mdi con ngudi. Con duong do se dong vui,
tip nap hay budn ba, vang ve, la tuy thudc vao ca nhan minh. Xuan Dieu da tung
ndi:
TVg/ze /za/ aw zirc/z g/wa gid suang.
Lam sao sdng duac ma khdngyeu.
(Bai tho tudi nhd)
Diing vay, Xuan Dieu da yeu va luon yeu trong suot cudc ddi cung nhu suot
nhung sang tac cua ong. Chinh vi the, tha ong luc nao cung tran ngap nhirng thanh
sac ciia tinh yeu. Du la mieu ta thien nhien hay cam xuc ca nhan thi trang tho van cd
hinh anh cua nhan vat tru tinh. Va gid day, con duong khi di vao tho, no lai trd nen
Khdng nhd khdng thuang mot ke nao!
mo mdng va chua day tam trang ciia thi nhan:
Cudc dai ciing diu hiu nhu dam khach
(Chi d long ta)
Trong tinh yeu Xuan Dieu la ngudi "Cho rat nhieu nhung nhdn chang cd
Ma tinhyeu nhu quan tro ben duang.
bao nhieu ". Vi vay, tudng da tim thay dugc nhieu niem vui trong tinh yeu khi cudc
ddi "diu hiu nhu dam khach". Nhung con dudng tinh yeu - con duong den noi trai
tim cung ching han gi con dudng den vdi cudc ddi. Do la sir hung ho
Ta thiy, hai cau tho nhu mot sir hdi hot tren dudng di tdi trai tim. Tinh yeu
gid day nhu mot quan trg ben dudng, khdng vinh cuu. Mot tam trang chan truong
cho trai tim luon dap nhip yeu duang. Sir that vgng lai tran ve vdi nhung ndi cd
don, choi vai, lac long nai nga ba dudng:
Nhd nhung ve dung nga ba
(Nga ba dudng)
Dgc nhung cau tha tren ta thay, Xuan Dieu da mang den cho chiing ta nhung
cam xuc tu vui tuai, nhdn nhip den tram lang, yen tinh nai con dudng. Chang
nhung the, trong khdng gian ciia con dudng do lai chua dung trang thai yeu thuang,
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
27
SVTH: Vd Thi Hilu
Budn thuang chia nao don xa dam ddi
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
nhd nhung, budn ba ciia thi nhan. Tat ca hda vao nhau tao nen mot khdng gian day
Cam xuc trong tho dudng nhu cdn tudn chay theo tung an y ciia tam trang.
dii nhirng cam xuc, hinh anh ciia con dudng.
khdng gian do, con dudng mang hinh anh ciia tudi tre nang dong va nhdn nhip. Do
Hau nhu nhirng hinh anh con dudng ndi tren la khdng gian d chon thi thanh. Trong
la cudc sdng hda nhap vdi the gidi xung quanh, vdi sir bon ba ciia ddi sdng do thi.
ngoi, tim ve vdi khdng gian yen tinh de thu gian, de dugc trai minh ra vdi cam xuc,
Con dudng dai di hoai ciing se den luc chun chan mdi goi. Cung phai cd luc nghi
lang nghe long minh sau nhirng ngay thang nao nhiet d thi thanh. Gid day, con
dudng trong tha Xuan Dieu lai xuat hien vdi canh ciia lang que thanh vang:
Con chim nam truac bay rdi
Canh cay lang le rai ddi bdng chieu.
... Duang di khdng biet nai dau
Co xudi nuang doi budc ngoai vien vdng.
(Nga ba)
Khdng gian ciia con dudng phd phuang khac han so vdi lang que. Con
dudng thi thanh cho ngudi ta cam giac ciia sir hoi ha, dong due. Cdn con dudng d
the con dudng chon thi thanh la con dudng ciia tudi tre, nang dong cdn con dudng
chon thdn que la con dudng khi ngudi da gia mudn tim ve vdi cudc sdng yen binh,
tinh lang. Ta thay thinh thoang trong tho Xuan Dieu ciing xuat hien hinh anh ciia
cac cd thdn nu e ap, diu dang:
lang que, thanh binh va yen tinh. Tir hai yeu td do ta so sanh vdi con dudng ddi. Cd
Tua cua bang tre nhin en lieng
Nhung nang thdn nu dung tha ngdy
(Budi chieu)
thanh thi. Khdng gian trd nen tram lang, the hien mot each nhin tinh te, nhay cam
Khi viet ve lang que, tha Xuan Dieu khdng cdn sir tap nap, rdn rang nhu d
ciia ong. Xuan Dieu la ngudi cd mot tam hdn nong nan, tha thiet vdi cudc ddi
yen binh noi day.
Khac vdi con "duang tham " trong Lua thieng ciia Huy Can, khdng gian con
dudng trong tha Xuan Dieu thien ve thi thanh. Tuy nhien ta van thay thap thoang
nhung khi viet ve cudc sdng lang que dng cung the hien dugc nhung khoanh khac
hinh anh ciia nhung con dudng que khi nha tho thay minh cd don, budn ba:
Canh thua thdt chi mot con duang vang.
(He)
Nhung dem dong dat budc a tren duang.
(Yeu men)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
28
SVTH: Vd Thi Hieu
Con dudng ay trd thanh bieu tugng ciia su hoang vang, trong trai:
Khong gian va thdigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Khach lit hanh met mdi ndi duang xa.
(Truyen cai thu)
Noi bat nhat trong tho Xuan Dieu khi viet ve khdng gian con dudng la hai
cau tha:
Con duang nhd nhd gid xieu xieu
(Tha duyen)
Mot con dudng xinh xan duyen dang vdi nhirng dudng net tinh tu. Hinh anh
ciia "con duang", "gid", "canh hoang", "nang" hda vao nhau tao thanh hai cap
ddi song song lam cho canh vat trd nen hiru tinh. Con dudng gid day khdng cdn la
con dudng don thuan trong thuc te ma nd cdn biet lam duyen vdi gid. Diing vdi con
ngudi da tinh, lang man Xuan Dieu. Noi nai deu chua dung tinh yeu. Con dudng
trong tho Xuan Dieu cdn chd nhirng mdi tinh mdi chdm nd, nhirng yeu thuang
nhung nhd. De rdi nhirng luc gap mat tran ngap niem vui, hanh phuc. Rdi lai day
luu luyen khi phai chia ly:
La la canh hoang nang trd chieu.
Budi ay long ta nghe y ban
(Tho duyen)
Lan dau rung dong ndi thuang yeu
Long ciing quay vai theo bdnhxe
Chd nguai yeu dieu do sau che
(Gap go)
Khi nhieng em gap ga giua duang qua
Ngieng mat lai de trao cuai ba nga.
(Xuan khdng mua)
Thien ha ve dau? Sao vdi di
Bao gia gap niea? Cd tinh chi?
Long tdi theo budc nguai qua ay
(Tinh qua)
Nhin chung, qua nhung sang tac ciia Xuan Dieu trudc Cach mang ta thay
khdng gian con dudng trong tha ong la khdng gian tuang giao hai hda vdi tung
dong chuyln ciia thdi gian. Con dudng vui tuoi khi gap go, con dudng luu luyen,
budn khi xa each. Viec thi hien khdng gian con dudng tao net rieng trong tho Xuan
Dieu, dilu do thi hien phong each sang tao ciia nha tha. Cd khi do la con dudng
thuc tl, con dudng tinh yeu, dudng di. Nhung du la con dudng nao thi trong tha dng
cung rit phong phii va da dang d mdi bai, mdi cau tho. Cach dien dat khac nhau ciia
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
29
SVTH: Vd Thj Hilu
Cho den horn nay van chang ve.
Khonggian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu trudc Cdch mang thdng Tdm
1945
mdi con dudng nhung nd deu la nhung hinh anh ddc dao va day sue sang tao ciia
nha tho.
Du yeu say dam, khao khat den manh liet nhung nha tho ay ciing nhu bao
nhieu ngudi khac. Ciing cd nhung cung bac budn vui, rao rue yeu thuang chan hda
vdi the gidi xung quanh, cung cd luc cd dan tir tim ve vdi chinh minh. Do la nhirng
khoanh khac ciia khdng gian ca nhan, khdng gian chat hep ciia can phong, sir trong
vang ciia ngdi nha:
2.2.3 Khong gian trong nha- can phong
Biea nay lanh mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hai! Anh nhd em
(Tuong tu chieu)
Trong can phong mot minh cd don, anh lai nhd ve em. Do la luc khi cai tdi
tru tinh da lang xuong mach cam xiic vui tuai. Gid day, nai can phong lanh, ngudi
thi si trd ve vdi the gidi chi cd minh anh. De rdi, dng lai thay trong long su trong
vang nhd nhung mot bdng hinh. Ldi tam sir ay cdn dugc dien ra trong can nha trong
vang ciia dng:
Anh cd nhd, cd cua
Nhung khdng va khdng con
Sa cdi bep khdng lira
(Khung ciia so)
Ta thay .khdng gian trong "canphong" va "trong nhd " hien len nhu mot sir
ngan each nha tha vdi the gidi xung quanh. Trong bai Tuang tu chieu, can phong
dugc md ra bang the gidi ciia tam hon vdi nhirng cam xuc budn nhd ciia nhan vat
tru tinh. Trong khdng gian dong khung ay, con ngudi trd ve sdng vdi thi gidi ndi
tam. Duong nhu ndi cd don dang giang kin can phong va tach con ngudi khdi thi
gidi xung quanh:
So cai ciia khdng den.
May theo chim ve day nui xa xanh
Timg doan lap nhip nhdng vd lang le...
De rdi:
Anh mot minh, nghe tat cd budi chieu
(Tuong tu chieu)
Can phong vdn d! la nhd hep. Nhung ta thay d day, trong can phong be nhd
ay, con ngudi lai trd nen trong trai, cd don. Cd phai chang sir cd don cung cue da
thu hep nha tho lai. Trong khoang khdng budn ba ay, con ngudi trd ve vdi the gidi
ndi tam, gam nham lai qua khu ciia minh. Anh mot minh ngdi lai trong can phong
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
30
SVTH: Vd Thi Hilu
Vao chdm chdm a trong hon hiu quanh
'
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
de nhd ve nhung ky uc da xa ma thay long minh hiu quanh. Sir trong vang cd don
gid day phu day ca trai tim anh.
vat tru tinh roi vao trang thai cd don, sau mudn. Khdng gian nai do la sir lanh leo, tu
tung da giam ham con ngudi, mac cho con ngudi luon mudn thoat ra:
Trong bai Rieng tay, ndi dau chia biet giua ke d ngudi di da lam cho nhan
Trdi mua gid horn nay ta dong cua
Nam rieng toy trong ndi nhd ngan dai
Goi dm tham nang da toe budng rai
(Rieng tay)
Du la can phong ay dugc md cua de thdng ra hoang hon nhu trong Tuang tu
Chan im lang phu triim vai rit ruai.
chieu hay khep kin lai trong Rieng toy thi khdng gian trong can phong van hien len
mot tam trang cd don, le loi. De rdi can phong ay nong len nhung gian hon, say sua
au yem:
Cd mot ban em ngdi xa anh qua,
Anh bao em ngdi xich lai gdn han
Em xich gdn han mot chut: anh han.
... Hay sat ddi dau! Hay ke ddi nguc!
Hay trdn nhau ddi mdi tdc ngan ddi
Nhirng canh tay! hay quan riet ddi vai!
(Xa each)
Tu trong vang, le loi den nong nan, au yem. Khdng gian can phong ciing dii
nhung sac am. Vua lanh leo vua am ap, nong buc. Dieu do cho chiing ta thay rang,
khdng gian trong tha Xuan Dieu trude Cach mang dudng nhu cd sir mau thuan giua
do am nong va kich thuc ciia khdng gian. Mot ben la khdng gian tran the menh
mdng nhung lai am ap, mot ben la khdng gian ca nhan (can phong, nha) lai lanh leo.
O bai Xa cdch, ta thay hai nhan vat tru tinh xuat hien trong khdng gian ciia
mot can phong. Nd nhd be duong nhien la am ciing nhung con ngudi van thay lanh
leo. Va cu the "em hay xich lai gdn han... ". Hay d trong bai Lai ky nu, con ngudi
van thay "gid bang tran moi neo " trong can phong ciia minh:
Em sa lam. Gid bang trdn moi neo
Trai day trang la lanh leo suot xuong da.
(Ldi ky nu)
Nhin chung nhirng tac pham ciia Xuan Dieu trude 1945, ta thay tinh yeu la
gidi do, the gidi cd anh va em. Khi tinh yeu trd ve vdi ca nhan thi do la luc con
ngudi thay minh cd dan, le loi va theo sau la ndi nhd nhung sau mudn. Khdng gian
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
31
SVTH: Vd Thi Hilu
khuynh hudng chii dao trong sang tac ciia dng. Khdng gian ciing dugc md ra tu the
Khdng gian va thdi gian nghe thuattrong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
trong can phong, trong nha la noi de nha tho trd ve vdi cudc sdng ciia ca nhan. Dd
la khdng gian ciia tam trang, ciia nhirng cam xuc cd don, le loi. Cung nhu trong sir
phat trien ciia Tho Mdi, con ngudi ludn tim ve vdi cai tdi ciia minh, sdng cho ca
nhan va lam tho de ndi len ndi long ciia minh. Dieu nay khdng gi la khac biet ma nd
chi khac biet d each the hien cai tdi d tung bai tho trong tung trang tho ciia minh.
Khac vdi khdng gian cd don, nhd nhung trong Lira thieng ciia Huy Can, sir
luyen luu nai Ben sdng dua khach ciia The Lu, su bang khuang thdi dai trong Tong
2.2.4. Khong gian dong song
biet hanh ciia Tham Tam. Khdng gian ddng sdng trong tho Xuan Dieu chi la mot
ddng sdng chd nhung tam tu:
Da nghe ret mudt ludn trong gid
Da vdng nguai sang nhirng chuyen do.
(Day mua thu tdi)
Day la khdng gian vang ve cua ddng sdng da khdng cdn ngudi ngudi qua lai.
Mot khdng gian thuc ciia tu nhien. Nhung ta thay, ddng sdng do cdn la tam trang
ciia mot ngudi dang cd don. Ddng sdng xua kia tap nap ngudi qua lai nhung gid day
trd nen vang ve "da vdng nguai sang nhirng chuyen do ". Mot ndi cd don giang kin
ca khdng gian khi con ngudi nghe dugc ndi "ret mudt ludn trong gid ". Khdng gian
Xuan Dieu dudng nhu den day da ngung tu lai, khdng cdn la sir vui tuoi tap nap nua
ma gid nd trd nen tram lang, u tu va sau mudn.
tu nhien ciia ddng sdng gid day da chd day tam trang ciia thi nhan. Cam xiic ciia
Nhieu ngudi nhan xet bai tha Trang giang cua Huy Can la mot bai tha ve
khdng gian, chua day khdng gian:
Sdng gan trang giang budn diep diep
Con thuyen xudi mdi nude song song
Thuyen ve nude lai, sau tram nga
(Trang giang - Huy Can)
Cui mot canh kho lac may ddng
Viec dua vao bai tho nhung yeu td nhu: cay cui, cdn nhd lo tho, beo dat... de
khdng gian ddng sdng trong tho dng khdng rong ldn, menh mdng nhu trong tho
Huy Can ma nd lai la mot ddng sdng mang nang nhirng tam tu, sau mudn.
ndi len sir rong ldn ciia ddng sdng. Do la thanh cong ciia Huy Can. Cdn Xuan Dieu,
Budn a sdng xanh nghe da lai
Ma ho trong mot tieng chim qua.
(Thu)
Ddng sdng dudng nhu gan lien vdi ndi nhd nhung, budn ba. Nd la nai de
dien ra sir chia ly, la nai de ngudi d lai trong theo ngudi da rdi xa tit chan trdi.
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
32
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Trong khdng gian do, con ngudi mudng tuong lai khi nghe mdt tieng chim keu
tuong rang ngudi xua quay trd lai. Khdng gian ddng sdng lai trd nen nhudm mau ly
biet khi: "Khdp sdng nui vdn than thdm tien biet". De rdi nhirng nhd thuang gom
lai thanh nhung sir xa vang, hd hung nhau.
Ciing xa nhau nhu nhung ba xa cdch
(Ben ay ben nay)
Khdng cd thuyen qua, khdng canh bay
Ddng sdng ddi khi lai trd thanh vach ngan giua hai bd: "ben nhd", "ben
thuang". Tuy nhien trong bai tho nay ta thay, sir ngan each do khdng han la khoang
each cua ddng sdng. Nd cdn la sir ngan each noi hai con tim ma Xuan Dieu da
muon hinh anh ciia ddng sdng de ndi len khoang each vd hinh ay. Cd the thay rang,
nhirng khoang khdng cu the ciia khdng gian thuc da dugc Xuan Dieu dua vao trang
tho ciia minh nhu mdt sir hda than cho tam tu tinh cam. Dd la dac diem ndi bat
Ngoai nhirng dieu ndi tren, khdng gian ddng sdng cdn la noi de nhirng ngudi
trong each sang tao khdng gian nghe thuat ciia dng.
yeu nhau the hen tram nam, hay la noi chd dgi nhau:
Ngudi giai nhdn ben dai dudi cay gid
Tinh du khach thuyen qua khdng budc chat.
(Ldi ky nu)
di khdng trd lai. Vi the ngudi ky nu nay da vi tinh cam ciia nhung vi khach nhu con
Ta thay, trong quan niem cua Xuan Dieu, thai gian nhu ddng nude trdi - mdt
thuyen trdi tren ddng nude, chi mdt lan ghe qua rdi mai mai khdng gap lai. Ngudi
giai nhan ay ngdi tren ben sdng chd dgi nhung tinh ngudi du khach hd hung nhu
con thuyen chi cap tam ben. Khdng gian ddng sdng trong tho ciia Xuan Dieu la noi
chua day ndi cd don, sau mudn ciia con ngudi. Hinh anh ciia ddng sdng liic nao
cung la nhirng ndi niem tam sir budn ba, cd don.
Nhin chung, khdng gian ddng sdng trong tho Xuan Dieu vua mang hinh anh
thuc ciia ddng sdng vua chd nhirng tam tu tinh cam ciia nha tho. Dd la mdt khdng
gian khi nang tnu trong cd don, khi budn ba trong xa vang, chd dgi. Cd le, ddng
khdng nay de ndi len tam trang ciia minh. Nd nhu sir trd ve ciia mdt tam hon ludn
yeu ddi yeu cudc sdng nhu dng. Khi vui tuoi thi tim den nhung khdng gian nhdn
nhip ciia con dudng, xinh tuai, sdi ddng ciia khu vudn, nhung khi budn dng lai trd
ve vdi the gidi ca nhan, chim minh vdi cam xiic ciia ddng sdng. Mac du la mdt
sdng thudng mang den sir chia ly, ngan each nen Xuan Dieu da mugn khoang
doc dao trong tho Xuan Dieu. Va day cung la yeu td tao nen cung bac cam xiic ciia
dng.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
33
SVTH: Vd Thi Hilu
khoang khdng budn nhung nd ciing la mdt dang thuc tieu bieu gop phan lam nen sir
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
2.2.5. Khong gian nang
Nham lam tang them sir bieu dat trong tam trang, Xuan Dieu da tao them
mdt khdng gian tam trang nua. Dd la Khdng gian nang. Xuan Dieu la ngudi the
hien tai tinh nhung giac quan vao tho, vi the ma cai khdng hinh anh nhu nang ciing
thu ton tai cd hinh thu va kich thuc. Ong cho do nhu mdt kieu tuong tu. Va tu do,
chd day cam xiic qua ngdi but ciia dng. Xuan Dieu da vi nang nhu mdt su vat thuc
tuy theo mat dd cam xiic ma "nang vdng" hay "nang nhat", rdi cd cd "nang roi",
"ndngxdn xao", "nang dao", "nang tra chieu", "nang cu", "nang mdi", "nang
Cd le khdng so sanh dugc vdi "Nang xuong trai len sau chdt vdt" ciia Huy
Can, khdng gian nang trong tho Xuan Dieu chi don gian nhe nhang lan tda ra knap
noi:
nhd ", "nang chdi", "nang nga ", "nang chay "...
Nd chiem hon ta bdng nang nhat
(Vi sao)
Bang may nhe nhe gid hiu hiu.
xuat hien nhirng tu mieu ta mdi la. "Nang nhat", mdt each mieu ta hinh anh ciia
nang that la lung. Cd the hieu rang: "nang nhat" la anh nang da chuyen ve chieu
Xuan Dieu la ngudi rat tinh te trong viec su dung tir ngu, vi the tho dng ludn
khdng cdn du mau sac "nang vdng", "nang chay" ciia budi sang hay budi trua.
tham sau vao tam hdn. Tuy nhien, ngoai khdng gian mat me, am ap do ta cdn thay
Nhung nd ciing dii do am de mdt ludng gid nhe thdi vao lam mat tu ngoai co the
chinh phuc trai tim yeu. "Nang nhat" neu dugc hieu theo each nay thi nd trd thanh
mdt sir nhgt nhat, hd hung trong tinh yeu.
Ngoai ra khdng gian nang trong tha Xuan Dieu cdn la cam xiic ciia tinh yeu
vdi mdt ndi budn vd cd:
chua trong do mdt tam trang ciia ngudi dang yeu, dang budc vao con dudng tinh de
Horn nay trdi nhe len cao
Tdi budn khdng hieu vi sao tdi budn.
(Chilu)
Mdt li do dugc neu ra ky oac. Chinh nha tho cung khdng hieu vi sao nhung
ta thay dudng nhu cd mdt tac nhan nao do da dua tam trang ciia dng chim trong ndi
budn de rdi nd trd thanh ndi budn vd cd. Cd phai chang la nang:
Budi chieu di lang a chan may
Hoa tim tren sdng thoang dieu gay
(Budi chieu)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
34
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nhieu khi nang lai la nguyen nhan dan den nhirng ndi budn vd cd trong tho
Xuan Dieu. Chang nhirng the, khdng gian trong tho Xuan Dieu cdn ndng len khi
nhung hinh anh ciia mua he renh vang:
Mua ha chay a dudi trai dot trang
Nang hong nung, may bac chay ngan nga
... Cho canh hoa, cho con budm ngu nga
Mudn di chit a trong long nang do.
(He)
Khdng gian nang gid lai la sir bung chay len vdi "nang dot", "nang do ".
Nang la mdt dang thuc khdng gian khdng hinh thu nhung khi vao tho Xuan Dieu nd
lai mang mau sac ddc dao. Khi thi "nang nhat", "nangxanh " khi lai la "nang dot",
"ndng do ", dieu do cho thay rang khdng gian nang trong tha Xuan Dieu cung da
mau sac. Vdi dng , nang cung trd nen long lay va rue rd mang day mau sac theo
tung khoanh khac ciia thdi gian. Vao mua ha, "nang" trd thanh mdt khdng gian
ndng nuc, do lira vdi "nang do ". That kha phong phii va da dang trong khdng gian
nang, cd le chi cd Xuan Dieu mdi tao nen nhirng mau sac diu ky ciia nang nhu vay:
(Xuan khdng mua)
Mdt it nang, vdi ba suang mdng tham
"Mdt it nang",each mieu ta la lung. Nang thi lam sao biet dugc the nao la
mdt it nhung Xuan Dieu da mang mdt it nang do vao tho dng de ngudi ta nghT rang:
khdng gian nang gid day chi mdi bat dau vdi mdt chut nang ciia budi sdm mai khi
"vai ba suang mdng tham".Chang nhirng the, khdng gian nang trong tho Xuan
Dieu cdn mang nhung tam trang. Dd la nhirng xao ddng ciia trai tim yeu, ciia nhung
Ngoai viec mieu ta khdng gian nang qua cac mach thdi gian cung vdi mau
sac ciia chiing, khdng gian nang trong tho Xuan Dieu cdn chua day tam trang ciia
tinh yeu. Do la tam trang ciia trai tim dang chd dgi mdt tinh yeu den:
cung bac cam xiic tru tinh.
Tieng nhd md cua tuang tu nang
(Ngin ngo)
Rdi mat trdi cao. Nang chay trdn
(Gid tan)
The hien mdt tinh cam dang dang len ciing sir rue rd ciia nang. Chang nhung
the, nang trong tha Xuan Dieu cdn ndi bat len khdng gian ciia budi chieu vdi:
La la canh hoang ndng tra chieu.
(Tho duyen)
Nhin chung, khdng gian ning trong tho Xuan Dieu la nhung khdng gian khi
ngap day anh sang ciia nang, khi lai thua thdt, mdng manh. Tuy nhien, do lai la mdt
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
35
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
su sang tao tinh tl trong each thi hien khdng gian nghe thuat nang ciia Xuan Dieu.
Ben canh do, khdng gian ning trong tho Xuan Dieu cdn trai dai tu trong ndi tam ra
thi gidi ngoai canh. Ta thiy ring: qua khdng gian nang nha tho cdn gui gam nhirng
trang thai tinh vi va phuc tap ciia the gidi ndi tam. Ddng thai da tao mdt sir hai hda
giua tam hon va ngoai canh. Dilu nay gop phan lam nen net rieng biet va ddc dao
vl khdng gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu.
2.2.6. Khong gian trong strong
Cung nhu "ndng", "suang" la mdt dang khdng gian khdng cd hinh dang cu
thi. Nd cung chinh la thi gidi ndi tam ciia nha tha. Suang trong tha Xuan Dieu la
sir dung hda giua mua va ning. Mac du khdng dugc mieu ta bang nhirng hinh anh
sinh ddng, tuai tin. Nhung qua khdng gian suong, nha tho gui vao do trang thai vui
budn cua minh.
Suang nuang theo trang ngieng lung trai
Tuang tu ndng long len chai vai..
(Nhi hd)
Suang trinh rai kinh tu ngudnyeu thuang
(Chilu)
Chung tdi ngdi, vayphii bai trang thdu
Suang bam hon, gid can mat budn rdu.
Chinh vi suong mang hoi lanh va nd xuat hien vao dem nen khdng gian ciia
suong ciing lanh lung, budn ba. Nlu trong tinh yeu, mdt trai tim hung hd ngudi ta
lai ggi do la "trdi tim banggid " thi d day, Xuan Dieu da mang hoi lanh ciia suong
vao tinh cam vdi mdt trang thai cd don, lanh leo ciia mdt tam trang dang trong luc
chia tay, hay trong mdt budi chieu budn ba cd don.Tuy nhien, khdng gian suang
trong tha Xuan Dieu cung cd luc bay bdng, ma mdng:
(Biet ly em ai)
Suang bac lam thinh, khuya nin tha
(Nguyet cam)
Gid no md bay len nguyet kia
Them dem suang lanh xuong dam dia
(Budn trang)
Sam nay suang xe xich cd chan trai
(Giuc gia)
Mdt lin nua cai ddc dao trong tha Xuan Dieu lai xuat hien. Do la cai khdng
hinh thu bilt van ddng nhu dang triit tung mach sdng ra ben ngoai. "Suang" cung
bilt lam thinh, ciing bilt mang hai lanh chay xudng dam dai, rdi suong lai di
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
36
SVTH: Vd Thi Hieu
ciing mang nhirng ndi niem vuong van, sau mudn trong tam hdn ngudi thi si.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
=_====^===^=======^
chuyen "suang xe xich cd chdn trai". Ta thay rang, trong khdng gian ciia "suang "
Suang lan dan, cdn biet ngo nao day?
Chieu tu be, khdngphd ndi trung vay.
(Khi chieu giang ludi)
Hd Ngoc mot mua sen ludn may chuyen
(Ma xua)
Dudng nhu mang suong dang tu tir chuyen ddng, lan dan ra cac ngo nhung
ngudi thi si ay khdng biet lam the nao de tranh khdi ndi lanh leo ciia nd. Mdt su trdn
Suang mdi mua thu giang ciea song ma.
hdn thi lai mudn chay chdn ndi budn do, nhung lam sao day khi do la mdt "chieu tie
tranh con lanh, cung gidng nhu trong long ngudi khi ndi budn tran ngap trong tam
be " khdng the nao tranh dugc.
Dac sac nhat trong viec mieu ta khdng gian suong, do chinh la bai tho
"Suang ma". Xuan Dieu da true tiep mieu ta ve suong vdi nhung hinh anh ciia
thien nhien. Ddng thai qua do, nha tha da van dung thuc trang ciia thien nhien de
ndi len cai md mit ciia cudc ddi.
Suang lan ma cay gdn ciing nhu xa
Suang dang bay ngdy dung ciing nhu td
... Nhirng sao cu chua sdng bung tra lai
Nhirng dem trang di mai biet ngirng dau?
Suang lan ma vd hdn tdi nghe dau.
(Suong md)
Trong bai tha "Suan md" ta thay, Xuan Dieu da mang den cho khdng gian
nghe thuat mdt the gidi mdi vdi mang suang giang day cac ngo ngach. De rdi tir do,
con ngudi lai cd dac trong ndi lanh leo ciia suong. Khdng gian ciia suong cdn chua
Tu nhung van de tren ta thay rang: trong khdng gian ciia dudng nhu Xuan
dieu mudn mugn yeu td ciia thien nhien, cua "suang" de ndi len tam trang ciing
day sir cd don, sir budn ba ciia con ngudi.
lanh leo ma cdn ndi len be sau tam trang ciia con ngudi va ciia cudc ddi. Day cung
la mdt trong nhirng dang thuc khdng gian dac biet trong tho Xuan Dieu giai doan
trude Cach mang.
Ngoai cac khdng gian ciia "vudn", "con duang", "can phong", "nhd",
nhu tam sir ciia mdt nha thi si. Nd khdng chi bieu dat y nghia ciia mdt khdng gian
"ndng", "suang", "ddng sdng", trong tha Xuan Dieu cdn cd khdng gian ciia
"May", "nude", "thuyen". Tuy khdng dugc nhac den nhieu va ciing khdng gay
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
37
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdnggian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
dugc sir ndi bat nhung ba khoang khdng "may", "nude " vd "thuyen " cung day ve
ma mdng nhu cai vdn cd ciia nd.
- May vdn tang khdng chim bay di..
- Tdi nhu chiec thuyen khdng ben do...
- Chiec thuyen long nude day phai trdi theo..
viec dng da van dung tinh te cam xiic ciia minh de mieu ta thien nhien. Nhirng
khoang khdng tudng chung nhu rat muc ddi thudng nhu con dudng, can phong,
Sir thanh cong ve khdng gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu do chinh la
trd thanh nhirng khoang khdng gian huu tinh. Chang nhung the, trong khdng gian
ddng sdng... Nd ton tai xung quanh con ngudi va rdi khi di vao trang tha dng nd lai
hop giua thien nhien va con ngudi.
do, con ngudi ton tai vdi day dii nhung cung bac cam xiic. Dd la the gidi ciia sir hda
Ndi tdm lai, khdng gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude Cach mang thang
Tam 1945 la mdt the gidi day dii nhung mau sac, am thanh, huang vi ciia cudc
sdng. Khdng gian tron tha dng la mdt khdng gian vdi nhirng hinh anh quen thudc
ciia cudc sdng ddi thudng. Nd dugc nha tho mieu ta qua cac giac quan va ngdn ngu
nhip cung vdi hinh anh va huong vi cudc sdng ndng nan tha thiet ciia con ngudi
ludn khat khao yeu ddi nhu Xuan Dieu. Ben canh do, ngoai viec ndi ve khdng gian
ddc dao tao nen mdt khdng gian nghe thuat day ap nhung am thanh vui tuoi, nhdn
vdi hinh anh thuc ciia cudc sdng thi khdng gian trong Xuan Dieu ciing chua day
Xuan Dieu ciing la mdt dac diem ndi bat, dieu do chang nhirng lam sang ngdi tren
mau sac va cung bac tinh cam ciia dng. Tu do cd the thay, khdng gian trong tha
hon.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
38
SVTH: Vd Thi Hieu
trang tho dng ma cdn la lam cho the gidi tho ca Viet Nam them phan phong phii
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Chirotig 3
THOfl GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
*
3.1 KHAl NIEM VE THOI GIAN VA THOI GIAN NGHE THUAT
3.1.1 Khai niem ve thdi gian
Thdi gian la mdt khai niem truu tugng khd hieu, da cd rat nhieu nha khoa
hgc, nha tu tudng nghien cuu ve van de nay. Cd ngudi cho rang thai gian gidng nhu
mdt chile dong hd, cd ngudi lai ndi thdi gian khdng the nao nam bat dugc. Tir
nhirng each hilu khac nhau do hinh thanh nen nhieu khai niem, quan niem ve thai
gian.
Theo Newton thi thai gian la ddc nhat, tuyet ddi va cd gia tri phd quat khap
mgi noi. Einstein thi cho rang thai gian trdi di chi la ao anh, mgi khac biet giua qua
khu hien tai va tuong lai chi la nhirng ao anh dai dang ma thdi.
Trong Tu dien Tieng Viet "Thdi gian Id hinh thdi ton tai ciia vat chat dien
bien mot chieu theo ba trang thdi la Men tai, qua khie vd tuang lai. Hinh thdi do ndi
ve do ddi ma khdng tinh den gidi han "[24, tr. 1086].
Ngay nay, thai gian lai dugc hieu vdi sir ton tai ciia hai loai thai gian. Dd la
thai gian vat ly va thdi gian tam ly. Thai gian tam ly la thai gian chii quan, thai gian
vat ly la thai gian khach quan khdng phu thudc vao y thuc cua con ngudi, do la thdi
gian ciia mdt chiec ddng hd.
Trong triet li phat hgc thi thai gian qua di rat mau, nd cdn nhanh hon mui ten
bin khdi cung. Chinh vi the ddi vdi phat tu thai gian la cai duy nhat khdng nen de
lang phi nd.
Nhin chung, cd kha nhieu quan niem va each hieu ve thai gian. Tuy nhien ta
cd thi ndi rang: thdi gian la mdt khai niem dung de dien ta cac trinh tir (qua khu,
hien tai va tuong lai) xay ra cua mdt sir kien, bien cd. Nd dugc dien ra theo mdt
chieu va khdng cd gidi han ve dd dai. Thdi gian khdng chi dugc hieu d khia canh
trilt hgc, khoa hgc ma trong linh vuc van hgc nghe thuat, thai gian cung dugc hieu
nhu la mdt pham tru ciia the gidi nghe thuat va nd khdng the thieu trong mdt tac
pham van chuang.
3.1.2 Khai niem ve thdi gian nghe thuat
Nha triet hgc Heraclitus da tung ndi: "Khdng ai tam hai ldn tren mot ddng
sdng". Diing vay, thai gian la ddng chay vd tinh, mdt chieu nhat dinh va khdng bao
gid quay trd lai. Do la quy luat ciia tir nhien, thai gian ciia tir nhien. Nhung ngudi ta
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
~~39
~~
SVTH: Vd Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
==_===^==========_^
cd thi lam sdng lai thai gian, tim ve vdi qua khu bang cac sang tao nghe thuat.
Trong tac pham van chuang, ngudi ta cd the lam ngung lai mdt khoanh khac ciia
ddng ddi dai ding ding ma cung cd thi ddn nen mdt khoang thai gian hang chuc
nam, hang tram nam vao cung mdt thai khac.
Thdi gian trong tac pham nghe thuat la thdi gian dugc tai tao lai bdi nha van,
nha tho. Thai gian do ddng mdt vai trd quan trgng trong tac pham nghe thuat va la
mdt thudc tinh tat ylu ciia hinh tugng nghe thuat. Cho nen ngudi ta ggi thdi gian
trong tac pham nghe thuat la thai gian nghe thuat. Thai gian nay trai qua sir nhin
nhan, danh gia ciia chii thi sang tac vi thi nd ludn thi hien mdt quan niem, cam xiic
va y nghla nhan sinh mang tinh chii quan. Trong thuc te, thai gian di tu qua khu den
hien tai va tuong lai. Tuy nhien, thdi gian nghe thuat trong tac pham cd the tu do
dao ngugc, rong ruoi ngugc xudi, co gian ddng hien (chong chat hai thai gian khac
nhau).
Khi ban vl vin d! thai gian nghe thuat, cac nha nghien cuu cho rang thai
gian nghe thuat ludn thay doi theo ddng lich su. Thdi gian nghe thuat cd trong than
thoai, sir thi, truyln thuylt, cd tich, van hgc trung dai, van hgc can hien dai, van hgc
hien dai. Tuy nhien, tuy theo tung thdi dai ma con ngudi cd quan niem ve thdi gian
khac nhau va thai gian do di vao tac pham cung khac nhau.
Ta thiy trong thin thoai, ylu to thai gian chua dugc xac dinh, vi con ngudi
trong thdi gian nay chua nhan thuc dugc the nao la thdi gian. Cho nen, thdi gian
nghe thuat trong than thoai chi mang tinh udc le tuong trung, nd rat md nhat, tinh
tai, khdng diu, khdng cuoi, khdng trat tir. "Ngay xua ngdy xua, a mdt vung nui non
triing diep Phuang Nam... "(Lac Long Quan va Au Co).
Din van hgc sir thi, truyln thuylt thi thdi gian chi ton tai trong qua khu, nd
tach rdi hin vdi hien tai. Con ngudi chi bilt chd dgi d! vugt qua nhirng vat can ciia
khdng gian ma khdng mang din thai gian. Thai gian trong sir thi, truyen thuyet
dugc tinh bing sir xa each va do dai cua khdng gian. Vi the, thai gian nghe thuat
trong sir thi va truyln thuylt chi mang tinh khdng gian. Ta thiy trong su thi ciia Hy
Lap, Odyssee mit din 20 nam phieu bat (10 nam danh tran va 10 nam quay ve).
Tuy nhien, vat can ldn nhit chinh la dai duong Dia Trung Hai.
Trong truyen cd tich, thdi gian dugc do bing su kien. Nhan vat chua cd sir
hoi tudng, udc ma. Vi thi khdng xac dinh dugc hien tai, qua khu va tuong lai.
"Ngay xua, mot nhd quan lang ho Cao cd hai nguai con trai han nhau mdt tudi vd
giong nhau nhu in...(Sir tich trau cau).
Din van hgc trung dai, con ngudi din cd y thuc ve thai gian, hg nhin nhan
thai gian qua quy luat ciia tu nhien. Thai gian luc biy gid dugc tinh theo chu ky van
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
40
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
ddng ciia trang, sao, mat trdi, thdi tiet, mua vu, san ban. "Sen tan cue lai nd hoa.
Sau dai ngdy ngan ddng da sang xudn ". (Nguyen Du)
Diem ndi bat trong cam thuc thai gian d tha ca Trung dai la vi tri chii dao
ciia thai gian, thien nhien vu tru bat bien tinh tai. Mat khac, thdi gian lich sir trong
tho tuong quan vdi thdi gian ciia vu tru. Khi ndi tdi lich sir la ndi tdi sir thay the
trdi cho nen thdi gian lich sir gan lien vdi thdi gian vii try mdt each huyen bi. Vu tru
tuan hoan ciing keo theo sir tuan hoan ciia lich sir.
Sang nen van hgc can hien dai, thai gian dugc hieu phong phii hon. Dd la
thdi gian tam li, thai gian lich sir, thai gian sinh hoat...Trong nen van hgc Xa hgi
trieu dai. Theo quan niem thai Trung dai, mgi hung vong thanh bai deu thudc menh
Thdi gian nghe thuat gan lien vdi cudc each mang va sir bien ddi ciia lich sir loai
ngudi.
Ta thay, quan niem thai gian nghe thuat da cd tu thai xa xua. Tuy vao tung
thai ky lich sir ma con ngudi cd each the hien khac nhau. Ddng thai, xa hoi cang
tien bd thi quan niem va each suy nghl ciia con ngudi cung tien bd theo. Vi vay,
chii nghla, thai gian lich sir the hien rd nhat. Dac biet ve y thuc thdi gian tuong lai.
Ngay nay, khi nghien cuu ve thai gian nghe thuat, GS. Tran Dinh Sir cho
rang "Thai gian nghe thuat la thai gian ma ta cd the the nghiem duac trong tac
thai gian nghe thuat di vao tac pham ngay mdt tinh te hon, dac sac han.
pham nghe thuat vdi tinh lien tuc vd do ddi ciia nd, vdi nhip do nhanh hay chdm,
vdi cdc chieu thai gian hien tai qud khie hay tuang lai... Thai gian nghe thuat la mdt
bieu tuang, mot tuang trung the hien quan niem ciia nhd van ve cudc sdng vd con
nguai".
Tir nhung van de tren ta cd the thay, thai gian nghe thuat bat ngudn tu thdi
gian tir nhien, cd qua khu hien tai va tuong lai. Nhung thai gian tu nhien la mdt
ddng chay vd tinh, mdt di khdng trd lai, cdn thai gian nghe thuat cd the bien ddi
sir cung vdi sir sang tao ciia ngudi nghe si, thai gian nghe thuat cd the van ddng
theo mdt chieu hay nhieu chieu. Thai gian nghe thuat khdng chi cho ta biet cot mdc
thai gian ciia tac pham ma cdn the hien quan niem, cam xiic va y nghla nhan sinh
ciia ngudi nghe si. Vi the, thdi gian nghe thuat ciing la mdt ca sd khach quan cho sir
kham pha cac loai hinh nghe thuat.
3.1.3 Quan niem ve thdi gian nghe thuat trong tho* Xuan Dieu
tuong quan, ddng hien, ngugc xudi trong mdt tac pham. Tuy vao tung thai ky lich
Theo he thdng ly thuyet ciia thi phap hgc, "Thai gian nghe thuat la hinh thuc
ndi tai ciia hinh tuang nghe thuat "[11, tr.219]. Vi vay, khi nghien cuu quan niem
nghe thuat ciia nha van, nha tho chiing ta can tim hieu quan niem ciia hg ve thai
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
41
SVTH: Vd Thi Hilu
gian nghe thuat. Thai gian nghe thuat ciing nhu khdng gian nghe thuat, nd gan lien
Khong gian vd thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
vdi cau tnic ndi tai ciia tac pham van chuang. Khdng mdt con ngudi nao, su vat nao
tdn tai ngoai khdng gian va thdi gian. Nghe thuat la buc tranh phan anh lai hien thuc
cudc song ma hien thuc cudc sdng tdn tai trong khdng gian va thai gian. Vi the, thai
gian la mdt ylu td tat yeu phai cd trong mdt tac pham van chuang.
Trong sir phat triln ciia van hgc, tu than thoai, su thi, truyen thuyet, cd tich,
din van hgc trung dai, van hgc can hien dai, van hgc hien dai, quan niem thai gian
nghe thuat ciia cac tac gia van chuang da cd nhieu thay ddi. Ta thay, trong than
thoai, sir thi truyen thuyet thai gian chua dugc xac dinh rd, nd khdng cd qua khu
hien tai va tuong lai. Thdi gian chi dugc do qua cac sir kien ciia lich sir. Den van
hgc Trung dai, con ngudi lai quan niem thdi gian tuan hoan va van hanh theo sir
chuyln ddi ciia bon mua trong nam (xuan, ha, thu, ddng). Su chuyen ddi do dugc
bilu tugng hda qua nhung hinh anh tugng trung ciia thien nhien nhu: "Sen tan cue
lai nd hoa " (Nguyen Du). Thai gian do la thai gian vinh cuu dugc tinh bang cac dai
lugng vi md: ngan nam, van nam, thien thu...
Tathiy, d mdi mdt giai doan van hgc, thdi gian nghe thuat dugc the hien mdt
each khac nhau. Dieu do gdp phan phong phii cho van chuang nghe thuat. Rieng
ddi vdi Tho mdi, thdi gian nghe thuat da chuyen sang mdt budc dot pha mdi. Cac
thi nhan gid day quan niem thdi gian rdng hon va tinh te han so vdi cha dng ngay
trude. Trong do, ndi bat nhat la nha tho Xuan Dieu. Trang tho dng khdng chi ke
thua truyln thdng tot dep ciia ngudi di trude ma cdn thdi vao do nhirng dieu nhac
hdi ha ciia thai gian.
Mau vdi chu voi vdng len vdi chu
Em, em ai, tinh non sap gid rdi.
(Giuc gia)
Xuan Dieu la ngudi sdm tiep thu nen van hda phuong Tay, dng nhan ra dugc
cai gidi han ciia ddi sdng ca nhan. Trong cai gidi han ciia ddi sdng ca nhan do, dng
cho ring nd nam trong vdng tudi tre. Ddi vdi dng, ddi ngudi thi ngan ngiii ma khat
vgng thi vd cung. Vi vay phai mau chiem lay tung khoanh khac mdt cua cudc sdng,
dung dl nd trdi qua mdt each vd ich. Ong quan niem, thai gian ciia ddi ngudi la thai
gian hiru han va nd chi nam trong vdng ciia tudi tre. Thai gian do, mdt di khdng trd
lai. Vu tru thi vd han ma ddi ngudi thi huu han.
Ndi lam chi rang xudn vdn tudn hoan
Neu tudi tre chang hai ldn thdm lai
Cdn trdi cdn dat, nhung chang cdn tdi mai
(Vdi vang)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
42
SVTH: Vd Thi Hilu
Nen bdng khudng tdi tiec cd dat trdi.
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
==_===^^=^=====^=^===^^
Trong cac nha tho mdi thi Xuan Dieu la ngudi y thuc rd nhat ve thdi gian.
Thai gian trong mat dng ludn van ddng va trdi chay. Dd la thai gian tuyen tinh, mdt
di khdng trd lai. Quan niem ve thdi gian nghe thuat cua dng dugc bieu hien rd net
trong cac bai tho nhu: "Thaigian", "Di thuyen", "Vdi vdng", "Giuc gia", "Chiec
la", "Gia tan", "Gia tie thdn the"... Trong cac bai tho ay, Xuan Dieu cd nhirng
quan niem rat hay va day tinh nghe thuat ve ddng thai gian va ddng ddi. Tieu bieu d
bai "Thai gian ", dng quan niem thai gian khdng phai la sir tuan hoan ma nd trdi
chay nhu ddng nude.
Dual thuyen nude trdi
Tren nude thuyen trdi
Vd nude, vd thuyen
Xudi ddng di xudi.
Trong bai tha nay ta thay, Xuan Dieu quan niem thdi gian nhu ddng nude
chay ma ddi ngudi nhu con thuyen trdi tren ddng nude ay. Ddi vdi dng, ddng nude
cung nhu ddng thai gian va ddng ddi ciia con ngudi. Nd cu trdi di lang le, am tham
budc qua mdt each vd tinh. (3 bai "Di thuyen "ciing vay, Xuan Dieu van mugn hinh
tugng ciia ddng nude va chiec thuyen de ndi len sir trdi chay ciia thdi gian.
(Thdi gian)
Thuyen qua, md nude ciing trdi
Lai them may bac tren trdi ciing bay
Tdi di tren chiec thuyen nay
Ddng ma tu tudng ciing thay khac rdi
Cdi bay khdng dai cdi trdi
Tir tdi phiit truac, sang tdi phut nay...
(Di thuyen)
Trong quan niem ciia Xuan Dieu, thai gian cung vdi ddng ddi la cai trdi di
khdng bao gid trd lai va nd cung khdng chd dgi mdt ai. Tir quan niem do, dng ludn
sdng trong vdi vang, gap gap. Bdi mdt le, Xuan Dieu la ngudi ham sdng va yeu ddi
mdt each tha thiet, manh liet nen dng ludn phai chay dua vdi thdi gian.
Mau vdi chu, vdi vdng len vdi chu
Em, em ai! Tinh non sap gid rdi...
(Giuc gia)
Mau di thdi mua chua nga chieu horn.
(Vdi vang)
Nhirng ddng tu nhu: "mau di thdi", "gap len em", "vut den", "vdi vdng"...
xuit hien rit nhilu trong tho Xuan Dieu. Nd gdp phan tao nen nhirng diep khiic
"nhanh ", "vdi" cho ban truong ca dai ve thai gian trong tha dng.
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
~~~ SVTH: Vd Thi Hilu
43
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Tdi sung suang. Nhung vdi vdng mot nira:
Tdi khdng chd nang ha mdi hoai xudn
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua
Xudn cdn non nghia la xudn se gid.
(Vdi vang)
Thdi gian trong tha Xuan Dieu trdi qua rat nhanh, nhung dieu dac biet la dng
da dim dugc tung budc chuyen ciia thdi gian "xudn duang tdi nghia la xudn duang
qua ". Tu sir chuyen ddi do, nha tha cdn cd mdt quan niem rat hay ve cudc sdng.
Hoa nd de md tan
Trang trdn de md khuyet
Beo hap de chia tan
Ngudi gdn de chia biet.
(Hoa nd de ma tan)
Hilu dugc quy luat ciia tu nhien, tdn tai de rdi tach biet, Xuan Dieu cam thay
cin phai song vdi vang, gap gap de tan hudng het khoang thai gian tuai tre. Tuy
nhien, khat vgng sdng, hudng thu, giao cam vdi ddi cu lam dng cam thay thdi gian
ton tai ciia tuoi tre qua ngan ngiii. Vi the, ngoai viec sdng gap gap, sdng vdi vang
dng cdn mudn niu giu thai gian lai de tan hudng nhieu that nhieu han nua thai gian
ciia tudi tre.
Tdi mudn tat nang di
Cho mau dung nhat mdt
Tdi mudn budc gid lai
(Vdi vang)
Quan niem thai gian trong tha Xuan Dieu xuat phat tir viec dng nhan thuc
dugc ddng ddi ciia con ngudi, mdt di khdng trd lai. Con ngudi chi cd mdt thai tudi
xuan, qua di rdi thi khdng bao gid tim lai dugc. Thai gian la cai lay di tudi xuan do,
vi thi dng mong mudn niu giu thai gian de cho cai dep thai xuan sac cdn mai.
Ngoai thdi gian song vdi vang, gap gap ciia hien tai, trong tha Xuan Dieu cdn cd sir
tiec nudi qua khu va su lo lang, sg hai cho thai gian sap tdi.
Cho huang dung bay di.
Nhieng budn xua cu, nay dau mdt?
Oi! Phuang bao gid lai nd hoa!
(Ngin ngo)
Em sa lam gid bang trdn moi neo.
(Ldi ky nu)
Nhin chung, quan niem ve thai gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude
Cach mang thang Tam 1945 cd mdt phan tiep thu nen van hgc truyen thdng. Dd la
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
44
(cid:127)— ^— f -
tho Xuan Dieu ndi bat vdi nhirng chat lieu mdi xuat phat tir van hda phuang Tay va
quan niem ve cudc sdng cua ban than dng. Thdi gian nghe thuat trong tho Xuan
Dieu la thdi gian ciia su "vdi vdng", "giuc gid" d hien tai, sir hoai niem, tiec nudi
cho qua khu va nhung ndi budn lo lang cho ngay mai. Dd la nhirng dac trung co ban
ciing nhu net ddc dao trong tho dng ma chiing ta khdng the tim thay d nhirng nha
tho khac.
3.2 CAC DANG THlfC THO>I GIAN TRONG THO XUAN DIEU
3.2.1 Qua khir
Qua khu la mdt dang thuc tdn tai ciia thai gian. Qua khu dugc dung de ndi
(cid:127) Khdng gian vd thdigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
(cid:127)HHBH ^ -a -Baam ^ | ^ ^ (cid:127)
quan niem thai gian theo mdt trat tu tuyen tinh, mdt di khdng trd lai. Tuy nhien, hdn
va tuang lai. Khai niem qua khu xuat hien tir khi con ngudi nhan thuc dugc trat tir
tuyen tinh ciia thai gian, qua khu dugc xem xet thdng qua tri nhd va hdi tudng.
Trong van chuang nghe thuat thai gian qua khu dugc van dung thdng qua viec mieu
ta dao ngugc, hdi tudng lai cua tac gia. Tuy nhien, d cac giai doan van hgc trude
Tha mdi, thai gian qua khu chua dugc cac nha tha, nha van van dung nhieu vao
sang tac ciia minh. Den Tho mdi, Xuan Dieu la mdt trong so ngudi da mang lai sir
phong phii ve cac dang thuc thdi gian nghe thuat trong van chuang.
Sinh thai, Xuan Dieu la mdt con ngudi yeu ddi, yeu cudc sdng manh liet.
Ong ludn sdng gap gap, vdi vang de kip vdi thdi gian, de thdi gian trdi di khdng bi
lang phi. Thai gian nghe thuat trong tho dng chii yeu la hien tai. Tuy nhien, thdi
gian qua khu thinh thoang van xuat hien, nhung mdi lan xuat hien lai mang mdt ndi
den cac sir kien xay ra trong khoang thai gian trude hien tai. Nd ddi lap vdi hien tai
nhd nhung, budn thuang, nudi tiec cho cai da qua.
Mua cue nam nay sac dd gid
Ai tim ta hd ddng thu qua?
Nhirng budn xua cu, nay ddu mdt?
Oi! Phuang bao gid lai nd hoa!
(Ngan nga)
Thai gian qua khu trong tha Xuan Dieu mang dang vdc ciia mdt con ngudi
dang hoai niem ve nhirng khoanh khac ciia thien nhien. Mau sac hoa ciic gid day da
nam trude. Ngudi thi si nay ngdi trong khdng gian cua hien tai ma nhd lai mua thu
da qua, dng cam thay tiec nudi cho nd. Tat ca gid day da khdng cdn nhu trude, nd
da thay ddi. Dd chinh la quy luat ciia thdi gian. Hien tai va qua khu ludn tach biet
khac trude, nd da gia hon. Va mua thu ciing thay ddi, nd khdng cdn la dang thu ciia
6 bai tha "Xudn ddu ", ta thay nha tha nhu mudn gao thet vi budc chuyen
nhau. Thai gian qua di khdng bao gid quay trd lai dugc.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
45
SVTH: Vd Thi Hilu
ciia thdi gian hien tai da "vdi di lam qud khie".
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Hai nam thdng vdi di lam qud khie!
Trdve day! vd dem trd ve day
Ruau nai mat vdi khi nhin udm thu,
Gam trong long vd khi dung cha ngdy.
(Xuan dau)
Doi vdi thai gian, Xuan Dieu la ngudi thi hien dac sac nhat. Ong khdng chi
mieu ta nd qua cac true qua khu, hien tai va tuong lai ma cdn cho ngudi dgc thay
dugc thdi gian dang chuyln ddng, budc di nhu mdt vat the hien hiru. Trong sir tiec
nuoi qua khu d bai "Ngan nga", cam xiic ciia thi nhan gid day cdn manh liet hon,
dng cam thiy dau don cho noi mit mat nhirng cai tot dep ma chinh thai gian da lay
di ciia dng. Dl rdi dng mudn ddi lai nd: "Tra ve day! vd dem tra ve day".
Thai gian trong mit Xuan Dieu la cai qua di ma cudc ddi cua mdt con ngudi
chi dep trong han dinh ciia tuoi tre. Vi thi ludn dng phai sdng gap, sdng vdi dl tan
hudng hit nhung ngay thang dep nhit ciia ddi ngudi. Ong khdng cho phep qua khu
liy di tuoi xuan ciing nhu thai gian tudi tre ciia minh. De rdi, dng ludn cam thay dau
kho khi phai ddi dien vdi thuc tai ma tile nuoi cho qua khu. Trong quan niem nghe
thuat trude Cach mang thang Tam, Xuan Dieu la ngudi thu ghet thdi gian. Bdi vi
thai gian la con ma vd hinh liy di tuoi tre va xuan sac ciia con ngudi, thien nhien va
tao vat. Tuy nhien, cai tdi Xuan Dieu nhilu khi ciing mau thuan trong chinh suy
nghl ciia minh. Ong dau ddn, tile nuoi cho qua khu nhung lai ludn hdi tudng ve nd.
Bdi vi qua khu ddi vdi dng la nhirng cai dep de, xinh tuai ma neu mat di thi ai ciing
Trong tha ciia Xuan Dieu, thai gian qua khu cdn xuat hien vdi nhung am
thanh ciia cudc song dang van van ddng cung sir vui tuoi, tre trung cua thien nhien
phai tiec.
va con ngudi.
Va nhacphat dudi chdn mieng sanh budc
Vd ta giang trong lai nhd khai ngdi
Td do mdi ciing sai miii gid nude
Rang mi ddi xao ddng dnh dual vui.
Thieng lieng qud, nhung chieu khdng dam ndi,
Nhirng tay e, nhirng ddu nguang cui mau
Chim giua nang sao ma keu den chdi!
Oi vd cung trong motphut nhin nhau!
(Xuan dau)
Ta thiy, buc tranh qua khu dugc md ra vdi nhirng dudng net diu dang ciia
khdng gian luc "Xudn dau ", mua xuan diu tien hay tinh yeu diu tien ciia ddi ngudi.
Tinh diu thudng la nhirng moi tinh trong sang va dang yeu. Nd cd thi la mua xuan
46
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu trude Cdch mang thdng Tdm
1945
dau tien trong cudc ddi ciia mdt con ngudi. Vdi ban tinh ca nggt ngao cd "nhac
phat", "ta giang", "do mdi", "rang mi ddi"...\hk\ tru tinh biet bao. Chinh vi qua
khu dep nhu thi nen nha tha ludn cam thiy tiec nudi, mudn quay ve, mudn dugc
sdng lai nhung ngay thang do.
Tai sao ngudi ta ndi: "Hay trdn trong hien tai?". Bdi vi, hien tai rdi se trd
thanh qua khu ma qua khu la cai mit di klidng bao gid tim lai dugc. Xuan Dieu da
nhan ra dilu do, nhung dudng nhu dng van khdng mudn chap nhan sir that mat mat.
Ta thay, dng ludn tim va cd niu keo qua khu quay trd lai.
Cho ta xin, cho ta xin sac do,
Xin mau xanh ve td lai khung trai...
Trai ai, trai ai, ddu rdi tudi nhd?
Horn xua ddu rdi, trai ai! trai ai!
(Xuan dau)
Diep khiic "cho ta xin ", "cho ta xin ", "trdi ai", "trdi ai".... the hien mdt sir
dau ddn mit mat. Dilu do cd the thay rang, ddi vdi thai gian qua khu Xuan Dieu
ludn mang mdt tam trang xdt xa, tiec nudi. Tuy nhien, con ngudi yeu cudc sdng tha
thilt nhu Xuan Dieu thi cam xiic ciing day dii nhirng cung bac. Cd liic budn, cd liic
vui, cd hoai niem trong dau ddn, ciing cd liic on lai nhirng ky niem dep.
Em cd nhd mot budi chieu yen tinh
Chung ta chim trong mdt bien di an,
(Ky niem)
Chung ta say trong chen ruau tuyit trdn.
Horn nao nhu hdm qua
Md ke tren goi sanh?
(Vien khach)
Cd nhung con dudng in diu chan em, cd nhung budi chieu cung sanh budc
ben nhau, tay trong tay nang ly hanh phuc. Gid day khoanh khac do da khdng cdn
nua, tit ca da trd thanh qua khu. Em - anh chi cdn lai vdi nhau nhirng ky niem. Hdi
tudng lai nhirng ngay thang da qua ma "anh" thay tiec nudi niem hanh phuc do.
Thdi gian qua khu trong tha Xuan Dieu gid day lai la ndi nhd nhung da diet.
Anh nhd tieng. Anh nhd hinh. Anh nhd dnh
Anh nhd em, anh nhd lam! em ai!
Anh nhd anh ciia ngdy thdng xa khai,
Nhd ddi mdi dang cuai a phuang trai,
(Tuong tu chieu)
GVHD: Hd Thi Xuan Quynh
47
SVTH: Vd Thj Hieu
Nhd ddi mat dang nhin anh dam dam.
Khdng gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Thdi gian trdi qua nhanh qua, anh va em gid day da d hai nai xa each. Anh
nhd em, nhd nhung ngay thang "xa khai", nhd "ddi mdi dang cuai", "nhd ddi mat
nhin anh"... Tit ca gid chi cdn trong ky uc, thai gian da mang anh va em xa nhau.
Va khoang each thai gian do khdng bao gid nit ngan lai dugc. Nd da mat va mai
mai vln thi, chi cdn lai sir hdi tudng trong tri dc ciia anh ma thdi.
Biea nay lanh, mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hdi! anh nhd em.
(Tuong tu chieu)
Nhin chung, thdi gian qua khu trong tha Xuan Dieu chii yeu la nhirng ndi
budn thuang, nhd nhung, tile nuoi, dau ddn cho cai da qua. Mac du xuit hien khdng
nhilu trong tha dng nhung dang thuc thai gian nay cung thi hien dugc net ddc dao
ve thai gian nghe thuat ciia dng. Ta thiy, Xuan Dieu ludn phai song gip gap, vdi
vang vi dng nhan thuc dugc mdt khi thai gian qua di, mgi thu se trd thanh qua khu,
ma qua khu thi se khdng bao gid tim lai dugc. Dd chinh la dilm ndi bat trong tho
Xuan Dieu ma chiing ta khdng tim dugc d cac nha tha khac.
3.2.2 Hien tai
Hien tai ciing la mdt dang thuc chi su ton tai ciia thai gian. Hien tai la cai
dang dien ra d mdt khdng gian nhit dinh. Thai gian hien tai lanhip cau ndi giua qua
khu va tuong lai. Trong tha Xuan Dieu, ylu td thai gian ddng mdt vai trd quan
trgng tao nen sir khac biet va ndi bat so vdi cac nha tho khac. Ta thay, Xuan Dieu y
thuc vl su trdi chay cua thai gian mdt each sau sic. Ong quan niem thdi gian ludn
van ddng tu qua khu din hien tai va tuong lai. Tuy nhien, con ngudi yeu ddi, yeu
cudc sdng nhu Xuan Dieu thi thdi gian thudng gin lien vdi hien tai. Ddi vdi dng,
thai gian hien tai la thai gian cua tuoi tre, ciia tinh yeu va nd rat ngan ngiii vi the
nen tan hudng nd mdt each triet de.
Thdi gian hien tai trong tho Xuan Dieu la nhung ngay thang tuoi tre, nhirng
buoi sdm mai ning ddi, nhung liic tinh yeu dang len ndng nan, nhung dem trang
huyen dieu, nhirng budi chieu em...
Sao budi ddu xudn em di the!
Canh hong ket nhung nu cudi tuai.
(Nu cudi xuan)
6 day, ta thiy thai gian hien tai dugc md ra bing mdt buoi sdm mua xuan
em ai, khi nhung giot suong cdn dgng tren la. Khi anh binh minh vua ggi dng mat
trdi chilu sang. Khi nhirng budi trua trdi ning trong xanh. That dep biet bao khi
thdi gian hien tai trong tha dng cdn dugc bit diu vdi mdt dem trang huyen dieu.
Nay lang nghe em khiic nhac tham
Say nguai nhu ruau tdi tdn hdn
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
48
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nhu huang thdm tdn qua xuang tuy
Am dieu thdn tien, thdm tdm hdn.
Dd la mdt cudc song hien tai tuoi vui, cd nhac, cd ruou va cd ca giai nhan.
Mdt canh vat huu tinh lam cho ngudi thi si say me, chim dam trong am dieu than
tien. Ching nhung thi, thai gian hien tai trong tha Xuan Dieu cdn dugc md ra trong
liic anh trang dang dang cao do sang.
(Huyen dieu)
Khach ngdi lai vdi em trong choc nua
Vdi vdng chi, trang sdng qud, khach ai.
Ta thiy, mdi mdt lin xuit hien, thai gian hien tai ludn bat dau vdi mdt thai
khie tuai dep, tha mdng. Khdng phai la thdi gian ciia "budi sdm miia xudn " thi
ciing la mdt "dim trang sdng". Thdi dilm ma Xuan Dieu chgn lam cot mdc de
mieu ta hien tai ludn la sir bit diu cho mdt thdi gian mdi din, tuai vui va tre trung.
(Ldi ky nu)
Non nd suang moc quanh thim ddu
Nang nhd bdng khudng chiiu la thi.
Hu vd bdng khdi trin ddu hanh
Canh biic run run chdn y nhi.
(Thu)
Hien tai gid day chinh la thdi gian cua mua thu, mdt mua thu dep vdi "suang
moc quanh thim", vdi "ndng nhd bdng khudng". Trong viec mieu ta thai gian
Xuan Dieu ludn chgn chit lieu phu hop dl det nen buc tranh lam ngudi xem cd thi
say me nd. Nhirng cum tu nhu "non nd", "nang nhd bdng khudng", "chiiu la thi"
chua tung thiy mdt nha tho nao su dung de mieu ta thai gian ciia mua thu. Xuan
Dieu da hinh tugng qua canh khung canh mua thu nhu mdt ngudi con gai dep.
Suong thi sao lai la "non nd ", chi cd ban tay ngudi con gai mdi dep nhu thi. Cdn
ning thi sao lai la "ndng nhd "ma cdn "bdng khudng". Tit ca nhirng yeu td do dieu
xuit phat tu mdt cai tdi ddc dao cua Xuan Dieu. Ong muon hinh anh ciia "suang
non nd", ciia "ndng nhd bdng khudng" dl ndi len sir chuyen mua, sir thay ddi ciia
thdi gian cung vdi van vat.
Ta thiy trong viec mieu ta thdi gian hien tai, Xuan Dieu da rit muc tinh tl
khi van dung nhirng hinh anh vira tuoi tre vua xinh dep, tha mdng dk ndi len mdt
cudc sdng dang tran ngap nilm vui va hanh phuc. Trong quan niem ciia Xuan Dieu,
hien tai ludn gin lien vdi tinh yeu va tuoi tre. Vi thi, ngoai nhirng khoang khie thdi
gian tuoi dep ciia mua xuan, mua thu, ciia ngay, ciia dem. Thdi gian hien tai trong
tho dng cdn la thdi gian tinh khiet ciia mdi tinh dau.
Hoa thu nhdt cd mot miii trinh bach
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
49
SVTH: Vd Thj Hieu
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
^ " (cid:127)————
Xudn ddu mua trong sach ve ban sa
Huang mdi thdm bin ghi nhu thiit thach
(Tinh thu nhat)
Hien tai gid day la liic nha tha dang chim dam trong tinh yeu dau tien. Dd
ciing la liic nhirng canh hoa mua xuan ciia ddi ngudi bat dau nd. Nd mang huong
sac va sir ben chat ciia dat trdi. Khi ndi den hien tai thi khdng the khdng ban den
Suang nguyin tiiu trai dat ciing chung ma.
tudi tre ma tudi tre thudng gan lien vdi mua xuan.
Mot tia nang vdi ba suang mdng tham
May canh xanh, nam bay sac yeu yiu.
Thi la xudn. Tdi khdng hdi chi nhiiu
Xudn da san trong long tdi lai lang
Xudn khdng chi a mua xudn ba thdng
Xudn la khi ndng rang din tinh ca.
(Xuan khdng mua)
Chi cd mdt tam hdn yeu ddi tha thiet thi mdi xem vai ba tia nang mdng cung
may canh xanh va nam bay sac yeu yeu la mua xuan. Ta thay, tinh yeu cudc sdng
dau dau ciing toan la xuan.
trong long nha tho dang dang len nhu mdt nggn dude chieu sang ca dat trdi, de cho
Xudn a giua mua ddng khi nang he
Giua mua he khi trdi biic sau mua
Giua miia thu khi gid sdng bay vira.
Xuan Dieu cho rang, mua xuan gid day khdng cdn la mua xuan d ba thang
nua ma nd cdn cd d miia he, mua ddng, mua thu. Mua xuan gid day khdng chi la
(Xuan khdng mua)
Bdi vi, niem hang say, tuoi vui, nang ddng ciia tudi tre da hudng nha tho den chan
trdi ciia mdt mua xuan lan tda khap mgi noi. Tat ca nhirng dieu do the hien mdt tinh
mua xuan ciia thien nhien nua ma nd da trd thanh mua xuan trong long ciia nha tho.
Ta thay hinh anh ciia cudc sdng hien tai trong tho Xuan Dieu dien ra day dii
yeu ddi, yeu cudc sdng tha thiet cua Xuan Dieu.
vdi nhirng canh sac tuoi tre, xinh dep, tho mdng cung vdi tinh yeu ddi tha thiet ciia
nha tho. Tuy nhien, de mieu ta ve thdi gian hien tai, trang tha Xuan Dieu chua dung
d day. Ma nhirng dieu nay chi mdi la phan nen tao nen sir dac sac ve thai gian nghe
gian ludn trdi chay nhu ddng nude, mdt di khdng trd lai. Chinh vi nhan thuc dugc
thuat trong tha Xuan Dieu. Trong quan niem ve thai gian, Xuan Dieu cho rang thdi
Dieu ma ndi nhu Dd Lai Thiiy thi do la "noi dm dnh thdi gian ".
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
50
SVTH: Vd Thj Hieu
sir hiru han ciia ddi ngudi va sir vd han ciia thai gian nen thai gian ddi vdi Xuan
Khdng gian va thdigian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Diem ndi bat trong thdi gian hien tai cung nhu trong thai gian nghe thuat tho
Xuan Dieu chinh la sir "vdi vdng", "giuc gia". Ddi vdi dng, tung khoanh khac trdi
qua vd ciing quy gia. Va khi da trdi qua nd se lay di tat ca nhung gi tot dep, dac biet
la tudi tre. Vi the, khi ddi dien vdi thuc tai cudc sdng tuoi dep, dng mong mudn niu
giu thdi gian.
Ta mudn tat nang di
Cho ngdy dieng nhat mdt
Ta mudn budc gid lai
(Vdi vang)
Trong nhan thuc sir tan phai ciia ngay thang, sir heo lia, mat di nhirng huong
vi ndng nan ciia cudc sdng, Xuan Dieu mudn niu giu lai khoang thai gian dep ciia
hien tai, dng khdng mudn mat va khdng mudn de nd trdi di. Tuy nhien, tu trong
tiem thuc dng biet dugc minh khdng the nao niu giu dugc thai gian nen dng ludn cd
sdng vdi vang, sdng gap gap de tan hudng het khoang thdi gian hien tai.
Cho huang dieng bay di.
Tinh yeu din, tinh yiu di ai biit!
Trong gap ga da cd mam ly biet,
Nhirng vudn xua, nay doan tuyit ddu hdi.
Gap di em, anh rat sa ngdy mai
(Giuc gia)
Tho Xuan Dieu gan lien vdi tinh yeu va tudi tre, nhung thai gian lai la bdng
ma lay di ca hai thu do. Chinh vi vay, dng rat sg thai gian trdi qua, sg nd se lay di
Dai trdi chay, long ta khdng vinh viin.
tudi tre va tinh yeu ciia dng.
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua,
Xudn cdn non, nghia la xudn se gid,
Md xudn hit, nghia la tdi ciing mdt.
Ddi vdi Xuan Dieu, thai gian hien tai tuong trung cho tudi tre, cho sir tuai
tot ciia cay cdi van vat. Vi vay thdi gian hien tai xuat hien trong tha dng cung vdi
khdng gian tuoi tan, xinh dep tao nen mdt sir vui tuai. Tuy nhien, cai hiru han ay rdi
phai den liic tan phai, tat ca se trd thanh qua khu. Vi nhan thay dugc dieu nay, Xuan
Dieu trd nen gap gap, vdi vang hon trong cudc sdng ciia minh. Thdi gian van ddng
(Vdi vang)
tudi tre va tinh yeu.
va chinh ban than dng ciing the, ludn phai chay theo de sdng kip vdi thdi gian, vdi
Vi chut may di, theo ldn vut gid
Biit thi nao md chdm rdi, em ai?
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
51
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Sdm nay suang xi xich cd chdn trai
Giuc hong nhan thiin di vi coi bac.
(Giuc gia)
Thai gian hien tai trong tha Xuan Dieu khdng chi la nhirng khoanh khac dep
de ma cdn la thai diem de con ngudi hdi tudng ve qua khu, ve thai gian trude do.
dau thi qua khu cung se day dau budn va tiec nudi den do.
De rdi tren nen canh do, con ngudi lai thay budn. Hien tai du cd tuai tan, vui ve den
Bira nay lanh, mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hdi! Anh nhd em.
... Thdi hit rdi cdn chi nua ddu em!
Thdi hit rdi, gid gdc vdi trang thim,
(Tuong tu chieu)
Thdi gian hien tai la liic con ngudi ddi dien vdi cudc sdng, vdi nhung gi dang
Vdi suang la rung trin ddu gdn giii.
dien ra xung quanh minh. Chang thi si tai hoa Xuan Dieu la mdt con ngudi cd trai
tim yeu ndng nan cudc sdng va con ngudi. Trang tho Xuan Dieu khdng ngdt xuat
hien hinh anh ciia nhan vat tru tinh. Trong do nha tho bay td tinh yeu, cam xiic ciia
nd trd thanh qua khu dau budn tiec nudi.
minh mdt each chan that va thuc te de tan dung triet de thai gian hien tai khdng cho
Con chim hong, trdi tim nhd ciia tdi
(Giuc gia)
Ta thay Xuan Dieu cang y thuc dugc sir dau budn va tiec nudi ve thai gian
Mau vdi chu! Thdi gian khdng dieng dai.
xuan sac ciia minh.
qua khu thi thai gian hien tai cang phai sdng gap va vdi vang len de tan hudng thdi
ndng nan va tha thiet. Mdt con ngudi ludn ludn mudn chiem linh tinh yeu, chay dua
Chinh vi tudi tre day sue lire nen do yeu trong tho Xuan Dieu cang trd nen
vdi thai gian de dugc yeu mdt each "no ni", "chinh chodng". Ong ludn mong
mudn minh dugc sdng trgn ven vdi tudi tre de tan hudng nhieu that nhieu nhirng
Xuan Dieu la mdt ngudi ludn "khdt khao giao cdm vdi ddi". Diing vay, dng ludn
mudn hda minh vao the gidi ciia tinh yeu, ciia thien nhien cung vdi tudi tre ciia
minh. Trong cac sang tac trude Cach mang thang Tam, Xuan Dieu la mdt chang trai
ndng nan, mdt ngudi thi si da tinh lang man. Vi le do, nhirng am khiic rao rue, tuoi
vui ciia tudi tre ddng hanh xuyen suot chang dudng sang tac nay ciia dng.
Quan niem thai gian thuc tai la sir nhan thuc dugc cai se mat mat d qua khu,
vi the Xuan Dieu ludn sdng cho that xung dang tudi xuan minh dang cd. Nhung thdi
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
52
SVTH: Vd Thi Hilu
huong vi ciia cudc sdng. Cd le vi the ma nha phe binh Nguyen Dang Manh cho rang
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
==^========^======s=ss^==ss==
gian se liy di tuoi tre ciia dng va nd trdi di rat nhanh, phai gap gap, vdi vang sdng
va tan hudng tung phut mdt. Vi quan niem nay ma ta thay trong tho Xuan Dieu
trude Cach mang ludn hoi thuc, giuc gia con ngudi sdng vdi vang len, nhanh len.
Mau lin chie! Thdigian khdng diengdai...
Mau lin vdi chu, vdi vdng lin vdi chie...
Gap di em, anh rdt sa ngdy mai...
(Vdi vang)
Ta thay trong tha Xuan Dieu xuit hien nhung ddng tac nhu: udng, dm, xilt,
thau, can...
Ta mudn dm
Cd su sdng mdi bat ddu man man
Ta mudn riit may dua vd gid luan
Ta mudn say canh budm vdi tinhyiu
Ta mudn thau trong mot cdi hdn nhiiu
Va non nude, vd cay, vd cd rang
Cho chich chodng miii tham, cho da
day dnh sdng
Cho no ni thanh sac cua thdi tuai
Hai xudn hong, ta mudn can vao nguai.
(Vdi vang)
Mac du dng ludn mudn chilm linh, tan hudng cho "no ne' cudc sdng do,
"nhung song vdi phut hien tai la mdt diiu rdt khd, bdi vi cdi hien tai tuy thuc,
nhung nd rat mong manh "[ma giang ldn, 222]. Ddi vdi Xuan Dieu, thai gian hien
tai la cai rit quy, vi thi dng ludn bilt van dung thai co cho minh. Mdt quan niem rat
Xuan Dieu dugc dng rut ra nhu mdt triIt ly sdng ciia tudi tre va tinh yeu:
Tha motphut huy hoang rdi chat tdi
Cdn han budn le ldi suot tram nam.
(Giuc gia)
Su that horn nay khdng that din ngdy mai
(Phai ndi)
Nhin chung, thdi gian hien tai trong tho Xuan Dieu chinh la sir y thuc dugc
cai se mit di. Chinh vi thi dng ludn mudn chilm linh cudc sdng, mudn niu giu thdi
gian nhung dng lai bilt do la dilu khdng thi, vi vay dng song rit vdi vang, gip gap,
thuc giuc tinh yeu nhanh len dl tan hudng tuoi xuan. Thdi gian hien tai cdn la liic
dng hdi tudng vl qua khu va la sir sg hai ngay mai. Ong sg phai ddi dien vdi ndi
nhd, vdi nhung ngay thang gia coi. Vdi dng ddi ngudi chi dep khi tuoi xuan, va nd
53
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
Thi an di cd bao gia lai cu.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
se lay di tat va vi the phai tan hudng cho say sua, cho no ne.
3.2.3 Tirong lai
chi nam trong vdng xuan sac do, thai gian trdi di, mua xuan nay rdi mua xuan nua
Tuong lai la mdt khai niem dung de chi thai gian sap tdi, thdi gian sau nay.
hien khdng nhieu nhu thdi gian hien tai nhung thai gian tuong lai ciing dugc dng
tan dung de mieu ta sir chuyen ddi ciia thdi gian.
Thai gian tuang lai ciing dugc Xuan Dieu dua vao trong tho ciia minh, mac du xuat
Mdt khi diing trude hien tai, con ngudi thudng nghl den tuong lai sau nay
sang, mdt cudc sdng vui ve hanh phuc. Nhung ddi vdi Xuan Dieu thi hoan toan trai
ciia minh. Hau het ai ciing det cho ban than nhirng udc mo ve mdt khung trdi tuai
nhien, ciia tudi tre va ciia tinh yeu.
Trong bai tha "Vdi vdng", ta thay nha tha dung trude mdt khdng gian tuoi
dep cd "hoa ", cd "budm", cd "ddng ndi xanh ri", cd "yin anh " rdi nhirng "khiic
ngugc lai. Thai gian tuong lai vdi dng la sir phai tan ciia ngay thang, ciia thien
tinh si", nhung trong cai hien tai tuoi dep do, nha tha lai nghT den mdt vien canh
ciia ngay mai vdi "dophai tan sap sua ".
Chim rdn rang bdng diet tiing reo vui
Phai chang sa do phai tan sap sua?
(Vdi vang)
Tai sao nha tha lai sg "do phai tan "? Bdi vi, dng da y thuc dugc quy luat
ciia thdi gian, sir cdn mat ciia thai gian. Trong cudc sdng ai ciing hy vgng tuong lai
cd dugc mdt cudc sdng tuai vui cho ngay thang tiep theo nhung mdt con ngudi yeu
sau nay ciia minh se tot dep. Xuan Dieu ciing vay, chac rang dng ciing mong mudn
ddi yeu tudi tre nhu dng thi lai rat sg ngay mai. Vi ngay mai chinh la yeu td lay di
mai ddi vdi Xuan Dieu la ngay ciia sir chia ly, mat mat, phai tan.
sir tre trung, nang ddng, nhirng cai tuai vui tot dep ma dng dang cd d hien tai. Ngay
Tinh thdi gid, mduyiu lin phap phai
Nhung ddi ngdy, tinh mdi da thanh xua.
Nang moc chua tin, hoa rung khdng nga
Tinhyeu din, tinh yiu di, ai biit!
Trong gap ga da cd mau ly biit
Nhirng vudn xua nay doan tuyit ddu chdn hai.
(Giuc gia)
Tinh chi mdi chdm nd thi nha tho da nghT den ngay nd "thanh tinh xua ". Ta
thay dudng nhu nha tha khdng cd mdt niem tin vung chac nao vao ngay mai. Ong
ludn nghi ngd cho tuong lai. Nang mgc rdi ma dng van "chua tin ", hoa da rung ma
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
54
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
dng ciing "khdng nga". De rdi ddi vdi tinh yeu dng lai hd hung, khdng quan tam.
"Tinhyiu din, tinhyiu di, ai biit".
Ta thay, suy nghT ciia Xuan Dieu ludn di rat xa so vdi hien tai. Nd nhu mdt
sir chay dua vdi thdi gian ma liic nao dng ciing di trude. Chi mdi gap thdi, hien tai
dang d day "trong gap ga", vay ma nha tho lai nghT ngay den sir chia ly. Trong
ngay mai.
quan niem ciia Xuan Dieu, thai gian la cai dang cd d hdm nay nhung rdi se mat d
Hoa nd di ma tan
Trang trdn di md khuyit
Beo hap di chia tan
(Hoa nd de ma tan)
Nguai gdn di ly biit.
Thdi gian tuong lai la yeu td lay di hien tai, dua hien tai ve qua khu. Hdm
nay hoa nd thi ngay mai hoa se tan, hdm nay trang trdn thi ngay mai hay ngay mai
Dieu da y thuc dugc vien canh ciia tuong lai, nhung cd mdt dieu khac la la trong tha
dng ta it khi tim thay mdt ngay mai, mdt tuang lai tuoi sang hay mdt vien canh tuoi
dep. Ta chi thay trong tha dng nhung ngay thang hien tai ciia tudi tre, nhirng cung
bac vdi vang ciia tinh yeu, nhung ndi tiec nudi cho qua khu va nhung lo lang cho
ngay mai.
nua trang ciing se khuyet, ta gap nhau hdm nay rdi ngay mai ciing se ly biet. Xuan
Gap di em, anh rdt sa ngay mai
(Giuc gia)
Vi sao Xuan Dieu lai sg ngay mai? Vi ddi vdi ngudi yeu cai xuan sac, tudi
tre nhu dng thi rat sg sir tan lia, gia nua. Ong ludn thiic giuc mgi ngudi hay sdng gap
len, vi ngay mai den se lay di tudi tre va tinh yeu. Ong quan niem thdi gian va ddi
ngudi trdi chay nhu ddng nude, mgi thu se thay ddi, khdng gi tdn tai mai. Chinh vi
the, khi nghT den budc chuyen tiep theo ciia thai gian thi dng ludn mang mdt hoai
Dai trdi chay, long ta khdng vinh viin.
Thdi gian tuong lai ddi vdi Xuan Dieu nhu mdt con ac mdng ma trong con
nghi, khdng tin tudng vao nd.
ac mdng do ngay thang trdi qua rat nhanh.
Thong tha, chiiu vdng thong tha lai...
Rdi di... Dim xdm tdi ddn ddn...
Cie thi md bay cho din hit
(Gid tan)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
55
SVTH: Vd Thi Hilu
Nhirng ngdy, nhirng thdng, nhung mau xudn.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
lai het ngay het den "nhirng ngdy, nhirng thdng, nhung mua xudn ". Nhu mdt sir
Thdi gian tudng chung trdi qua rat cham, chi la "thong tha " thdi nhung nd
rai nira ma nd nhanh nhu "bay". Nhung neu thdi gian qua nhanh nhu vay thi chung
td ddi ngudi ciing mau chdng gia nua, tudi tre cung chang cdn, tinh yeu rdi cung
khac biet, thai gian khi da di vao tho Xuan Dieu thi khdng cdn la sir thu tha, cham
nd nhu mdt con ac mdng. Trong con ac mdng do, dng thay minh mat tat ca tu tinh
phai nhat. Chinh vi the, khi nghT den tuang lai, den ngay thang sap tdi thi dng thay
yeu, tudi tre den nhung ngay thang tuoi vui.
Tdi sung suang. Nhung vdi vdng mot nira
Tdi khdng chd ndng ha mdi hoai xudn
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua
Xudn cdn non nghia la xudn se gid
Md xudn hit nghia la tdi ciing mdt.
(Vdi vang)
Y thuc ve thai gian tuang lai trong tha Xuan Dieu ngay cang tinh te hon, sau
sac hon. Budc chuyen ciia nd ciing ngay cang nhanh hon, vdi vang hon khi dng cho
mng:"xudn duang tdi" nghTa la "xudn duang qua", "xudn con non" nghTa la
"xudn se gia ". Ta thay, thai gian khdng ngung nghT mdt phut giay nao ma nd ludn
De rdi nha tha cam thay vdi budc di nhanh do thi mdt ngay rat ngan trong tuong lai
tiep ndi nhau, chay theo nhau. Hien tai chay theo tuong lai, rugt dudi theo tuong lai.
Neu so vdi cac nha tha khac nhu Td Huu thi thai gian tuong lai gan lien vdi
nhirng hy vgng, udc mo ve mdt ngay mai tot dep.
dng se gia va se mat di.
Ngdy mai gid mdi ngan phuang
Se dua cd tdi mot vudn day xudn
Ngdy mai trong gid trang ngan...
(Tieng hat sdng Huong - Td Hiru)
Mac du hien tai ciia cd gai tren ddng sdng Huong chi la mdt cd a hat, cudc
udc ma, hy vgng ve tuang lai tot dep . Ngay mai day con gid mdi se dua cd den
mdt chan trdi vdi mdt cudc sdng em dem hanh phuc. Tu do ta thay, khi nghT ve
tuong lai Td Huu ludn nhin cudc sdng vdi sir lac quan, yeu ddi. Tuy nhien, Xuan
Dieu ciing la mdt nha tho yeu ddi, say ddi den manh liet ma khi nghT ve tuong lai
sdng bap benh, trdi ndi khdng biet den ngay mai. Nhung ngudi thi sT van de cd cd
dng lai khdng udc mo, khdng hy vgng bat cu mdt dieu gi. Dd la diem khac biet giua
dng vdi cac nha tho khac. Tuang lai tot dep thi ai khdng mong mudn, nhung ddi vdi
Xuan Dieu cudc sdng chi dep khi nd cdn nam trong vdng tudi tre. Ma tudi tre thi
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
56
SVTH: Vd Thj Hieu
trdi qua rat mau. NghT den tuong lai la nghT den ngay mai, ma ngay mai rdi them
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
ngay mai nua tudi xuan se khdng cdn. Chinh vi the, thdi gian tuang lai ddi vdi
Nhin chung, thai gian tuang lai it dugc nha tha Xuan Dieu nhac den trong
Xuan Dieu chi la mdt con ac mdng, mdt ndi am anh ciia hien tai.
gian. Vi Xuan Dieu la mdt ngudi ludn khat khao giao cam vdi ddi, ludn mudn minh
nhung sang tac ciia minh, nhung nd ciing la mdt dang thuc chi sir van ddng ciia thai
sir chiem lTnh hien tai. Qua khu ddi vdi dng la sir tiec nudi cdn tuong lai la cai se
dugc sdng vdi tudi tre, dugc yeu vdi trai tim ndng nan nen thdi gian ciia dng chi la
lo mat mat. Tuy nhien ta cd the nhan thay rang, Xuan Dieu da lam phong phii them
lay di hien tai. Chinh vi le do ma thdi gian tuong lai trong tho dng chi la nhirng ndi
su van ddng ciia thdi gian qua ba true: qua khu, hien tai va tuong lai. Mat dd xuat
sdng ciia nha tha. Mdt con ngudi sdng rat thuc vdi hien tai.
hien cua tung dang thuc thdi gian nhieu hay it, cd hay khdng chinh la quan diem
Tha mot phut hy hoang rdi chat tdi
Cdn han budn le ldi suot tram nam.
(Giuc gia)
van ddng, nd di tu qua khu den hien tai va tuang lai. Trong mdi true thdi gian, Xuan
Dieu deu the hien mdt each sang tao va tinh te. Tuy nhien ta thay, thai gian trong
Ndi tdm lai, thdi gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu la mdt the gidi ludn
dang sdng cung vdi tudi tre ciia minh. Cdn thdi gian qua khu va tuang lai thi it nhac
tha Xuan Dieu chii yeu la thai gian ciia hien tai. Vi hien tai la thai diem nha tha
lay di hien tai tuc tudi tre. Chinh vi the, trang tho ciia dng thien ve cudc sdng hien
tai hon. Ddi vdi dng, thai gian hien tai la thai gian dang dien ra cung vdi nhirng
den. Trong quan niem ciia dng, qua khu ludn la sir tiec nudi, cdn tuong lai la cai se
qua khu va nghT den tuong lai thi lai mudn sdng gap hon, vdi vang hon. Vi trong
nhip dieu tuoi vui, tre trung. Nhung trong thdi diem hien tai do, khi nha tho nhin ve
quan niem ciia nha tha, thai gian trdi qua rat nhanh va tudi tre se phai tan cung vdi
thdi gian. Ddi vdi mdt con ngudi yeu ddi, say ddi, khao khat giao cam vdi ddi nhu
Xuan Dieu thi khoang it di ciia thdi gian tudi tre do lam sao dii cho dng. Chinh vi le
do ma ta thay tho Xuan Dieu ludn xuat hien vdi hinh anh ciia sir "vdi vdng", "giuc
cho ten tudi ciia dng trd thanh vTnh hang khi ndi den budc chuyen ciia thai gian
nghe thuat.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
57
SVTH: Vd Thi Hieu
gia". Dd chinh la mdt trong nhirng phuang thuc nghe thuat tai tinh, ca tinh da lam
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
KET LUAN
Xuan Dieu dugc coi la guong mat tieu bieu trong phong trao Tha Mdi giai
doan 1932 - 1945. Ong sdm tilp thu nen van hda phuong Tay nen trang tho ciia dng
gin liln vdi nhirng ban tinh ca tha thiet, manh liet cung vdi nghe thuat ddc dao.
Trong dl tai "Khdng gian vd thai gian trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng
Tdm 1945", ngudi vilt chi tim hilu so net vl cudc ddi, sir nghiep van chuang va
quan dilm sang tac ciia nha tha Xuan Dieu. Phan ldn tap trung vao hai khia canh
chii chdt ciia de tai, do la khdng gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu
trude Cach mang thang Tam.
Vl khia canh khdng gian nghe thuat, ngudi viet nhan thay rang: khdng gian
trong tha Xuan Dieu thudng khdng rdng ldn, menh mdng nhu trong tho Huy Can
nhung khi mieu ta thi dng da thi hien tat ca niem vui sdng, yeu ddi va say ddi.
Khdng gian trong tho Xuan Dieu la nhirng canh sac ddi thudng, quen thudc vdi
cudc song hing ngay. Dd la khdng gian ciia khu vudn, con dudng, can phong, ddng
sdng, ning, suang. d moi mdt khdng gian dng deu the hien mdt each tinh te va sang
tao. Ching han nhu khi ndi khdng gian vudn, dng ket hop nhieu yeu td tir nang, gid,
trang, suong tao nen mdt buc tranh khdng gian day mau sac, am thanh va huong vi.
Ben canh do, trong tung khdng gian Xuan Dieu deu gui vao cam xiic ciia minh lam
cho khdng gian nghe thuat trong tha dng trd nen dac sac hon. Khi vui thi khdng
gian diy ip am thanh nhdn nhip, khi buon lai trd nen sau vang, nhd nhung. Chang
han nhu khi ndi vl con dudng, ben canh viec mieu ta ve con dudng thuc te dng cdn
nhan hda thanh con dudng ddi, dudng tinh. Dk rdi, khi vui con dudng ay chua day
tilng cudi ndi, vui tuai. Khi buon nd trd nen vang ve, thua thdt ngudi qua lai. Tir
nhirng ylu td rit ddi thudng nhung khi di vao tho Xuan Dieu nd lai trd nen sinh
ddng, dang yeu va lai la nai chua day nhung tam tu tinh cam ciia ngudi dang yeu,
dang say sua vdi ddi. Trong ldi tua tap "Tha tha" The Lu da nhan xet: "ThaXudn
Dieu la hai tha thdm kin, gidu diim, trong do an su huyin bi ghi ran ciia dim
trang, su nao niing bao la cua mot budi chiiu, vd tat cd tdm hdn khd hieu cua
ngudi, cua canh "[17, tr.22].
Thai gian la mdt trong hai khia canh gdp phan tao nen net dac sac nghe thuat
trong tha Xuan Dieu. Khdng cd mdt nha tha nao thi hien thai gian dugc nhu dng.
Vi dng la ngudi cd khat vgng song, giao cam vdi ddi manh me. Ong ludn mudn tan
hudng nhilu hon nhirng huong vi ciia cudc sdng. Trong cam quan ciia dng rat tinh
tl va nhay ben, thdi gian trong tha dng van ddng tir qua khu den hien tai va tuong
GVHD: Ho Thj Xuan Quynh
58
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
^ ^ ^ ^ ^ ^
^ i ^ ^— -— ^— ^— f— -— ^ ^ ^ ^— ^ ^ ^ ^— ^ ^ ^ ^ ^~
lai. Mdi mdt thdi khac dng deu the hien mdt each tinh te, dac biet la thai gian hien
tai. Vi dng la mdt ngudi yeu ddi, yeu cudc sdng manh me nen dng khdng quan tam
nhieu den tuong lai, qua khu ma chi chii trgng den hien tai. Ong cho rang, thdi gian
hien tai gan lien vdi tudi tre, tinh yeu va cudc sdng tuoi vui. Nhung thdi gian ay vdi
dng nd qua ngan ngiii, vi the dng ludn sdng trong "vdi vang", "gdp gdp " de tan
hudng cho "no ni ", "chinh chodng" nhirng huong vi ciia cudc sdng.
Vdi nghe thuat the hien khdng gian va thdi gian, Xuan Dieu da gdp phan tao
cho minh mdt phong each rieng. Do la mdt khdng gian tran day am thanh, huong vi,
mau sac ciing vdi mdt khat vgng sdng manh liet ludn chay dua vdi thdi gian. Ddng
Mdi liic bay gid them mdt sac thai mdi. Va do ciing la nhirng thanh cong dang tran
trgng trong nen tho ca Viet Nam.
thai, hai khia canh khdng gian va thai gian trong tha dng cdn gdp phan cho nen Tha
trong suot qua trinh tim hieu va nghien cuu de tai "Khdng gian vd thdi gian nghe
Tat ca nhirng dieu neu trong luan van la nhung gi ngudi viet da dat dugc
thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 ". Tuy nhien, vdi thai
luang cd gidi han, ngudi viet cdn nhieu thieu sot va chua the hien het nhung net dac
sac ve khdng gian va thai gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude Cach mang
Thang Tam. Vdi de tai nay, ngudi viet nghT rang: neu cd thai gian nhieu hon se di
sau vao khia canh thai gian hien tai. Vi day la dang thuc thai gian dugc xay dung
ngudi viet se chia khdng gian trong tho Xuan Dieu thanh hai phan "Khdng gian la
mdt each ddc dao va tinh te. Ve khia canh khdng gian cung vay, neu cd co hdi
ddi tuang thdm my" va "Khdng gian la phuang tien biiu dat" de lam ndi bat len
nhung dac sac ve nghe thuat the hien khdng gian trong tho Xuan Dieu.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh 59 SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian va thdi gian nghe thuattrong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
DANH MUC TAI LIEU THAM KHAO
1. Lai Nguyen An (1993). Cudc cdi cdch tha cua phong trao Tha mdi va tiin
trinh tha tiing Viet. Tap chi Van hgc -Sol.
VH&TT NghTa Binh.
3. Huy Can (2005). Tdcphdm van hoc duac gidi thudng Hd Chi Minh. Nxb Van
hgc.
4. Xuan Dieu (1963). Dao cd mdi mdi sac. NXB Van hgc.
2. Huy Can (1987). Cung ban doc - Gidi thieu Xudn Dieu toan tap. tap I - So
Ha Ndi
6. Le Tien Dung (1993). Xudn Dieu - Mot ddi ngudi mdt ddi tha. Nxb Giao due.
5. Xuan Dieu (1995). Xuan Dieu - Tha tho va Gui huong cho gid. Ha Ndi: Nxb
7. Le Tien Dung (1998). Nhirng cdch tdn nghe thuat trong tha Xudn Dieu giai
doan 1932 - 1945. Nxb Giao due.
8. Phan Cu De (1996). Phong trao Tha mdi. Nxb Khoa hgc.
Nxb Giao due.
9. Ha Minh Due (1993). Mot thdi dai mdi trong tha ca: vi phong trao tha mdi.
Giao due.
10. Ha Minh Due (1997). Tha vd may vdn di trong tha Viet Nam hien dai. Nxb
11. Le Ba Han, Tran Dinh Sir, Nguyen Khac Phi (1992). Tie diin thuat ngu van
hoc. Nxb Giao due.
12. Nguyen Van Hanh - Huynh Nhu Phuong (1999). Li ludn van hoc vd vdn di
13. Hd ST Hiep (1997). Xudn Dieu - Huy Can. TP. Hd Chi Minh: Nxb Van nghe.
14. Le Quang Hung (1998). Tinh hoa tha mdi: Thdm binh vd suy nghT. Nxb
Giao due.
15. Le Dinh Ky (1993). Tha mdi nhirng budc thdng tram. Nxb TP. Hd Chi
Minh.
suy nghT. Nxb Giao due.
17. Ma Giang Lan (1999). ThaXudn Dieu - Nhirng ldi binh. Nxb Van hda thdng
tin
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
60
SVTH: Vd Thi Hilu
16. Le Dinh Ky (1995). Trin dudng van hoc. Nxb Van hgc.
Khdng gian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
18. Nguyen Thi Hong Nam (1999). Quan niem nghe thuat trong tdc phdm ciia
cdc nhd tha thudc phong trao tha mdi 1932 - 1945: Ludn an Tiin sT Ngu
Van. Nxb TP. Hd Chi Minh: Truong Dai hgc Khoa hgc xa hdi va Nhan van.
19. Vii Nggc Phan (2011). Tdc gid trong nhd truang: Xudn Dieu: Phi binh vd
binh ludn van hoc. Nxb Van hgc.
hgc.
21. Luu Khanh Tho (1998). Xuan Dieu - Ve tac gia va tac pham. Nxb Giao due.
22. Ly Hoai Thu (1997). Tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945.
Nxb Giao due.
23. Do Lai Thiiy (1994). Con mat tha: phi binh con mat Tha mdi. Nxb Lao
ddng.
20. Hoai Thanh - Hoai Chan (1993). Thi nhdn Viet Nam 1932 - 1941, Nxb Van
61
SVTH: Vd Thi Hieu
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
24. VTnh Tinh (1994). Tie dien Tiing Viet. Nxb Lao ddng.
Co the thay, thanh cong cua nguai thi si dugc the hien qua lai nhan xet, danh gia cua doc gia. Ben tren la nhung y kien, lai phe binh, danh gia tir khia canh noi dung, nghe thuat, net doc dao den nhung bai viet ve con nguai va sir nghiep sang tac cua Xuan Dieu. Tuy nhien, d£ lam nen phong each nghe thuat tha Xuan Dieu khong the khong ke den khia canh khong gian va thai gian. Vay thi da co nhung ai de cap den van de nay?
Xuan Dieu la nha tha cua thai gian, nguai luon chay dua vai rung thai kMc
2.1 Thoi gian nghe thuat
mot cua cuoc song. Chinh vi vay, khi noi ve thai gian nghe thuat cua ong da co mot so bai viet de cap den. Chang han trong bai viet Tha tha vd Gui huang cho gid - nhung mua hoa huang sac mot thai trong tha, tac gia Ha Minh Due cho rang:
"Thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu la thai gian cua hien tai. Hien tai luon duac mieu ta trong tuang quan vai qua khu, so sdnh vai qua khu" [10, tr.127]. "Xua va nay, qua khu va hien tai duac mieu ta trong khong gian vd thaigian nghe thuat, gai hinh, gai cam. Xuan Dieu la nha tha co su cam nhan manh me, ket hap duac y thuc sang tao vai su nhay cam cua cac gidc quan"[\0, tr. 135]. Trong bai viet nay, Ha Minh Due con cho rang chinh long yeu dai, ham song ma nha tha Xuan Dieu quan tam nhieu den thai khac, nhip dai va nhung phut giay hanh phuc nhung van lo lang ve sir mong manh va ngan ngui cua thai gian va hanh phuc hien
tai.
Ta thay, thai gian trong tha Xuan Dieu chu yeu la thai gian hien tai, mac du dien ra tren ba true thai gian: qua khu, hien tai va tuang lai. Dac biet la nhung sang
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
3
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thang Tam 1945
tac truac Cach mang thang Tam thi thai gian qua khu va tuang lai it dugc nh&c den.
Trong bai viet Mot thai dai trong thi ca, tac gia Ha Minh Due con de cap nhieu ve van de ve thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu. Ong cho rang thai gian trong
tha Xuan Dieu khong theo mot trat tu tuyen tinh, khong chia deu cho nam thang ma
no quy tu, don nen roi bung chay du doi:
Tha motphut huy hoang roi chat toi,
Con han buon le loi suot tram nam.
(Giuc gia) Xuan Dieu duang nhu chay dua vai thai gian, ong muon tan huang th ca. Trong tinh yeu cung vay, ong keu ggi yeu nhanh chong, song gap vi "tinh non sdp
gid roi". Doi vai ong, tinh yeu phai la sir "voi vdng", "giuc gid" vi thai gian khong
Trong bai viet Cdm xuc thai gian trong tha Xudn Dieu, tac gia Le Quang
bao gia dung dgi mot ai.
Hung da khai quat chu the cam xuc thai gian trong tha Xuan Dieu qua hai giai doan: truac Cach mang thang Tam va sau Cach mang thang tam 1945. Rieng ve giai doan truac Cach mang thang Tam, ong cho rang Xuan Dieu la nguai thu ghet thai gian, lo sg sir tan ta cua cuoc song "Hoa na de ma tan. Trang trdn di ma khuyet", "Nguaigdn de ly biet"... Nhin chung, thai gian trong tha Xuan Dieu giai doan nay
la thai gian ngan ngui, canh sac van dong cham. Thuang thay thai gian trong giai doan nay xuat hien vai nhung buoi chieu, nhung mau thu lang, canh vat it van dong,
mau sac thi bang bac it noi bat.
Nghien cuu ve van de thai gian, tac gia Le Tien Dung trong bai vi
trong tha ong nhu mot noi dm d.nh"[6, tr.276]. Noi am anh ve thai gian, sir hot
hoang lo au doi vai thai gian lam cho trang tha Xuan Dieu tra nen voi vang, giuc
gia, hoi ha.... Vai bai viet Xudn Dieu noi dm anh thai gian cua tac gia Do Lai Thuy
da phan nao noi ro hon ve van de thai gian trong tha Xuan Dieu. "Khong phai den
Xudn Dieu, tha Viet Nam mai dung den thai gian. Xua Nguyen Du da tung than:
Ngdy vui ngan chdng tdy gang! Gdn chung ta han, Tan Da cung tac luai: Tram
nam la ngan, mot ngdy dai ghel Nhung chi vai Xudn Dieu, thai gian mai tra thanh
mot noi dm anh. Thai gian trong tha ong khong chi la cam xuc, la thi hung, ma con
Id nhan to kien true cua tacphdm nghe thuat. Co the noi, Xudn Dieu nhin dai bang
con-mdt-thdi-gian: "chat Xudn Dieu", phong cdch tha cua ong la a do"[11,
tr.212].
Trong bai viet Nhung cdch tan nghe thuat trong tha Xudn Dieu giai doan
1932 - 1945, tac gia Le Tien Dung cung cho rang Xuan Dieu nhin the giai a trang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
4
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thang Tdm
1945
thai luon van dong. Tac gia Vu Tien Quynh trong bai viSt ve Xudn Dieu cho rang:
Xuan Dieu luon khat khao sir song, luon lo au mat mat, ong luon song voi vang, h6i
ha, giuc gia de cuop lay, tan huang giai han cua thai gian.
Con bai viet Xudn Dieu - nha tha lang man tieu bieu cua tac gia Le Dinh Ky
thi cho rang Xuan Dieu "voi vdng song, giuc gid yeu, tan huang gid phut hien
tai'"[17, tr.236]. Vi dai nguai ngan ngui, thai gian thi khong dgi bat ke mot ai.
- Mau mau vai chu voi vdng len vai chit...
- Anh nha em, anh nha lam em ai...
- Emphai noi, phai noi vdphdi noi...
Ngoai ra, tac gia Ly Hoai Thu trong bai viet Thai gian nghe thuat vd khong
gian nghe thuat cua Tha tha vd Gui huang cho gid con cho rang: "Trong doi ngu
cac nha tha mai, cd le Xudn Dieu la nguai duy nhdt da danh mot bo phan khong
nhd sang tac cua minh de dam dao true tiep ve thai gian, dong thai qua do khai
qudt thanh nhung tu tuang mangy nghia triet hoc "[22, tr.87].
Trong nhung sang tac cua Xuan Dieu truac Cach mang, nguai ta khong chi
tim thay cai hay cua thai gian ma con co sir mai me, tuai vui cua khong gian. Hai
khia canh nay hien nhien tra thanh de tai kha hap dan d6i vai cac nha nghien cuu va
phe binh.
2.2 Khong gian nghe thuat
Ve khia canh khong gian, Ly Hoai Thu cho rang, khong gian trong tha Xuan
Dieu la khong gian cua thuc tai tran the, la "Mot khong gian tre trung vai nhung co
gai muai tdm doi muai "ma hong phan phat mat long lanh ", nhung chdng trai
"duang sue duang luc tuai xanh - budc vam va nhu la di chinh phuc". Dau dau
cung "riu rit", "xon xao", cung toa ra sue ndng de suai am long nguai"[22,
tr.102].
Nhin chung, qua nhung cong trinh nghien cuu, nhung bai vi£t neu tren cho
chung ta thay mot phan nao nhung net hay, doc dao, rieng biet trong trang tha Xuan
Dieu. Doi vai khia canh thai gian nghe thuat thi dugc so dong nguai quan tam, con
khia canh ve khong gian nghe thuat thi con it nguai de cap den. Tuy nhien nhung
dong gop neu tren deu dang quan tam va tran trong. Do se la nguon tu lieu vo gia
giup cho nguai viet luan van nay tim hieu cung nhu nghien cuu ve* van d£ khong
gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu dugc thuan lgi han. Dong thai,
qua do con lam noi bat len gia tri nghe thuat trong trang tha Xuan Dieu d6i vai n£n
van hgc Viet Nam hien dai giai doan 1932 - 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
5
SVTH: Vo Thi Hieu
'
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
3. Muc dich nghien ciru
Cong viec nghien cuu cua nguai viet trong luan van nay vai de tai "Khong
gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang Thdng tdm
- Hieu them ve cuoc dai, sir nghiep van chuang cua nha tha Xuan Dieu.
- Thay dugc cai hay, cai doc dao ve khong gian va thai gian nghe thuat trong
tha Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945.
- Khang dinh vi tri va vai tro cua Xuan Dieu doi vai nen Van hgc hien dai.
4. Pham vi nghien ciru
Trong pham vi mot de tai nghien cuu nho, van de nghien cuu chi giai han
1945 " dat dugc nhung muc tieu cu the sau:
trong viec tim hieu "Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac
Cdch mang thdng Tdm 1945 ". Vi vay, vai de tai nay nguai viet chi giai han tim
4.1 Tai lieu tham khao
hieu trong hai pham vi sau:
Trong khi nghien cuu de tai, nguai viet da tham khao mot so tai lieu nhu:
Tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 cua Ly Hoai Thu, Tha Xudn
Hoai Thanh - Hoai Chan...
4.2 Pham vi tac pham
Dieu - Nhung lai binh cua Ma Giang Lan, Thi nhdn Viet Nam 1932 - 1941 cua
Vai de tai "Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac
Cdch mang thdng Tdm 1945", nguai viet chu yeu su dung hai tap tha cua Xuan
5. Phuxrng phap nghien ciru
Dieu do la: "Tha tha" va "Gui huang cho gid ".
phap sau:
5.1 Phirong phap he thong
Khi tiep can doi tugng nghien cuu, nguai viet ket hap su dung cac phuang
Nghien cuu "Khong gian vd thai gian trong tha Xudn Dieu truac Cdch
nhung danh gia ciia cac nha van, nha tha cung nhu cac nha nghien cuu va phe binh
mang Thdng tdm 1945 ", nguai viet xem xet nhung tac pham tha cua Xuan Dieu va
thong. Dong thai chu y xem xet den noi dung va nghe thuat trong tha Xuan Dieu.
Tu do he thong lai cac tac pham va nhung danh gia cua cac nha van, nha tha, nha
van hgc doi vai tac gia Xuan Dieu truac Cach mang Thang tam 1945 nhu mot he
Cach mang Thang tam 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
6
SVTH: Vo Thi Hieu
phe binh ve van de khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac
5.2 Phirong phap phan tich- tong hop
Tien hanh khao sat phan tich cac tac pham tha cua Xuan Dieu de lam sang to
khong gian va thai gian nghe thuat. Dong thai kit hap su dung phuang phap tong
hop he thong hoa de nhan ra nhung dac diem lan, co tinh dac trung.
5.3 Phirong phap so sanh- doi chieu
Trong qua trinh phan tich, nguai viet se so sanh doi chieu sir tuang quan va
khac biet giua trang tha Xuan Dieu vai mot so tac gia khac. Tir do se lam noi bat
len net dac sac, rieng biet ve nghe thuat khong gian va thai gian trong tha Xuan
Dieu.
5.4 Phinrng phap tieu sir
Trong qua trinh nghien cuu, nguai viet da su dung phuang phap tieu su de
hieu them ve cuoc dai va sir nghiep van chuang cua nha tha Xuan Dieu.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
7
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Chirang 1
a.
r
(cid:127)»
ft.
VAI NET VE TAC GlA XUAN DIEU
1.1 cuoc Don
Xuan Dieu ten that la Ngo Xuan Dieu, sinh ngay 2 thang 2 nam 1916 (co tai
lieu ghi 1917) tuc ngay 29 thang gieng Binh Thin, tai que me a van Go B6i, xa
Cha la Ngo Xuan Thg, do tu tai kep Han hgc, von que xa Trao Nha (nay la
Dai Lgc), huyen Can Lgc, tinh Ha TTnh, khi ay vao day hgc a Binh Dinh. Tai day,
ong tu Thg lay them co gai lam nuac mam la Nguyln Thi Hiep lam vg le. Ba Hiep
sinh dugc hai nguai con trai la Xuan Dieu va Xuan Sanh (tuc Tinh Ha). Tinh Ha
sau nay co viet quyen hoi ky Di Hoang ta lai canh song cua hai anh em. Tuoi au
tha, Xuan Dieu va Xuan Sanh da nem trai canh song cha co nhi6u vg, chiu nhieu
cay dang trong canh con coi. Xuan Dieu gioi nhin nhuc, Xuan Sanh chiu khong thau
da bo nha di hoang. Thua nho, Xuan Dieu hoc chu nho, chu qudc ngu va ca chu
Phap vai cha.
Nam 1927, Xuan Dieu vao theo hoc tai truang cao dang tilu hoc Quy Nhan,
dugc cap hgc bong va noi tru tai truang. Den mua he nam 1934, anh do bang
"Diplom" (Thanh chung) tai truang Quy Nhan. Thai ky nay, Xuan Dieu da tap lam
nhung bai tha theo the tha truyen thong va rat men phuc Tan Da.
Vao nam 1935 Xuan Dieu ra hoc tu tai phan thu nh&t tai truang Trung hgc
Bao ho Ha Ngi tuc truang Buai, nay la truang Chu Van An ben ba H6 Tay. Bai tha
dau tien dugc in la bai Vai ban tay ay tren bao Phong hoa (1935). Nhieu bai tha
sang tac nam 1935 (in trong tap Tha tha, 1938) nhu: Yeu, Vi sao, Biet ly em di, Vai
Tung Gian, huyen Tuy Phuac, tinh Binh Dinh.
Sang nam 1936 Xuan Dieu vao hgc tu tai phan thu hai tai truang Trung hgc
Khai Dinh Hue. Tai day, ong gap Huy Can va hai nguai ket nghia vai nhau cho d£n
cudi dai. Va sau do The Lu viet bai giai thieu Mot nhd thi si mai: Xudn Dieu in tren
bao Ngdy nay so Tet 1937.
Nam 1938 Xuan Dieu ra Ha Noi song chung vai Huy Can a gac 40 Hang
Than va ghi ten hoc luat. Luc nay, ong day hoc tai truang tu thuc Thang Long (do
ban tay ay...
Dau nam 1940, Xuan Dieu thi dau Tham ta thuang chinh va dugc cu vao lam
a Sa Doan My Tho (nay thugc tinh Tien Giang). Lam viec dugc ba nam (1940 -
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
8
SVTH: Vo Thi Hieu
Hoang Minh Giam lam giam doc).
Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
1943), xa dat Thang Long van vat vai ban be trong nhom Tu luc van doan, Xuan
Dieu cam thay khong the nao chiu dugc, ong xin thoi viec a Sa Doan My Tho va ra
Ha Noi ve cung song vai Huy Can. Huy Can luc nay da tot nghiep ky su Canh nong
(1943), the la hai nguai ban cung song vai dong luang ky su cua Huy Can va thanh
lap nha xuat ban Xudn Huy.
Nam 1944, hai nguai cung bi mat tham gia Mat tran Viet minh. Thang Tam
1945, tham gia Tong khai nghia cudp chinh quyen tai Ha Noi. Xuan Dieu cung vai
Huy Can hang hai tham gia cac hoat dong len an bgn Viet Cach, Viet quoc chong
Cung thai gian nay, Xuan Dieu dugc bau la Dai bieu Quoc hoi khoa I (1946
pha chinh quyen each mang, va lam nhieu bai tha da kich manh me bgn nay.
- 1960) va den thang 5- 1946, dugc chgn lam thanh vien trong doan dai bieu cua
chinh phu nuac Viet Nam dan chu cong hoa do Chu Tich Ho Chi Minh lam truang
Den thang 12 nam 1946, Phap gay han a Hai Phong roi Ha Noi va cuoc
doan, sang Phap hoi dam.
khang chien toan quoc bung no, Xuan Dieu len chien khu Viet Bac, cong tac a Dai
Tieng noi Viet Nam (1946 - 1947). Trong thai gian nay, ong phu trach chuyen muc
Cdu chuyen van hoa cua Dai tieng noi Viet Nam.
Sang nam 1948, nhan dip thanh lap Hoi van nghe Viet Nam, Xuan Dieu
Nam 1949 ong dugc ket nap vao Dang Cong san Viet Nam, do Nguyen Huy
Tuang va Nguyen Dinh Thu giai thieu.
dugc bau la uy vien Ban chap hanh Hoi.
Sau hiep dinh Gia-ne-va hoa binh dugc lap lai, Xuan Dieu ve tiep quan Ha
Ngi. Tir nam 1954 den cuoi dai ong song va lam viec tai Ha Noi.
Xuan Dieu la mot nha tha lan cua dan toe, ong luon la tam guong lao dong
nghe thuat ben bi, deo dai, giau sue sang tao, dat dugc nhieu thanh tuu lan trong
ben. Ong co dugc thanh cong lan khong chi a viec giai thieu, phe binh tha co dien,
tha ca hien dai ma con a ca tha ca nuac ngoai. Ong thuang chi ra nhung cai hay,
sang tac. Ngoai ra, Xuan Dieu con la nguai giai thieu, phe binh tha rat tinh te va sac
doc dao a moi nha tha qua tac pham cua hg.
khat vgng hien dang sue lire va tri tue cua minh cho dan toe. Ong khong ngai kho
Cuoc dai va tha cua Xuan Dieu gan lien vai que huang dat nuac. Ong co
cho nhan dan. Chinh vi le do, Xuan Dieu dugc hau het mgi nguai yeu men, nguang
mo khong chi a tha ma con ca tam long say sua va chan thanh cua ong truac cuoc
dai.
-
~
Ogt HOC VO TRC/0NG TOfi.
I
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
9
.
SVTH: Vo Thj Hieu
khan, gian kho ma luon hang hai, nhiet tinh di khap neo duang To quoc de phuc vu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
1.2 SIT NGHIEP VAN CHlTONG CUA XUAN DIEU
Vao dip Noel, 25 thang 12 nam 1938 viec xuat ban tap tha Tha tha vai tua
cua Thi Lu va trinh bay my thuat cua Luang Xuan Nhi, da dua Xuan Dieu len hang
dau trong nhung nha tha tien chien.
Den nam 1939 Xuan Dieu lai cung Huy Can tu tai ban Tha tha (nha xuat ban
Xuan Huy) va cho xuat ban truyen ngan Phan thdng vdng (nha xuat ban Ngay nay).
Tap Tha tha cua Xuan Dieu vua chao dai da gay luong du luan kha soi noi.
1.2.1 Trirdc Cach mang Thang Tam 1945
trgn. Nguai ta che nao la "ngdy ngo ", nao "tay " qua, "thadau lai cd thu tha qudi
Phai thu cuu coi nhu do la cai gi kha 6 can phai tieu diet, vi no qua so sang, trang
ga nhu the ". Nguai ta da kich cai tu tuang "kem Idnh manh " mot each gat gao.
Nha bao Thai Phi kha ndi tieng thai ay da cong kich tha mai kich liet. Trong bao
Tin Van xuat ban tai Ha Noi, ong viet ve Xuan Dieu nhu sau:
"Trong nhung nam gdn day, motphong trao thi ca mai xuat hien, nhdm nay
gom nhieu nguai tre tudi nhu: The Lu tuc Nguyen Thu Le tu la Le Ta, Luru Trong
Lu, Xudn Dieu, Huy Can v.v... Nhdm nay ra dai da ho hdo huenh hoang tu cho
minh la lam tha theo mai, tu tuang tu do cai ma, la tien bo, Id van minh. Nhung
that tinh cd van minh tien bo khong? Khi md nguai hdm nay doc tha cua ho khong
sao trdnh duac nhung cdi tdm thuang, 16 bich gdn da khong cho noi duac. Nhung
bai tha bat ke van, bat ke niem ludt cu thay phien ra dai nhung no chang lam duac
mot cdi gi goi la mai cd. Chang han nhu tha cua Xudn Dieu, ong nay duac coi nhu
la mot tay kien tuang cua phong trao nay, tha cua ong ta duac ke la kha nhdt dam
nhung ciing chang ra gi. Thavai than, doc qua nhieu bai tha cua ong chung taphai
bat cuai vi tha chang ra tha, Tdy chang phai Id Tay ma Tdu lai cung chang phai la
72w"[13,tr.l0,ll].
Dau nam 1945, Xuan Dieu cho xuat ban tap tha van xuoi Truang ca va tap
tha thu hai Gui huang cho gid (nha xuat ban Thai dai). Den thang 2 nam 1945
Xuan Dieu va Huy Can tham gia cuoc dien thuyet dau tien vai de tai Sinh vien vai
qudc van do Tong hoi sinh vien Viet Nam to chuc. Ve sau dugc xuat ban vai nhan
d£ mo rong: Thanh nien vai qudc van. Thai ky nay, cung vai viec sang tac tha,
Xuan Dieu con cho ra mat ban dgc mot loat bai tuy but, but ky, tieu luan in tren bao
Thanh nien vai &h tai: len an thu van tha uy mi, truy lac, ca nggi "nang tien ndu ".
Thang Tam 1945 xuat ban tap trang ca Ngon qudc ky ca nggi ca do sao vang
cua To quoc.
1.2.2 Sau Cach mang Thang tam
D&u nam 1946, Xuan Dieu cho xuat ban tap trang ca Hoi nghi non song, ca
nggi t6ng tuyen cu dau tien cua nuac Viet Nam dan chu cong hoa.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
10
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Trong chuyen di hoi dam a Phap, Xuan Dieu viet thien phong su dai Tu
truang bay den truang bay tren bdo Cuu qudc va xuat ban tap but ky Viet Nam
thg, tir 1940-1946.
nghin dam phan anh phong trao dau tranh yeu nuac cua Viet kieu, linh chien va linh
dugc bau la uy vien Ban chap hanh Hgi, tham gia Ban bien tap bao Van nghe ca
quan cua Hoi - tir nhung so dau tien. Ong giu muc Tieng tha tren bao Van nghe,
Xuan Dieu giai thieu phong trao sang tac tha ca cua bo doi va cua quan chung, ve
Sang nam 1948, nhan dip thanh lap Hoi van nghe Viet Nam, Xuan Dieu
Trong cuoc cai each rugng dat, dem rugng dat ve cho dan cay, danh do dia
chu, nha tha tham gia cac dot phat dong quan chung giam to va cai each rugng dat a
Nghe An va Thanh Hoa. Sau do xuat ban tap tha ve de tai nay {Me con, 1954).
Cung tir day nha tha bat dau nhung cuoc binh tha trong cong chung. Cho den cuoi
dai, Xuan Dieu da thuc hien khoang 500 cuoc trd chuyen va binh tha truac cong
chung.
sau tap hop thanh tap Tieng tha (1951).
Tap tha Ngdi sao cua ong dugc giai van nghe 1954 - 1955.
Nam cac khoa I, II, III (1957 - 1958).
Nam 1956 , ma dau cuoc giao luu van hoa vai cac nuac xa hoi chu nghla anh
em, Xuan Dieu dugc cu di tham Lien X6 va Hungari. Sau do, ong xuat ban tap Ky
Xuan Dieu dugc bau lien tiep lam uy vien ban chap hanh Hgi Nha van Viet
su tham nude Hung (1956). Den nam 1958, ong lai tham gia Doan dai bieu nha van
Viet Nam du Hoi nghi tru bi cac nha van A Chau a Niu Deli, tham An Do hai
thang, bat dau dich va giai thieu tha R. Tago.
mot loat bai tieu luan ung chien len an nhom pha hoai Nhan van - Giai pham va in
thanh tap Nhung buac duang tu tuang cua toi (1958). Ong cung la dien gia tai le ky
Trong cuoc dau tranh bao ve nen van hgc xa hgi chu nghla, Xuan Dieu viet
niem 138 nam ngay mat thi hao dan toe Nguyen Du va cung la thai diem ma dau
do la hai tap sach Cdc nhd tha cd dien Viet Nam dugc xuat ban. Den nam 1961, ong
cua mot loat cong trinh nghien cuu ve cac nha tha lan truyen thong cua dan toe. Sau
lai cho xuat ban tap tieu luan kinh nghiem sang tac Trd chuyen vai cdc ban lam tha
tre.
Ben canh cac tha ve hai de tai Ion xay dung chu nghia xa hoi a mien Bac va
dau tranh thong nhat nuac nha, ong tiep tuc lam nhieu bai tha ve tinh yeu; xuat ban
Trong thai ky gian kho cua cuoc chong My cuu nuac, Xuan Dieu cung vai
cac dong chi trong Ban chap hanh Hoi nha van to chuc cac dgt thuc te xuong nong
thon, cac dan vi quan doi, ca quan truang hgc de dong vien quan chung ben bi tinh
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
11
SVTH: Vo Thi Hieu
tap trung trong phan Cdm tay (tap tha Mui Cd Mau).
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
than chong My. Nha tha cung nang no xuong cac ca sa binh tha phuc vu dong bao
va chien si, giao vien va hoc sinh. Thien huang cua Xuan Dieu la bieu duang cai
hay, chgn nhung sang tac hay nhat cua timg tac gia de khai thac, binh luan. Cach
lam ay cua Xuan Dieu trong thuc te cung dat dugc nhieu ket qua, vi ban sac va
pham chat cua mot nha tha thuang dugc bg 16 ro nhat qua nhung bai tha hay. 6 day
Xuan Dieu co the phat huy kha nang binh luan sac sao va kha doc dao cua minh.
Ong khong nghien cuu toan dien qua trinh sang tac ma chi chu y binh cai hay, binh
ky cai hay ve noi dung cung nhu nghe thuat. Chinh vi vay ma a dau ong cung dugc
Trong thai ky tir khi hoa binh lap lai tren mien Bac nam 1954 din khi cuoc
khang chien chong My thanh cong, giai phong hoan toan dat nuac, Xuan Dieu co
mot sue lam viec phi thuang. Vua tham gia Ban chap hanh Hoi nha van, vua di thuc
te binh tha va bao nhieu nhiem vu khac, nha tha van khong ngung sang tac. Co thi
noi, day la thai ky Xuan Dieu sang tac nhieu nhat. Ta co the ke nhung tac pham cua
ong trong thai ky nay nhu:
- Tha: Rieng chung (1960), Mui Cd Mau - Cdm tay (1962), Mot khdi hong
(1964), Hai dat song (1967), Toi gidu doi mat (1970), Hon toi doi canh (1976),
nguai nghe hoan nghenh nhiet liet.
Thanh ca{\9%2).
- But ky: Ky su tham nuac Hung (1956), Trieu len (1958).
- Phe binh tieu luan: Nhung budc duang tu tuang cua toi (1958J, Phe binh
(1963), Di tren duang lan (1968), Va cay dai mai mdixanh tuai (1971)...
Ngay sau khi dat nuac dugc hoan toan giai phong, Xuan Dieu tra lai miln
Nam, di tham que ma Binh Dinh. Roi Sai Gdn, My Tho, Ca Mau, Playcu... sau han
ba muai nam xa each.
Nam 1980 Xuan Dieu dugc cu din du va phat bieu tai Hgi nghi cac nha van
the giai bao ve hoa binh lan thu hai a Xoophia. Chinh luc nay nha tha b&t dau dich
va giai
thieu cac nha tha Bun-ga-ri
(S. Petophi, C. Botep, E. Bagriana, B.
Dimitrova...). Den nam 1981 ong dugc mai sang Phap noi chuyen ve tha Viet Nam
tai cac truang dai hgc Pari VII, Nixa, Xoocbon. Roi nam 1982, du le mung thg nha
tha dan tgc Cuba Nicolai Ghiden 72 tuoi tai La Havana, dich va giai thieu tap Tha
giai thieu tha (1960), Trd chuyen vai cdc nhd tha tre (1961), Dao cd mai mai sac
Nicolai Ghiden (1982).
Dac biet vao nam 1983, Xuan Dieu dugc Vien Han lam nghe thuat Cong hoa
dan chu Due bau lam Vien si thong tan. Do la vinh du vo cung to lan doi vai nha
truang quoc te.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
12
SVTH: Vo Thi Hilu
tha va cung la sir danh gia tai nang, kien thuc cung cong lao cong hien cua ong tren
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nam tai Lien X6. Khi tra ve ong lai vao tham mien Nam, roi sau mot can dau tim
Den nam 1985, Xuan Dieu tham gia doan dai bieu du Tuan le van hoa Viet
dot nggt, Xuan Dieu da mat tai Ha Ngi (1985).
1.3 QUAN DIEM NGHE THUAT CUA XUAN DIEU TRlTdC CACH MANG
Xuan Dieu la nha tha tieu bieu nhat trong phong trao Tha mai va la mot
trong nhirng cay but Ion cua nen van hgc Viet Nam hien dai. Thanh cong cua ong
khong chi a linh vuc tha ca ma con a van xuoi, phe binh, dich thuat...
Ta thay, khi mai xuat hien tren van dan, Xuan Dieu da tir khang dinh minh
qua nhung sang tac dau tay nhu: Vai ban tay ay, Yeu, Vi sao, Biet ly em di... Mot
trai tim Ion Xuan Dieu da luon yeu dai, yeu cuoc song tran the mot each say me va
cuong nhiet. Chinh moi truang thien nhien va xa hoi nai ong sinh ra va lan len da
anh huong rat lan doi vai cai toi Xuan Dieu. Ong chiu anh huang nhilu cua nguai
bo, mot ong do xu Nghe, ham hoc va chiu kho. Cung vai mien dat tru tinh Quy
Nhan, que huang cua me, nai ong tung lan len. Ngoai ra, sau nay khi ra Ha Noi r6i
tra ve Hue hgc. Chinh canh vat huu tinh, long lay cua dat Thang Long va ve dep
day ma mong cua Hue da khai day a tam hon Xuan Dieu mot tinh yeu say dam. Do
la nhung anh huang sau rong trong con nguai va hon tha Xuan Dieu. Tuy nhien, sir
nghiep van chuang cua ong dugc phan chia thanh hai giai doan ro ret. Truac Cach
THANG TAM 1945
mang thang Tam va sau Cach mang thang Tam 1945. Moi mot giai doan, Xuan
chuang nghe thuat, Xuan Dieu mang mot niem dam me lan. Giai doan truac Cach
mang thang Tam, co the noi la giai doan dau trong sir nghiep sang tac cua ong. Su
ra dai cua hai tap Tha tha va Gui huang cho gid la cot moc quan trong cho quan
diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945.
Noi ve quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang, ta thay Xuan
Dieu da the hien quan diem cua minh qua bai tha "Cdm xuc ". Ong cho rang:
Dieu co cai nhin va the hien cuoc song trong trang tha minh khac nhau. Doi vai van
La thi si nghia la ru vai gid,
(Cam Xuc)
Day cung la quan niem chung cua cac nha tha. Mot trong nhung quan niem
Ma theo trang vd va van ciing may.
thoat li cuoc song cua cac thi si. Vai Xuan Dieu, nguai thi si la nguai luon trai long
minh ra vai cuoc song cua thien nhien va luon biet chia se vai moi nguai. Ong quan
niem van chuang nghe thuat la san chai danh cho tat ca nhung ai yeu men no:
Day la quan tha ho mudn khdeh den
Day la binh thu hap tri mudnphuang
Day la vuan chim nhd hat muai phuang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
13
SVTH: Vo Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
(Cam xuc)
Hoa mat ngot chen giao cung trai doc...
Doi vai ong, van chuang nghe thuat la nhirng gi tinh tuy nhat ma con nguai
cuai cho nhung rung cam cua con tim:
da sang tao ra. Nguai thi si la nguai luon dung hoa nhung cam xuc, biet khoc, biet
Tay dp nguc do xem trieu mau le
Nghin trai tim mang trong mot trai tim
De hieu vao giong sudi vai lai chim
Tieng mua khoc, lai reo tia nang dong.
(Cam xuc)
Tuy nhien, ta thay quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang
thang Tam khong hoan toan di theo tuyen ngon do ma la mot hon tha yeu dai, say
dai, thiet tha vai cuoc dai:
Toi la ke dua rang bau mat trai
Ke dung trai tim triu mau dat
(Hu vo)
Khac vai quan niem thoat li cua Huy Can, Che Lan Vien. Hon tha Xuan
Dieu khong tim ve vai the giai xa xam ma ong tim ve vai cuoc song thuc tai. Dieu
nay mau thuan hoan toan vai quan niem ve nghe thuat cua ong trong bai tha "Cdm
Hai tay chin mdng bam vao dai.
xuc ". Ta thay, ong da khong quan triet quan niem do tir dau den cuoi. CJ bai tha
"Cdm Xuc " thi ong quan niem nguai sang tao nghe thuat la nguai thoat li vai cuoc
song. Nhung ta thay, trong nhung sang tac khac cua ong thi lai la mot hon tha yeu
Trong tha Xuan Dieu, mach cam xuc dugc trai dai vai nhung vang tha tu
dai, khat khao giao cam vai dai.
manh liet, say dam den nong nan, tha thiet. Chang nhirng the, ong con dugc xem la
nha tha "thuc nhon cdc gidc quan ".
Ta mudn dm
Cd su song mai bat dau man man:
Ta mudn riet may dua va gid luan,
Ta mudn say canh budm vai tinh yeu,
Ta mudn thdu trong mot cdi hon nhieu,
Va non nude, vd cay, va cd rang,
Cho cho chech chodng mid tham, cho da day anh sang,
Cho no ne thanh sac cua thai tuai;
- Hai xudn hong, ta mudn can vao nguai!
(Voi vang)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
14
SVTH: Vo Thj Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Hay sat doi dau! hay ke doi nguc!
Hay trdn nhau doi mai tdc ngan dai!
Nhung canh tay! hay quan riet doi vai!
Hay dang cd tinh yeu len song mat!
(Xacach)
Nhin chung, quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang thang
Tam 1945 co su mau thuan giua quan niem thoat li va cai toi khao khat giao cam
vai dai. Tuy nhien, nhin vao nhung sang tac cua ong a giai doan nay ta thay, hon
tha Xuan Dieu luon thiet tha vai dai, yeu dai va say doi mot each nong nan va
cuong nhiet. Do mai chinh la quan diem theo ong suot chang duang nghe thuat
truac Cach mang thang Tam 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
15
SVTH: Vo Thj Hieu
Hay khan khit nhung cap moi gdn chat.
Khonggian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Chircng 2
KHONG GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
•
2.1. khAi niem ve khong gian vA khong gian nghe thuat
2.1.1. Khai niem ve khong gian
vat vai nhau, quang tinh, co cau true va trat tu phan bo cua chung. Theo y nghla
truyen thong, khong gian dugc hieu la khong gian ba chieu, dugc bieu dien bang ba
true tga do vuong goc. Trong thai hien dai, nguai ta xet khong gian trong moi quan
he giua ba chieu do va chieu thu tu la thai gian.
2.1.2. Khai niem ve khong gian nghe thuat
Khong gian va thai gian la mot pham tru triet hgc chi sir ton tai cua the giai
vat chat. Tac pham van hgc la mot the giai nghe thuat, trong the giai do con nguai
ton tai trong mot khoang khong gian va thai gian dac biet. Khong gian va thai gian
trong tac pham la khong gian nghe thuat va thai gian nghe thuat. No khong chi la
khong gian va thai gian vat chat ma con la mot phuang thuc bieu hien the giai tinh
than, hien thuc dai song trong tac pham van chuang.
Khong gian la khai niem dung de chi sir cung ton tai va tach biet cua cac sir
Nhu mot le tu nhien vo hinh, khong gian va thai gian luon dugc dugc cac thi
hoc trung dai den van hoc hien dai, khong gian nghe thuat da tra thanh yeu to khong
the thieu trong mot tac pham van chuang. Khong gian dong mot vai trd quan trgng
tao thanh nhung trang van, trang tha mang nghe thuat doc dao, tham thuy:
nhan bao dai cam thuc. Rieng ve khong gian nghe thuat, tir trong ca dao dan ca, van
Ai dem ta tai chon nay
Ben kia Id nui, ben nay la song
(Ca dao)
Tie ay trong toi bung nang ha
Mat trai chdn li chdi qua tim
Tdm hon toi la mot vuan hoa la
Rat dam huang vd ron tieng chim
(Tir ay - To Huu)
Tieng gd gay buon nghe nhu mdu ua
Chet khong gian, kho heo cd hon cao.
(He - Xuan Dieu)
Doi vai con nguai Trung dai, khong gian que nha la hinh anh quen thuoc vi
the neu di khoi nha muai dam da co cam giac "lu thu, hoang hoa ". Ta thuang bat
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
16
SVTH: Vo Thj Hieu
Khonggian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
^^^^^
-_———— ^—— -——— -— ^— ^————— (cid:127)——— ^———— -—— ^ ^——
gap trong tha ca Trung dai nhung khoang khong buon, xa vang, le loi nai dat khach
que nguai:
Trai chieu bang lang bong hoang hon
Tieng dc xa dua vang trong don
Gdc mai ngu ong ve vien phd
Go sung muc tu lai cd thdn.
Khi Tha Mai ra dai, quan niem sang tac cua cac nha tha co chieu huang thay
doi. Ho quan niem ve con nguai, khong gian va thai gian khac nhieu so vai truac
do. Dac biet la viec cac nha tha mai da manh dan noi len cai toi cua minh, ca nggi
tinh yeu ca nhan, ban nga. Doi vai khong gian nghe thuat thi gia day ngoai nhung
cuoc song:
Chieu horn nha nha - Ba Huyen Thanh Quan
Gitta vudn anh di tieng chim vui
Thieu nu nhin suang chdi mat trai
khoang khong buon, xa vang con co nhirng khoang khong vui tuai gan gui rat vai_
OfllHOCVOTRlfflNGTOfiN
^THOVJlF
(Nu cuai xuan - Xuan Dieu)
Khong gian nghe thuat cung la doi tugng nghien cuu cua Thi phap hoc. Cac
nha thi phap da ban luan rat nhieu ve van de nay.
Theo Nguyen Van Hanh va Huynh Nhu Phuang trong quyen Li luan van hoc
van de vd suy nghi, "Khong gian vua la hinh thuc hien hieu cua con nguai vua la ki
hieu nghe thuat thudc ve the giai sang tao cua nguai nghe si, no bdc Id cdi nhin cua
Trong cuon Tu dien thuat ngu van hoc cua Le Ba Han thi cho rang: "Khong
nhd van truac dai nguai vd nguai dai" [12, tr. 187].
gian nghe thuat la hinh thuc ben trong cua hinh tuang nghe thuat the hien tinh
chinh the ciia no. Su mieu td trdn thuat trong nghe thuat bao gid cung xudt phat tie
mot diem nhin, dien ra trong truang nhin nhdt dinh. Qua do the giai nghe thuat cu
the cdm xuc bdc Id toan bo... Khong gian nghe thuat gan vai cdm thu ve khong gian
nen mang tinh chu quan. Ngoai khong gian vat the con cd khong gian tdm
Tir nhirng van de tren ta co the thay rang: khong gian nghe thuat la phuang
thuc ton tai va trien khai cua the giai nghe thuat. Khong gian nghe thuat khong
nhirng cho thay cau true noi tai cua tac pham van hoc, cac ngon ngu tugng trung ma
con cho thay nhung quan niem ve the giai, chieu sau cam thu cua tac gia. De tu do,
nguai dgc thay dugc tinh dgc dao, net rieng biet a tung loai hinh nghe thuat (am
nhac, hoi hga, van chuang...), cung nhu thay dugc sir khac nhau mang tinh doc dac
trung cua cac loai hinh nghe thuat trong mot khong gian nhat dinh ma nguai viet
tuang".[\l,tr.\34].
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
17
SVTH: Vo Thi Hieu
gui den trong tac pham.
Khong gian vd thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
2.1.3. Quan niem ve khong gian trong tho* Xuan Dieu
Neu noi sir menh mong ve khong gian trong tha Huy Can la sir sieu thoat ma
ao, khong gian trong tha Han Mac Tu la lang man tinh tu, hay trong tha Thi Lu la
tien canh bong lai thi tra lai khong gian trong tha Xuan Dieu chi la nhung canh sic
dai thuang cua cuoc song thuc tai. Tuy vay, khong gian trong tha Xuan Dieu cung
lam nao long bao khach tho. Bai vi khong gian trong tha ong dugc ma ra tu hinh
anh cuoc song dai thuang, cung vai burc tranh tam trang hoa vao nhau tao nen
Xuan Dieu la nha tha yeu dai va khao khat giao cam vai dai. Khong gian
trong tha ong la nhung khoang khong rat gan vai cuoc song thuc tai, khong gian
cua tran the. No dugc ma ra tu khong gian trong can phong, trong nha, dong song,
con duang, suang, nang... vai nhung am thanh cuoc song ron rang, nhon nhip, vui
tuai:
nhirng canh sac dep den nao long nguai.
Giua vudn anh di tieng chim vui,
Thieu nit nhin suang chdi mat trai.
Sao budi ddu xudn em di the,
(Nu cuai xuan)
Canh hong ket nhung nu cuai tuai.
khach tha, hg phai co dugc cai rieng, cai doc dao ma nguai khach tha ay khong tim
thay dugc a nhung nha tha khac. Xuan Dieu da chung minh dieu do qua trang tha
cua minh, ong khong nhung niu giu ma con cuon hut nguai khac vao tha cua ong
nhu mot kim nam cham. Tai sao? Do la vi nguai ta tim thay trong trang tha Xuan
Dieu co cai "khong gidng ai" do la sir rao rue cua tam hon, sir say me cuoc song
mot each cuong nhiet:
Trong the giai cua nghe thuat, mot thi si muon giu dugc buac chan cua
Vuan cuai bang budm hot bang chim
Dual nhdnh khong con mot chut dem
Nhung tieng tun ho bang dnh sang
(Lac quan)
Khong gian trong tha Xuan Dieu khong chi la yeu to cua tir nhien ma doi khi
no lai la tam trang cua nguai thi si. Ong da muon hinh anh cua tu nhien de the hien
Ca dai hung phuc tre trung them.
cam xuc cua minh. Khi vui thi khong gian tra nen vui tuai, xinh dep. Khi buon no
gian trong tha Xuan Dieu vai khong gian trong tha Huy Can thi hoan toan khac
biet. The giai khong gian trong tha Huy Can thuang gan lien vai nhirng noi nha
nhung, buon ba:
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
18
SVTH: Vo Thi Hieu
lai tra thanh mot khong gian am dam, vang ve. Ta thay, neu dem so sanh khong
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Dem mua ngdi nhd khong gian
Long run them lanh, noi han bao la.
Tay nuang nuac giot mai nha
Nghe trai nang nang, nghe ta buon buon.
Co the thay rang, khong gian trong tha Huy Can mang trang thai u sau, buon
ba con trong tha Xuan Dieu phan lan gan lien vai nhung mau sac vui tuai, rgn rang
cua cuoc song. Cung co luc nha tha triu nang vai nhirng noi niem rieng tu cua minh
nhung do chi la mot phan it cua mot hon tha yeu dai nhu ong.
Ta thay, khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac Cach mang thang
Tam 1945 hau het la khong gian cua sir vui tuai, am ap. Trong khong cua khu vuon,
cua dong song, cua dem trang... con la hinh anh cua nhirng chang trai, co gai dang
do yeu tao nen khong gian day nhirng thanh sac rao rue:
(Buon dem mua - Huy Can)
Giua vudn anh di tieng chim vui
Thieu nu nhin suang chdi mat trai.
Cung chang trai tre xa xdi ay
(Nu cuai xuan - Xuan Dieu)
Khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu con dugc ma ra tir the giai cua
tinh yeu va gan lien vai nhirng tam trang buon vui. Do la khong gian cua "Cdm
Thieu nu lam duyen, dieng mim cuai.
xuc" ciia buoi "Hen ho" cua trai tim "Yeu" va ca tam trang ciia mot nguai dang
"Tuang tu" roi lai "Than tha", "Sau"... Tuy nhien, dinh cao khong gian trong tha
nhung khoanh khac "suang ma" hay nhung "nu cuai xudn " nggt ngao:
Xuan Dieu la the giai ciia thien nhien vai nhung dem trang "huyen dieu", vai
Nhung thi sixua suot thdng nghien bau
Bung de ha, gap canh gi cung luyen
Ho Ngoc mot mua sen luon may chuyen
Suang mai mua thu giang ciea song ma
Nang cu mua vdng sa mat song tha
Tuyet bay mua dong trang bay tua bien
Roi xudn den, dau ca oanh mua yen
Cung dieu dang nhu the mot mua thu!
(Ma xua)
Xuan Dieu von la nguai yeu cuoc song, vi the khong gian trong tha ong cung
nggt ngao nhung thanh sac yeu thuang, tinh tu. Noi nhu Vu Nggc phan, "Khong
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
19
SVTH: Vo Thi Hieu
gian trong tha ong la binh chua muon sac huang ciia tuoi tre"[17, tr.34].
Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nhin chung, quan niem ve khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac
Cach mang thang Tam bat dau tu viec mieu ta nhung canh sic ciia khong gian tir
nhien gin gui vai cuoc sdng dai thuang dong thai qua do noi len tam tu tinh cam
ciia nha tha. Khong gian trong tha Xuan Dieu chua dung nhung cam xuc, khi thi
xuat hien vai khong gian "huyen dieu ", ciia buoi "hen ho " tinh tu, khi lai xuat hien
vai khong gian ciia buoi "chieu ", ciia "gia tan "hay khong gian trong budi "biet
ly". Ta thay, ngoai viec mieu ta khong gian tu nhien ciia khu vuon, con duang,
trang thi khong gian trong tha Xuan Dieu con la khong gian ciia tam trang. Tren nen
canh ciia khong gian tir nhien nha tha ket hap vai cam xuc tao nen khong gian tam
trang day nhung cung bac vui, buon, nha nhung, sau muon... Do chinh la sir doc
dao, rieng biet ve khong gian da am sic trong tha Xuan Dieu. Dong thai do cung la
thanh cong gop phan tao nen cai toi Xuan Dieu trong lang tha Viet Nam hien dai.
2.2. CAC DANG THlfC KHONG GIAN TRONG THO XUAN DIEU
Moi mot thai dai, con nguai co each nhin nhan ve cuoc song va thi giai khac
nhau. Trong van hoc Trung dai, con nguai hoa nhap vao vu tru nen khong gian gin
la khong gian vu tru. Trong tha ciia H6 Xuan Huong, Nguyen
vai con nguai
Khuyen, Tu Xuong, Tan Da... khong gian dugc gan ket tir ca the voi y thuc ca nhan.
Trong phong trao Tho moi, ta thay Xuan Dieu vua co sir kit n6i vai nen van hgc
truyen thong vua co sir sang tao rieng cho the giai nghe thuat cua minh. Khong gian
trong tha ong la nhirng khoang khong gan gui voi cuoc song nhu: khong gian vuon,
can phong, con duang, dong song, nang, suang. Dong thai ong con kit hop vai
nhung mach cam xuc vui, buon, nho nhung, sau vang... lam cho khong gian tra nen
2.2.1. Khong gian vircrn
Vuon la mot khong gian gan gui va quen thuoc voi cuoc song dai thuang. Ta
thay, trong tha Xuan Dieu, khong gian vuon dugc nhic den nhilu nhit, dac biet la
sinh dong va noi bat.
'vudn xudn ":
Sao budi dau xudn em di the!
(Nu cuoi xuan).
Noi ve khong gian trong vuon thi ta thay, vuon dugc hieu voi hai truong
nghia. "Vudn" vua la doi tugng tham my vua la phuang tien bieu dat tam trang.
Tuy nhien, "vuon " trong tha Xuan Dieu thien ve khu vuon ciia thien nhien voi day
dii nhung am thanh, sac mau cuoc song:
Canh hong ket nhirng nu cuai tuai.
Giua vudn anh di tieng chim vui.
(Nu cuai xuan)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
20 ~~
SVTH: Vo Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Trong tho ca Trung dai, "vuon " la noi con ngudi tim ve de song mot cuoc
song hoa hop voi thien nhien, an trdn mgi sir chudng tai gai mat ciia cuoc doi. Khac
vdi khu vudn Dia dang trong Liea thieng ciia Huy Can, vudn trong tho Xuan Dieu
day ap nhung hinh anh ciia hoa, la, cd, cay, chim, budm, nang, suang, trang....
Trang a do. Dat trai theu bdng la
Trai tren kia vdng ma sang nhu guang.
(Hoa dem)
Trong khong gian ciia khu vudn, Xuan Dieu da each tan len do nhung net
nghe thuat tu ngu lam cho khong gian tudng chung nhu ching cd gi xinh dep lai trd
nen huyen bi va day ma mdng. Khu vudn gid day da chim trong anh sang "vdng
ma" ciia trang tao nen nhirng buc tranh "theu bdng la ". That dieu ky khi hinh anh
do lai sang ngdi len trong tho ong nhu mot sir huyen bi tir ngdi but ciia Xuan Dieu.
Ngoai ra, trong khu vudn bao gid cung cd sir xuat hien hinh anh ciia nhan vat
tru tinh ma tam hon va cam xuc luon hda hop vdi khung canh thien nhien:
Day chum thuang nhd khdm yeu duang
Day nu ma mdng dai anh suang
Day la bdng khudng run truac gid
Day em, canh then lan canh thuang
(Dang)
Khu vudn trong tho Xuan Dieu trd nen duyen dang vdi chit tru tinh cua
canh
"chum thuang nhd", "nu ma mdng", "la bdng khudng", "canh then -
thuang". Ta thay, khong gian khu vudn dugc md ra lien tuc vdi diep tir "day", nhu
tinh yeu ciia nha tho dang nggt ngao dang trai tim cho "em ". Tinh yeu do cd chut
bang khuang, then thung ciia budi ban dau. Anh xin dang den cho em ca khu vudn
tinh yeu vdi day nhirng sac am ciia budi dau tien ngugng ngung, e then. Khu vudn
gid day khong con la doi tugng tham my nua ma no da trd thanh mot phuang tien
bieu dat tinh cam ciia chang trai doi vdi cd gai. Mot ldi td tinh day ngung ngiu va
dang yeu.
Diem noi bat va khac biet ciia Xuan Dieu vdi cac nha tho khac la viec ong da
van dung triet de yeu td thai gian lam noi bat len khong gian. Ta thiy trong tirng
thai khac, khong gian ciia khu vudn mang mot vdc dang va mau sac khac nhau. Neu
nhin khu vudn d thai diem ban ngay thi khong gian do trd nen long lanh va rue rd:
Anh sang dm triim nhirng ngon cao,
Cay vdng rung nang, la xdn xao.
Gid thamphaphat bay vd y
Dem dung canh mai sat nhdnh dao
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vo Thj Hieu
(Nu cudi xuan)
21 ~"~
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
'
Trong anh nang ciia budi ban mai, canh vat dugc hien ra nhu buc tranh biet
chuyen dong. Nang chen qua cac tan la tao nen mot ludng sang long lanh. Trong
thuc te, khi nang chieu qua ke la xuong nen dat se tao nen mot buc tranh mang mau
cua anh sang. Vua long lanh vua rue rd va roi gid se dua buc tranh thien nhien do
chuyen dong nhu mot su huyen bi ma tao hda da ban tang cho con ngudi. Ta thay,
Xuan Dieu da ve ra dugc nhung hinh anh do, hinh anh ciia sir hda hop giua thai
gian va khong gian:
Vdng tuai, thuac duac canh hai xda
ifng rang, phii dung nghieng mat hoa.
(Lac quan)
Chang nhung the, khi anh nang len cao, do khuc xa ciia anh sang mat trdi
vudn mua thu, ciia anh sang tran ngap khong gian:
con dugc Xuan Dieu ve ra vdi nhung hinh anh doc dao. Do la hinh anh ciia khu
Non nd suang moc quanh them dau
Nang nhd bdng khudng chieu la thi.
Hu vd bdng khdi tren dau hanh
Canh biec run run chdn y nhi.
(Thu)
De ve dugc buc tranh thien nhien bang tho, ngudi thi si phai cd kha nang
do, ong chang nhirng dem hinh anh thuc ciia cuoc song doi thudng vao trang tha
ciia minh ma con ggi len cho ngudi dgc mot khong gian trong sang, vui tuoi, am ap.
Trong buc tranh ciia khu vudn mua thu, ta thay nha tho da hinh tugng hda hinh anh
ciia nang, suang nhu mot cd gai xinh dep dang dung lam duyen trong khu vudn ciia
minh:
quan sat tinh te va mot tam hon yeu men thien nhien. Xuan Dieu da lam dugc dieu
Budc dep em vua ngu tai day
Chim hda riu rit, lieu vui vdy
Hay lam dang dieu xudn dm dp
Anh sang ban tie mot net tay
(Dang)
Trong khong gian ciia khu vudn khi cd su xuat hien nhan vat tru tinh "em"
thi ca khu vudn bung len vdi am thanh ciia tieng chim riu rit, lieu vui vay. Ta thay,
trong cac bai tha viet ve khong gian vudn ciia Xuan Dieu nhu: Day mua thu tai, Lac
quan, Dang, Nu cuai xudn, Trang, Buon trang, Nhi ho, Hoa dem.. thi tat ca hien len
vdi khong gian khu vudn tran ngap nhung sac mau, nhirng am thanh va huong vi
ciia cuoc song:
Vudn cuai bang budm, hot bang chim
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
22
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
_=___=_=__=^_=======^^
Dual nhdnh, khong con mot chut dem
Nhung tieng tung ho bdng dnh sdng
Ca dai hung phuc tre trung them.
(Lac quan)
Traixanh the! Hang cay tha biet may
Vuon non sao! Duang cd mdng bao nhieu.
(Xuan dau)
Dilm ndi bat trong viec mieu ta khong gian ciia Xuan Dieu chinh la viec ong
da nhan hda nhung hinh anh thuc ciia thien nhien thanh nhirng hinh anh biet chuyen
dong, vui, cudi, tung ho, ca... lam cho khong gian vudn trong tho ong trd thanh mot
thi gidi vui tuoi, nhdn nhip. Mot khong gian dep ma canh vat trong do dang chuyen
dong. Do la nhung hinh anh tao bao va tai tinh ma Xuan Dieu da ghi dau trong sir
thanh cong ciia minh. Ddi vdi nhirng nha tha khac nhu Huy Can, khong gian thudng
gan lien vdi ndi buon, menh mdng vi the no khai ggi sir xa vang ddi vdi ngudi dgc:
Bdng dung buon ba khong gian
May bay lung thap giang man dm u
Nai cao got lan trong mu
Rieng neo thudc nghin thu mai ve.
Ngoai nhirng yeu td tren, khong gian trong tho Xuan Dieu con la sir chuyen
biln ciia nhip dieu thdi gian. Qua tung khoanh khac, khong gian vi the cung thay
ddi theo. Nhirng hinh anh nhu: "chdi mat trai", "mot ludng dnh sdng", "dnh sdng
(Rung thu - Huy Can)
ca", "trai biec", "vdng tuai", "dam sac", "ma hay hay"... cung dugc Xuan Dieu
dua vao de mieu ta ve dep cua anh sang:
Anh sdng dm triim nhung ngon cao
(Nu cudi xuan)
Cay vdng rung nang, la xdn xa
Han mot loai hoa da rung canh
Trong vudn sac do rua mau xanh
Nhirng ludng run ray rung rinh la...
(Day mua thu toi)
De lam phong phii hon khong gian trong khu vudn, sau nhung hinh anh tuoi
sang, long lanh ciia thdi dilm ban ngay, gid day khong gian vudn trong tha Xuan
Dieu lai trd ve vdi canh dem. Khong gian vudn vao dem la hinh anh tuyet vdi ddi
vdi nhung ai yeu thien nhien. Xuan Dieu da khong bd quen khoang khong dep de
nay. Vao thdi diem ciia man dem, sir yen tinh ciia van vat lam cho khong gian khu
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
23
SVTH: Vo Thj Hieu
Ddi nhdnh kho gay xuang mdng manh.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
vudn trd nen thuan khiet va xinh dep hon. Neu ndi sir long lanh, rue rd ciia budi ban
mai la su vui tuoi thi vdi man dem, khu vudn ay cang trd nen lung linh, huyen ao
hon vdi anh sang ciia vang trang:
Trong vudn dem ay nhieu trang qua
(1-7-1
»
\
irang;
Sau nhung long lanh ciia anh sang ban ngay, vudn trd ve vdi khong gian ciia
dem. Khu vudn ay gid day da hda vao the gidi ciia anh trang. Sir ket hop ciia hai
hinh anh "Vudn" va "Trang" tao thanh mot khong gian ghep Vudn trang:
Anh sdng tudn day cdc loi di
Chen la luc, nhirng bup lai ma niea
Hap bdng trang day mieng nhd xinh xinh
Vigid im, vd dem cu lam thinh
Doan gidy phut cung lan khan, nghi da.
Trang a do. Dat vudn theu bdng la
Trai tren kia vdng ma, sdng nhu bdng
Ld Urn dim tren may ngon bdng bdng
Canh la la cha tay ai ddn day.
(Hoa dem)
Vudn di vao trang tha Xuan Dieu trd nen long lay, dang yeu. Sir ket hop
giua vudn va trang da mang den net dac sac trong tho Xuan Dieu. Day cung chinh
la sir thanh cong trong viec dem hinh anh quen thudc ciia cuoc sdng vao the gidi
nghe thuat. Tuy viet ve canh dem nhung khong gian trong tho ong khong thay sir
xuat hien hinh anh am u ciia man dem. Anh sang ciia trang du khong bang anh sang
ban ngay nhung Xuan Dieu da kha tinh te khi mieu ta khong gian Vudn trang bang
sir ket hop giua canh vat, am thanh va huang vi. Trong bai tho "Trang", "Nhi hd ",
ta thay khong gian ciia vudn hien len vdi sir huyen ao ciia anh trang va am thanh
ciia cuoc sdng:
Trong vudn dem ay nhieu trang qua
Anh sdng tudn day cdc loi di
Toi vdi nguai yeu qua nhe nhe...
Im Urn, khong dam ndi nang chi.
Bdng khudng chdn tiec giam len vdng
Toi sa duang trang tieng day vang
Nga ngdc hoa duyen con niip la
Vd lam sai la nhip trang dang.
(Trang)
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
24
SVTH: Vd Thi Hieu
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
_____=_,=
Khong gian Vudn trang trong tho Xuan Dieu cd su ket hop giua canh vat,
am thanh va huong vi. Khong gian vudn trong tho Xuan Dieu dat dugc gia tri nghe
thuat ddc dao, no khong chi dugc mieu ta tu nhieu khoanh khac thai gian khac nhau
ma con mang trong do nhieu y nghla ve cuoc sdng:
Trong vudn tham ngdt cua hon toi
6 day, khu vudn khong con la ddi tugng tham my nua ma no da trd thanh
phuong tien bilu dat. Do la khu vudn trong long ciia tac gia. Hinh anh khu vudn gid
day chi mang tinh udc le tugng trung cho mot tam hon dang dat dao tinh yeu.
Khi mieu ta khong gian vudn ve dem, yeu td dugc nhac den nhieu nhat do la
(Nguyen dang)
"gid ". Trong dem thanh vang, "gid vira la nhirng kenh truyen thdng giua vii tru
menh mdng vd ba ben, vira la sai day ndi lien bau trai - mat ddt"[22, tr.106].
Suang nuang theo trang ngieng lung trai,
(Nhi hd)
Tuang tu nang long len chai vai...
Trong khung xdm cua mua dong bang sat
Gid qua roi con luu lai tieng ngan
Cay ben duang trui la dung tan ngan
Vd giua vudn im, hoa run sa hai
(Tilng gid)
Neu so sanh khong gian vudn trong tha ciia Xuan Dieu vdi khong gian vudn
trong tha Huy Can thi ta thay: Khong gian vudn ciia Huy Can mac du dugc mieu ta
kha tinh te tuy nhien no chua di sau vao tung thai khac ciia thai gian:
Bao ndipha phdi, kho heo, rung rdi.
Mot budi trua khong biet a thdi nao
Nhu budi trua nhe nhe trong ca dao.
Cd cu gay, cd budm vdng nua chir
Ma ddi lira dung ben vudn tinh tu.
Trong tha Huy Can, khong gian vudn dugc nhac den vdi nhung hinh anh
hoang so mgc day nhung cay trinh nu. De rdi con ngudi sdng trong khong gian do
(Di giua duang tham)
"yeu", "ma mdng" va ngu de tiep tuc tim den nhirng giac ma:
Nang chia niea bai, chieu rdi...
Vudn hoang trinh nit xep ddi la rdu.
Sai buon con nhen giang mau
(Ngam ngui - Huy Can)
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
1?
"^ SVTH: Vd Thi Hieu
Em ai! Hay ngu... anh hau quat day
Khonggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Cung mot de tai nhung d moi nha tho cd each bay td cam xuc khac nhau.
Vudn trong tha Huy Can, cd net du duang, thoang buon con trong tho Xuan Dieu
no sinh dong va day ap mau sac ciia cuoc sdng.
Nhin chung, khdng gian khu vudn trong tha Xuan Dieu kha sinh dong va
tinh te. No cd sir ket hop giua mau sac ciia canh vat, huang vi va am thanh ciia cuoc
sdng lam cho khu vudn trd nen quyen ru va day sue sdng han. Bdi le, nha tho da
van dung yeu td thdi gian de ndi len khdng gian. Day la mot sir sang tao ddc dao
ciia cai toi Xuan Dieu. Ong da mang lai cho cudc sdng tho ca them nhung dieu khiic
tinh tu nggt ngao trong mot khdng gian vudn day chat tru tinh, lang man va sinh
dong.
2.2.2. Khong gian con duong
Sau nhirng khung canh day mau sac ciia khu vudn, Xuan Dieu lai tim den vdi
"con duang". Day cung la mot sir hda than vao khdng gian tran the. Gidng nhu
"vudn", "con duang" cung dugc hieu vdi hai truong nghla. Con duong vua la hinh
anh that ciia khdng gian cu the vira la hinh anh mang y nghla bieu tugng - duong
ddi. Con duong di vao trang tho Xuan Dieu tran ngap cam xuc ciia cai toi khat khao
giao cam vdi ddi. Con duong trong tho ong cdn gan lien vdi tinh yeu, ma ngudi ta
Trong thuc te, con duong cung cd luc dong vui tap nap ngudi qua lai, cd luc
lai thua thdt vang ve. Khdng gian con duong trong tho Xuan Dieu cung trd day
nhirng cam xuc yeu thuang, buon vui, gian hem... Khi tam trang phan khdi vui tuai
thi con duang trd thanh khdng gian vui vay:
cdn ggi do la duong tinh.
Mot ludng dnh sdng xd qua mat
(Tinh qua)
Tham cd duang di rue cd dai.
San kho xudn quen cd tiii khdng tien
(Dem thu nhat)
Den khi tam trang buon, cd don thi con duong trd nen vang ve:
Gidy khdng khdi cu ren vang mat dat.
Canh thua thdt chi mot con duang vang.
(He)
Trong budc duong ciia cudc sdng, moi budc chan di la mot lan vuon toi. Den
nhirng vung dat la, tiep xuc vdi nhirng con ngudi la. Rdi ta lai tim thay nhau trong
vdng quay ciia trai dat. Trong sir tap nap ngugc xudi do, cd khi ta gap va lam quen
vdi nhung ngudi xa la, cd khi ta lai tim thay ban be, nhirng tri am tri ky ciia minh:
Nhirng budc song song xeo dam truang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
26
SVTH: Vd Thi Hilu
Ddi hon tuai dam ngdt hoa huang
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
_ ^__ ^____ ^___=
(cid:127)— ^— " • ^— ^ - ^ ^ ^— ^ ^— ^ ^ ^—— ^ ^ ^—»
(cid:127) (cid:127) 7/p
(Tinh trai)
Con duong khdng chi la hinh anh ciia khdng gian cu the ma no cdn la con
duong trong cudc ddi ciia mdi ngudi. Neu mot budc chan tren con duong thuc la sir
vuon toi mot chan trdi mdi thi mot ngay sdng tren ddi, hoat dong tich cue ciing la
mot sir tiln tdi con duong ddi ciia mot ca nhan. Xuan Dieu da gan chathinh anh con
duong ciia thuc tai vdi duong ddi ciia con ngudi. No tuy la hai con duong khac
nhau nhung ca hai cung cd nhung diem chung, Xuan Dieu da mang den cho chiing
ta nhirng mim y thuc ve cudc ddi ciia mdi con ngudi. Con duong do se dong vui,
tip nap hay budn ba, vang ve, la tuy thudc vao ca nhan minh. Xuan Dieu da tung
ndi:
TVg/ze /za/ aw zirc/z g/wa gid suang.
Lam sao sdng duac ma khdngyeu.
(Bai tho tudi nhd)
Diing vay, Xuan Dieu da yeu va luon yeu trong suot cudc ddi cung nhu suot
nhung sang tac cua ong. Chinh vi the, tha ong luc nao cung tran ngap nhirng thanh
sac ciia tinh yeu. Du la mieu ta thien nhien hay cam xuc ca nhan thi trang tho van cd
hinh anh cua nhan vat tru tinh. Va gid day, con duong khi di vao tho, no lai trd nen
Khdng nhd khdng thuang mot ke nao!
mo mdng va chua day tam trang ciia thi nhan:
Cudc dai ciing diu hiu nhu dam khach
(Chi d long ta)
Trong tinh yeu Xuan Dieu la ngudi "Cho rat nhieu nhung nhdn chang cd
Ma tinhyeu nhu quan tro ben duang.
bao nhieu ". Vi vay, tudng da tim thay dugc nhieu niem vui trong tinh yeu khi cudc
ddi "diu hiu nhu dam khach". Nhung con dudng tinh yeu - con duong den noi trai
tim cung ching han gi con dudng den vdi cudc ddi. Do la sir hung ho
Ta thiy, hai cau tho nhu mot sir hdi hot tren dudng di tdi trai tim. Tinh yeu
gid day nhu mot quan trg ben dudng, khdng vinh cuu. Mot tam trang chan truong
cho trai tim luon dap nhip yeu duang. Sir that vgng lai tran ve vdi nhung ndi cd
don, choi vai, lac long nai nga ba dudng:
Nhd nhung ve dung nga ba
(Nga ba dudng)
Dgc nhung cau tha tren ta thay, Xuan Dieu da mang den cho chiing ta nhung
cam xuc tu vui tuai, nhdn nhip den tram lang, yen tinh nai con dudng. Chang
nhung the, trong khdng gian ciia con dudng do lai chua dung trang thai yeu thuang,
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
27
SVTH: Vd Thi Hilu
Budn thuang chia nao don xa dam ddi
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
nhd nhung, budn ba ciia thi nhan. Tat ca hda vao nhau tao nen mot khdng gian day
Cam xuc trong tho dudng nhu cdn tudn chay theo tung an y ciia tam trang.
dii nhirng cam xuc, hinh anh ciia con dudng.
khdng gian do, con dudng mang hinh anh ciia tudi tre nang dong va nhdn nhip. Do
Hau nhu nhirng hinh anh con dudng ndi tren la khdng gian d chon thi thanh. Trong
la cudc sdng hda nhap vdi the gidi xung quanh, vdi sir bon ba ciia ddi sdng do thi.
ngoi, tim ve vdi khdng gian yen tinh de thu gian, de dugc trai minh ra vdi cam xuc,
Con dudng dai di hoai ciing se den luc chun chan mdi goi. Cung phai cd luc nghi
lang nghe long minh sau nhirng ngay thang nao nhiet d thi thanh. Gid day, con
dudng trong tha Xuan Dieu lai xuat hien vdi canh ciia lang que thanh vang:
Con chim nam truac bay rdi
Canh cay lang le rai ddi bdng chieu.
... Duang di khdng biet nai dau
Co xudi nuang doi budc ngoai vien vdng.
(Nga ba)
Khdng gian ciia con dudng phd phuang khac han so vdi lang que. Con
dudng thi thanh cho ngudi ta cam giac ciia sir hoi ha, dong due. Cdn con dudng d
the con dudng chon thi thanh la con dudng ciia tudi tre, nang dong cdn con dudng
chon thdn que la con dudng khi ngudi da gia mudn tim ve vdi cudc sdng yen binh,
tinh lang. Ta thay thinh thoang trong tho Xuan Dieu ciing xuat hien hinh anh ciia
cac cd thdn nu e ap, diu dang:
lang que, thanh binh va yen tinh. Tir hai yeu td do ta so sanh vdi con dudng ddi. Cd
Tua cua bang tre nhin en lieng
Nhung nang thdn nu dung tha ngdy
(Budi chieu)
thanh thi. Khdng gian trd nen tram lang, the hien mot each nhin tinh te, nhay cam
Khi viet ve lang que, tha Xuan Dieu khdng cdn sir tap nap, rdn rang nhu d
ciia ong. Xuan Dieu la ngudi cd mot tam hdn nong nan, tha thiet vdi cudc ddi
yen binh noi day.
Khac vdi con "duang tham " trong Lua thieng ciia Huy Can, khdng gian con
dudng trong tha Xuan Dieu thien ve thi thanh. Tuy nhien ta van thay thap thoang
nhung khi viet ve cudc sdng lang que dng cung the hien dugc nhung khoanh khac
hinh anh ciia nhung con dudng que khi nha tho thay minh cd don, budn ba:
Canh thua thdt chi mot con duang vang.
(He)
Nhung dem dong dat budc a tren duang.
(Yeu men)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
28
SVTH: Vd Thi Hieu
Con dudng ay trd thanh bieu tugng ciia su hoang vang, trong trai:
Khong gian va thdigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Khach lit hanh met mdi ndi duang xa.
(Truyen cai thu)
Noi bat nhat trong tho Xuan Dieu khi viet ve khdng gian con dudng la hai
cau tha:
Con duang nhd nhd gid xieu xieu
(Tha duyen)
Mot con dudng xinh xan duyen dang vdi nhirng dudng net tinh tu. Hinh anh
ciia "con duang", "gid", "canh hoang", "nang" hda vao nhau tao thanh hai cap
ddi song song lam cho canh vat trd nen hiru tinh. Con dudng gid day khdng cdn la
con dudng don thuan trong thuc te ma nd cdn biet lam duyen vdi gid. Diing vdi con
ngudi da tinh, lang man Xuan Dieu. Noi nai deu chua dung tinh yeu. Con dudng
trong tho Xuan Dieu cdn chd nhirng mdi tinh mdi chdm nd, nhirng yeu thuang
nhung nhd. De rdi nhirng luc gap mat tran ngap niem vui, hanh phuc. Rdi lai day
luu luyen khi phai chia ly:
La la canh hoang nang trd chieu.
Budi ay long ta nghe y ban
(Tho duyen)
Lan dau rung dong ndi thuang yeu
Long ciing quay vai theo bdnhxe
Chd nguai yeu dieu do sau che
(Gap go)
Khi nhieng em gap ga giua duang qua
Ngieng mat lai de trao cuai ba nga.
(Xuan khdng mua)
Thien ha ve dau? Sao vdi di
Bao gia gap niea? Cd tinh chi?
Long tdi theo budc nguai qua ay
(Tinh qua)
Nhin chung, qua nhung sang tac ciia Xuan Dieu trudc Cach mang ta thay
khdng gian con dudng trong tha ong la khdng gian tuang giao hai hda vdi tung
dong chuyln ciia thdi gian. Con dudng vui tuoi khi gap go, con dudng luu luyen,
budn khi xa each. Viec thi hien khdng gian con dudng tao net rieng trong tho Xuan
Dieu, dilu do thi hien phong each sang tao ciia nha tha. Cd khi do la con dudng
thuc tl, con dudng tinh yeu, dudng di. Nhung du la con dudng nao thi trong tha dng
cung rit phong phii va da dang d mdi bai, mdi cau tho. Cach dien dat khac nhau ciia
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
29
SVTH: Vd Thj Hilu
Cho den horn nay van chang ve.
Khonggian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu trudc Cdch mang thdng Tdm
1945
mdi con dudng nhung nd deu la nhung hinh anh ddc dao va day sue sang tao ciia
nha tho.
Du yeu say dam, khao khat den manh liet nhung nha tho ay ciing nhu bao
nhieu ngudi khac. Ciing cd nhung cung bac budn vui, rao rue yeu thuang chan hda
vdi the gidi xung quanh, cung cd luc cd dan tir tim ve vdi chinh minh. Do la nhirng
khoanh khac ciia khdng gian ca nhan, khdng gian chat hep ciia can phong, sir trong
vang ciia ngdi nha:
2.2.3 Khong gian trong nha- can phong
Biea nay lanh mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hai! Anh nhd em
(Tuong tu chieu)
Trong can phong mot minh cd don, anh lai nhd ve em. Do la luc khi cai tdi
tru tinh da lang xuong mach cam xiic vui tuai. Gid day, nai can phong lanh, ngudi
thi si trd ve vdi the gidi chi cd minh anh. De rdi, dng lai thay trong long su trong
vang nhd nhung mot bdng hinh. Ldi tam sir ay cdn dugc dien ra trong can nha trong
vang ciia dng:
Anh cd nhd, cd cua
Nhung khdng va khdng con
Sa cdi bep khdng lira
(Khung ciia so)
Ta thay .khdng gian trong "canphong" va "trong nhd " hien len nhu mot sir
ngan each nha tha vdi the gidi xung quanh. Trong bai Tuang tu chieu, can phong
dugc md ra bang the gidi ciia tam hon vdi nhirng cam xuc budn nhd ciia nhan vat
tru tinh. Trong khdng gian dong khung ay, con ngudi trd ve sdng vdi thi gidi ndi
tam. Duong nhu ndi cd don dang giang kin can phong va tach con ngudi khdi thi
gidi xung quanh:
So cai ciia khdng den.
May theo chim ve day nui xa xanh
Timg doan lap nhip nhdng vd lang le...
De rdi:
Anh mot minh, nghe tat cd budi chieu
(Tuong tu chieu)
Can phong vdn d! la nhd hep. Nhung ta thay d day, trong can phong be nhd
ay, con ngudi lai trd nen trong trai, cd don. Cd phai chang sir cd don cung cue da
thu hep nha tho lai. Trong khoang khdng budn ba ay, con ngudi trd ve vdi the gidi
ndi tam, gam nham lai qua khu ciia minh. Anh mot minh ngdi lai trong can phong
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
30
SVTH: Vd Thi Hilu
Vao chdm chdm a trong hon hiu quanh
'
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
de nhd ve nhung ky uc da xa ma thay long minh hiu quanh. Sir trong vang cd don
gid day phu day ca trai tim anh.
vat tru tinh roi vao trang thai cd don, sau mudn. Khdng gian nai do la sir lanh leo, tu
tung da giam ham con ngudi, mac cho con ngudi luon mudn thoat ra:
Trong bai Rieng tay, ndi dau chia biet giua ke d ngudi di da lam cho nhan
Trdi mua gid horn nay ta dong cua
Nam rieng toy trong ndi nhd ngan dai
Goi dm tham nang da toe budng rai
(Rieng tay)
Du la can phong ay dugc md cua de thdng ra hoang hon nhu trong Tuang tu
Chan im lang phu triim vai rit ruai.
chieu hay khep kin lai trong Rieng toy thi khdng gian trong can phong van hien len
mot tam trang cd don, le loi. De rdi can phong ay nong len nhung gian hon, say sua
au yem:
Cd mot ban em ngdi xa anh qua,
Anh bao em ngdi xich lai gdn han
Em xich gdn han mot chut: anh han.
... Hay sat ddi dau! Hay ke ddi nguc!
Hay trdn nhau ddi mdi tdc ngan ddi
Nhirng canh tay! hay quan riet ddi vai!
(Xa each)
Tu trong vang, le loi den nong nan, au yem. Khdng gian can phong ciing dii
nhung sac am. Vua lanh leo vua am ap, nong buc. Dieu do cho chiing ta thay rang,
khdng gian trong tha Xuan Dieu trude Cach mang dudng nhu cd sir mau thuan giua
do am nong va kich thuc ciia khdng gian. Mot ben la khdng gian tran the menh
mdng nhung lai am ap, mot ben la khdng gian ca nhan (can phong, nha) lai lanh leo.
O bai Xa cdch, ta thay hai nhan vat tru tinh xuat hien trong khdng gian ciia
mot can phong. Nd nhd be duong nhien la am ciing nhung con ngudi van thay lanh
leo. Va cu the "em hay xich lai gdn han... ". Hay d trong bai Lai ky nu, con ngudi
van thay "gid bang tran moi neo " trong can phong ciia minh:
Em sa lam. Gid bang trdn moi neo
Trai day trang la lanh leo suot xuong da.
(Ldi ky nu)
Nhin chung nhirng tac pham ciia Xuan Dieu trude 1945, ta thay tinh yeu la
gidi do, the gidi cd anh va em. Khi tinh yeu trd ve vdi ca nhan thi do la luc con
ngudi thay minh cd dan, le loi va theo sau la ndi nhd nhung sau mudn. Khdng gian
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
31
SVTH: Vd Thi Hilu
khuynh hudng chii dao trong sang tac ciia dng. Khdng gian ciing dugc md ra tu the
Khdng gian va thdi gian nghe thuattrong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
trong can phong, trong nha la noi de nha tho trd ve vdi cudc sdng ciia ca nhan. Dd
la khdng gian ciia tam trang, ciia nhirng cam xuc cd don, le loi. Cung nhu trong sir
phat trien ciia Tho Mdi, con ngudi ludn tim ve vdi cai tdi ciia minh, sdng cho ca
nhan va lam tho de ndi len ndi long ciia minh. Dieu nay khdng gi la khac biet ma nd
chi khac biet d each the hien cai tdi d tung bai tho trong tung trang tho ciia minh.
Khac vdi khdng gian cd don, nhd nhung trong Lira thieng ciia Huy Can, sir
luyen luu nai Ben sdng dua khach ciia The Lu, su bang khuang thdi dai trong Tong
2.2.4. Khong gian dong song
biet hanh ciia Tham Tam. Khdng gian ddng sdng trong tho Xuan Dieu chi la mot
ddng sdng chd nhung tam tu:
Da nghe ret mudt ludn trong gid
Da vdng nguai sang nhirng chuyen do.
(Day mua thu tdi)
Day la khdng gian vang ve cua ddng sdng da khdng cdn ngudi ngudi qua lai.
Mot khdng gian thuc ciia tu nhien. Nhung ta thay, ddng sdng do cdn la tam trang
ciia mot ngudi dang cd don. Ddng sdng xua kia tap nap ngudi qua lai nhung gid day
trd nen vang ve "da vdng nguai sang nhirng chuyen do ". Mot ndi cd don giang kin
ca khdng gian khi con ngudi nghe dugc ndi "ret mudt ludn trong gid ". Khdng gian
Xuan Dieu dudng nhu den day da ngung tu lai, khdng cdn la sir vui tuoi tap nap nua
ma gid nd trd nen tram lang, u tu va sau mudn.
tu nhien ciia ddng sdng gid day da chd day tam trang ciia thi nhan. Cam xiic ciia
Nhieu ngudi nhan xet bai tha Trang giang cua Huy Can la mot bai tha ve
khdng gian, chua day khdng gian:
Sdng gan trang giang budn diep diep
Con thuyen xudi mdi nude song song
Thuyen ve nude lai, sau tram nga
(Trang giang - Huy Can)
Cui mot canh kho lac may ddng
Viec dua vao bai tho nhung yeu td nhu: cay cui, cdn nhd lo tho, beo dat... de
khdng gian ddng sdng trong tho dng khdng rong ldn, menh mdng nhu trong tho
Huy Can ma nd lai la mot ddng sdng mang nang nhirng tam tu, sau mudn.
ndi len sir rong ldn ciia ddng sdng. Do la thanh cong ciia Huy Can. Cdn Xuan Dieu,
Budn a sdng xanh nghe da lai
Ma ho trong mot tieng chim qua.
(Thu)
Ddng sdng dudng nhu gan lien vdi ndi nhd nhung, budn ba. Nd la nai de
dien ra sir chia ly, la nai de ngudi d lai trong theo ngudi da rdi xa tit chan trdi.
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
32
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Trong khdng gian do, con ngudi mudng tuong lai khi nghe mdt tieng chim keu
tuong rang ngudi xua quay trd lai. Khdng gian ddng sdng lai trd nen nhudm mau ly
biet khi: "Khdp sdng nui vdn than thdm tien biet". De rdi nhirng nhd thuang gom
lai thanh nhung sir xa vang, hd hung nhau.
Ciing xa nhau nhu nhung ba xa cdch
(Ben ay ben nay)
Khdng cd thuyen qua, khdng canh bay
Ddng sdng ddi khi lai trd thanh vach ngan giua hai bd: "ben nhd", "ben
thuang". Tuy nhien trong bai tho nay ta thay, sir ngan each do khdng han la khoang
each cua ddng sdng. Nd cdn la sir ngan each noi hai con tim ma Xuan Dieu da
muon hinh anh ciia ddng sdng de ndi len khoang each vd hinh ay. Cd the thay rang,
nhirng khoang khdng cu the ciia khdng gian thuc da dugc Xuan Dieu dua vao trang
tho ciia minh nhu mdt sir hda than cho tam tu tinh cam. Dd la dac diem ndi bat
Ngoai nhirng dieu ndi tren, khdng gian ddng sdng cdn la noi de nhirng ngudi
trong each sang tao khdng gian nghe thuat ciia dng.
yeu nhau the hen tram nam, hay la noi chd dgi nhau:
Ngudi giai nhdn ben dai dudi cay gid
Tinh du khach thuyen qua khdng budc chat.
(Ldi ky nu)
di khdng trd lai. Vi the ngudi ky nu nay da vi tinh cam ciia nhung vi khach nhu con
Ta thay, trong quan niem cua Xuan Dieu, thai gian nhu ddng nude trdi - mdt
thuyen trdi tren ddng nude, chi mdt lan ghe qua rdi mai mai khdng gap lai. Ngudi
giai nhan ay ngdi tren ben sdng chd dgi nhung tinh ngudi du khach hd hung nhu
con thuyen chi cap tam ben. Khdng gian ddng sdng trong tho ciia Xuan Dieu la noi
chua day ndi cd don, sau mudn ciia con ngudi. Hinh anh ciia ddng sdng liic nao
cung la nhirng ndi niem tam sir budn ba, cd don.
Nhin chung, khdng gian ddng sdng trong tho Xuan Dieu vua mang hinh anh
thuc ciia ddng sdng vua chd nhirng tam tu tinh cam ciia nha tho. Dd la mdt khdng
gian khi nang tnu trong cd don, khi budn ba trong xa vang, chd dgi. Cd le, ddng
khdng nay de ndi len tam trang ciia minh. Nd nhu sir trd ve ciia mdt tam hon ludn
yeu ddi yeu cudc sdng nhu dng. Khi vui tuoi thi tim den nhung khdng gian nhdn
nhip ciia con dudng, xinh tuai, sdi ddng ciia khu vudn, nhung khi budn dng lai trd
ve vdi the gidi ca nhan, chim minh vdi cam xiic ciia ddng sdng. Mac du la mdt
sdng thudng mang den sir chia ly, ngan each nen Xuan Dieu da mugn khoang
doc dao trong tho Xuan Dieu. Va day cung la yeu td tao nen cung bac cam xiic ciia
dng.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
33
SVTH: Vd Thi Hilu
khoang khdng budn nhung nd ciing la mdt dang thuc tieu bieu gop phan lam nen sir
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
2.2.5. Khong gian nang
Nham lam tang them sir bieu dat trong tam trang, Xuan Dieu da tao them
mdt khdng gian tam trang nua. Dd la Khdng gian nang. Xuan Dieu la ngudi the
hien tai tinh nhung giac quan vao tho, vi the ma cai khdng hinh anh nhu nang ciing
thu ton tai cd hinh thu va kich thuc. Ong cho do nhu mdt kieu tuong tu. Va tu do,
chd day cam xiic qua ngdi but ciia dng. Xuan Dieu da vi nang nhu mdt su vat thuc
tuy theo mat dd cam xiic ma "nang vdng" hay "nang nhat", rdi cd cd "nang roi",
"ndngxdn xao", "nang dao", "nang tra chieu", "nang cu", "nang mdi", "nang
Cd le khdng so sanh dugc vdi "Nang xuong trai len sau chdt vdt" ciia Huy
Can, khdng gian nang trong tho Xuan Dieu chi don gian nhe nhang lan tda ra knap
noi:
nhd ", "nang chdi", "nang nga ", "nang chay "...
Nd chiem hon ta bdng nang nhat
(Vi sao)
Bang may nhe nhe gid hiu hiu.
xuat hien nhirng tu mieu ta mdi la. "Nang nhat", mdt each mieu ta hinh anh ciia
nang that la lung. Cd the hieu rang: "nang nhat" la anh nang da chuyen ve chieu
Xuan Dieu la ngudi rat tinh te trong viec su dung tir ngu, vi the tho dng ludn
khdng cdn du mau sac "nang vdng", "nang chay" ciia budi sang hay budi trua.
tham sau vao tam hdn. Tuy nhien, ngoai khdng gian mat me, am ap do ta cdn thay
Nhung nd ciing dii do am de mdt ludng gid nhe thdi vao lam mat tu ngoai co the
chinh phuc trai tim yeu. "Nang nhat" neu dugc hieu theo each nay thi nd trd thanh
mdt sir nhgt nhat, hd hung trong tinh yeu.
Ngoai ra khdng gian nang trong tha Xuan Dieu cdn la cam xiic ciia tinh yeu
vdi mdt ndi budn vd cd:
chua trong do mdt tam trang ciia ngudi dang yeu, dang budc vao con dudng tinh de
Horn nay trdi nhe len cao
Tdi budn khdng hieu vi sao tdi budn.
(Chilu)
Mdt li do dugc neu ra ky oac. Chinh nha tho cung khdng hieu vi sao nhung
ta thay dudng nhu cd mdt tac nhan nao do da dua tam trang ciia dng chim trong ndi
budn de rdi nd trd thanh ndi budn vd cd. Cd phai chang la nang:
Budi chieu di lang a chan may
Hoa tim tren sdng thoang dieu gay
(Budi chieu)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
34
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nhieu khi nang lai la nguyen nhan dan den nhirng ndi budn vd cd trong tho
Xuan Dieu. Chang nhirng the, khdng gian trong tho Xuan Dieu cdn ndng len khi
nhung hinh anh ciia mua he renh vang:
Mua ha chay a dudi trai dot trang
Nang hong nung, may bac chay ngan nga
... Cho canh hoa, cho con budm ngu nga
Mudn di chit a trong long nang do.
(He)
Khdng gian nang gid lai la sir bung chay len vdi "nang dot", "nang do ".
Nang la mdt dang thuc khdng gian khdng hinh thu nhung khi vao tho Xuan Dieu nd
lai mang mau sac ddc dao. Khi thi "nang nhat", "nangxanh " khi lai la "nang dot",
"ndng do ", dieu do cho thay rang khdng gian nang trong tha Xuan Dieu cung da
mau sac. Vdi dng , nang cung trd nen long lay va rue rd mang day mau sac theo
tung khoanh khac ciia thdi gian. Vao mua ha, "nang" trd thanh mdt khdng gian
ndng nuc, do lira vdi "nang do ". That kha phong phii va da dang trong khdng gian
nang, cd le chi cd Xuan Dieu mdi tao nen nhirng mau sac diu ky ciia nang nhu vay:
(Xuan khdng mua)
Mdt it nang, vdi ba suang mdng tham
"Mdt it nang",each mieu ta la lung. Nang thi lam sao biet dugc the nao la
mdt it nhung Xuan Dieu da mang mdt it nang do vao tho dng de ngudi ta nghT rang:
khdng gian nang gid day chi mdi bat dau vdi mdt chut nang ciia budi sdm mai khi
"vai ba suang mdng tham".Chang nhirng the, khdng gian nang trong tho Xuan
Dieu cdn mang nhung tam trang. Dd la nhirng xao ddng ciia trai tim yeu, ciia nhung
Ngoai viec mieu ta khdng gian nang qua cac mach thdi gian cung vdi mau
sac ciia chiing, khdng gian nang trong tho Xuan Dieu cdn chua day tam trang ciia
tinh yeu. Do la tam trang ciia trai tim dang chd dgi mdt tinh yeu den:
cung bac cam xiic tru tinh.
Tieng nhd md cua tuang tu nang
(Ngin ngo)
Rdi mat trdi cao. Nang chay trdn
(Gid tan)
The hien mdt tinh cam dang dang len ciing sir rue rd ciia nang. Chang nhung
the, nang trong tha Xuan Dieu cdn ndi bat len khdng gian ciia budi chieu vdi:
La la canh hoang ndng tra chieu.
(Tho duyen)
Nhin chung, khdng gian ning trong tho Xuan Dieu la nhung khdng gian khi
ngap day anh sang ciia nang, khi lai thua thdt, mdng manh. Tuy nhien, do lai la mdt
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
35
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
su sang tao tinh tl trong each thi hien khdng gian nghe thuat nang ciia Xuan Dieu.
Ben canh do, khdng gian ning trong tho Xuan Dieu cdn trai dai tu trong ndi tam ra
thi gidi ngoai canh. Ta thiy ring: qua khdng gian nang nha tho cdn gui gam nhirng
trang thai tinh vi va phuc tap ciia the gidi ndi tam. Ddng thai da tao mdt sir hai hda
giua tam hon va ngoai canh. Dilu nay gop phan lam nen net rieng biet va ddc dao
vl khdng gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu.
2.2.6. Khong gian trong strong
Cung nhu "ndng", "suang" la mdt dang khdng gian khdng cd hinh dang cu
thi. Nd cung chinh la thi gidi ndi tam ciia nha tha. Suang trong tha Xuan Dieu la
sir dung hda giua mua va ning. Mac du khdng dugc mieu ta bang nhirng hinh anh
sinh ddng, tuai tin. Nhung qua khdng gian suong, nha tho gui vao do trang thai vui
budn cua minh.
Suang nuang theo trang ngieng lung trai
Tuang tu ndng long len chai vai..
(Nhi hd)
Suang trinh rai kinh tu ngudnyeu thuang
(Chilu)
Chung tdi ngdi, vayphii bai trang thdu
Suang bam hon, gid can mat budn rdu.
Chinh vi suong mang hoi lanh va nd xuat hien vao dem nen khdng gian ciia
suong ciing lanh lung, budn ba. Nlu trong tinh yeu, mdt trai tim hung hd ngudi ta
lai ggi do la "trdi tim banggid " thi d day, Xuan Dieu da mang hoi lanh ciia suong
vao tinh cam vdi mdt trang thai cd don, lanh leo ciia mdt tam trang dang trong luc
chia tay, hay trong mdt budi chieu budn ba cd don.Tuy nhien, khdng gian suang
trong tha Xuan Dieu cung cd luc bay bdng, ma mdng:
(Biet ly em ai)
Suang bac lam thinh, khuya nin tha
(Nguyet cam)
Gid no md bay len nguyet kia
Them dem suang lanh xuong dam dia
(Budn trang)
Sam nay suang xe xich cd chan trai
(Giuc gia)
Mdt lin nua cai ddc dao trong tha Xuan Dieu lai xuat hien. Do la cai khdng
hinh thu bilt van ddng nhu dang triit tung mach sdng ra ben ngoai. "Suang" cung
bilt lam thinh, ciing bilt mang hai lanh chay xudng dam dai, rdi suong lai di
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
36
SVTH: Vd Thi Hieu
ciing mang nhirng ndi niem vuong van, sau mudn trong tam hdn ngudi thi si.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
=_====^===^=======^
chuyen "suang xe xich cd chdn trai". Ta thay rang, trong khdng gian ciia "suang "
Suang lan dan, cdn biet ngo nao day?
Chieu tu be, khdngphd ndi trung vay.
(Khi chieu giang ludi)
Hd Ngoc mot mua sen ludn may chuyen
(Ma xua)
Dudng nhu mang suong dang tu tir chuyen ddng, lan dan ra cac ngo nhung
ngudi thi si ay khdng biet lam the nao de tranh khdi ndi lanh leo ciia nd. Mdt su trdn
Suang mdi mua thu giang ciea song ma.
hdn thi lai mudn chay chdn ndi budn do, nhung lam sao day khi do la mdt "chieu tie
tranh con lanh, cung gidng nhu trong long ngudi khi ndi budn tran ngap trong tam
be " khdng the nao tranh dugc.
Dac sac nhat trong viec mieu ta khdng gian suong, do chinh la bai tho
"Suang ma". Xuan Dieu da true tiep mieu ta ve suong vdi nhung hinh anh ciia
thien nhien. Ddng thai qua do, nha tha da van dung thuc trang ciia thien nhien de
ndi len cai md mit ciia cudc ddi.
Suang lan ma cay gdn ciing nhu xa
Suang dang bay ngdy dung ciing nhu td
... Nhirng sao cu chua sdng bung tra lai
Nhirng dem trang di mai biet ngirng dau?
Suang lan ma vd hdn tdi nghe dau.
(Suong md)
Trong bai tha "Suan md" ta thay, Xuan Dieu da mang den cho khdng gian
nghe thuat mdt the gidi mdi vdi mang suang giang day cac ngo ngach. De rdi tir do,
con ngudi lai cd dac trong ndi lanh leo ciia suong. Khdng gian ciia suong cdn chua
Tu nhung van de tren ta thay rang: trong khdng gian ciia dudng nhu Xuan
dieu mudn mugn yeu td ciia thien nhien, cua "suang" de ndi len tam trang ciing
day sir cd don, sir budn ba ciia con ngudi.
lanh leo ma cdn ndi len be sau tam trang ciia con ngudi va ciia cudc ddi. Day cung
la mdt trong nhirng dang thuc khdng gian dac biet trong tho Xuan Dieu giai doan
trude Cach mang.
Ngoai cac khdng gian ciia "vudn", "con duang", "can phong", "nhd",
nhu tam sir ciia mdt nha thi si. Nd khdng chi bieu dat y nghia ciia mdt khdng gian
"ndng", "suang", "ddng sdng", trong tha Xuan Dieu cdn cd khdng gian ciia
"May", "nude", "thuyen". Tuy khdng dugc nhac den nhieu va ciing khdng gay
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
37
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdnggian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
dugc sir ndi bat nhung ba khoang khdng "may", "nude " vd "thuyen " cung day ve
ma mdng nhu cai vdn cd ciia nd.
- May vdn tang khdng chim bay di..
- Tdi nhu chiec thuyen khdng ben do...
- Chiec thuyen long nude day phai trdi theo..
viec dng da van dung tinh te cam xiic ciia minh de mieu ta thien nhien. Nhirng
khoang khdng tudng chung nhu rat muc ddi thudng nhu con dudng, can phong,
Sir thanh cong ve khdng gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu do chinh la
trd thanh nhirng khoang khdng gian huu tinh. Chang nhung the, trong khdng gian
ddng sdng... Nd ton tai xung quanh con ngudi va rdi khi di vao trang tha dng nd lai
hop giua thien nhien va con ngudi.
do, con ngudi ton tai vdi day dii nhung cung bac cam xiic. Dd la the gidi ciia sir hda
Ndi tdm lai, khdng gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude Cach mang thang
Tam 1945 la mdt the gidi day dii nhung mau sac, am thanh, huang vi ciia cudc
sdng. Khdng gian tron tha dng la mdt khdng gian vdi nhirng hinh anh quen thudc
ciia cudc sdng ddi thudng. Nd dugc nha tho mieu ta qua cac giac quan va ngdn ngu
nhip cung vdi hinh anh va huong vi cudc sdng ndng nan tha thiet ciia con ngudi
ludn khat khao yeu ddi nhu Xuan Dieu. Ben canh do, ngoai viec ndi ve khdng gian
ddc dao tao nen mdt khdng gian nghe thuat day ap nhung am thanh vui tuoi, nhdn
vdi hinh anh thuc ciia cudc sdng thi khdng gian trong Xuan Dieu ciing chua day
Xuan Dieu ciing la mdt dac diem ndi bat, dieu do chang nhirng lam sang ngdi tren
mau sac va cung bac tinh cam ciia dng. Tu do cd the thay, khdng gian trong tha
hon.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
38
SVTH: Vd Thi Hieu
trang tho dng ma cdn la lam cho the gidi tho ca Viet Nam them phan phong phii
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Chirotig 3
THOfl GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
*
3.1 KHAl NIEM VE THOI GIAN VA THOI GIAN NGHE THUAT
3.1.1 Khai niem ve thdi gian
Thdi gian la mdt khai niem truu tugng khd hieu, da cd rat nhieu nha khoa
hgc, nha tu tudng nghien cuu ve van de nay. Cd ngudi cho rang thai gian gidng nhu
mdt chile dong hd, cd ngudi lai ndi thdi gian khdng the nao nam bat dugc. Tir
nhirng each hilu khac nhau do hinh thanh nen nhieu khai niem, quan niem ve thai
gian.
Theo Newton thi thai gian la ddc nhat, tuyet ddi va cd gia tri phd quat khap
mgi noi. Einstein thi cho rang thai gian trdi di chi la ao anh, mgi khac biet giua qua
khu hien tai va tuong lai chi la nhirng ao anh dai dang ma thdi.
Trong Tu dien Tieng Viet "Thdi gian Id hinh thdi ton tai ciia vat chat dien
bien mot chieu theo ba trang thdi la Men tai, qua khie vd tuang lai. Hinh thdi do ndi
ve do ddi ma khdng tinh den gidi han "[24, tr. 1086].
Ngay nay, thai gian lai dugc hieu vdi sir ton tai ciia hai loai thai gian. Dd la
thai gian vat ly va thdi gian tam ly. Thai gian tam ly la thai gian chii quan, thai gian
vat ly la thai gian khach quan khdng phu thudc vao y thuc cua con ngudi, do la thdi
gian ciia mdt chiec ddng hd.
Trong triet li phat hgc thi thai gian qua di rat mau, nd cdn nhanh hon mui ten
bin khdi cung. Chinh vi the ddi vdi phat tu thai gian la cai duy nhat khdng nen de
lang phi nd.
Nhin chung, cd kha nhieu quan niem va each hieu ve thai gian. Tuy nhien ta
cd thi ndi rang: thdi gian la mdt khai niem dung de dien ta cac trinh tir (qua khu,
hien tai va tuong lai) xay ra cua mdt sir kien, bien cd. Nd dugc dien ra theo mdt
chieu va khdng cd gidi han ve dd dai. Thdi gian khdng chi dugc hieu d khia canh
trilt hgc, khoa hgc ma trong linh vuc van hgc nghe thuat, thai gian cung dugc hieu
nhu la mdt pham tru ciia the gidi nghe thuat va nd khdng the thieu trong mdt tac
pham van chuang.
3.1.2 Khai niem ve thdi gian nghe thuat
Nha triet hgc Heraclitus da tung ndi: "Khdng ai tam hai ldn tren mot ddng
sdng". Diing vay, thai gian la ddng chay vd tinh, mdt chieu nhat dinh va khdng bao
gid quay trd lai. Do la quy luat ciia tir nhien, thai gian ciia tir nhien. Nhung ngudi ta
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
~~39
~~
SVTH: Vd Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
==_===^==========_^
cd thi lam sdng lai thai gian, tim ve vdi qua khu bang cac sang tao nghe thuat.
Trong tac pham van chuang, ngudi ta cd the lam ngung lai mdt khoanh khac ciia
ddng ddi dai ding ding ma cung cd thi ddn nen mdt khoang thai gian hang chuc
nam, hang tram nam vao cung mdt thai khac.
Thdi gian trong tac pham nghe thuat la thdi gian dugc tai tao lai bdi nha van,
nha tho. Thai gian do ddng mdt vai trd quan trgng trong tac pham nghe thuat va la
mdt thudc tinh tat ylu ciia hinh tugng nghe thuat. Cho nen ngudi ta ggi thdi gian
trong tac pham nghe thuat la thai gian nghe thuat. Thai gian nay trai qua sir nhin
nhan, danh gia ciia chii thi sang tac vi thi nd ludn thi hien mdt quan niem, cam xiic
va y nghla nhan sinh mang tinh chii quan. Trong thuc te, thai gian di tu qua khu den
hien tai va tuong lai. Tuy nhien, thdi gian nghe thuat trong tac pham cd the tu do
dao ngugc, rong ruoi ngugc xudi, co gian ddng hien (chong chat hai thai gian khac
nhau).
Khi ban vl vin d! thai gian nghe thuat, cac nha nghien cuu cho rang thai
gian nghe thuat ludn thay doi theo ddng lich su. Thdi gian nghe thuat cd trong than
thoai, sir thi, truyln thuylt, cd tich, van hgc trung dai, van hgc can hien dai, van hgc
hien dai. Tuy nhien, tuy theo tung thdi dai ma con ngudi cd quan niem ve thdi gian
khac nhau va thai gian do di vao tac pham cung khac nhau.
Ta thiy trong thin thoai, ylu to thai gian chua dugc xac dinh, vi con ngudi
trong thdi gian nay chua nhan thuc dugc the nao la thdi gian. Cho nen, thdi gian
nghe thuat trong than thoai chi mang tinh udc le tuong trung, nd rat md nhat, tinh
tai, khdng diu, khdng cuoi, khdng trat tir. "Ngay xua ngdy xua, a mdt vung nui non
triing diep Phuang Nam... "(Lac Long Quan va Au Co).
Din van hgc sir thi, truyln thuylt thi thdi gian chi ton tai trong qua khu, nd
tach rdi hin vdi hien tai. Con ngudi chi bilt chd dgi d! vugt qua nhirng vat can ciia
khdng gian ma khdng mang din thai gian. Thai gian trong sir thi, truyen thuyet
dugc tinh bing sir xa each va do dai cua khdng gian. Vi the, thai gian nghe thuat
trong sir thi va truyln thuylt chi mang tinh khdng gian. Ta thiy trong su thi ciia Hy
Lap, Odyssee mit din 20 nam phieu bat (10 nam danh tran va 10 nam quay ve).
Tuy nhien, vat can ldn nhit chinh la dai duong Dia Trung Hai.
Trong truyen cd tich, thdi gian dugc do bing su kien. Nhan vat chua cd sir
hoi tudng, udc ma. Vi thi khdng xac dinh dugc hien tai, qua khu va tuong lai.
"Ngay xua, mot nhd quan lang ho Cao cd hai nguai con trai han nhau mdt tudi vd
giong nhau nhu in...(Sir tich trau cau).
Din van hgc trung dai, con ngudi din cd y thuc ve thai gian, hg nhin nhan
thai gian qua quy luat ciia tu nhien. Thai gian luc biy gid dugc tinh theo chu ky van
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
40
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
ddng ciia trang, sao, mat trdi, thdi tiet, mua vu, san ban. "Sen tan cue lai nd hoa.
Sau dai ngdy ngan ddng da sang xudn ". (Nguyen Du)
Diem ndi bat trong cam thuc thai gian d tha ca Trung dai la vi tri chii dao
ciia thai gian, thien nhien vu tru bat bien tinh tai. Mat khac, thdi gian lich sir trong
tho tuong quan vdi thdi gian ciia vu tru. Khi ndi tdi lich sir la ndi tdi sir thay the
trdi cho nen thdi gian lich sir gan lien vdi thdi gian vii try mdt each huyen bi. Vu tru
tuan hoan ciing keo theo sir tuan hoan ciia lich sir.
Sang nen van hgc can hien dai, thai gian dugc hieu phong phii hon. Dd la
thdi gian tam li, thai gian lich sir, thai gian sinh hoat...Trong nen van hgc Xa hgi
trieu dai. Theo quan niem thai Trung dai, mgi hung vong thanh bai deu thudc menh
Thdi gian nghe thuat gan lien vdi cudc each mang va sir bien ddi ciia lich sir loai
ngudi.
Ta thay, quan niem thai gian nghe thuat da cd tu thai xa xua. Tuy vao tung
thai ky lich sir ma con ngudi cd each the hien khac nhau. Ddng thai, xa hoi cang
tien bd thi quan niem va each suy nghl ciia con ngudi cung tien bd theo. Vi vay,
chii nghla, thai gian lich sir the hien rd nhat. Dac biet ve y thuc thdi gian tuong lai.
Ngay nay, khi nghien cuu ve thai gian nghe thuat, GS. Tran Dinh Sir cho
rang "Thai gian nghe thuat la thai gian ma ta cd the the nghiem duac trong tac
thai gian nghe thuat di vao tac pham ngay mdt tinh te hon, dac sac han.
pham nghe thuat vdi tinh lien tuc vd do ddi ciia nd, vdi nhip do nhanh hay chdm,
vdi cdc chieu thai gian hien tai qud khie hay tuang lai... Thai gian nghe thuat la mdt
bieu tuang, mot tuang trung the hien quan niem ciia nhd van ve cudc sdng vd con
nguai".
Tir nhung van de tren ta cd the thay, thai gian nghe thuat bat ngudn tu thdi
gian tir nhien, cd qua khu hien tai va tuong lai. Nhung thai gian tu nhien la mdt
ddng chay vd tinh, mdt di khdng trd lai, cdn thai gian nghe thuat cd the bien ddi
sir cung vdi sir sang tao ciia ngudi nghe si, thai gian nghe thuat cd the van ddng
theo mdt chieu hay nhieu chieu. Thai gian nghe thuat khdng chi cho ta biet cot mdc
thai gian ciia tac pham ma cdn the hien quan niem, cam xiic va y nghla nhan sinh
ciia ngudi nghe si. Vi the, thdi gian nghe thuat ciing la mdt ca sd khach quan cho sir
kham pha cac loai hinh nghe thuat.
3.1.3 Quan niem ve thdi gian nghe thuat trong tho* Xuan Dieu
tuong quan, ddng hien, ngugc xudi trong mdt tac pham. Tuy vao tung thai ky lich
Theo he thdng ly thuyet ciia thi phap hgc, "Thai gian nghe thuat la hinh thuc
ndi tai ciia hinh tuang nghe thuat "[11, tr.219]. Vi vay, khi nghien cuu quan niem
nghe thuat ciia nha van, nha tho chiing ta can tim hieu quan niem ciia hg ve thai
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
41
SVTH: Vd Thi Hilu
gian nghe thuat. Thai gian nghe thuat ciing nhu khdng gian nghe thuat, nd gan lien
Khong gian vd thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
vdi cau tnic ndi tai ciia tac pham van chuang. Khdng mdt con ngudi nao, su vat nao
tdn tai ngoai khdng gian va thdi gian. Nghe thuat la buc tranh phan anh lai hien thuc
cudc song ma hien thuc cudc sdng tdn tai trong khdng gian va thai gian. Vi the, thai
gian la mdt ylu td tat yeu phai cd trong mdt tac pham van chuang.
Trong sir phat triln ciia van hgc, tu than thoai, su thi, truyen thuyet, cd tich,
din van hgc trung dai, van hgc can hien dai, van hgc hien dai, quan niem thai gian
nghe thuat ciia cac tac gia van chuang da cd nhieu thay ddi. Ta thay, trong than
thoai, sir thi truyen thuyet thai gian chua dugc xac dinh rd, nd khdng cd qua khu
hien tai va tuong lai. Thdi gian chi dugc do qua cac sir kien ciia lich sir. Den van
hgc Trung dai, con ngudi lai quan niem thdi gian tuan hoan va van hanh theo sir
chuyln ddi ciia bon mua trong nam (xuan, ha, thu, ddng). Su chuyen ddi do dugc
bilu tugng hda qua nhung hinh anh tugng trung ciia thien nhien nhu: "Sen tan cue
lai nd hoa " (Nguyen Du). Thai gian do la thai gian vinh cuu dugc tinh bang cac dai
lugng vi md: ngan nam, van nam, thien thu...
Tathiy, d mdi mdt giai doan van hgc, thdi gian nghe thuat dugc the hien mdt
each khac nhau. Dieu do gdp phan phong phii cho van chuang nghe thuat. Rieng
ddi vdi Tho mdi, thdi gian nghe thuat da chuyen sang mdt budc dot pha mdi. Cac
thi nhan gid day quan niem thdi gian rdng hon va tinh te han so vdi cha dng ngay
trude. Trong do, ndi bat nhat la nha tho Xuan Dieu. Trang tho dng khdng chi ke
thua truyln thdng tot dep ciia ngudi di trude ma cdn thdi vao do nhirng dieu nhac
hdi ha ciia thai gian.
Mau vdi chu voi vdng len vdi chu
Em, em ai, tinh non sap gid rdi.
(Giuc gia)
Xuan Dieu la ngudi sdm tiep thu nen van hda phuong Tay, dng nhan ra dugc
cai gidi han ciia ddi sdng ca nhan. Trong cai gidi han ciia ddi sdng ca nhan do, dng
cho ring nd nam trong vdng tudi tre. Ddi vdi dng, ddi ngudi thi ngan ngiii ma khat
vgng thi vd cung. Vi vay phai mau chiem lay tung khoanh khac mdt cua cudc sdng,
dung dl nd trdi qua mdt each vd ich. Ong quan niem, thai gian ciia ddi ngudi la thai
gian hiru han va nd chi nam trong vdng ciia tudi tre. Thai gian do, mdt di khdng trd
lai. Vu tru thi vd han ma ddi ngudi thi huu han.
Ndi lam chi rang xudn vdn tudn hoan
Neu tudi tre chang hai ldn thdm lai
Cdn trdi cdn dat, nhung chang cdn tdi mai
(Vdi vang)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
42
SVTH: Vd Thi Hilu
Nen bdng khudng tdi tiec cd dat trdi.
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
==_===^^=^=====^=^===^^
Trong cac nha tho mdi thi Xuan Dieu la ngudi y thuc rd nhat ve thdi gian.
Thai gian trong mat dng ludn van ddng va trdi chay. Dd la thai gian tuyen tinh, mdt
di khdng trd lai. Quan niem ve thdi gian nghe thuat cua dng dugc bieu hien rd net
trong cac bai tho nhu: "Thaigian", "Di thuyen", "Vdi vdng", "Giuc gia", "Chiec
la", "Gia tan", "Gia tie thdn the"... Trong cac bai tho ay, Xuan Dieu cd nhirng
quan niem rat hay va day tinh nghe thuat ve ddng thai gian va ddng ddi. Tieu bieu d
bai "Thai gian ", dng quan niem thai gian khdng phai la sir tuan hoan ma nd trdi
chay nhu ddng nude.
Dual thuyen nude trdi
Tren nude thuyen trdi
Vd nude, vd thuyen
Xudi ddng di xudi.
Trong bai tha nay ta thay, Xuan Dieu quan niem thdi gian nhu ddng nude
chay ma ddi ngudi nhu con thuyen trdi tren ddng nude ay. Ddi vdi dng, ddng nude
cung nhu ddng thai gian va ddng ddi ciia con ngudi. Nd cu trdi di lang le, am tham
budc qua mdt each vd tinh. (3 bai "Di thuyen "ciing vay, Xuan Dieu van mugn hinh
tugng ciia ddng nude va chiec thuyen de ndi len sir trdi chay ciia thdi gian.
(Thdi gian)
Thuyen qua, md nude ciing trdi
Lai them may bac tren trdi ciing bay
Tdi di tren chiec thuyen nay
Ddng ma tu tudng ciing thay khac rdi
Cdi bay khdng dai cdi trdi
Tir tdi phiit truac, sang tdi phut nay...
(Di thuyen)
Trong quan niem ciia Xuan Dieu, thai gian cung vdi ddng ddi la cai trdi di
khdng bao gid trd lai va nd cung khdng chd dgi mdt ai. Tir quan niem do, dng ludn
sdng trong vdi vang, gap gap. Bdi mdt le, Xuan Dieu la ngudi ham sdng va yeu ddi
mdt each tha thiet, manh liet nen dng ludn phai chay dua vdi thdi gian.
Mau vdi chu, vdi vdng len vdi chu
Em, em ai! Tinh non sap gid rdi...
(Giuc gia)
Mau di thdi mua chua nga chieu horn.
(Vdi vang)
Nhirng ddng tu nhu: "mau di thdi", "gap len em", "vut den", "vdi vdng"...
xuit hien rit nhilu trong tho Xuan Dieu. Nd gdp phan tao nen nhirng diep khiic
"nhanh ", "vdi" cho ban truong ca dai ve thai gian trong tha dng.
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
~~~ SVTH: Vd Thi Hilu
43
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Tdi sung suang. Nhung vdi vdng mot nira:
Tdi khdng chd nang ha mdi hoai xudn
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua
Xudn cdn non nghia la xudn se gid.
(Vdi vang)
Thdi gian trong tha Xuan Dieu trdi qua rat nhanh, nhung dieu dac biet la dng
da dim dugc tung budc chuyen ciia thdi gian "xudn duang tdi nghia la xudn duang
qua ". Tu sir chuyen ddi do, nha tha cdn cd mdt quan niem rat hay ve cudc sdng.
Hoa nd de md tan
Trang trdn de md khuyet
Beo hap de chia tan
Ngudi gdn de chia biet.
(Hoa nd de ma tan)
Hilu dugc quy luat ciia tu nhien, tdn tai de rdi tach biet, Xuan Dieu cam thay
cin phai song vdi vang, gap gap de tan hudng het khoang thai gian tuai tre. Tuy
nhien, khat vgng sdng, hudng thu, giao cam vdi ddi cu lam dng cam thay thdi gian
ton tai ciia tuoi tre qua ngan ngiii. Vi the, ngoai viec sdng gap gap, sdng vdi vang
dng cdn mudn niu giu thai gian lai de tan hudng nhieu that nhieu han nua thai gian
ciia tudi tre.
Tdi mudn tat nang di
Cho mau dung nhat mdt
Tdi mudn budc gid lai
(Vdi vang)
Quan niem thai gian trong tha Xuan Dieu xuat phat tir viec dng nhan thuc
dugc ddng ddi ciia con ngudi, mdt di khdng trd lai. Con ngudi chi cd mdt thai tudi
xuan, qua di rdi thi khdng bao gid tim lai dugc. Thai gian la cai lay di tudi xuan do,
vi thi dng mong mudn niu giu thai gian de cho cai dep thai xuan sac cdn mai.
Ngoai thdi gian song vdi vang, gap gap ciia hien tai, trong tha Xuan Dieu cdn cd sir
tiec nudi qua khu va su lo lang, sg hai cho thai gian sap tdi.
Cho huang dung bay di.
Nhieng budn xua cu, nay dau mdt?
Oi! Phuang bao gid lai nd hoa!
(Ngin ngo)
Em sa lam gid bang trdn moi neo.
(Ldi ky nu)
Nhin chung, quan niem ve thai gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude
Cach mang thang Tam 1945 cd mdt phan tiep thu nen van hgc truyen thdng. Dd la
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
44
(cid:127)— ^— f -
tho Xuan Dieu ndi bat vdi nhirng chat lieu mdi xuat phat tir van hda phuang Tay va
quan niem ve cudc sdng cua ban than dng. Thdi gian nghe thuat trong tho Xuan
Dieu la thdi gian ciia su "vdi vdng", "giuc gid" d hien tai, sir hoai niem, tiec nudi
cho qua khu va nhung ndi budn lo lang cho ngay mai. Dd la nhirng dac trung co ban
ciing nhu net ddc dao trong tho dng ma chiing ta khdng the tim thay d nhirng nha
tho khac.
3.2 CAC DANG THlfC THO>I GIAN TRONG THO XUAN DIEU
3.2.1 Qua khir
Qua khu la mdt dang thuc tdn tai ciia thai gian. Qua khu dugc dung de ndi
(cid:127) Khdng gian vd thdigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
(cid:127)HHBH ^ -a -Baam ^ | ^ ^ (cid:127)
quan niem thai gian theo mdt trat tu tuyen tinh, mdt di khdng trd lai. Tuy nhien, hdn
va tuang lai. Khai niem qua khu xuat hien tir khi con ngudi nhan thuc dugc trat tir
tuyen tinh ciia thai gian, qua khu dugc xem xet thdng qua tri nhd va hdi tudng.
Trong van chuang nghe thuat thai gian qua khu dugc van dung thdng qua viec mieu
ta dao ngugc, hdi tudng lai cua tac gia. Tuy nhien, d cac giai doan van hgc trude
Tha mdi, thai gian qua khu chua dugc cac nha tha, nha van van dung nhieu vao
sang tac ciia minh. Den Tho mdi, Xuan Dieu la mdt trong so ngudi da mang lai sir
phong phii ve cac dang thuc thdi gian nghe thuat trong van chuang.
Sinh thai, Xuan Dieu la mdt con ngudi yeu ddi, yeu cudc sdng manh liet.
Ong ludn sdng gap gap, vdi vang de kip vdi thdi gian, de thdi gian trdi di khdng bi
lang phi. Thai gian nghe thuat trong tho dng chii yeu la hien tai. Tuy nhien, thdi
gian qua khu thinh thoang van xuat hien, nhung mdi lan xuat hien lai mang mdt ndi
den cac sir kien xay ra trong khoang thai gian trude hien tai. Nd ddi lap vdi hien tai
nhd nhung, budn thuang, nudi tiec cho cai da qua.
Mua cue nam nay sac dd gid
Ai tim ta hd ddng thu qua?
Nhirng budn xua cu, nay ddu mdt?
Oi! Phuang bao gid lai nd hoa!
(Ngan nga)
Thai gian qua khu trong tha Xuan Dieu mang dang vdc ciia mdt con ngudi
dang hoai niem ve nhirng khoanh khac ciia thien nhien. Mau sac hoa ciic gid day da
nam trude. Ngudi thi si nay ngdi trong khdng gian cua hien tai ma nhd lai mua thu
da qua, dng cam thay tiec nudi cho nd. Tat ca gid day da khdng cdn nhu trude, nd
da thay ddi. Dd chinh la quy luat ciia thdi gian. Hien tai va qua khu ludn tach biet
khac trude, nd da gia hon. Va mua thu ciing thay ddi, nd khdng cdn la dang thu ciia
6 bai tha "Xudn ddu ", ta thay nha tha nhu mudn gao thet vi budc chuyen
nhau. Thai gian qua di khdng bao gid quay trd lai dugc.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
45
SVTH: Vd Thi Hilu
ciia thdi gian hien tai da "vdi di lam qud khie".
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Hai nam thdng vdi di lam qud khie!
Trdve day! vd dem trd ve day
Ruau nai mat vdi khi nhin udm thu,
Gam trong long vd khi dung cha ngdy.
(Xuan dau)
Doi vdi thai gian, Xuan Dieu la ngudi thi hien dac sac nhat. Ong khdng chi
mieu ta nd qua cac true qua khu, hien tai va tuong lai ma cdn cho ngudi dgc thay
dugc thdi gian dang chuyln ddng, budc di nhu mdt vat the hien hiru. Trong sir tiec
nuoi qua khu d bai "Ngan nga", cam xiic ciia thi nhan gid day cdn manh liet hon,
dng cam thiy dau don cho noi mit mat nhirng cai tot dep ma chinh thai gian da lay
di ciia dng. Dl rdi dng mudn ddi lai nd: "Tra ve day! vd dem tra ve day".
Thai gian trong mit Xuan Dieu la cai qua di ma cudc ddi cua mdt con ngudi
chi dep trong han dinh ciia tuoi tre. Vi thi ludn dng phai sdng gap, sdng vdi dl tan
hudng hit nhung ngay thang dep nhit ciia ddi ngudi. Ong khdng cho phep qua khu
liy di tuoi xuan ciing nhu thai gian tudi tre ciia minh. De rdi, dng ludn cam thay dau
kho khi phai ddi dien vdi thuc tai ma tile nuoi cho qua khu. Trong quan niem nghe
thuat trude Cach mang thang Tam, Xuan Dieu la ngudi thu ghet thdi gian. Bdi vi
thai gian la con ma vd hinh liy di tuoi tre va xuan sac ciia con ngudi, thien nhien va
tao vat. Tuy nhien, cai tdi Xuan Dieu nhilu khi ciing mau thuan trong chinh suy
nghl ciia minh. Ong dau ddn, tile nuoi cho qua khu nhung lai ludn hdi tudng ve nd.
Bdi vi qua khu ddi vdi dng la nhirng cai dep de, xinh tuai ma neu mat di thi ai ciing
Trong tha ciia Xuan Dieu, thai gian qua khu cdn xuat hien vdi nhung am
thanh ciia cudc song dang van van ddng cung sir vui tuoi, tre trung cua thien nhien
phai tiec.
va con ngudi.
Va nhacphat dudi chdn mieng sanh budc
Vd ta giang trong lai nhd khai ngdi
Td do mdi ciing sai miii gid nude
Rang mi ddi xao ddng dnh dual vui.
Thieng lieng qud, nhung chieu khdng dam ndi,
Nhirng tay e, nhirng ddu nguang cui mau
Chim giua nang sao ma keu den chdi!
Oi vd cung trong motphut nhin nhau!
(Xuan dau)
Ta thiy, buc tranh qua khu dugc md ra vdi nhirng dudng net diu dang ciia
khdng gian luc "Xudn dau ", mua xuan diu tien hay tinh yeu diu tien ciia ddi ngudi.
Tinh diu thudng la nhirng moi tinh trong sang va dang yeu. Nd cd thi la mua xuan
46
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu trude Cdch mang thdng Tdm
1945
dau tien trong cudc ddi ciia mdt con ngudi. Vdi ban tinh ca nggt ngao cd "nhac
phat", "ta giang", "do mdi", "rang mi ddi"...\hk\ tru tinh biet bao. Chinh vi qua
khu dep nhu thi nen nha tha ludn cam thiy tiec nudi, mudn quay ve, mudn dugc
sdng lai nhung ngay thang do.
Tai sao ngudi ta ndi: "Hay trdn trong hien tai?". Bdi vi, hien tai rdi se trd
thanh qua khu ma qua khu la cai mit di klidng bao gid tim lai dugc. Xuan Dieu da
nhan ra dilu do, nhung dudng nhu dng van khdng mudn chap nhan sir that mat mat.
Ta thay, dng ludn tim va cd niu keo qua khu quay trd lai.
Cho ta xin, cho ta xin sac do,
Xin mau xanh ve td lai khung trai...
Trai ai, trai ai, ddu rdi tudi nhd?
Horn xua ddu rdi, trai ai! trai ai!
(Xuan dau)
Diep khiic "cho ta xin ", "cho ta xin ", "trdi ai", "trdi ai".... the hien mdt sir
dau ddn mit mat. Dilu do cd the thay rang, ddi vdi thai gian qua khu Xuan Dieu
ludn mang mdt tam trang xdt xa, tiec nudi. Tuy nhien, con ngudi yeu cudc sdng tha
thilt nhu Xuan Dieu thi cam xiic ciing day dii nhirng cung bac. Cd liic budn, cd liic
vui, cd hoai niem trong dau ddn, ciing cd liic on lai nhirng ky niem dep.
Em cd nhd mot budi chieu yen tinh
Chung ta chim trong mdt bien di an,
(Ky niem)
Chung ta say trong chen ruau tuyit trdn.
Horn nao nhu hdm qua
Md ke tren goi sanh?
(Vien khach)
Cd nhung con dudng in diu chan em, cd nhung budi chieu cung sanh budc
ben nhau, tay trong tay nang ly hanh phuc. Gid day khoanh khac do da khdng cdn
nua, tit ca da trd thanh qua khu. Em - anh chi cdn lai vdi nhau nhirng ky niem. Hdi
tudng lai nhirng ngay thang da qua ma "anh" thay tiec nudi niem hanh phuc do.
Thdi gian qua khu trong tha Xuan Dieu gid day lai la ndi nhd nhung da diet.
Anh nhd tieng. Anh nhd hinh. Anh nhd dnh
Anh nhd em, anh nhd lam! em ai!
Anh nhd anh ciia ngdy thdng xa khai,
Nhd ddi mdi dang cuai a phuang trai,
(Tuong tu chieu)
GVHD: Hd Thi Xuan Quynh
47
SVTH: Vd Thj Hieu
Nhd ddi mat dang nhin anh dam dam.
Khdng gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Thdi gian trdi qua nhanh qua, anh va em gid day da d hai nai xa each. Anh
nhd em, nhd nhung ngay thang "xa khai", nhd "ddi mdi dang cuai", "nhd ddi mat
nhin anh"... Tit ca gid chi cdn trong ky uc, thai gian da mang anh va em xa nhau.
Va khoang each thai gian do khdng bao gid nit ngan lai dugc. Nd da mat va mai
mai vln thi, chi cdn lai sir hdi tudng trong tri dc ciia anh ma thdi.
Biea nay lanh, mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hdi! anh nhd em.
(Tuong tu chieu)
Nhin chung, thdi gian qua khu trong tha Xuan Dieu chii yeu la nhirng ndi
budn thuang, nhd nhung, tile nuoi, dau ddn cho cai da qua. Mac du xuit hien khdng
nhilu trong tha dng nhung dang thuc thai gian nay cung thi hien dugc net ddc dao
ve thai gian nghe thuat ciia dng. Ta thiy, Xuan Dieu ludn phai song gip gap, vdi
vang vi dng nhan thuc dugc mdt khi thai gian qua di, mgi thu se trd thanh qua khu,
ma qua khu thi se khdng bao gid tim lai dugc. Dd chinh la dilm ndi bat trong tho
Xuan Dieu ma chiing ta khdng tim dugc d cac nha tha khac.
3.2.2 Hien tai
Hien tai ciing la mdt dang thuc chi su ton tai ciia thai gian. Hien tai la cai
dang dien ra d mdt khdng gian nhit dinh. Thai gian hien tai lanhip cau ndi giua qua
khu va tuong lai. Trong tha Xuan Dieu, ylu td thai gian ddng mdt vai trd quan
trgng tao nen sir khac biet va ndi bat so vdi cac nha tho khac. Ta thay, Xuan Dieu y
thuc vl su trdi chay cua thai gian mdt each sau sic. Ong quan niem thdi gian ludn
van ddng tu qua khu din hien tai va tuong lai. Tuy nhien, con ngudi yeu ddi, yeu
cudc sdng nhu Xuan Dieu thi thdi gian thudng gin lien vdi hien tai. Ddi vdi dng,
thai gian hien tai la thai gian cua tuoi tre, ciia tinh yeu va nd rat ngan ngiii vi the
nen tan hudng nd mdt each triet de.
Thdi gian hien tai trong tho Xuan Dieu la nhung ngay thang tuoi tre, nhirng
buoi sdm mai ning ddi, nhung liic tinh yeu dang len ndng nan, nhung dem trang
huyen dieu, nhirng budi chieu em...
Sao budi ddu xudn em di the!
Canh hong ket nhung nu cudi tuai.
(Nu cudi xuan)
6 day, ta thiy thai gian hien tai dugc md ra bing mdt buoi sdm mua xuan
em ai, khi nhung giot suong cdn dgng tren la. Khi anh binh minh vua ggi dng mat
trdi chilu sang. Khi nhirng budi trua trdi ning trong xanh. That dep biet bao khi
thdi gian hien tai trong tha dng cdn dugc bit diu vdi mdt dem trang huyen dieu.
Nay lang nghe em khiic nhac tham
Say nguai nhu ruau tdi tdn hdn
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
48
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Nhu huang thdm tdn qua xuang tuy
Am dieu thdn tien, thdm tdm hdn.
Dd la mdt cudc song hien tai tuoi vui, cd nhac, cd ruou va cd ca giai nhan.
Mdt canh vat huu tinh lam cho ngudi thi si say me, chim dam trong am dieu than
tien. Ching nhung thi, thai gian hien tai trong tha Xuan Dieu cdn dugc md ra trong
liic anh trang dang dang cao do sang.
(Huyen dieu)
Khach ngdi lai vdi em trong choc nua
Vdi vdng chi, trang sdng qud, khach ai.
Ta thiy, mdi mdt lin xuit hien, thai gian hien tai ludn bat dau vdi mdt thai
khie tuai dep, tha mdng. Khdng phai la thdi gian ciia "budi sdm miia xudn " thi
ciing la mdt "dim trang sdng". Thdi dilm ma Xuan Dieu chgn lam cot mdc de
mieu ta hien tai ludn la sir bit diu cho mdt thdi gian mdi din, tuai vui va tre trung.
(Ldi ky nu)
Non nd suang moc quanh thim ddu
Nang nhd bdng khudng chiiu la thi.
Hu vd bdng khdi trin ddu hanh
Canh biic run run chdn y nhi.
(Thu)
Hien tai gid day chinh la thdi gian cua mua thu, mdt mua thu dep vdi "suang
moc quanh thim", vdi "ndng nhd bdng khudng". Trong viec mieu ta thai gian
Xuan Dieu ludn chgn chit lieu phu hop dl det nen buc tranh lam ngudi xem cd thi
say me nd. Nhirng cum tu nhu "non nd", "nang nhd bdng khudng", "chiiu la thi"
chua tung thiy mdt nha tho nao su dung de mieu ta thai gian ciia mua thu. Xuan
Dieu da hinh tugng qua canh khung canh mua thu nhu mdt ngudi con gai dep.
Suong thi sao lai la "non nd ", chi cd ban tay ngudi con gai mdi dep nhu thi. Cdn
ning thi sao lai la "ndng nhd "ma cdn "bdng khudng". Tit ca nhirng yeu td do dieu
xuit phat tu mdt cai tdi ddc dao cua Xuan Dieu. Ong muon hinh anh ciia "suang
non nd", ciia "ndng nhd bdng khudng" dl ndi len sir chuyen mua, sir thay ddi ciia
thdi gian cung vdi van vat.
Ta thiy trong viec mieu ta thdi gian hien tai, Xuan Dieu da rit muc tinh tl
khi van dung nhirng hinh anh vira tuoi tre vua xinh dep, tha mdng dk ndi len mdt
cudc sdng dang tran ngap nilm vui va hanh phuc. Trong quan niem ciia Xuan Dieu,
hien tai ludn gin lien vdi tinh yeu va tuoi tre. Vi thi, ngoai nhirng khoang khie thdi
gian tuoi dep ciia mua xuan, mua thu, ciia ngay, ciia dem. Thdi gian hien tai trong
tho dng cdn la thdi gian tinh khiet ciia mdi tinh dau.
Hoa thu nhdt cd mot miii trinh bach
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
49
SVTH: Vd Thj Hieu
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
^ " (cid:127)————
Xudn ddu mua trong sach ve ban sa
Huang mdi thdm bin ghi nhu thiit thach
(Tinh thu nhat)
Hien tai gid day la liic nha tha dang chim dam trong tinh yeu dau tien. Dd
ciing la liic nhirng canh hoa mua xuan ciia ddi ngudi bat dau nd. Nd mang huong
sac va sir ben chat ciia dat trdi. Khi ndi den hien tai thi khdng the khdng ban den
Suang nguyin tiiu trai dat ciing chung ma.
tudi tre ma tudi tre thudng gan lien vdi mua xuan.
Mot tia nang vdi ba suang mdng tham
May canh xanh, nam bay sac yeu yiu.
Thi la xudn. Tdi khdng hdi chi nhiiu
Xudn da san trong long tdi lai lang
Xudn khdng chi a mua xudn ba thdng
Xudn la khi ndng rang din tinh ca.
(Xuan khdng mua)
Chi cd mdt tam hdn yeu ddi tha thiet thi mdi xem vai ba tia nang mdng cung
may canh xanh va nam bay sac yeu yeu la mua xuan. Ta thay, tinh yeu cudc sdng
dau dau ciing toan la xuan.
trong long nha tho dang dang len nhu mdt nggn dude chieu sang ca dat trdi, de cho
Xudn a giua mua ddng khi nang he
Giua mua he khi trdi biic sau mua
Giua miia thu khi gid sdng bay vira.
Xuan Dieu cho rang, mua xuan gid day khdng cdn la mua xuan d ba thang
nua ma nd cdn cd d miia he, mua ddng, mua thu. Mua xuan gid day khdng chi la
(Xuan khdng mua)
Bdi vi, niem hang say, tuoi vui, nang ddng ciia tudi tre da hudng nha tho den chan
trdi ciia mdt mua xuan lan tda khap mgi noi. Tat ca nhirng dieu do the hien mdt tinh
mua xuan ciia thien nhien nua ma nd da trd thanh mua xuan trong long ciia nha tho.
Ta thay hinh anh ciia cudc sdng hien tai trong tho Xuan Dieu dien ra day dii
yeu ddi, yeu cudc sdng tha thiet cua Xuan Dieu.
vdi nhirng canh sac tuoi tre, xinh dep, tho mdng cung vdi tinh yeu ddi tha thiet ciia
nha tho. Tuy nhien, de mieu ta ve thdi gian hien tai, trang tha Xuan Dieu chua dung
d day. Ma nhirng dieu nay chi mdi la phan nen tao nen sir dac sac ve thai gian nghe
gian ludn trdi chay nhu ddng nude, mdt di khdng trd lai. Chinh vi nhan thuc dugc
thuat trong tha Xuan Dieu. Trong quan niem ve thai gian, Xuan Dieu cho rang thdi
Dieu ma ndi nhu Dd Lai Thiiy thi do la "noi dm dnh thdi gian ".
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
50
SVTH: Vd Thj Hieu
sir hiru han ciia ddi ngudi va sir vd han ciia thai gian nen thai gian ddi vdi Xuan
Khdng gian va thdigian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Diem ndi bat trong thdi gian hien tai cung nhu trong thai gian nghe thuat tho
Xuan Dieu chinh la sir "vdi vdng", "giuc gia". Ddi vdi dng, tung khoanh khac trdi
qua vd ciing quy gia. Va khi da trdi qua nd se lay di tat ca nhung gi tot dep, dac biet
la tudi tre. Vi the, khi ddi dien vdi thuc tai cudc sdng tuoi dep, dng mong mudn niu
giu thdi gian.
Ta mudn tat nang di
Cho ngdy dieng nhat mdt
Ta mudn budc gid lai
(Vdi vang)
Trong nhan thuc sir tan phai ciia ngay thang, sir heo lia, mat di nhirng huong
vi ndng nan ciia cudc sdng, Xuan Dieu mudn niu giu lai khoang thai gian dep ciia
hien tai, dng khdng mudn mat va khdng mudn de nd trdi di. Tuy nhien, tu trong
tiem thuc dng biet dugc minh khdng the nao niu giu dugc thai gian nen dng ludn cd
sdng vdi vang, sdng gap gap de tan hudng het khoang thdi gian hien tai.
Cho huang dieng bay di.
Tinh yeu din, tinh yiu di ai biit!
Trong gap ga da cd mam ly biet,
Nhirng vudn xua, nay doan tuyit ddu hdi.
Gap di em, anh rat sa ngdy mai
(Giuc gia)
Tho Xuan Dieu gan lien vdi tinh yeu va tudi tre, nhung thai gian lai la bdng
ma lay di ca hai thu do. Chinh vi vay, dng rat sg thai gian trdi qua, sg nd se lay di
Dai trdi chay, long ta khdng vinh viin.
tudi tre va tinh yeu ciia dng.
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua,
Xudn cdn non, nghia la xudn se gid,
Md xudn hit, nghia la tdi ciing mdt.
Ddi vdi Xuan Dieu, thai gian hien tai tuong trung cho tudi tre, cho sir tuai
tot ciia cay cdi van vat. Vi vay thdi gian hien tai xuat hien trong tha dng cung vdi
khdng gian tuoi tan, xinh dep tao nen mdt sir vui tuai. Tuy nhien, cai hiru han ay rdi
phai den liic tan phai, tat ca se trd thanh qua khu. Vi nhan thay dugc dieu nay, Xuan
Dieu trd nen gap gap, vdi vang hon trong cudc sdng ciia minh. Thdi gian van ddng
(Vdi vang)
tudi tre va tinh yeu.
va chinh ban than dng ciing the, ludn phai chay theo de sdng kip vdi thdi gian, vdi
Vi chut may di, theo ldn vut gid
Biit thi nao md chdm rdi, em ai?
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
51
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
Sdm nay suang xi xich cd chdn trai
Giuc hong nhan thiin di vi coi bac.
(Giuc gia)
Thai gian hien tai trong tha Xuan Dieu khdng chi la nhirng khoanh khac dep
de ma cdn la thai diem de con ngudi hdi tudng ve qua khu, ve thai gian trude do.
dau thi qua khu cung se day dau budn va tiec nudi den do.
De rdi tren nen canh do, con ngudi lai thay budn. Hien tai du cd tuai tan, vui ve den
Bira nay lanh, mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hdi! Anh nhd em.
... Thdi hit rdi cdn chi nua ddu em!
Thdi hit rdi, gid gdc vdi trang thim,
(Tuong tu chieu)
Thdi gian hien tai la liic con ngudi ddi dien vdi cudc sdng, vdi nhung gi dang
Vdi suang la rung trin ddu gdn giii.
dien ra xung quanh minh. Chang thi si tai hoa Xuan Dieu la mdt con ngudi cd trai
tim yeu ndng nan cudc sdng va con ngudi. Trang tho Xuan Dieu khdng ngdt xuat
hien hinh anh ciia nhan vat tru tinh. Trong do nha tho bay td tinh yeu, cam xiic ciia
nd trd thanh qua khu dau budn tiec nudi.
minh mdt each chan that va thuc te de tan dung triet de thai gian hien tai khdng cho
Con chim hong, trdi tim nhd ciia tdi
(Giuc gia)
Ta thay Xuan Dieu cang y thuc dugc sir dau budn va tiec nudi ve thai gian
Mau vdi chu! Thdi gian khdng dieng dai.
xuan sac ciia minh.
qua khu thi thai gian hien tai cang phai sdng gap va vdi vang len de tan hudng thdi
ndng nan va tha thiet. Mdt con ngudi ludn ludn mudn chiem linh tinh yeu, chay dua
Chinh vi tudi tre day sue lire nen do yeu trong tho Xuan Dieu cang trd nen
vdi thai gian de dugc yeu mdt each "no ni", "chinh chodng". Ong ludn mong
mudn minh dugc sdng trgn ven vdi tudi tre de tan hudng nhieu that nhieu nhirng
Xuan Dieu la mdt ngudi ludn "khdt khao giao cdm vdi ddi". Diing vay, dng ludn
mudn hda minh vao the gidi ciia tinh yeu, ciia thien nhien cung vdi tudi tre ciia
minh. Trong cac sang tac trude Cach mang thang Tam, Xuan Dieu la mdt chang trai
ndng nan, mdt ngudi thi si da tinh lang man. Vi le do, nhirng am khiic rao rue, tuoi
vui ciia tudi tre ddng hanh xuyen suot chang dudng sang tac nay ciia dng.
Quan niem thai gian thuc tai la sir nhan thuc dugc cai se mat mat d qua khu,
vi the Xuan Dieu ludn sdng cho that xung dang tudi xuan minh dang cd. Nhung thdi
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
52
SVTH: Vd Thi Hilu
huong vi ciia cudc sdng. Cd le vi the ma nha phe binh Nguyen Dang Manh cho rang
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
==^========^======s=ss^==ss==
gian se liy di tuoi tre ciia dng va nd trdi di rat nhanh, phai gap gap, vdi vang sdng
va tan hudng tung phut mdt. Vi quan niem nay ma ta thay trong tho Xuan Dieu
trude Cach mang ludn hoi thuc, giuc gia con ngudi sdng vdi vang len, nhanh len.
Mau lin chie! Thdigian khdng diengdai...
Mau lin vdi chu, vdi vdng lin vdi chie...
Gap di em, anh rdt sa ngdy mai...
(Vdi vang)
Ta thay trong tha Xuan Dieu xuit hien nhung ddng tac nhu: udng, dm, xilt,
thau, can...
Ta mudn dm
Cd su sdng mdi bat ddu man man
Ta mudn riit may dua vd gid luan
Ta mudn say canh budm vdi tinhyiu
Ta mudn thau trong mot cdi hdn nhiiu
Va non nude, vd cay, vd cd rang
Cho chich chodng miii tham, cho da
day dnh sdng
Cho no ni thanh sac cua thdi tuai
Hai xudn hong, ta mudn can vao nguai.
(Vdi vang)
Mac du dng ludn mudn chilm linh, tan hudng cho "no ne' cudc sdng do,
"nhung song vdi phut hien tai la mdt diiu rdt khd, bdi vi cdi hien tai tuy thuc,
nhung nd rat mong manh "[ma giang ldn, 222]. Ddi vdi Xuan Dieu, thai gian hien
tai la cai rit quy, vi thi dng ludn bilt van dung thai co cho minh. Mdt quan niem rat
Xuan Dieu dugc dng rut ra nhu mdt triIt ly sdng ciia tudi tre va tinh yeu:
Tha motphut huy hoang rdi chat tdi
Cdn han budn le ldi suot tram nam.
(Giuc gia)
Su that horn nay khdng that din ngdy mai
(Phai ndi)
Nhin chung, thdi gian hien tai trong tho Xuan Dieu chinh la sir y thuc dugc
cai se mit di. Chinh vi thi dng ludn mudn chilm linh cudc sdng, mudn niu giu thdi
gian nhung dng lai bilt do la dilu khdng thi, vi vay dng song rit vdi vang, gip gap,
thuc giuc tinh yeu nhanh len dl tan hudng tuoi xuan. Thdi gian hien tai cdn la liic
dng hdi tudng vl qua khu va la sir sg hai ngay mai. Ong sg phai ddi dien vdi ndi
nhd, vdi nhung ngay thang gia coi. Vdi dng ddi ngudi chi dep khi tuoi xuan, va nd
53
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
Thi an di cd bao gia lai cu.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
se lay di tat va vi the phai tan hudng cho say sua, cho no ne.
3.2.3 Tirong lai
chi nam trong vdng xuan sac do, thai gian trdi di, mua xuan nay rdi mua xuan nua
Tuong lai la mdt khai niem dung de chi thai gian sap tdi, thdi gian sau nay.
hien khdng nhieu nhu thdi gian hien tai nhung thai gian tuong lai ciing dugc dng
tan dung de mieu ta sir chuyen ddi ciia thdi gian.
Thai gian tuang lai ciing dugc Xuan Dieu dua vao trong tho ciia minh, mac du xuat
Mdt khi diing trude hien tai, con ngudi thudng nghl den tuong lai sau nay
sang, mdt cudc sdng vui ve hanh phuc. Nhung ddi vdi Xuan Dieu thi hoan toan trai
ciia minh. Hau het ai ciing det cho ban than nhirng udc mo ve mdt khung trdi tuai
nhien, ciia tudi tre va ciia tinh yeu.
Trong bai tha "Vdi vdng", ta thay nha tha dung trude mdt khdng gian tuoi
dep cd "hoa ", cd "budm", cd "ddng ndi xanh ri", cd "yin anh " rdi nhirng "khiic
ngugc lai. Thai gian tuong lai vdi dng la sir phai tan ciia ngay thang, ciia thien
tinh si", nhung trong cai hien tai tuoi dep do, nha tha lai nghT den mdt vien canh
ciia ngay mai vdi "dophai tan sap sua ".
Chim rdn rang bdng diet tiing reo vui
Phai chang sa do phai tan sap sua?
(Vdi vang)
Tai sao nha tha lai sg "do phai tan "? Bdi vi, dng da y thuc dugc quy luat
ciia thdi gian, sir cdn mat ciia thai gian. Trong cudc sdng ai ciing hy vgng tuong lai
cd dugc mdt cudc sdng tuai vui cho ngay thang tiep theo nhung mdt con ngudi yeu
sau nay ciia minh se tot dep. Xuan Dieu ciing vay, chac rang dng ciing mong mudn
ddi yeu tudi tre nhu dng thi lai rat sg ngay mai. Vi ngay mai chinh la yeu td lay di
mai ddi vdi Xuan Dieu la ngay ciia sir chia ly, mat mat, phai tan.
sir tre trung, nang ddng, nhirng cai tuai vui tot dep ma dng dang cd d hien tai. Ngay
Tinh thdi gid, mduyiu lin phap phai
Nhung ddi ngdy, tinh mdi da thanh xua.
Nang moc chua tin, hoa rung khdng nga
Tinhyeu din, tinh yiu di, ai biit!
Trong gap ga da cd mau ly biit
Nhirng vudn xua nay doan tuyit ddu chdn hai.
(Giuc gia)
Tinh chi mdi chdm nd thi nha tho da nghT den ngay nd "thanh tinh xua ". Ta
thay dudng nhu nha tha khdng cd mdt niem tin vung chac nao vao ngay mai. Ong
ludn nghi ngd cho tuong lai. Nang mgc rdi ma dng van "chua tin ", hoa da rung ma
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
54
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
dng ciing "khdng nga". De rdi ddi vdi tinh yeu dng lai hd hung, khdng quan tam.
"Tinhyiu din, tinhyiu di, ai biit".
Ta thay, suy nghT ciia Xuan Dieu ludn di rat xa so vdi hien tai. Nd nhu mdt
sir chay dua vdi thdi gian ma liic nao dng ciing di trude. Chi mdi gap thdi, hien tai
dang d day "trong gap ga", vay ma nha tho lai nghT ngay den sir chia ly. Trong
ngay mai.
quan niem ciia Xuan Dieu, thai gian la cai dang cd d hdm nay nhung rdi se mat d
Hoa nd di ma tan
Trang trdn di md khuyit
Beo hap di chia tan
(Hoa nd de ma tan)
Nguai gdn di ly biit.
Thdi gian tuong lai la yeu td lay di hien tai, dua hien tai ve qua khu. Hdm
nay hoa nd thi ngay mai hoa se tan, hdm nay trang trdn thi ngay mai hay ngay mai
Dieu da y thuc dugc vien canh ciia tuong lai, nhung cd mdt dieu khac la la trong tha
dng ta it khi tim thay mdt ngay mai, mdt tuang lai tuoi sang hay mdt vien canh tuoi
dep. Ta chi thay trong tha dng nhung ngay thang hien tai ciia tudi tre, nhirng cung
bac vdi vang ciia tinh yeu, nhung ndi tiec nudi cho qua khu va nhung lo lang cho
ngay mai.
nua trang ciing se khuyet, ta gap nhau hdm nay rdi ngay mai ciing se ly biet. Xuan
Gap di em, anh rdt sa ngay mai
(Giuc gia)
Vi sao Xuan Dieu lai sg ngay mai? Vi ddi vdi ngudi yeu cai xuan sac, tudi
tre nhu dng thi rat sg sir tan lia, gia nua. Ong ludn thiic giuc mgi ngudi hay sdng gap
len, vi ngay mai den se lay di tudi tre va tinh yeu. Ong quan niem thdi gian va ddi
ngudi trdi chay nhu ddng nude, mgi thu se thay ddi, khdng gi tdn tai mai. Chinh vi
the, khi nghT den budc chuyen tiep theo ciia thai gian thi dng ludn mang mdt hoai
Dai trdi chay, long ta khdng vinh viin.
Thdi gian tuong lai ddi vdi Xuan Dieu nhu mdt con ac mdng ma trong con
nghi, khdng tin tudng vao nd.
ac mdng do ngay thang trdi qua rat nhanh.
Thong tha, chiiu vdng thong tha lai...
Rdi di... Dim xdm tdi ddn ddn...
Cie thi md bay cho din hit
(Gid tan)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
55
SVTH: Vd Thi Hilu
Nhirng ngdy, nhirng thdng, nhung mau xudn.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
lai het ngay het den "nhirng ngdy, nhirng thdng, nhung mua xudn ". Nhu mdt sir
Thdi gian tudng chung trdi qua rat cham, chi la "thong tha " thdi nhung nd
rai nira ma nd nhanh nhu "bay". Nhung neu thdi gian qua nhanh nhu vay thi chung
td ddi ngudi ciing mau chdng gia nua, tudi tre cung chang cdn, tinh yeu rdi cung
khac biet, thai gian khi da di vao tho Xuan Dieu thi khdng cdn la sir thu tha, cham
nd nhu mdt con ac mdng. Trong con ac mdng do, dng thay minh mat tat ca tu tinh
phai nhat. Chinh vi the, khi nghT den tuang lai, den ngay thang sap tdi thi dng thay
yeu, tudi tre den nhung ngay thang tuoi vui.
Tdi sung suang. Nhung vdi vdng mot nira
Tdi khdng chd ndng ha mdi hoai xudn
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua
Xudn cdn non nghia la xudn se gid
Md xudn hit nghia la tdi ciing mdt.
(Vdi vang)
Y thuc ve thai gian tuang lai trong tha Xuan Dieu ngay cang tinh te hon, sau
sac hon. Budc chuyen ciia nd ciing ngay cang nhanh hon, vdi vang hon khi dng cho
mng:"xudn duang tdi" nghTa la "xudn duang qua", "xudn con non" nghTa la
"xudn se gia ". Ta thay, thai gian khdng ngung nghT mdt phut giay nao ma nd ludn
De rdi nha tha cam thay vdi budc di nhanh do thi mdt ngay rat ngan trong tuong lai
tiep ndi nhau, chay theo nhau. Hien tai chay theo tuong lai, rugt dudi theo tuong lai.
Neu so vdi cac nha tha khac nhu Td Huu thi thai gian tuong lai gan lien vdi
nhirng hy vgng, udc mo ve mdt ngay mai tot dep.
dng se gia va se mat di.
Ngdy mai gid mdi ngan phuang
Se dua cd tdi mot vudn day xudn
Ngdy mai trong gid trang ngan...
(Tieng hat sdng Huong - Td Hiru)
Mac du hien tai ciia cd gai tren ddng sdng Huong chi la mdt cd a hat, cudc
udc ma, hy vgng ve tuang lai tot dep . Ngay mai day con gid mdi se dua cd den
mdt chan trdi vdi mdt cudc sdng em dem hanh phuc. Tu do ta thay, khi nghT ve
tuong lai Td Huu ludn nhin cudc sdng vdi sir lac quan, yeu ddi. Tuy nhien, Xuan
Dieu ciing la mdt nha tho yeu ddi, say ddi den manh liet ma khi nghT ve tuong lai
sdng bap benh, trdi ndi khdng biet den ngay mai. Nhung ngudi thi sT van de cd cd
dng lai khdng udc mo, khdng hy vgng bat cu mdt dieu gi. Dd la diem khac biet giua
dng vdi cac nha tho khac. Tuang lai tot dep thi ai khdng mong mudn, nhung ddi vdi
Xuan Dieu cudc sdng chi dep khi nd cdn nam trong vdng tudi tre. Ma tudi tre thi
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
56
SVTH: Vd Thj Hieu
trdi qua rat mau. NghT den tuong lai la nghT den ngay mai, ma ngay mai rdi them
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
ngay mai nua tudi xuan se khdng cdn. Chinh vi the, thdi gian tuang lai ddi vdi
Nhin chung, thai gian tuang lai it dugc nha tha Xuan Dieu nhac den trong
Xuan Dieu chi la mdt con ac mdng, mdt ndi am anh ciia hien tai.
gian. Vi Xuan Dieu la mdt ngudi ludn khat khao giao cam vdi ddi, ludn mudn minh
nhung sang tac ciia minh, nhung nd ciing la mdt dang thuc chi sir van ddng ciia thai
sir chiem lTnh hien tai. Qua khu ddi vdi dng la sir tiec nudi cdn tuong lai la cai se
dugc sdng vdi tudi tre, dugc yeu vdi trai tim ndng nan nen thdi gian ciia dng chi la
lo mat mat. Tuy nhien ta cd the nhan thay rang, Xuan Dieu da lam phong phii them
lay di hien tai. Chinh vi le do ma thdi gian tuong lai trong tho dng chi la nhirng ndi
su van ddng ciia thdi gian qua ba true: qua khu, hien tai va tuong lai. Mat dd xuat
sdng ciia nha tha. Mdt con ngudi sdng rat thuc vdi hien tai.
hien cua tung dang thuc thdi gian nhieu hay it, cd hay khdng chinh la quan diem
Tha mot phut hy hoang rdi chat tdi
Cdn han budn le ldi suot tram nam.
(Giuc gia)
van ddng, nd di tu qua khu den hien tai va tuang lai. Trong mdi true thdi gian, Xuan
Dieu deu the hien mdt each sang tao va tinh te. Tuy nhien ta thay, thai gian trong
Ndi tdm lai, thdi gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu la mdt the gidi ludn
dang sdng cung vdi tudi tre ciia minh. Cdn thdi gian qua khu va tuang lai thi it nhac
tha Xuan Dieu chii yeu la thai gian ciia hien tai. Vi hien tai la thai diem nha tha
lay di hien tai tuc tudi tre. Chinh vi the, trang tho ciia dng thien ve cudc sdng hien
tai hon. Ddi vdi dng, thai gian hien tai la thai gian dang dien ra cung vdi nhirng
den. Trong quan niem ciia dng, qua khu ludn la sir tiec nudi, cdn tuong lai la cai se
qua khu va nghT den tuong lai thi lai mudn sdng gap hon, vdi vang hon. Vi trong
nhip dieu tuoi vui, tre trung. Nhung trong thdi diem hien tai do, khi nha tho nhin ve
quan niem ciia nha tha, thai gian trdi qua rat nhanh va tudi tre se phai tan cung vdi
thdi gian. Ddi vdi mdt con ngudi yeu ddi, say ddi, khao khat giao cam vdi ddi nhu
Xuan Dieu thi khoang it di ciia thdi gian tudi tre do lam sao dii cho dng. Chinh vi le
do ma ta thay tho Xuan Dieu ludn xuat hien vdi hinh anh ciia sir "vdi vdng", "giuc
cho ten tudi ciia dng trd thanh vTnh hang khi ndi den budc chuyen ciia thai gian
nghe thuat.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
57
SVTH: Vd Thi Hieu
gia". Dd chinh la mdt trong nhirng phuang thuc nghe thuat tai tinh, ca tinh da lam
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
KET LUAN
Xuan Dieu dugc coi la guong mat tieu bieu trong phong trao Tha Mdi giai
doan 1932 - 1945. Ong sdm tilp thu nen van hda phuong Tay nen trang tho ciia dng
gin liln vdi nhirng ban tinh ca tha thiet, manh liet cung vdi nghe thuat ddc dao.
Trong dl tai "Khdng gian vd thai gian trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng
Tdm 1945", ngudi vilt chi tim hilu so net vl cudc ddi, sir nghiep van chuang va
quan dilm sang tac ciia nha tha Xuan Dieu. Phan ldn tap trung vao hai khia canh
chii chdt ciia de tai, do la khdng gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu
trude Cach mang thang Tam.
Vl khia canh khdng gian nghe thuat, ngudi viet nhan thay rang: khdng gian
trong tha Xuan Dieu thudng khdng rdng ldn, menh mdng nhu trong tho Huy Can
nhung khi mieu ta thi dng da thi hien tat ca niem vui sdng, yeu ddi va say ddi.
Khdng gian trong tho Xuan Dieu la nhirng canh sac ddi thudng, quen thudc vdi
cudc song hing ngay. Dd la khdng gian ciia khu vudn, con dudng, can phong, ddng
sdng, ning, suang. d moi mdt khdng gian dng deu the hien mdt each tinh te va sang
tao. Ching han nhu khi ndi khdng gian vudn, dng ket hop nhieu yeu td tir nang, gid,
trang, suong tao nen mdt buc tranh khdng gian day mau sac, am thanh va huong vi.
Ben canh do, trong tung khdng gian Xuan Dieu deu gui vao cam xiic ciia minh lam
cho khdng gian nghe thuat trong tha dng trd nen dac sac hon. Khi vui thi khdng
gian diy ip am thanh nhdn nhip, khi buon lai trd nen sau vang, nhd nhung. Chang
han nhu khi ndi vl con dudng, ben canh viec mieu ta ve con dudng thuc te dng cdn
nhan hda thanh con dudng ddi, dudng tinh. Dk rdi, khi vui con dudng ay chua day
tilng cudi ndi, vui tuai. Khi buon nd trd nen vang ve, thua thdt ngudi qua lai. Tir
nhirng ylu td rit ddi thudng nhung khi di vao tho Xuan Dieu nd lai trd nen sinh
ddng, dang yeu va lai la nai chua day nhung tam tu tinh cam ciia ngudi dang yeu,
dang say sua vdi ddi. Trong ldi tua tap "Tha tha" The Lu da nhan xet: "ThaXudn
Dieu la hai tha thdm kin, gidu diim, trong do an su huyin bi ghi ran ciia dim
trang, su nao niing bao la cua mot budi chiiu, vd tat cd tdm hdn khd hieu cua
ngudi, cua canh "[17, tr.22].
Thai gian la mdt trong hai khia canh gdp phan tao nen net dac sac nghe thuat
trong tha Xuan Dieu. Khdng cd mdt nha tha nao thi hien thai gian dugc nhu dng.
Vi dng la ngudi cd khat vgng song, giao cam vdi ddi manh me. Ong ludn mudn tan
hudng nhilu hon nhirng huong vi ciia cudc sdng. Trong cam quan ciia dng rat tinh
tl va nhay ben, thdi gian trong tha dng van ddng tir qua khu den hien tai va tuong
GVHD: Ho Thj Xuan Quynh
58
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
^ ^ ^ ^ ^ ^
^ i ^ ^— -— ^— ^— f— -— ^ ^ ^ ^— ^ ^ ^ ^— ^ ^ ^ ^ ^~
lai. Mdi mdt thdi khac dng deu the hien mdt each tinh te, dac biet la thai gian hien
tai. Vi dng la mdt ngudi yeu ddi, yeu cudc sdng manh me nen dng khdng quan tam
nhieu den tuong lai, qua khu ma chi chii trgng den hien tai. Ong cho rang, thdi gian
hien tai gan lien vdi tudi tre, tinh yeu va cudc sdng tuoi vui. Nhung thdi gian ay vdi
dng nd qua ngan ngiii, vi the dng ludn sdng trong "vdi vang", "gdp gdp " de tan
hudng cho "no ni ", "chinh chodng" nhirng huong vi ciia cudc sdng.
Vdi nghe thuat the hien khdng gian va thdi gian, Xuan Dieu da gdp phan tao
cho minh mdt phong each rieng. Do la mdt khdng gian tran day am thanh, huong vi,
mau sac ciing vdi mdt khat vgng sdng manh liet ludn chay dua vdi thdi gian. Ddng
Mdi liic bay gid them mdt sac thai mdi. Va do ciing la nhirng thanh cong dang tran
trgng trong nen tho ca Viet Nam.
thai, hai khia canh khdng gian va thai gian trong tha dng cdn gdp phan cho nen Tha
trong suot qua trinh tim hieu va nghien cuu de tai "Khdng gian vd thdi gian nghe
Tat ca nhirng dieu neu trong luan van la nhung gi ngudi viet da dat dugc
thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 ". Tuy nhien, vdi thai
luang cd gidi han, ngudi viet cdn nhieu thieu sot va chua the hien het nhung net dac
sac ve khdng gian va thai gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude Cach mang
Thang Tam. Vdi de tai nay, ngudi viet nghT rang: neu cd thai gian nhieu hon se di
sau vao khia canh thai gian hien tai. Vi day la dang thuc thai gian dugc xay dung
ngudi viet se chia khdng gian trong tho Xuan Dieu thanh hai phan "Khdng gian la
mdt each ddc dao va tinh te. Ve khia canh khdng gian cung vay, neu cd co hdi
ddi tuang thdm my" va "Khdng gian la phuang tien biiu dat" de lam ndi bat len
nhung dac sac ve nghe thuat the hien khdng gian trong tho Xuan Dieu.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh 59 SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian va thdi gian nghe thuattrong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
DANH MUC TAI LIEU THAM KHAO
1. Lai Nguyen An (1993). Cudc cdi cdch tha cua phong trao Tha mdi va tiin
trinh tha tiing Viet. Tap chi Van hgc -Sol.
VH&TT NghTa Binh.
3. Huy Can (2005). Tdcphdm van hoc duac gidi thudng Hd Chi Minh. Nxb Van
hgc.
4. Xuan Dieu (1963). Dao cd mdi mdi sac. NXB Van hgc.
2. Huy Can (1987). Cung ban doc - Gidi thieu Xudn Dieu toan tap. tap I - So
Ha Ndi
6. Le Tien Dung (1993). Xudn Dieu - Mot ddi ngudi mdt ddi tha. Nxb Giao due.
5. Xuan Dieu (1995). Xuan Dieu - Tha tho va Gui huong cho gid. Ha Ndi: Nxb
7. Le Tien Dung (1998). Nhirng cdch tdn nghe thuat trong tha Xudn Dieu giai
doan 1932 - 1945. Nxb Giao due.
8. Phan Cu De (1996). Phong trao Tha mdi. Nxb Khoa hgc.
Nxb Giao due.
9. Ha Minh Due (1993). Mot thdi dai mdi trong tha ca: vi phong trao tha mdi.
Giao due.
10. Ha Minh Due (1997). Tha vd may vdn di trong tha Viet Nam hien dai. Nxb
11. Le Ba Han, Tran Dinh Sir, Nguyen Khac Phi (1992). Tie diin thuat ngu van
hoc. Nxb Giao due.
12. Nguyen Van Hanh - Huynh Nhu Phuong (1999). Li ludn van hoc vd vdn di
13. Hd ST Hiep (1997). Xudn Dieu - Huy Can. TP. Hd Chi Minh: Nxb Van nghe.
14. Le Quang Hung (1998). Tinh hoa tha mdi: Thdm binh vd suy nghT. Nxb
Giao due.
15. Le Dinh Ky (1993). Tha mdi nhirng budc thdng tram. Nxb TP. Hd Chi
Minh.
suy nghT. Nxb Giao due.
17. Ma Giang Lan (1999). ThaXudn Dieu - Nhirng ldi binh. Nxb Van hda thdng
tin
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
60
SVTH: Vd Thi Hilu
16. Le Dinh Ky (1995). Trin dudng van hoc. Nxb Van hgc.
Khdng gian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm
1945
18. Nguyen Thi Hong Nam (1999). Quan niem nghe thuat trong tdc phdm ciia
cdc nhd tha thudc phong trao tha mdi 1932 - 1945: Ludn an Tiin sT Ngu
Van. Nxb TP. Hd Chi Minh: Truong Dai hgc Khoa hgc xa hdi va Nhan van.
19. Vii Nggc Phan (2011). Tdc gid trong nhd truang: Xudn Dieu: Phi binh vd
binh ludn van hoc. Nxb Van hgc.
hgc.
21. Luu Khanh Tho (1998). Xuan Dieu - Ve tac gia va tac pham. Nxb Giao due.
22. Ly Hoai Thu (1997). Tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945.
Nxb Giao due.
23. Do Lai Thiiy (1994). Con mat tha: phi binh con mat Tha mdi. Nxb Lao
ddng.
20. Hoai Thanh - Hoai Chan (1993). Thi nhdn Viet Nam 1932 - 1941, Nxb Van
61
SVTH: Vd Thi Hieu
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
24. VTnh Tinh (1994). Tie dien Tiing Viet. Nxb Lao ddng.
trong tha ong nhu mot noi dm d.nh"[6, tr.276]. Noi am anh ve thai gian, sir hot hoang lo au doi vai thai gian lam cho trang tha Xuan Dieu tra nen voi vang, giuc
gia, hoi ha.... Vai bai viet Xudn Dieu noi dm anh thai gian cua tac gia Do Lai Thuy da phan nao noi ro hon ve van de thai gian trong tha Xuan Dieu. "Khong phai den
Xudn Dieu, tha Viet Nam mai dung den thai gian. Xua Nguyen Du da tung than:
Ngdy vui ngan chdng tdy gang! Gdn chung ta han, Tan Da cung tac luai: Tram
nam la ngan, mot ngdy dai ghel Nhung chi vai Xudn Dieu, thai gian mai tra thanh
mot noi dm anh. Thai gian trong tha ong khong chi la cam xuc, la thi hung, ma con
Id nhan to kien true cua tacphdm nghe thuat. Co the noi, Xudn Dieu nhin dai bang
con-mdt-thdi-gian: "chat Xudn Dieu", phong cdch tha cua ong la a do"[11,
tr.212].
Trong bai viet Nhung cdch tan nghe thuat trong tha Xudn Dieu giai doan
1932 - 1945, tac gia Le Tien Dung cung cho rang Xuan Dieu nhin the giai a trang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
4
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thang Tdm 1945
thai luon van dong. Tac gia Vu Tien Quynh trong bai viSt ve Xudn Dieu cho rang: Xuan Dieu luon khat khao sir song, luon lo au mat mat, ong luon song voi vang, h6i ha, giuc gia de cuop lay, tan huang giai han cua thai gian.
Con bai viet Xudn Dieu - nha tha lang man tieu bieu cua tac gia Le Dinh Ky thi cho rang Xuan Dieu "voi vdng song, giuc gid yeu, tan huang gid phut hien tai'"[17, tr.236]. Vi dai nguai ngan ngui, thai gian thi khong dgi bat ke mot ai.
- Mau mau vai chu voi vdng len vai chit...
- Anh nha em, anh nha lam em ai...
- Emphai noi, phai noi vdphdi noi...
Ngoai ra, tac gia Ly Hoai Thu trong bai viet Thai gian nghe thuat vd khong gian nghe thuat cua Tha tha vd Gui huang cho gid con cho rang: "Trong doi ngu cac nha tha mai, cd le Xudn Dieu la nguai duy nhdt da danh mot bo phan khong nhd sang tac cua minh de dam dao true tiep ve thai gian, dong thai qua do khai qudt thanh nhung tu tuang mangy nghia triet hoc "[22, tr.87].
Trong nhung sang tac cua Xuan Dieu truac Cach mang, nguai ta khong chi tim thay cai hay cua thai gian ma con co sir mai me, tuai vui cua khong gian. Hai khia canh nay hien nhien tra thanh de tai kha hap dan d6i vai cac nha nghien cuu va phe binh.
2.2 Khong gian nghe thuat
Ve khia canh khong gian, Ly Hoai Thu cho rang, khong gian trong tha Xuan Dieu la khong gian cua thuc tai tran the, la "Mot khong gian tre trung vai nhung co gai muai tdm doi muai "ma hong phan phat mat long lanh ", nhung chdng trai "duang sue duang luc tuai xanh - budc vam va nhu la di chinh phuc". Dau dau cung "riu rit", "xon xao", cung toa ra sue ndng de suai am long nguai"[22, tr.102].
Nhin chung, qua nhung cong trinh nghien cuu, nhung bai vi£t neu tren cho chung ta thay mot phan nao nhung net hay, doc dao, rieng biet trong trang tha Xuan Dieu. Doi vai khia canh thai gian nghe thuat thi dugc so dong nguai quan tam, con khia canh ve khong gian nghe thuat thi con it nguai de cap den. Tuy nhien nhung dong gop neu tren deu dang quan tam va tran trong. Do se la nguon tu lieu vo gia giup cho nguai viet luan van nay tim hieu cung nhu nghien cuu ve* van d£ khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu dugc thuan lgi han. Dong thai, qua do con lam noi bat len gia tri nghe thuat trong trang tha Xuan Dieu d6i vai n£n van hgc Viet Nam hien dai giai doan 1932 - 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
5
SVTH: Vo Thi Hieu
'
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 3. Muc dich nghien ciru
Cong viec nghien cuu cua nguai viet trong luan van nay vai de tai "Khong
gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang Thdng tdm
- Hieu them ve cuoc dai, sir nghiep van chuang cua nha tha Xuan Dieu.
- Thay dugc cai hay, cai doc dao ve khong gian va thai gian nghe thuat trong
tha Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945.
- Khang dinh vi tri va vai tro cua Xuan Dieu doi vai nen Van hgc hien dai.
4. Pham vi nghien ciru
Trong pham vi mot de tai nghien cuu nho, van de nghien cuu chi giai han
1945 " dat dugc nhung muc tieu cu the sau:
trong viec tim hieu "Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac
Cdch mang thdng Tdm 1945 ". Vi vay, vai de tai nay nguai viet chi giai han tim
4.1 Tai lieu tham khao
hieu trong hai pham vi sau:
Trong khi nghien cuu de tai, nguai viet da tham khao mot so tai lieu nhu:
Tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 cua Ly Hoai Thu, Tha Xudn
Hoai Thanh - Hoai Chan...
4.2 Pham vi tac pham
Dieu - Nhung lai binh cua Ma Giang Lan, Thi nhdn Viet Nam 1932 - 1941 cua
Vai de tai "Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac
Cdch mang thdng Tdm 1945", nguai viet chu yeu su dung hai tap tha cua Xuan
5. Phuxrng phap nghien ciru
Dieu do la: "Tha tha" va "Gui huang cho gid ".
phap sau:
5.1 Phirong phap he thong
Khi tiep can doi tugng nghien cuu, nguai viet ket hap su dung cac phuang
Nghien cuu "Khong gian vd thai gian trong tha Xudn Dieu truac Cdch
nhung danh gia ciia cac nha van, nha tha cung nhu cac nha nghien cuu va phe binh
mang Thdng tdm 1945 ", nguai viet xem xet nhung tac pham tha cua Xuan Dieu va
thong. Dong thai chu y xem xet den noi dung va nghe thuat trong tha Xuan Dieu.
Tu do he thong lai cac tac pham va nhung danh gia cua cac nha van, nha tha, nha
van hgc doi vai tac gia Xuan Dieu truac Cach mang Thang tam 1945 nhu mot he
Cach mang Thang tam 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
6
SVTH: Vo Thi Hieu
phe binh ve van de khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac
5.2 Phirong phap phan tich- tong hop
Tien hanh khao sat phan tich cac tac pham tha cua Xuan Dieu de lam sang to khong gian va thai gian nghe thuat. Dong thai kit hap su dung phuang phap tong hop he thong hoa de nhan ra nhung dac diem lan, co tinh dac trung.
5.3 Phirong phap so sanh- doi chieu
Trong qua trinh phan tich, nguai viet se so sanh doi chieu sir tuang quan va
khac biet giua trang tha Xuan Dieu vai mot so tac gia khac. Tir do se lam noi bat len net dac sac, rieng biet ve nghe thuat khong gian va thai gian trong tha Xuan
Dieu.
5.4 Phinrng phap tieu sir
Trong qua trinh nghien cuu, nguai viet da su dung phuang phap tieu su de
hieu them ve cuoc dai va sir nghiep van chuang cua nha tha Xuan Dieu.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
7
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Khong gian va thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Chirang 1
a.
r
(cid:127)»
ft.
VAI NET VE TAC GlA XUAN DIEU
1.1 cuoc Don
Xuan Dieu ten that la Ngo Xuan Dieu, sinh ngay 2 thang 2 nam 1916 (co tai lieu ghi 1917) tuc ngay 29 thang gieng Binh Thin, tai que me a van Go B6i, xa
Cha la Ngo Xuan Thg, do tu tai kep Han hgc, von que xa Trao Nha (nay la Dai Lgc), huyen Can Lgc, tinh Ha TTnh, khi ay vao day hgc a Binh Dinh. Tai day, ong tu Thg lay them co gai lam nuac mam la Nguyln Thi Hiep lam vg le. Ba Hiep sinh dugc hai nguai con trai la Xuan Dieu va Xuan Sanh (tuc Tinh Ha). Tinh Ha
sau nay co viet quyen hoi ky Di Hoang ta lai canh song cua hai anh em. Tuoi au
tha, Xuan Dieu va Xuan Sanh da nem trai canh song cha co nhi6u vg, chiu nhieu cay dang trong canh con coi. Xuan Dieu gioi nhin nhuc, Xuan Sanh chiu khong thau da bo nha di hoang. Thua nho, Xuan Dieu hoc chu nho, chu qudc ngu va ca chu Phap vai cha.
Nam 1927, Xuan Dieu vao theo hoc tai truang cao dang tilu hoc Quy Nhan, dugc cap hgc bong va noi tru tai truang. Den mua he nam 1934, anh do bang "Diplom" (Thanh chung) tai truang Quy Nhan. Thai ky nay, Xuan Dieu da tap lam nhung bai tha theo the tha truyen thong va rat men phuc Tan Da.
Vao nam 1935 Xuan Dieu ra hoc tu tai phan thu nh&t tai truang Trung hgc Bao ho Ha Ngi tuc truang Buai, nay la truang Chu Van An ben ba H6 Tay. Bai tha dau tien dugc in la bai Vai ban tay ay tren bao Phong hoa (1935). Nhieu bai tha
sang tac nam 1935 (in trong tap Tha tha, 1938) nhu: Yeu, Vi sao, Biet ly em di, Vai
Tung Gian, huyen Tuy Phuac, tinh Binh Dinh.
Sang nam 1936 Xuan Dieu vao hgc tu tai phan thu hai tai truang Trung hgc
Khai Dinh Hue. Tai day, ong gap Huy Can va hai nguai ket nghia vai nhau cho d£n
cudi dai. Va sau do The Lu viet bai giai thieu Mot nhd thi si mai: Xudn Dieu in tren
bao Ngdy nay so Tet 1937.
Nam 1938 Xuan Dieu ra Ha Noi song chung vai Huy Can a gac 40 Hang Than va ghi ten hoc luat. Luc nay, ong day hoc tai truang tu thuc Thang Long (do
ban tay ay...
Dau nam 1940, Xuan Dieu thi dau Tham ta thuang chinh va dugc cu vao lam
a Sa Doan My Tho (nay thugc tinh Tien Giang). Lam viec dugc ba nam (1940 -
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
8
SVTH: Vo Thi Hieu
Hoang Minh Giam lam giam doc).
Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
1943), xa dat Thang Long van vat vai ban be trong nhom Tu luc van doan, Xuan
Dieu cam thay khong the nao chiu dugc, ong xin thoi viec a Sa Doan My Tho va ra
Ha Noi ve cung song vai Huy Can. Huy Can luc nay da tot nghiep ky su Canh nong
(1943), the la hai nguai ban cung song vai dong luang ky su cua Huy Can va thanh
lap nha xuat ban Xudn Huy.
Nam 1944, hai nguai cung bi mat tham gia Mat tran Viet minh. Thang Tam
1945, tham gia Tong khai nghia cudp chinh quyen tai Ha Noi. Xuan Dieu cung vai
Huy Can hang hai tham gia cac hoat dong len an bgn Viet Cach, Viet quoc chong
Cung thai gian nay, Xuan Dieu dugc bau la Dai bieu Quoc hoi khoa I (1946
pha chinh quyen each mang, va lam nhieu bai tha da kich manh me bgn nay.
- 1960) va den thang 5- 1946, dugc chgn lam thanh vien trong doan dai bieu cua
chinh phu nuac Viet Nam dan chu cong hoa do Chu Tich Ho Chi Minh lam truang
Den thang 12 nam 1946, Phap gay han a Hai Phong roi Ha Noi va cuoc
doan, sang Phap hoi dam.
khang chien toan quoc bung no, Xuan Dieu len chien khu Viet Bac, cong tac a Dai
Tieng noi Viet Nam (1946 - 1947). Trong thai gian nay, ong phu trach chuyen muc
Cdu chuyen van hoa cua Dai tieng noi Viet Nam.
Sang nam 1948, nhan dip thanh lap Hoi van nghe Viet Nam, Xuan Dieu
Nam 1949 ong dugc ket nap vao Dang Cong san Viet Nam, do Nguyen Huy
Tuang va Nguyen Dinh Thu giai thieu.
dugc bau la uy vien Ban chap hanh Hoi.
Sau hiep dinh Gia-ne-va hoa binh dugc lap lai, Xuan Dieu ve tiep quan Ha
Ngi. Tir nam 1954 den cuoi dai ong song va lam viec tai Ha Noi.
Xuan Dieu la mot nha tha lan cua dan toe, ong luon la tam guong lao dong
nghe thuat ben bi, deo dai, giau sue sang tao, dat dugc nhieu thanh tuu lan trong
ben. Ong co dugc thanh cong lan khong chi a viec giai thieu, phe binh tha co dien,
tha ca hien dai ma con a ca tha ca nuac ngoai. Ong thuang chi ra nhung cai hay,
sang tac. Ngoai ra, Xuan Dieu con la nguai giai thieu, phe binh tha rat tinh te va sac
doc dao a moi nha tha qua tac pham cua hg.
khat vgng hien dang sue lire va tri tue cua minh cho dan toe. Ong khong ngai kho
Cuoc dai va tha cua Xuan Dieu gan lien vai que huang dat nuac. Ong co
cho nhan dan. Chinh vi le do, Xuan Dieu dugc hau het mgi nguai yeu men, nguang
mo khong chi a tha ma con ca tam long say sua va chan thanh cua ong truac cuoc
dai.
-
~ Ogt HOC VO TRC/0NG TOfi.
I
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
9
. SVTH: Vo Thj Hieu
khan, gian kho ma luon hang hai, nhiet tinh di khap neo duang To quoc de phuc vu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 1.2 SIT NGHIEP VAN CHlTONG CUA XUAN DIEU
Vao dip Noel, 25 thang 12 nam 1938 viec xuat ban tap tha Tha tha vai tua cua Thi Lu va trinh bay my thuat cua Luang Xuan Nhi, da dua Xuan Dieu len hang
dau trong nhung nha tha tien chien.
Den nam 1939 Xuan Dieu lai cung Huy Can tu tai ban Tha tha (nha xuat ban
Xuan Huy) va cho xuat ban truyen ngan Phan thdng vdng (nha xuat ban Ngay nay).
Tap Tha tha cua Xuan Dieu vua chao dai da gay luong du luan kha soi noi.
1.2.1 Trirdc Cach mang Thang Tam 1945
trgn. Nguai ta che nao la "ngdy ngo ", nao "tay " qua, "thadau lai cd thu tha qudi
Phai thu cuu coi nhu do la cai gi kha 6 can phai tieu diet, vi no qua so sang, trang
ga nhu the ". Nguai ta da kich cai tu tuang "kem Idnh manh " mot each gat gao.
Nha bao Thai Phi kha ndi tieng thai ay da cong kich tha mai kich liet. Trong bao
Tin Van xuat ban tai Ha Noi, ong viet ve Xuan Dieu nhu sau:
"Trong nhung nam gdn day, motphong trao thi ca mai xuat hien, nhdm nay
gom nhieu nguai tre tudi nhu: The Lu tuc Nguyen Thu Le tu la Le Ta, Luru Trong
Lu, Xudn Dieu, Huy Can v.v... Nhdm nay ra dai da ho hdo huenh hoang tu cho
minh la lam tha theo mai, tu tuang tu do cai ma, la tien bo, Id van minh. Nhung
that tinh cd van minh tien bo khong? Khi md nguai hdm nay doc tha cua ho khong
sao trdnh duac nhung cdi tdm thuang, 16 bich gdn da khong cho noi duac. Nhung
bai tha bat ke van, bat ke niem ludt cu thay phien ra dai nhung no chang lam duac
mot cdi gi goi la mai cd. Chang han nhu tha cua Xudn Dieu, ong nay duac coi nhu
la mot tay kien tuang cua phong trao nay, tha cua ong ta duac ke la kha nhdt dam
nhung ciing chang ra gi. Thavai than, doc qua nhieu bai tha cua ong chung taphai
bat cuai vi tha chang ra tha, Tdy chang phai Id Tay ma Tdu lai cung chang phai la
72w"[13,tr.l0,ll].
Dau nam 1945, Xuan Dieu cho xuat ban tap tha van xuoi Truang ca va tap
tha thu hai Gui huang cho gid (nha xuat ban Thai dai). Den thang 2 nam 1945
Xuan Dieu va Huy Can tham gia cuoc dien thuyet dau tien vai de tai Sinh vien vai
qudc van do Tong hoi sinh vien Viet Nam to chuc. Ve sau dugc xuat ban vai nhan
d£ mo rong: Thanh nien vai qudc van. Thai ky nay, cung vai viec sang tac tha,
Xuan Dieu con cho ra mat ban dgc mot loat bai tuy but, but ky, tieu luan in tren bao Thanh nien vai &h tai: len an thu van tha uy mi, truy lac, ca nggi "nang tien ndu ".
Thang Tam 1945 xuat ban tap trang ca Ngon qudc ky ca nggi ca do sao vang
cua To quoc.
1.2.2 Sau Cach mang Thang tam
D&u nam 1946, Xuan Dieu cho xuat ban tap trang ca Hoi nghi non song, ca
nggi t6ng tuyen cu dau tien cua nuac Viet Nam dan chu cong hoa.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
10
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Trong chuyen di hoi dam a Phap, Xuan Dieu viet thien phong su dai Tu
truang bay den truang bay tren bdo Cuu qudc va xuat ban tap but ky Viet Nam
thg, tir 1940-1946.
nghin dam phan anh phong trao dau tranh yeu nuac cua Viet kieu, linh chien va linh
dugc bau la uy vien Ban chap hanh Hgi, tham gia Ban bien tap bao Van nghe ca
quan cua Hoi - tir nhung so dau tien. Ong giu muc Tieng tha tren bao Van nghe,
Xuan Dieu giai thieu phong trao sang tac tha ca cua bo doi va cua quan chung, ve
Sang nam 1948, nhan dip thanh lap Hoi van nghe Viet Nam, Xuan Dieu
Trong cuoc cai each rugng dat, dem rugng dat ve cho dan cay, danh do dia
chu, nha tha tham gia cac dot phat dong quan chung giam to va cai each rugng dat a
Nghe An va Thanh Hoa. Sau do xuat ban tap tha ve de tai nay {Me con, 1954).
Cung tir day nha tha bat dau nhung cuoc binh tha trong cong chung. Cho den cuoi
dai, Xuan Dieu da thuc hien khoang 500 cuoc trd chuyen va binh tha truac cong
chung.
sau tap hop thanh tap Tieng tha (1951).
Tap tha Ngdi sao cua ong dugc giai van nghe 1954 - 1955.
Nam cac khoa I, II, III (1957 - 1958).
Nam 1956 , ma dau cuoc giao luu van hoa vai cac nuac xa hoi chu nghla anh
em, Xuan Dieu dugc cu di tham Lien X6 va Hungari. Sau do, ong xuat ban tap Ky
Xuan Dieu dugc bau lien tiep lam uy vien ban chap hanh Hgi Nha van Viet
su tham nude Hung (1956). Den nam 1958, ong lai tham gia Doan dai bieu nha van Viet Nam du Hoi nghi tru bi cac nha van A Chau a Niu Deli, tham An Do hai
thang, bat dau dich va giai thieu tha R. Tago.
mot loat bai tieu luan ung chien len an nhom pha hoai Nhan van - Giai pham va in
thanh tap Nhung buac duang tu tuang cua toi (1958). Ong cung la dien gia tai le ky
Trong cuoc dau tranh bao ve nen van hgc xa hgi chu nghla, Xuan Dieu viet
niem 138 nam ngay mat thi hao dan toe Nguyen Du va cung la thai diem ma dau
do la hai tap sach Cdc nhd tha cd dien Viet Nam dugc xuat ban. Den nam 1961, ong
cua mot loat cong trinh nghien cuu ve cac nha tha lan truyen thong cua dan toe. Sau
lai cho xuat ban tap tieu luan kinh nghiem sang tac Trd chuyen vai cdc ban lam tha
tre.
Ben canh cac tha ve hai de tai Ion xay dung chu nghia xa hoi a mien Bac va
dau tranh thong nhat nuac nha, ong tiep tuc lam nhieu bai tha ve tinh yeu; xuat ban
Trong thai ky gian kho cua cuoc chong My cuu nuac, Xuan Dieu cung vai
cac dong chi trong Ban chap hanh Hoi nha van to chuc cac dgt thuc te xuong nong
thon, cac dan vi quan doi, ca quan truang hgc de dong vien quan chung ben bi tinh
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
11
SVTH: Vo Thi Hieu
tap trung trong phan Cdm tay (tap tha Mui Cd Mau).
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
than chong My. Nha tha cung nang no xuong cac ca sa binh tha phuc vu dong bao
va chien si, giao vien va hoc sinh. Thien huang cua Xuan Dieu la bieu duang cai
hay, chgn nhung sang tac hay nhat cua timg tac gia de khai thac, binh luan. Cach
lam ay cua Xuan Dieu trong thuc te cung dat dugc nhieu ket qua, vi ban sac va pham chat cua mot nha tha thuang dugc bg 16 ro nhat qua nhung bai tha hay. 6 day Xuan Dieu co the phat huy kha nang binh luan sac sao va kha doc dao cua minh.
Ong khong nghien cuu toan dien qua trinh sang tac ma chi chu y binh cai hay, binh
ky cai hay ve noi dung cung nhu nghe thuat. Chinh vi vay ma a dau ong cung dugc
Trong thai ky tir khi hoa binh lap lai tren mien Bac nam 1954 din khi cuoc khang chien chong My thanh cong, giai phong hoan toan dat nuac, Xuan Dieu co
mot sue lam viec phi thuang. Vua tham gia Ban chap hanh Hoi nha van, vua di thuc te binh tha va bao nhieu nhiem vu khac, nha tha van khong ngung sang tac. Co thi noi, day la thai ky Xuan Dieu sang tac nhieu nhat. Ta co the ke nhung tac pham cua
ong trong thai ky nay nhu:
- Tha: Rieng chung (1960), Mui Cd Mau - Cdm tay (1962), Mot khdi hong
(1964), Hai dat song (1967), Toi gidu doi mat (1970), Hon toi doi canh (1976),
nguai nghe hoan nghenh nhiet liet.
Thanh ca{\9%2).
- But ky: Ky su tham nuac Hung (1956), Trieu len (1958).
- Phe binh tieu luan: Nhung budc duang tu tuang cua toi (1958J, Phe binh
(1963), Di tren duang lan (1968), Va cay dai mai mdixanh tuai (1971)...
Ngay sau khi dat nuac dugc hoan toan giai phong, Xuan Dieu tra lai miln Nam, di tham que ma Binh Dinh. Roi Sai Gdn, My Tho, Ca Mau, Playcu... sau han
ba muai nam xa each.
Nam 1980 Xuan Dieu dugc cu din du va phat bieu tai Hgi nghi cac nha van
the giai bao ve hoa binh lan thu hai a Xoophia. Chinh luc nay nha tha b&t dau dich
va giai
thieu cac nha tha Bun-ga-ri
(S. Petophi, C. Botep, E. Bagriana, B.
Dimitrova...). Den nam 1981 ong dugc mai sang Phap noi chuyen ve tha Viet Nam
tai cac truang dai hgc Pari VII, Nixa, Xoocbon. Roi nam 1982, du le mung thg nha
tha dan tgc Cuba Nicolai Ghiden 72 tuoi tai La Havana, dich va giai thieu tap Tha
giai thieu tha (1960), Trd chuyen vai cdc nhd tha tre (1961), Dao cd mai mai sac
Nicolai Ghiden (1982).
Dac biet vao nam 1983, Xuan Dieu dugc Vien Han lam nghe thuat Cong hoa
dan chu Due bau lam Vien si thong tan. Do la vinh du vo cung to lan doi vai nha
truang quoc te.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
12
SVTH: Vo Thi Hilu
tha va cung la sir danh gia tai nang, kien thuc cung cong lao cong hien cua ong tren
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Nam tai Lien X6. Khi tra ve ong lai vao tham mien Nam, roi sau mot can dau tim
Den nam 1985, Xuan Dieu tham gia doan dai bieu du Tuan le van hoa Viet
dot nggt, Xuan Dieu da mat tai Ha Ngi (1985). 1.3 QUAN DIEM NGHE THUAT CUA XUAN DIEU TRlTdC CACH MANG
Xuan Dieu la nha tha tieu bieu nhat trong phong trao Tha mai va la mot
trong nhirng cay but Ion cua nen van hgc Viet Nam hien dai. Thanh cong cua ong
khong chi a linh vuc tha ca ma con a van xuoi, phe binh, dich thuat...
Ta thay, khi mai xuat hien tren van dan, Xuan Dieu da tir khang dinh minh
qua nhung sang tac dau tay nhu: Vai ban tay ay, Yeu, Vi sao, Biet ly em di... Mot
trai tim Ion Xuan Dieu da luon yeu dai, yeu cuoc song tran the mot each say me va
cuong nhiet. Chinh moi truang thien nhien va xa hoi nai ong sinh ra va lan len da anh huong rat lan doi vai cai toi Xuan Dieu. Ong chiu anh huang nhilu cua nguai bo, mot ong do xu Nghe, ham hoc va chiu kho. Cung vai mien dat tru tinh Quy Nhan, que huang cua me, nai ong tung lan len. Ngoai ra, sau nay khi ra Ha Noi r6i tra ve Hue hgc. Chinh canh vat huu tinh, long lay cua dat Thang Long va ve dep
day ma mong cua Hue da khai day a tam hon Xuan Dieu mot tinh yeu say dam. Do
la nhung anh huang sau rong trong con nguai va hon tha Xuan Dieu. Tuy nhien, sir
nghiep van chuang cua ong dugc phan chia thanh hai giai doan ro ret. Truac Cach
THANG TAM 1945
mang thang Tam va sau Cach mang thang Tam 1945. Moi mot giai doan, Xuan
chuang nghe thuat, Xuan Dieu mang mot niem dam me lan. Giai doan truac Cach
mang thang Tam, co the noi la giai doan dau trong sir nghiep sang tac cua ong. Su
ra dai cua hai tap Tha tha va Gui huang cho gid la cot moc quan trong cho quan
diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam 1945.
Noi ve quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang, ta thay Xuan
Dieu da the hien quan diem cua minh qua bai tha "Cdm xuc ". Ong cho rang:
Dieu co cai nhin va the hien cuoc song trong trang tha minh khac nhau. Doi vai van
La thi si nghia la ru vai gid,
(Cam Xuc)
Day cung la quan niem chung cua cac nha tha. Mot trong nhung quan niem
Ma theo trang vd va van ciing may.
thoat li cuoc song cua cac thi si. Vai Xuan Dieu, nguai thi si la nguai luon trai long
minh ra vai cuoc song cua thien nhien va luon biet chia se vai moi nguai. Ong quan
niem van chuang nghe thuat la san chai danh cho tat ca nhung ai yeu men no:
Day la quan tha ho mudn khdeh den
Day la binh thu hap tri mudnphuang
Day la vuan chim nhd hat muai phuang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
13
SVTH: Vo Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
(Cam xuc)
Hoa mat ngot chen giao cung trai doc...
Doi vai ong, van chuang nghe thuat la nhirng gi tinh tuy nhat ma con nguai
cuai cho nhung rung cam cua con tim:
da sang tao ra. Nguai thi si la nguai luon dung hoa nhung cam xuc, biet khoc, biet
Tay dp nguc do xem trieu mau le
Nghin trai tim mang trong mot trai tim
De hieu vao giong sudi vai lai chim
Tieng mua khoc, lai reo tia nang dong.
(Cam xuc)
Tuy nhien, ta thay quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang
thang Tam khong hoan toan di theo tuyen ngon do ma la mot hon tha yeu dai, say
dai, thiet tha vai cuoc dai:
Toi la ke dua rang bau mat trai
Ke dung trai tim triu mau dat
(Hu vo)
Khac vai quan niem thoat li cua Huy Can, Che Lan Vien. Hon tha Xuan
Dieu khong tim ve vai the giai xa xam ma ong tim ve vai cuoc song thuc tai. Dieu
nay mau thuan hoan toan vai quan niem ve nghe thuat cua ong trong bai tha "Cdm
Hai tay chin mdng bam vao dai.
xuc ". Ta thay, ong da khong quan triet quan niem do tir dau den cuoi. CJ bai tha
"Cdm Xuc " thi ong quan niem nguai sang tao nghe thuat la nguai thoat li vai cuoc
song. Nhung ta thay, trong nhung sang tac khac cua ong thi lai la mot hon tha yeu
Trong tha Xuan Dieu, mach cam xuc dugc trai dai vai nhung vang tha tu
dai, khat khao giao cam vai dai.
manh liet, say dam den nong nan, tha thiet. Chang nhirng the, ong con dugc xem la
nha tha "thuc nhon cdc gidc quan ".
Ta mudn dm
Cd su song mai bat dau man man:
Ta mudn riet may dua va gid luan,
Ta mudn say canh budm vai tinh yeu,
Ta mudn thdu trong mot cdi hon nhieu,
Va non nude, vd cay, va cd rang,
Cho cho chech chodng mid tham, cho da day anh sang,
Cho no ne thanh sac cua thai tuai;
- Hai xudn hong, ta mudn can vao nguai!
(Voi vang)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
14
SVTH: Vo Thj Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Hay sat doi dau! hay ke doi nguc!
Hay trdn nhau doi mai tdc ngan dai!
Nhung canh tay! hay quan riet doi vai!
Hay dang cd tinh yeu len song mat!
(Xacach)
Nhin chung, quan diem nghe thuat cua Xuan Dieu truac Cach mang thang
Tam 1945 co su mau thuan giua quan niem thoat li va cai toi khao khat giao cam
vai dai. Tuy nhien, nhin vao nhung sang tac cua ong a giai doan nay ta thay, hon
tha Xuan Dieu luon thiet tha vai dai, yeu dai va say doi mot each nong nan va
cuong nhiet. Do mai chinh la quan diem theo ong suot chang duang nghe thuat
truac Cach mang thang Tam 1945.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
15
SVTH: Vo Thj Hieu
Hay khan khit nhung cap moi gdn chat.
Khonggian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Chircng 2
KHONG GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
•
2.1. khAi niem ve khong gian vA khong gian nghe thuat
2.1.1. Khai niem ve khong gian
vat vai nhau, quang tinh, co cau true va trat tu phan bo cua chung. Theo y nghla
truyen thong, khong gian dugc hieu la khong gian ba chieu, dugc bieu dien bang ba
true tga do vuong goc. Trong thai hien dai, nguai ta xet khong gian trong moi quan
he giua ba chieu do va chieu thu tu la thai gian.
2.1.2. Khai niem ve khong gian nghe thuat
Khong gian va thai gian la mot pham tru triet hgc chi sir ton tai cua the giai
vat chat. Tac pham van hgc la mot the giai nghe thuat, trong the giai do con nguai
ton tai trong mot khoang khong gian va thai gian dac biet. Khong gian va thai gian
trong tac pham la khong gian nghe thuat va thai gian nghe thuat. No khong chi la
khong gian va thai gian vat chat ma con la mot phuang thuc bieu hien the giai tinh
than, hien thuc dai song trong tac pham van chuang.
Khong gian la khai niem dung de chi sir cung ton tai va tach biet cua cac sir
Nhu mot le tu nhien vo hinh, khong gian va thai gian luon dugc dugc cac thi
hoc trung dai den van hoc hien dai, khong gian nghe thuat da tra thanh yeu to khong
the thieu trong mot tac pham van chuang. Khong gian dong mot vai trd quan trgng
tao thanh nhung trang van, trang tha mang nghe thuat doc dao, tham thuy:
nhan bao dai cam thuc. Rieng ve khong gian nghe thuat, tir trong ca dao dan ca, van
Ai dem ta tai chon nay
Ben kia Id nui, ben nay la song
(Ca dao)
Tie ay trong toi bung nang ha
Mat trai chdn li chdi qua tim
Tdm hon toi la mot vuan hoa la
Rat dam huang vd ron tieng chim
(Tir ay - To Huu)
Tieng gd gay buon nghe nhu mdu ua
Chet khong gian, kho heo cd hon cao.
(He - Xuan Dieu)
Doi vai con nguai Trung dai, khong gian que nha la hinh anh quen thuoc vi
the neu di khoi nha muai dam da co cam giac "lu thu, hoang hoa ". Ta thuang bat
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
16
SVTH: Vo Thj Hieu
Khonggian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
^^^^^
-_———— ^—— -——— -— ^— ^————— (cid:127)——— ^———— -—— ^ ^——
gap trong tha ca Trung dai nhung khoang khong buon, xa vang, le loi nai dat khach
que nguai:
Trai chieu bang lang bong hoang hon
Tieng dc xa dua vang trong don
Gdc mai ngu ong ve vien phd
Go sung muc tu lai cd thdn.
Khi Tha Mai ra dai, quan niem sang tac cua cac nha tha co chieu huang thay
doi. Ho quan niem ve con nguai, khong gian va thai gian khac nhieu so vai truac
do. Dac biet la viec cac nha tha mai da manh dan noi len cai toi cua minh, ca nggi
tinh yeu ca nhan, ban nga. Doi vai khong gian nghe thuat thi gia day ngoai nhung
cuoc song:
Chieu horn nha nha - Ba Huyen Thanh Quan
Gitta vudn anh di tieng chim vui
Thieu nu nhin suang chdi mat trai
khoang khong buon, xa vang con co nhirng khoang khong vui tuai gan gui rat vai_ OfllHOCVOTRlfflNGTOfiN ^THOVJlF
(Nu cuai xuan - Xuan Dieu)
Khong gian nghe thuat cung la doi tugng nghien cuu cua Thi phap hoc. Cac
nha thi phap da ban luan rat nhieu ve van de nay.
Theo Nguyen Van Hanh va Huynh Nhu Phuang trong quyen Li luan van hoc
van de vd suy nghi, "Khong gian vua la hinh thuc hien hieu cua con nguai vua la ki
hieu nghe thuat thudc ve the giai sang tao cua nguai nghe si, no bdc Id cdi nhin cua
Trong cuon Tu dien thuat ngu van hoc cua Le Ba Han thi cho rang: "Khong
nhd van truac dai nguai vd nguai dai" [12, tr. 187].
gian nghe thuat la hinh thuc ben trong cua hinh tuang nghe thuat the hien tinh
chinh the ciia no. Su mieu td trdn thuat trong nghe thuat bao gid cung xudt phat tie
mot diem nhin, dien ra trong truang nhin nhdt dinh. Qua do the giai nghe thuat cu
the cdm xuc bdc Id toan bo... Khong gian nghe thuat gan vai cdm thu ve khong gian
nen mang tinh chu quan. Ngoai khong gian vat the con cd khong gian tdm
Tir nhirng van de tren ta co the thay rang: khong gian nghe thuat la phuang
thuc ton tai va trien khai cua the giai nghe thuat. Khong gian nghe thuat khong
nhirng cho thay cau true noi tai cua tac pham van hoc, cac ngon ngu tugng trung ma
con cho thay nhung quan niem ve the giai, chieu sau cam thu cua tac gia. De tu do,
nguai dgc thay dugc tinh dgc dao, net rieng biet a tung loai hinh nghe thuat (am
nhac, hoi hga, van chuang...), cung nhu thay dugc sir khac nhau mang tinh doc dac
trung cua cac loai hinh nghe thuat trong mot khong gian nhat dinh ma nguai viet
tuang".[\l,tr.\34].
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
17
SVTH: Vo Thi Hieu
gui den trong tac pham.
Khong gian vd thaigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
2.1.3. Quan niem ve khong gian trong tho* Xuan Dieu
Neu noi sir menh mong ve khong gian trong tha Huy Can la sir sieu thoat ma ao, khong gian trong tha Han Mac Tu la lang man tinh tu, hay trong tha Thi Lu la tien canh bong lai thi tra lai khong gian trong tha Xuan Dieu chi la nhung canh sic dai thuang cua cuoc song thuc tai. Tuy vay, khong gian trong tha Xuan Dieu cung
lam nao long bao khach tho. Bai vi khong gian trong tha ong dugc ma ra tu hinh
anh cuoc song dai thuang, cung vai burc tranh tam trang hoa vao nhau tao nen
Xuan Dieu la nha tha yeu dai va khao khat giao cam vai dai. Khong gian
trong tha ong la nhung khoang khong rat gan vai cuoc song thuc tai, khong gian
cua tran the. No dugc ma ra tu khong gian trong can phong, trong nha, dong song,
con duang, suang, nang... vai nhung am thanh cuoc song ron rang, nhon nhip, vui
tuai:
nhirng canh sac dep den nao long nguai.
Giua vudn anh di tieng chim vui,
Thieu nit nhin suang chdi mat trai.
Sao budi ddu xudn em di the,
(Nu cuai xuan)
Canh hong ket nhung nu cuai tuai.
khach tha, hg phai co dugc cai rieng, cai doc dao ma nguai khach tha ay khong tim
thay dugc a nhung nha tha khac. Xuan Dieu da chung minh dieu do qua trang tha
cua minh, ong khong nhung niu giu ma con cuon hut nguai khac vao tha cua ong
nhu mot kim nam cham. Tai sao? Do la vi nguai ta tim thay trong trang tha Xuan
Dieu co cai "khong gidng ai" do la sir rao rue cua tam hon, sir say me cuoc song
mot each cuong nhiet:
Trong the giai cua nghe thuat, mot thi si muon giu dugc buac chan cua
Vuan cuai bang budm hot bang chim
Dual nhdnh khong con mot chut dem
Nhung tieng tun ho bang dnh sang
(Lac quan)
Khong gian trong tha Xuan Dieu khong chi la yeu to cua tir nhien ma doi khi
no lai la tam trang cua nguai thi si. Ong da muon hinh anh cua tu nhien de the hien
Ca dai hung phuc tre trung them.
cam xuc cua minh. Khi vui thi khong gian tra nen vui tuai, xinh dep. Khi buon no
gian trong tha Xuan Dieu vai khong gian trong tha Huy Can thi hoan toan khac
biet. The giai khong gian trong tha Huy Can thuang gan lien vai nhirng noi nha
nhung, buon ba:
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
18
SVTH: Vo Thi Hieu
lai tra thanh mot khong gian am dam, vang ve. Ta thay, neu dem so sanh khong
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Dem mua ngdi nhd khong gian
Long run them lanh, noi han bao la.
Tay nuang nuac giot mai nha
Nghe trai nang nang, nghe ta buon buon.
Co the thay rang, khong gian trong tha Huy Can mang trang thai u sau, buon
ba con trong tha Xuan Dieu phan lan gan lien vai nhung mau sac vui tuai, rgn rang
cua cuoc song. Cung co luc nha tha triu nang vai nhirng noi niem rieng tu cua minh
nhung do chi la mot phan it cua mot hon tha yeu dai nhu ong.
Ta thay, khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac Cach mang thang
Tam 1945 hau het la khong gian cua sir vui tuai, am ap. Trong khong cua khu vuon,
cua dong song, cua dem trang... con la hinh anh cua nhirng chang trai, co gai dang
do yeu tao nen khong gian day nhirng thanh sac rao rue:
(Buon dem mua - Huy Can)
Giua vudn anh di tieng chim vui
Thieu nu nhin suang chdi mat trai.
Cung chang trai tre xa xdi ay
(Nu cuai xuan - Xuan Dieu)
Khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu con dugc ma ra tir the giai cua
tinh yeu va gan lien vai nhirng tam trang buon vui. Do la khong gian cua "Cdm
Thieu nu lam duyen, dieng mim cuai.
xuc" ciia buoi "Hen ho" cua trai tim "Yeu" va ca tam trang ciia mot nguai dang
"Tuang tu" roi lai "Than tha", "Sau"... Tuy nhien, dinh cao khong gian trong tha
nhung khoanh khac "suang ma" hay nhung "nu cuai xudn " nggt ngao:
Xuan Dieu la the giai ciia thien nhien vai nhung dem trang "huyen dieu", vai
Nhung thi sixua suot thdng nghien bau
Bung de ha, gap canh gi cung luyen
Ho Ngoc mot mua sen luon may chuyen
Suang mai mua thu giang ciea song ma
Nang cu mua vdng sa mat song tha
Tuyet bay mua dong trang bay tua bien
Roi xudn den, dau ca oanh mua yen
Cung dieu dang nhu the mot mua thu!
(Ma xua)
Xuan Dieu von la nguai yeu cuoc song, vi the khong gian trong tha ong cung
nggt ngao nhung thanh sac yeu thuang, tinh tu. Noi nhu Vu Nggc phan, "Khong
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
19
SVTH: Vo Thi Hieu
gian trong tha ong la binh chua muon sac huang ciia tuoi tre"[17, tr.34].
Khong gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Nhin chung, quan niem ve khong gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu truac Cach mang thang Tam bat dau tu viec mieu ta nhung canh sic ciia khong gian tir nhien gin gui vai cuoc sdng dai thuang dong thai qua do noi len tam tu tinh cam ciia nha tha. Khong gian trong tha Xuan Dieu chua dung nhung cam xuc, khi thi
xuat hien vai khong gian "huyen dieu ", ciia buoi "hen ho " tinh tu, khi lai xuat hien vai khong gian ciia buoi "chieu ", ciia "gia tan "hay khong gian trong budi "biet ly". Ta thay, ngoai viec mieu ta khong gian tu nhien ciia khu vuon, con duang, trang thi khong gian trong tha Xuan Dieu con la khong gian ciia tam trang. Tren nen canh ciia khong gian tir nhien nha tha ket hap vai cam xuc tao nen khong gian tam
trang day nhung cung bac vui, buon, nha nhung, sau muon... Do chinh la sir doc dao, rieng biet ve khong gian da am sic trong tha Xuan Dieu. Dong thai do cung la thanh cong gop phan tao nen cai toi Xuan Dieu trong lang tha Viet Nam hien dai. 2.2. CAC DANG THlfC KHONG GIAN TRONG THO XUAN DIEU
Moi mot thai dai, con nguai co each nhin nhan ve cuoc song va thi giai khac nhau. Trong van hoc Trung dai, con nguai hoa nhap vao vu tru nen khong gian gin la khong gian vu tru. Trong tha ciia H6 Xuan Huong, Nguyen vai con nguai Khuyen, Tu Xuong, Tan Da... khong gian dugc gan ket tir ca the voi y thuc ca nhan. Trong phong trao Tho moi, ta thay Xuan Dieu vua co sir kit n6i vai nen van hgc truyen thong vua co sir sang tao rieng cho the giai nghe thuat cua minh. Khong gian
trong tha ong la nhirng khoang khong gan gui voi cuoc song nhu: khong gian vuon, can phong, con duang, dong song, nang, suang. Dong thai ong con kit hop vai nhung mach cam xuc vui, buon, nho nhung, sau vang... lam cho khong gian tra nen
2.2.1. Khong gian vircrn
Vuon la mot khong gian gan gui va quen thuoc voi cuoc song dai thuang. Ta thay, trong tha Xuan Dieu, khong gian vuon dugc nhic den nhilu nhit, dac biet la
sinh dong va noi bat.
'vudn xudn ":
Sao budi dau xudn em di the!
(Nu cuoi xuan).
Noi ve khong gian trong vuon thi ta thay, vuon dugc hieu voi hai truong
nghia. "Vudn" vua la doi tugng tham my vua la phuang tien bieu dat tam trang.
Tuy nhien, "vuon " trong tha Xuan Dieu thien ve khu vuon ciia thien nhien voi day
dii nhung am thanh, sac mau cuoc song:
Canh hong ket nhirng nu cuai tuai.
Giua vudn anh di tieng chim vui.
(Nu cuai xuan)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
20 ~~
SVTH: Vo Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Trong tho ca Trung dai, "vuon " la noi con ngudi tim ve de song mot cuoc
song hoa hop voi thien nhien, an trdn mgi sir chudng tai gai mat ciia cuoc doi. Khac
vdi khu vudn Dia dang trong Liea thieng ciia Huy Can, vudn trong tho Xuan Dieu
day ap nhung hinh anh ciia hoa, la, cd, cay, chim, budm, nang, suang, trang....
Trang a do. Dat trai theu bdng la
Trai tren kia vdng ma sang nhu guang.
(Hoa dem)
Trong khong gian ciia khu vudn, Xuan Dieu da each tan len do nhung net nghe thuat tu ngu lam cho khong gian tudng chung nhu ching cd gi xinh dep lai trd nen huyen bi va day ma mdng. Khu vudn gid day da chim trong anh sang "vdng
ma" ciia trang tao nen nhirng buc tranh "theu bdng la ". That dieu ky khi hinh anh
do lai sang ngdi len trong tho ong nhu mot sir huyen bi tir ngdi but ciia Xuan Dieu.
Ngoai ra, trong khu vudn bao gid cung cd sir xuat hien hinh anh ciia nhan vat
tru tinh ma tam hon va cam xuc luon hda hop vdi khung canh thien nhien:
Day chum thuang nhd khdm yeu duang
Day nu ma mdng dai anh suang
Day la bdng khudng run truac gid
Day em, canh then lan canh thuang
(Dang) Khu vudn trong tho Xuan Dieu trd nen duyen dang vdi chit tru tinh cua canh
"chum thuang nhd", "nu ma mdng", "la bdng khudng", "canh then -
thuang". Ta thay, khong gian khu vudn dugc md ra lien tuc vdi diep tir "day", nhu
tinh yeu ciia nha tho dang nggt ngao dang trai tim cho "em ". Tinh yeu do cd chut
bang khuang, then thung ciia budi ban dau. Anh xin dang den cho em ca khu vudn
tinh yeu vdi day nhirng sac am ciia budi dau tien ngugng ngung, e then. Khu vudn gid day khong con la doi tugng tham my nua ma no da trd thanh mot phuang tien bieu dat tinh cam ciia chang trai doi vdi cd gai. Mot ldi td tinh day ngung ngiu va
dang yeu.
Diem noi bat va khac biet ciia Xuan Dieu vdi cac nha tho khac la viec ong da van dung triet de yeu td thai gian lam noi bat len khong gian. Ta thiy trong tirng thai khac, khong gian ciia khu vudn mang mot vdc dang va mau sac khac nhau. Neu
nhin khu vudn d thai diem ban ngay thi khong gian do trd nen long lanh va rue rd:
Anh sang dm triim nhirng ngon cao,
Cay vdng rung nang, la xdn xao.
Gid thamphaphat bay vd y
Dem dung canh mai sat nhdnh dao
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vo Thj Hieu
(Nu cudi xuan) 21 ~"~
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
'
Trong anh nang ciia budi ban mai, canh vat dugc hien ra nhu buc tranh biet
chuyen dong. Nang chen qua cac tan la tao nen mot ludng sang long lanh. Trong
thuc te, khi nang chieu qua ke la xuong nen dat se tao nen mot buc tranh mang mau
cua anh sang. Vua long lanh vua rue rd va roi gid se dua buc tranh thien nhien do
chuyen dong nhu mot su huyen bi ma tao hda da ban tang cho con ngudi. Ta thay,
Xuan Dieu da ve ra dugc nhung hinh anh do, hinh anh ciia sir hda hop giua thai
gian va khong gian:
Vdng tuai, thuac duac canh hai xda ifng rang, phii dung nghieng mat hoa.
(Lac quan)
Chang nhung the, khi anh nang len cao, do khuc xa ciia anh sang mat trdi
vudn mua thu, ciia anh sang tran ngap khong gian:
con dugc Xuan Dieu ve ra vdi nhung hinh anh doc dao. Do la hinh anh ciia khu
Non nd suang moc quanh them dau
Nang nhd bdng khudng chieu la thi.
Hu vd bdng khdi tren dau hanh
Canh biec run run chdn y nhi.
(Thu)
De ve dugc buc tranh thien nhien bang tho, ngudi thi si phai cd kha nang
do, ong chang nhirng dem hinh anh thuc ciia cuoc song doi thudng vao trang tha
ciia minh ma con ggi len cho ngudi dgc mot khong gian trong sang, vui tuoi, am ap.
Trong buc tranh ciia khu vudn mua thu, ta thay nha tho da hinh tugng hda hinh anh
ciia nang, suang nhu mot cd gai xinh dep dang dung lam duyen trong khu vudn ciia
minh:
quan sat tinh te va mot tam hon yeu men thien nhien. Xuan Dieu da lam dugc dieu
Budc dep em vua ngu tai day
Chim hda riu rit, lieu vui vdy
Hay lam dang dieu xudn dm dp
Anh sang ban tie mot net tay
(Dang)
Trong khong gian ciia khu vudn khi cd su xuat hien nhan vat tru tinh "em"
thi ca khu vudn bung len vdi am thanh ciia tieng chim riu rit, lieu vui vay. Ta thay,
trong cac bai tha viet ve khong gian vudn ciia Xuan Dieu nhu: Day mua thu tai, Lac
quan, Dang, Nu cuai xudn, Trang, Buon trang, Nhi ho, Hoa dem.. thi tat ca hien len
vdi khong gian khu vudn tran ngap nhung sac mau, nhirng am thanh va huong vi
ciia cuoc song:
Vudn cuai bang budm, hot bang chim
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
22
SVTH: Vo Thi Hieu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
_=___=_=__=^_=======^^ Dual nhdnh, khong con mot chut dem
Nhung tieng tung ho bdng dnh sdng
Ca dai hung phuc tre trung them.
(Lac quan)
Traixanh the! Hang cay tha biet may
Vuon non sao! Duang cd mdng bao nhieu.
(Xuan dau)
Dilm ndi bat trong viec mieu ta khong gian ciia Xuan Dieu chinh la viec ong da nhan hda nhung hinh anh thuc ciia thien nhien thanh nhirng hinh anh biet chuyen
dong, vui, cudi, tung ho, ca... lam cho khong gian vudn trong tho ong trd thanh mot thi gidi vui tuoi, nhdn nhip. Mot khong gian dep ma canh vat trong do dang chuyen dong. Do la nhung hinh anh tao bao va tai tinh ma Xuan Dieu da ghi dau trong sir
thanh cong ciia minh. Ddi vdi nhirng nha tha khac nhu Huy Can, khong gian thudng
gan lien vdi ndi buon, menh mdng vi the no khai ggi sir xa vang ddi vdi ngudi dgc:
Bdng dung buon ba khong gian
May bay lung thap giang man dm u
Nai cao got lan trong mu
Rieng neo thudc nghin thu mai ve.
Ngoai nhirng yeu td tren, khong gian trong tho Xuan Dieu con la sir chuyen biln ciia nhip dieu thdi gian. Qua tung khoanh khac, khong gian vi the cung thay ddi theo. Nhirng hinh anh nhu: "chdi mat trai", "mot ludng dnh sdng", "dnh sdng
(Rung thu - Huy Can)
ca", "trai biec", "vdng tuai", "dam sac", "ma hay hay"... cung dugc Xuan Dieu
dua vao de mieu ta ve dep cua anh sang:
Anh sdng dm triim nhung ngon cao
(Nu cudi xuan)
Cay vdng rung nang, la xdn xa
Han mot loai hoa da rung canh
Trong vudn sac do rua mau xanh
Nhirng ludng run ray rung rinh la...
(Day mua thu toi)
De lam phong phii hon khong gian trong khu vudn, sau nhung hinh anh tuoi sang, long lanh ciia thdi dilm ban ngay, gid day khong gian vudn trong tha Xuan Dieu lai trd ve vdi canh dem. Khong gian vudn vao dem la hinh anh tuyet vdi ddi
vdi nhung ai yeu thien nhien. Xuan Dieu da khong bd quen khoang khong dep de
nay. Vao thdi diem ciia man dem, sir yen tinh ciia van vat lam cho khong gian khu
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
23
SVTH: Vo Thj Hieu
Ddi nhdnh kho gay xuang mdng manh.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
vudn trd nen thuan khiet va xinh dep hon. Neu ndi sir long lanh, rue rd ciia budi ban
mai la su vui tuoi thi vdi man dem, khu vudn ay cang trd nen lung linh, huyen ao
hon vdi anh sang ciia vang trang:
Trong vudn dem ay nhieu trang qua
(1-7-1
»
\
irang;
Sau nhung long lanh ciia anh sang ban ngay, vudn trd ve vdi khong gian ciia
dem. Khu vudn ay gid day da hda vao the gidi ciia anh trang. Sir ket hop ciia hai
hinh anh "Vudn" va "Trang" tao thanh mot khong gian ghep Vudn trang:
Anh sdng tudn day cdc loi di
Chen la luc, nhirng bup lai ma niea
Hap bdng trang day mieng nhd xinh xinh
Vigid im, vd dem cu lam thinh
Doan gidy phut cung lan khan, nghi da.
Trang a do. Dat vudn theu bdng la
Trai tren kia vdng ma, sdng nhu bdng
Ld Urn dim tren may ngon bdng bdng
Canh la la cha tay ai ddn day.
(Hoa dem)
Vudn di vao trang tha Xuan Dieu trd nen long lay, dang yeu. Sir ket hop
giua vudn va trang da mang den net dac sac trong tho Xuan Dieu. Day cung chinh
la sir thanh cong trong viec dem hinh anh quen thudc ciia cuoc sdng vao the gidi
nghe thuat. Tuy viet ve canh dem nhung khong gian trong tho ong khong thay sir xuat hien hinh anh am u ciia man dem. Anh sang ciia trang du khong bang anh sang ban ngay nhung Xuan Dieu da kha tinh te khi mieu ta khong gian Vudn trang bang
sir ket hop giua canh vat, am thanh va huang vi. Trong bai tho "Trang", "Nhi hd ",
ta thay khong gian ciia vudn hien len vdi sir huyen ao ciia anh trang va am thanh
ciia cuoc sdng:
Trong vudn dem ay nhieu trang qua
Anh sdng tudn day cdc loi di
Toi vdi nguai yeu qua nhe nhe...
Im Urn, khong dam ndi nang chi.
Bdng khudng chdn tiec giam len vdng
Toi sa duang trang tieng day vang
Nga ngdc hoa duyen con niip la
Vd lam sai la nhip trang dang.
(Trang)
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
24
SVTH: Vd Thi Hieu
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
_____=_,=
Khong gian Vudn trang trong tho Xuan Dieu cd su ket hop giua canh vat,
am thanh va huong vi. Khong gian vudn trong tho Xuan Dieu dat dugc gia tri nghe
thuat ddc dao, no khong chi dugc mieu ta tu nhieu khoanh khac thai gian khac nhau
ma con mang trong do nhieu y nghla ve cuoc sdng:
Trong vudn tham ngdt cua hon toi
6 day, khu vudn khong con la ddi tugng tham my nua ma no da trd thanh phuong tien bilu dat. Do la khu vudn trong long ciia tac gia. Hinh anh khu vudn gid day chi mang tinh udc le tugng trung cho mot tam hon dang dat dao tinh yeu.
Khi mieu ta khong gian vudn ve dem, yeu td dugc nhac den nhieu nhat do la
(Nguyen dang)
"gid ". Trong dem thanh vang, "gid vira la nhirng kenh truyen thdng giua vii tru
menh mdng vd ba ben, vira la sai day ndi lien bau trai - mat ddt"[22, tr.106].
Suang nuang theo trang ngieng lung trai,
(Nhi hd)
Tuang tu nang long len chai vai...
Trong khung xdm cua mua dong bang sat
Gid qua roi con luu lai tieng ngan
Cay ben duang trui la dung tan ngan
Vd giua vudn im, hoa run sa hai
(Tilng gid)
Neu so sanh khong gian vudn trong tha ciia Xuan Dieu vdi khong gian vudn
trong tha Huy Can thi ta thay: Khong gian vudn ciia Huy Can mac du dugc mieu ta
kha tinh te tuy nhien no chua di sau vao tung thai khac ciia thai gian:
Bao ndipha phdi, kho heo, rung rdi.
Mot budi trua khong biet a thdi nao
Nhu budi trua nhe nhe trong ca dao.
Cd cu gay, cd budm vdng nua chir
Ma ddi lira dung ben vudn tinh tu.
Trong tha Huy Can, khong gian vudn dugc nhac den vdi nhung hinh anh
hoang so mgc day nhung cay trinh nu. De rdi con ngudi sdng trong khong gian do
(Di giua duang tham)
"yeu", "ma mdng" va ngu de tiep tuc tim den nhirng giac ma:
Nang chia niea bai, chieu rdi...
Vudn hoang trinh nit xep ddi la rdu.
Sai buon con nhen giang mau
(Ngam ngui - Huy Can)
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
1?
"^ SVTH: Vd Thi Hieu
Em ai! Hay ngu... anh hau quat day
Khonggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Cung mot de tai nhung d moi nha tho cd each bay td cam xuc khac nhau.
Vudn trong tha Huy Can, cd net du duang, thoang buon con trong tho Xuan Dieu
no sinh dong va day ap mau sac ciia cuoc sdng.
Nhin chung, khdng gian khu vudn trong tha Xuan Dieu kha sinh dong va
tinh te. No cd sir ket hop giua mau sac ciia canh vat, huang vi va am thanh ciia cuoc
sdng lam cho khu vudn trd nen quyen ru va day sue sdng han. Bdi le, nha tho da
van dung yeu td thdi gian de ndi len khdng gian. Day la mot sir sang tao ddc dao
ciia cai toi Xuan Dieu. Ong da mang lai cho cudc sdng tho ca them nhung dieu khiic
tinh tu nggt ngao trong mot khdng gian vudn day chat tru tinh, lang man va sinh
dong.
2.2.2. Khong gian con duong
Sau nhirng khung canh day mau sac ciia khu vudn, Xuan Dieu lai tim den vdi
"con duang". Day cung la mot sir hda than vao khdng gian tran the. Gidng nhu
"vudn", "con duang" cung dugc hieu vdi hai truong nghla. Con duong vua la hinh
anh that ciia khdng gian cu the vira la hinh anh mang y nghla bieu tugng - duong
ddi. Con duong di vao trang tho Xuan Dieu tran ngap cam xuc ciia cai toi khat khao
giao cam vdi ddi. Con duong trong tho ong cdn gan lien vdi tinh yeu, ma ngudi ta
Trong thuc te, con duong cung cd luc dong vui tap nap ngudi qua lai, cd luc
lai thua thdt vang ve. Khdng gian con duong trong tho Xuan Dieu cung trd day
nhirng cam xuc yeu thuang, buon vui, gian hem... Khi tam trang phan khdi vui tuai
thi con duang trd thanh khdng gian vui vay:
cdn ggi do la duong tinh.
Mot ludng dnh sdng xd qua mat
(Tinh qua)
Tham cd duang di rue cd dai.
San kho xudn quen cd tiii khdng tien
(Dem thu nhat)
Den khi tam trang buon, cd don thi con duong trd nen vang ve:
Gidy khdng khdi cu ren vang mat dat.
Canh thua thdt chi mot con duang vang.
(He)
Trong budc duong ciia cudc sdng, moi budc chan di la mot lan vuon toi. Den
nhirng vung dat la, tiep xuc vdi nhirng con ngudi la. Rdi ta lai tim thay nhau trong
vdng quay ciia trai dat. Trong sir tap nap ngugc xudi do, cd khi ta gap va lam quen
vdi nhung ngudi xa la, cd khi ta lai tim thay ban be, nhirng tri am tri ky ciia minh:
Nhirng budc song song xeo dam truang
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
26
SVTH: Vd Thi Hilu
Ddi hon tuai dam ngdt hoa huang
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
_ ^__ ^____ ^___=
(cid:127)— ^— " • ^— ^ - ^ ^ ^— ^ ^— ^ ^ ^—— ^ ^ ^—»
(cid:127) (cid:127) 7/p
(Tinh trai)
Con duong khdng chi la hinh anh ciia khdng gian cu the ma no cdn la con
duong trong cudc ddi ciia mdi ngudi. Neu mot budc chan tren con duong thuc la sir
vuon toi mot chan trdi mdi thi mot ngay sdng tren ddi, hoat dong tich cue ciing la mot sir tiln tdi con duong ddi ciia mot ca nhan. Xuan Dieu da gan chathinh anh con duong ciia thuc tai vdi duong ddi ciia con ngudi. No tuy la hai con duong khac
nhau nhung ca hai cung cd nhung diem chung, Xuan Dieu da mang den cho chiing ta nhirng mim y thuc ve cudc ddi ciia mdi con ngudi. Con duong do se dong vui, tip nap hay budn ba, vang ve, la tuy thudc vao ca nhan minh. Xuan Dieu da tung ndi:
TVg/ze /za/ aw zirc/z g/wa gid suang.
Lam sao sdng duac ma khdngyeu.
(Bai tho tudi nhd)
Diing vay, Xuan Dieu da yeu va luon yeu trong suot cudc ddi cung nhu suot
nhung sang tac cua ong. Chinh vi the, tha ong luc nao cung tran ngap nhirng thanh
sac ciia tinh yeu. Du la mieu ta thien nhien hay cam xuc ca nhan thi trang tho van cd
hinh anh cua nhan vat tru tinh. Va gid day, con duong khi di vao tho, no lai trd nen
Khdng nhd khdng thuang mot ke nao!
mo mdng va chua day tam trang ciia thi nhan:
Cudc dai ciing diu hiu nhu dam khach
(Chi d long ta)
Trong tinh yeu Xuan Dieu la ngudi "Cho rat nhieu nhung nhdn chang cd
Ma tinhyeu nhu quan tro ben duang.
bao nhieu ". Vi vay, tudng da tim thay dugc nhieu niem vui trong tinh yeu khi cudc
ddi "diu hiu nhu dam khach". Nhung con dudng tinh yeu - con duong den noi trai tim cung ching han gi con dudng den vdi cudc ddi. Do la sir hung ho
Ta thiy, hai cau tho nhu mot sir hdi hot tren dudng di tdi trai tim. Tinh yeu gid day nhu mot quan trg ben dudng, khdng vinh cuu. Mot tam trang chan truong
cho trai tim luon dap nhip yeu duang. Sir that vgng lai tran ve vdi nhung ndi cd
don, choi vai, lac long nai nga ba dudng:
Nhd nhung ve dung nga ba
(Nga ba dudng)
Dgc nhung cau tha tren ta thay, Xuan Dieu da mang den cho chiing ta nhung
cam xuc tu vui tuai, nhdn nhip den tram lang, yen tinh nai con dudng. Chang
nhung the, trong khdng gian ciia con dudng do lai chua dung trang thai yeu thuang,
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
27
SVTH: Vd Thi Hilu
Budn thuang chia nao don xa dam ddi
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
nhd nhung, budn ba ciia thi nhan. Tat ca hda vao nhau tao nen mot khdng gian day
Cam xuc trong tho dudng nhu cdn tudn chay theo tung an y ciia tam trang.
dii nhirng cam xuc, hinh anh ciia con dudng.
khdng gian do, con dudng mang hinh anh ciia tudi tre nang dong va nhdn nhip. Do
Hau nhu nhirng hinh anh con dudng ndi tren la khdng gian d chon thi thanh. Trong
la cudc sdng hda nhap vdi the gidi xung quanh, vdi sir bon ba ciia ddi sdng do thi.
ngoi, tim ve vdi khdng gian yen tinh de thu gian, de dugc trai minh ra vdi cam xuc,
Con dudng dai di hoai ciing se den luc chun chan mdi goi. Cung phai cd luc nghi
lang nghe long minh sau nhirng ngay thang nao nhiet d thi thanh. Gid day, con
dudng trong tha Xuan Dieu lai xuat hien vdi canh ciia lang que thanh vang:
Con chim nam truac bay rdi
Canh cay lang le rai ddi bdng chieu.
... Duang di khdng biet nai dau
Co xudi nuang doi budc ngoai vien vdng.
(Nga ba)
Khdng gian ciia con dudng phd phuang khac han so vdi lang que. Con
dudng thi thanh cho ngudi ta cam giac ciia sir hoi ha, dong due. Cdn con dudng d
the con dudng chon thi thanh la con dudng ciia tudi tre, nang dong cdn con dudng
chon thdn que la con dudng khi ngudi da gia mudn tim ve vdi cudc sdng yen binh,
tinh lang. Ta thay thinh thoang trong tho Xuan Dieu ciing xuat hien hinh anh ciia
cac cd thdn nu e ap, diu dang:
lang que, thanh binh va yen tinh. Tir hai yeu td do ta so sanh vdi con dudng ddi. Cd
Tua cua bang tre nhin en lieng
Nhung nang thdn nu dung tha ngdy
(Budi chieu)
thanh thi. Khdng gian trd nen tram lang, the hien mot each nhin tinh te, nhay cam
Khi viet ve lang que, tha Xuan Dieu khdng cdn sir tap nap, rdn rang nhu d
ciia ong. Xuan Dieu la ngudi cd mot tam hdn nong nan, tha thiet vdi cudc ddi
yen binh noi day.
Khac vdi con "duang tham " trong Lua thieng ciia Huy Can, khdng gian con
dudng trong tha Xuan Dieu thien ve thi thanh. Tuy nhien ta van thay thap thoang
nhung khi viet ve cudc sdng lang que dng cung the hien dugc nhung khoanh khac
hinh anh ciia nhung con dudng que khi nha tho thay minh cd don, budn ba:
Canh thua thdt chi mot con duang vang.
(He)
Nhung dem dong dat budc a tren duang.
(Yeu men)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
28
SVTH: Vd Thi Hieu
Con dudng ay trd thanh bieu tugng ciia su hoang vang, trong trai:
Khong gian va thdigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Khach lit hanh met mdi ndi duang xa.
(Truyen cai thu)
Noi bat nhat trong tho Xuan Dieu khi viet ve khdng gian con dudng la hai
cau tha:
Con duang nhd nhd gid xieu xieu
(Tha duyen)
Mot con dudng xinh xan duyen dang vdi nhirng dudng net tinh tu. Hinh anh
ciia "con duang", "gid", "canh hoang", "nang" hda vao nhau tao thanh hai cap
ddi song song lam cho canh vat trd nen hiru tinh. Con dudng gid day khdng cdn la
con dudng don thuan trong thuc te ma nd cdn biet lam duyen vdi gid. Diing vdi con
ngudi da tinh, lang man Xuan Dieu. Noi nai deu chua dung tinh yeu. Con dudng
trong tho Xuan Dieu cdn chd nhirng mdi tinh mdi chdm nd, nhirng yeu thuang
nhung nhd. De rdi nhirng luc gap mat tran ngap niem vui, hanh phuc. Rdi lai day
luu luyen khi phai chia ly:
La la canh hoang nang trd chieu.
Budi ay long ta nghe y ban
(Tho duyen)
Lan dau rung dong ndi thuang yeu
Long ciing quay vai theo bdnhxe
Chd nguai yeu dieu do sau che
(Gap go)
Khi nhieng em gap ga giua duang qua
Ngieng mat lai de trao cuai ba nga.
(Xuan khdng mua)
Thien ha ve dau? Sao vdi di
Bao gia gap niea? Cd tinh chi?
Long tdi theo budc nguai qua ay
(Tinh qua)
Nhin chung, qua nhung sang tac ciia Xuan Dieu trudc Cach mang ta thay
khdng gian con dudng trong tha ong la khdng gian tuang giao hai hda vdi tung dong chuyln ciia thdi gian. Con dudng vui tuoi khi gap go, con dudng luu luyen, budn khi xa each. Viec thi hien khdng gian con dudng tao net rieng trong tho Xuan Dieu, dilu do thi hien phong each sang tao ciia nha tha. Cd khi do la con dudng thuc tl, con dudng tinh yeu, dudng di. Nhung du la con dudng nao thi trong tha dng cung rit phong phii va da dang d mdi bai, mdi cau tho. Cach dien dat khac nhau ciia GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
29
SVTH: Vd Thj Hilu
Cho den horn nay van chang ve.
Khonggian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu trudc Cdch mang thdng Tdm 1945
mdi con dudng nhung nd deu la nhung hinh anh ddc dao va day sue sang tao ciia
nha tho.
Du yeu say dam, khao khat den manh liet nhung nha tho ay ciing nhu bao
nhieu ngudi khac. Ciing cd nhung cung bac budn vui, rao rue yeu thuang chan hda
vdi the gidi xung quanh, cung cd luc cd dan tir tim ve vdi chinh minh. Do la nhirng
khoanh khac ciia khdng gian ca nhan, khdng gian chat hep ciia can phong, sir trong
vang ciia ngdi nha:
2.2.3 Khong gian trong nha- can phong
Biea nay lanh mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hai! Anh nhd em
(Tuong tu chieu)
Trong can phong mot minh cd don, anh lai nhd ve em. Do la luc khi cai tdi
tru tinh da lang xuong mach cam xiic vui tuai. Gid day, nai can phong lanh, ngudi
thi si trd ve vdi the gidi chi cd minh anh. De rdi, dng lai thay trong long su trong
vang nhd nhung mot bdng hinh. Ldi tam sir ay cdn dugc dien ra trong can nha trong
vang ciia dng:
Anh cd nhd, cd cua
Nhung khdng va khdng con
Sa cdi bep khdng lira
(Khung ciia so)
Ta thay .khdng gian trong "canphong" va "trong nhd " hien len nhu mot sir
ngan each nha tha vdi the gidi xung quanh. Trong bai Tuang tu chieu, can phong
dugc md ra bang the gidi ciia tam hon vdi nhirng cam xuc budn nhd ciia nhan vat tru tinh. Trong khdng gian dong khung ay, con ngudi trd ve sdng vdi thi gidi ndi tam. Duong nhu ndi cd don dang giang kin can phong va tach con ngudi khdi thi gidi xung quanh:
So cai ciia khdng den.
May theo chim ve day nui xa xanh
Timg doan lap nhip nhdng vd lang le...
De rdi:
Anh mot minh, nghe tat cd budi chieu
(Tuong tu chieu)
Can phong vdn d! la nhd hep. Nhung ta thay d day, trong can phong be nhd
ay, con ngudi lai trd nen trong trai, cd don. Cd phai chang sir cd don cung cue da
thu hep nha tho lai. Trong khoang khdng budn ba ay, con ngudi trd ve vdi the gidi
ndi tam, gam nham lai qua khu ciia minh. Anh mot minh ngdi lai trong can phong
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
30
SVTH: Vd Thi Hilu
Vao chdm chdm a trong hon hiu quanh
'
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 de nhd ve nhung ky uc da xa ma thay long minh hiu quanh. Sir trong vang cd don
gid day phu day ca trai tim anh.
vat tru tinh roi vao trang thai cd don, sau mudn. Khdng gian nai do la sir lanh leo, tu
tung da giam ham con ngudi, mac cho con ngudi luon mudn thoat ra:
Trong bai Rieng tay, ndi dau chia biet giua ke d ngudi di da lam cho nhan
Trdi mua gid horn nay ta dong cua
Nam rieng toy trong ndi nhd ngan dai
Goi dm tham nang da toe budng rai
(Rieng tay)
Du la can phong ay dugc md cua de thdng ra hoang hon nhu trong Tuang tu
Chan im lang phu triim vai rit ruai.
chieu hay khep kin lai trong Rieng toy thi khdng gian trong can phong van hien len
mot tam trang cd don, le loi. De rdi can phong ay nong len nhung gian hon, say sua
au yem:
Cd mot ban em ngdi xa anh qua,
Anh bao em ngdi xich lai gdn han
Em xich gdn han mot chut: anh han.
... Hay sat ddi dau! Hay ke ddi nguc!
Hay trdn nhau ddi mdi tdc ngan ddi
Nhirng canh tay! hay quan riet ddi vai!
(Xa each)
Tu trong vang, le loi den nong nan, au yem. Khdng gian can phong ciing dii
nhung sac am. Vua lanh leo vua am ap, nong buc. Dieu do cho chiing ta thay rang,
khdng gian trong tha Xuan Dieu trude Cach mang dudng nhu cd sir mau thuan giua
do am nong va kich thuc ciia khdng gian. Mot ben la khdng gian tran the menh
mdng nhung lai am ap, mot ben la khdng gian ca nhan (can phong, nha) lai lanh leo.
O bai Xa cdch, ta thay hai nhan vat tru tinh xuat hien trong khdng gian ciia
mot can phong. Nd nhd be duong nhien la am ciing nhung con ngudi van thay lanh
leo. Va cu the "em hay xich lai gdn han... ". Hay d trong bai Lai ky nu, con ngudi
van thay "gid bang tran moi neo " trong can phong ciia minh:
Em sa lam. Gid bang trdn moi neo
Trai day trang la lanh leo suot xuong da.
(Ldi ky nu)
Nhin chung nhirng tac pham ciia Xuan Dieu trude 1945, ta thay tinh yeu la
gidi do, the gidi cd anh va em. Khi tinh yeu trd ve vdi ca nhan thi do la luc con
ngudi thay minh cd dan, le loi va theo sau la ndi nhd nhung sau mudn. Khdng gian
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
31
SVTH: Vd Thi Hilu
khuynh hudng chii dao trong sang tac ciia dng. Khdng gian ciing dugc md ra tu the
Khdng gian va thdi gian nghe thuattrong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
trong can phong, trong nha la noi de nha tho trd ve vdi cudc sdng ciia ca nhan. Dd
la khdng gian ciia tam trang, ciia nhirng cam xuc cd don, le loi. Cung nhu trong sir
phat trien ciia Tho Mdi, con ngudi ludn tim ve vdi cai tdi ciia minh, sdng cho ca
nhan va lam tho de ndi len ndi long ciia minh. Dieu nay khdng gi la khac biet ma nd
chi khac biet d each the hien cai tdi d tung bai tho trong tung trang tho ciia minh.
Khac vdi khdng gian cd don, nhd nhung trong Lira thieng ciia Huy Can, sir
luyen luu nai Ben sdng dua khach ciia The Lu, su bang khuang thdi dai trong Tong
2.2.4. Khong gian dong song
biet hanh ciia Tham Tam. Khdng gian ddng sdng trong tho Xuan Dieu chi la mot
ddng sdng chd nhung tam tu:
Da nghe ret mudt ludn trong gid
Da vdng nguai sang nhirng chuyen do.
(Day mua thu tdi)
Day la khdng gian vang ve cua ddng sdng da khdng cdn ngudi ngudi qua lai.
Mot khdng gian thuc ciia tu nhien. Nhung ta thay, ddng sdng do cdn la tam trang
ciia mot ngudi dang cd don. Ddng sdng xua kia tap nap ngudi qua lai nhung gid day
trd nen vang ve "da vdng nguai sang nhirng chuyen do ". Mot ndi cd don giang kin
ca khdng gian khi con ngudi nghe dugc ndi "ret mudt ludn trong gid ". Khdng gian
Xuan Dieu dudng nhu den day da ngung tu lai, khdng cdn la sir vui tuoi tap nap nua
ma gid nd trd nen tram lang, u tu va sau mudn.
tu nhien ciia ddng sdng gid day da chd day tam trang ciia thi nhan. Cam xiic ciia
Nhieu ngudi nhan xet bai tha Trang giang cua Huy Can la mot bai tha ve
khdng gian, chua day khdng gian:
Sdng gan trang giang budn diep diep
Con thuyen xudi mdi nude song song
Thuyen ve nude lai, sau tram nga
(Trang giang - Huy Can)
Cui mot canh kho lac may ddng
Viec dua vao bai tho nhung yeu td nhu: cay cui, cdn nhd lo tho, beo dat... de
khdng gian ddng sdng trong tho dng khdng rong ldn, menh mdng nhu trong tho
Huy Can ma nd lai la mot ddng sdng mang nang nhirng tam tu, sau mudn.
ndi len sir rong ldn ciia ddng sdng. Do la thanh cong ciia Huy Can. Cdn Xuan Dieu,
Budn a sdng xanh nghe da lai
Ma ho trong mot tieng chim qua.
(Thu)
Ddng sdng dudng nhu gan lien vdi ndi nhd nhung, budn ba. Nd la nai de
dien ra sir chia ly, la nai de ngudi d lai trong theo ngudi da rdi xa tit chan trdi.
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
32
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Trong khdng gian do, con ngudi mudng tuong lai khi nghe mdt tieng chim keu
tuong rang ngudi xua quay trd lai. Khdng gian ddng sdng lai trd nen nhudm mau ly
biet khi: "Khdp sdng nui vdn than thdm tien biet". De rdi nhirng nhd thuang gom
lai thanh nhung sir xa vang, hd hung nhau.
Ciing xa nhau nhu nhung ba xa cdch
(Ben ay ben nay)
Khdng cd thuyen qua, khdng canh bay
Ddng sdng ddi khi lai trd thanh vach ngan giua hai bd: "ben nhd", "ben
thuang". Tuy nhien trong bai tho nay ta thay, sir ngan each do khdng han la khoang
each cua ddng sdng. Nd cdn la sir ngan each noi hai con tim ma Xuan Dieu da
muon hinh anh ciia ddng sdng de ndi len khoang each vd hinh ay. Cd the thay rang,
nhirng khoang khdng cu the ciia khdng gian thuc da dugc Xuan Dieu dua vao trang
tho ciia minh nhu mdt sir hda than cho tam tu tinh cam. Dd la dac diem ndi bat
Ngoai nhirng dieu ndi tren, khdng gian ddng sdng cdn la noi de nhirng ngudi
trong each sang tao khdng gian nghe thuat ciia dng.
yeu nhau the hen tram nam, hay la noi chd dgi nhau:
Ngudi giai nhdn ben dai dudi cay gid
Tinh du khach thuyen qua khdng budc chat.
(Ldi ky nu)
di khdng trd lai. Vi the ngudi ky nu nay da vi tinh cam ciia nhung vi khach nhu con
Ta thay, trong quan niem cua Xuan Dieu, thai gian nhu ddng nude trdi - mdt
thuyen trdi tren ddng nude, chi mdt lan ghe qua rdi mai mai khdng gap lai. Ngudi
giai nhan ay ngdi tren ben sdng chd dgi nhung tinh ngudi du khach hd hung nhu
con thuyen chi cap tam ben. Khdng gian ddng sdng trong tho ciia Xuan Dieu la noi
chua day ndi cd don, sau mudn ciia con ngudi. Hinh anh ciia ddng sdng liic nao
cung la nhirng ndi niem tam sir budn ba, cd don.
Nhin chung, khdng gian ddng sdng trong tho Xuan Dieu vua mang hinh anh
thuc ciia ddng sdng vua chd nhirng tam tu tinh cam ciia nha tho. Dd la mdt khdng
gian khi nang tnu trong cd don, khi budn ba trong xa vang, chd dgi. Cd le, ddng
khdng nay de ndi len tam trang ciia minh. Nd nhu sir trd ve ciia mdt tam hon ludn
yeu ddi yeu cudc sdng nhu dng. Khi vui tuoi thi tim den nhung khdng gian nhdn
nhip ciia con dudng, xinh tuai, sdi ddng ciia khu vudn, nhung khi budn dng lai trd
ve vdi the gidi ca nhan, chim minh vdi cam xiic ciia ddng sdng. Mac du la mdt
sdng thudng mang den sir chia ly, ngan each nen Xuan Dieu da mugn khoang
doc dao trong tho Xuan Dieu. Va day cung la yeu td tao nen cung bac cam xiic ciia
dng.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
33
SVTH: Vd Thi Hilu
khoang khdng budn nhung nd ciing la mdt dang thuc tieu bieu gop phan lam nen sir
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
2.2.5. Khong gian nang
Nham lam tang them sir bieu dat trong tam trang, Xuan Dieu da tao them
mdt khdng gian tam trang nua. Dd la Khdng gian nang. Xuan Dieu la ngudi the
hien tai tinh nhung giac quan vao tho, vi the ma cai khdng hinh anh nhu nang ciing
thu ton tai cd hinh thu va kich thuc. Ong cho do nhu mdt kieu tuong tu. Va tu do,
chd day cam xiic qua ngdi but ciia dng. Xuan Dieu da vi nang nhu mdt su vat thuc
tuy theo mat dd cam xiic ma "nang vdng" hay "nang nhat", rdi cd cd "nang roi",
"ndngxdn xao", "nang dao", "nang tra chieu", "nang cu", "nang mdi", "nang
Cd le khdng so sanh dugc vdi "Nang xuong trai len sau chdt vdt" ciia Huy
Can, khdng gian nang trong tho Xuan Dieu chi don gian nhe nhang lan tda ra knap
noi:
nhd ", "nang chdi", "nang nga ", "nang chay "...
Nd chiem hon ta bdng nang nhat
(Vi sao)
Bang may nhe nhe gid hiu hiu.
xuat hien nhirng tu mieu ta mdi la. "Nang nhat", mdt each mieu ta hinh anh ciia
nang that la lung. Cd the hieu rang: "nang nhat" la anh nang da chuyen ve chieu
Xuan Dieu la ngudi rat tinh te trong viec su dung tir ngu, vi the tho dng ludn
khdng cdn du mau sac "nang vdng", "nang chay" ciia budi sang hay budi trua.
tham sau vao tam hdn. Tuy nhien, ngoai khdng gian mat me, am ap do ta cdn thay
Nhung nd ciing dii do am de mdt ludng gid nhe thdi vao lam mat tu ngoai co the
chinh phuc trai tim yeu. "Nang nhat" neu dugc hieu theo each nay thi nd trd thanh
mdt sir nhgt nhat, hd hung trong tinh yeu.
Ngoai ra khdng gian nang trong tha Xuan Dieu cdn la cam xiic ciia tinh yeu
vdi mdt ndi budn vd cd:
chua trong do mdt tam trang ciia ngudi dang yeu, dang budc vao con dudng tinh de
Horn nay trdi nhe len cao
Tdi budn khdng hieu vi sao tdi budn.
(Chilu) Mdt li do dugc neu ra ky oac. Chinh nha tho cung khdng hieu vi sao nhung
ta thay dudng nhu cd mdt tac nhan nao do da dua tam trang ciia dng chim trong ndi
budn de rdi nd trd thanh ndi budn vd cd. Cd phai chang la nang:
Budi chieu di lang a chan may
Hoa tim tren sdng thoang dieu gay
(Budi chieu)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
34
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Nhieu khi nang lai la nguyen nhan dan den nhirng ndi budn vd cd trong tho
Xuan Dieu. Chang nhirng the, khdng gian trong tho Xuan Dieu cdn ndng len khi
nhung hinh anh ciia mua he renh vang:
Mua ha chay a dudi trai dot trang
Nang hong nung, may bac chay ngan nga
... Cho canh hoa, cho con budm ngu nga
Mudn di chit a trong long nang do.
(He)
Khdng gian nang gid lai la sir bung chay len vdi "nang dot", "nang do ".
Nang la mdt dang thuc khdng gian khdng hinh thu nhung khi vao tho Xuan Dieu nd
lai mang mau sac ddc dao. Khi thi "nang nhat", "nangxanh " khi lai la "nang dot",
"ndng do ", dieu do cho thay rang khdng gian nang trong tha Xuan Dieu cung da
mau sac. Vdi dng , nang cung trd nen long lay va rue rd mang day mau sac theo
tung khoanh khac ciia thdi gian. Vao mua ha, "nang" trd thanh mdt khdng gian
ndng nuc, do lira vdi "nang do ". That kha phong phii va da dang trong khdng gian
nang, cd le chi cd Xuan Dieu mdi tao nen nhirng mau sac diu ky ciia nang nhu vay:
(Xuan khdng mua)
Mdt it nang, vdi ba suang mdng tham
"Mdt it nang",each mieu ta la lung. Nang thi lam sao biet dugc the nao la
mdt it nhung Xuan Dieu da mang mdt it nang do vao tho dng de ngudi ta nghT rang:
khdng gian nang gid day chi mdi bat dau vdi mdt chut nang ciia budi sdm mai khi
"vai ba suang mdng tham".Chang nhirng the, khdng gian nang trong tho Xuan
Dieu cdn mang nhung tam trang. Dd la nhirng xao ddng ciia trai tim yeu, ciia nhung
Ngoai viec mieu ta khdng gian nang qua cac mach thdi gian cung vdi mau
sac ciia chiing, khdng gian nang trong tho Xuan Dieu cdn chua day tam trang ciia
tinh yeu. Do la tam trang ciia trai tim dang chd dgi mdt tinh yeu den:
cung bac cam xiic tru tinh.
Tieng nhd md cua tuang tu nang (Ngin ngo)
Rdi mat trdi cao. Nang chay trdn
(Gid tan)
The hien mdt tinh cam dang dang len ciing sir rue rd ciia nang. Chang nhung
the, nang trong tha Xuan Dieu cdn ndi bat len khdng gian ciia budi chieu vdi:
La la canh hoang ndng tra chieu.
(Tho duyen)
Nhin chung, khdng gian ning trong tho Xuan Dieu la nhung khdng gian khi ngap day anh sang ciia nang, khi lai thua thdt, mdng manh. Tuy nhien, do lai la mdt
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
35
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thai gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 su sang tao tinh tl trong each thi hien khdng gian nghe thuat nang ciia Xuan Dieu. Ben canh do, khdng gian ning trong tho Xuan Dieu cdn trai dai tu trong ndi tam ra thi gidi ngoai canh. Ta thiy ring: qua khdng gian nang nha tho cdn gui gam nhirng trang thai tinh vi va phuc tap ciia the gidi ndi tam. Ddng thai da tao mdt sir hai hda giua tam hon va ngoai canh. Dilu nay gop phan lam nen net rieng biet va ddc dao vl khdng gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu.
2.2.6. Khong gian trong strong
Cung nhu "ndng", "suang" la mdt dang khdng gian khdng cd hinh dang cu thi. Nd cung chinh la thi gidi ndi tam ciia nha tha. Suang trong tha Xuan Dieu la sir dung hda giua mua va ning. Mac du khdng dugc mieu ta bang nhirng hinh anh sinh ddng, tuai tin. Nhung qua khdng gian suong, nha tho gui vao do trang thai vui
budn cua minh.
Suang nuang theo trang ngieng lung trai
Tuang tu ndng long len chai vai..
(Nhi hd)
Suang trinh rai kinh tu ngudnyeu thuang
(Chilu)
Chung tdi ngdi, vayphii bai trang thdu
Suang bam hon, gid can mat budn rdu.
Chinh vi suong mang hoi lanh va nd xuat hien vao dem nen khdng gian ciia suong ciing lanh lung, budn ba. Nlu trong tinh yeu, mdt trai tim hung hd ngudi ta lai ggi do la "trdi tim banggid " thi d day, Xuan Dieu da mang hoi lanh ciia suong
vao tinh cam vdi mdt trang thai cd don, lanh leo ciia mdt tam trang dang trong luc chia tay, hay trong mdt budi chieu budn ba cd don.Tuy nhien, khdng gian suang
trong tha Xuan Dieu cung cd luc bay bdng, ma mdng:
(Biet ly em ai)
Suang bac lam thinh, khuya nin tha
(Nguyet cam)
Gid no md bay len nguyet kia
Them dem suang lanh xuong dam dia
(Budn trang)
Sam nay suang xe xich cd chan trai
(Giuc gia) Mdt lin nua cai ddc dao trong tha Xuan Dieu lai xuat hien. Do la cai khdng hinh thu bilt van ddng nhu dang triit tung mach sdng ra ben ngoai. "Suang" cung bilt lam thinh, ciing bilt mang hai lanh chay xudng dam dai, rdi suong lai di
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
36
SVTH: Vd Thi Hieu
ciing mang nhirng ndi niem vuong van, sau mudn trong tam hdn ngudi thi si.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 =_====^===^=======^ chuyen "suang xe xich cd chdn trai". Ta thay rang, trong khdng gian ciia "suang "
Suang lan dan, cdn biet ngo nao day?
Chieu tu be, khdngphd ndi trung vay.
(Khi chieu giang ludi)
Hd Ngoc mot mua sen ludn may chuyen
(Ma xua)
Dudng nhu mang suong dang tu tir chuyen ddng, lan dan ra cac ngo nhung
ngudi thi si ay khdng biet lam the nao de tranh khdi ndi lanh leo ciia nd. Mdt su trdn
Suang mdi mua thu giang ciea song ma.
hdn thi lai mudn chay chdn ndi budn do, nhung lam sao day khi do la mdt "chieu tie
tranh con lanh, cung gidng nhu trong long ngudi khi ndi budn tran ngap trong tam
be " khdng the nao tranh dugc.
Dac sac nhat trong viec mieu ta khdng gian suong, do chinh la bai tho
"Suang ma". Xuan Dieu da true tiep mieu ta ve suong vdi nhung hinh anh ciia
thien nhien. Ddng thai qua do, nha tha da van dung thuc trang ciia thien nhien de
ndi len cai md mit ciia cudc ddi.
Suang lan ma cay gdn ciing nhu xa
Suang dang bay ngdy dung ciing nhu td
... Nhirng sao cu chua sdng bung tra lai
Nhirng dem trang di mai biet ngirng dau?
Suang lan ma vd hdn tdi nghe dau.
(Suong md)
Trong bai tha "Suan md" ta thay, Xuan Dieu da mang den cho khdng gian
nghe thuat mdt the gidi mdi vdi mang suang giang day cac ngo ngach. De rdi tir do,
con ngudi lai cd dac trong ndi lanh leo ciia suong. Khdng gian ciia suong cdn chua
Tu nhung van de tren ta thay rang: trong khdng gian ciia dudng nhu Xuan
dieu mudn mugn yeu td ciia thien nhien, cua "suang" de ndi len tam trang ciing
day sir cd don, sir budn ba ciia con ngudi.
lanh leo ma cdn ndi len be sau tam trang ciia con ngudi va ciia cudc ddi. Day cung
la mdt trong nhirng dang thuc khdng gian dac biet trong tho Xuan Dieu giai doan
trude Cach mang.
Ngoai cac khdng gian ciia "vudn", "con duang", "can phong", "nhd",
nhu tam sir ciia mdt nha thi si. Nd khdng chi bieu dat y nghia ciia mdt khdng gian
"ndng", "suang", "ddng sdng", trong tha Xuan Dieu cdn cd khdng gian ciia
"May", "nude", "thuyen". Tuy khdng dugc nhac den nhieu va ciing khdng gay
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
37
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdnggian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
dugc sir ndi bat nhung ba khoang khdng "may", "nude " vd "thuyen " cung day ve
ma mdng nhu cai vdn cd ciia nd.
- May vdn tang khdng chim bay di..
- Tdi nhu chiec thuyen khdng ben do...
- Chiec thuyen long nude day phai trdi theo..
viec dng da van dung tinh te cam xiic ciia minh de mieu ta thien nhien. Nhirng
khoang khdng tudng chung nhu rat muc ddi thudng nhu con dudng, can phong,
Sir thanh cong ve khdng gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu do chinh la
trd thanh nhirng khoang khdng gian huu tinh. Chang nhung the, trong khdng gian
ddng sdng... Nd ton tai xung quanh con ngudi va rdi khi di vao trang tha dng nd lai
hop giua thien nhien va con ngudi.
do, con ngudi ton tai vdi day dii nhung cung bac cam xiic. Dd la the gidi ciia sir hda
Ndi tdm lai, khdng gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude Cach mang thang
Tam 1945 la mdt the gidi day dii nhung mau sac, am thanh, huang vi ciia cudc
sdng. Khdng gian tron tha dng la mdt khdng gian vdi nhirng hinh anh quen thudc
ciia cudc sdng ddi thudng. Nd dugc nha tho mieu ta qua cac giac quan va ngdn ngu
nhip cung vdi hinh anh va huong vi cudc sdng ndng nan tha thiet ciia con ngudi
ludn khat khao yeu ddi nhu Xuan Dieu. Ben canh do, ngoai viec ndi ve khdng gian
ddc dao tao nen mdt khdng gian nghe thuat day ap nhung am thanh vui tuoi, nhdn
vdi hinh anh thuc ciia cudc sdng thi khdng gian trong Xuan Dieu ciing chua day
Xuan Dieu ciing la mdt dac diem ndi bat, dieu do chang nhirng lam sang ngdi tren
mau sac va cung bac tinh cam ciia dng. Tu do cd the thay, khdng gian trong tha
hon.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
38
SVTH: Vd Thi Hieu
trang tho dng ma cdn la lam cho the gidi tho ca Viet Nam them phan phong phii
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Chirotig 3
THOfl GIAN NGHE THUAT TRONG THO XUAN DIEU
•
•
*
3.1 KHAl NIEM VE THOI GIAN VA THOI GIAN NGHE THUAT
3.1.1 Khai niem ve thdi gian
Thdi gian la mdt khai niem truu tugng khd hieu, da cd rat nhieu nha khoa
hgc, nha tu tudng nghien cuu ve van de nay. Cd ngudi cho rang thai gian gidng nhu mdt chile dong hd, cd ngudi lai ndi thdi gian khdng the nao nam bat dugc. Tir nhirng each hilu khac nhau do hinh thanh nen nhieu khai niem, quan niem ve thai
gian.
Theo Newton thi thai gian la ddc nhat, tuyet ddi va cd gia tri phd quat khap
mgi noi. Einstein thi cho rang thai gian trdi di chi la ao anh, mgi khac biet giua qua
khu hien tai va tuong lai chi la nhirng ao anh dai dang ma thdi.
Trong Tu dien Tieng Viet "Thdi gian Id hinh thdi ton tai ciia vat chat dien
bien mot chieu theo ba trang thdi la Men tai, qua khie vd tuang lai. Hinh thdi do ndi
ve do ddi ma khdng tinh den gidi han "[24, tr. 1086].
Ngay nay, thai gian lai dugc hieu vdi sir ton tai ciia hai loai thai gian. Dd la
thai gian vat ly va thdi gian tam ly. Thai gian tam ly la thai gian chii quan, thai gian
vat ly la thai gian khach quan khdng phu thudc vao y thuc cua con ngudi, do la thdi
gian ciia mdt chiec ddng hd.
Trong triet li phat hgc thi thai gian qua di rat mau, nd cdn nhanh hon mui ten bin khdi cung. Chinh vi the ddi vdi phat tu thai gian la cai duy nhat khdng nen de
lang phi nd.
Nhin chung, cd kha nhieu quan niem va each hieu ve thai gian. Tuy nhien ta cd thi ndi rang: thdi gian la mdt khai niem dung de dien ta cac trinh tir (qua khu, hien tai va tuong lai) xay ra cua mdt sir kien, bien cd. Nd dugc dien ra theo mdt
chieu va khdng cd gidi han ve dd dai. Thdi gian khdng chi dugc hieu d khia canh trilt hgc, khoa hgc ma trong linh vuc van hgc nghe thuat, thai gian cung dugc hieu nhu la mdt pham tru ciia the gidi nghe thuat va nd khdng the thieu trong mdt tac
pham van chuang.
3.1.2 Khai niem ve thdi gian nghe thuat
Nha triet hgc Heraclitus da tung ndi: "Khdng ai tam hai ldn tren mot ddng
sdng". Diing vay, thai gian la ddng chay vd tinh, mdt chieu nhat dinh va khdng bao gid quay trd lai. Do la quy luat ciia tir nhien, thai gian ciia tir nhien. Nhung ngudi ta
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
~~39
~~
SVTH: Vd Thi Hilu
Khong gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 ==_===^==========_^ cd thi lam sdng lai thai gian, tim ve vdi qua khu bang cac sang tao nghe thuat. Trong tac pham van chuang, ngudi ta cd the lam ngung lai mdt khoanh khac ciia ddng ddi dai ding ding ma cung cd thi ddn nen mdt khoang thai gian hang chuc nam, hang tram nam vao cung mdt thai khac.
Thdi gian trong tac pham nghe thuat la thdi gian dugc tai tao lai bdi nha van, nha tho. Thai gian do ddng mdt vai trd quan trgng trong tac pham nghe thuat va la mdt thudc tinh tat ylu ciia hinh tugng nghe thuat. Cho nen ngudi ta ggi thdi gian trong tac pham nghe thuat la thai gian nghe thuat. Thai gian nay trai qua sir nhin nhan, danh gia ciia chii thi sang tac vi thi nd ludn thi hien mdt quan niem, cam xiic va y nghla nhan sinh mang tinh chii quan. Trong thuc te, thai gian di tu qua khu den hien tai va tuong lai. Tuy nhien, thdi gian nghe thuat trong tac pham cd the tu do dao ngugc, rong ruoi ngugc xudi, co gian ddng hien (chong chat hai thai gian khac
nhau).
Khi ban vl vin d! thai gian nghe thuat, cac nha nghien cuu cho rang thai gian nghe thuat ludn thay doi theo ddng lich su. Thdi gian nghe thuat cd trong than thoai, sir thi, truyln thuylt, cd tich, van hgc trung dai, van hgc can hien dai, van hgc hien dai. Tuy nhien, tuy theo tung thdi dai ma con ngudi cd quan niem ve thdi gian
khac nhau va thai gian do di vao tac pham cung khac nhau.
Ta thiy trong thin thoai, ylu to thai gian chua dugc xac dinh, vi con ngudi trong thdi gian nay chua nhan thuc dugc the nao la thdi gian. Cho nen, thdi gian nghe thuat trong than thoai chi mang tinh udc le tuong trung, nd rat md nhat, tinh tai, khdng diu, khdng cuoi, khdng trat tir. "Ngay xua ngdy xua, a mdt vung nui non triing diep Phuang Nam... "(Lac Long Quan va Au Co).
Din van hgc sir thi, truyln thuylt thi thdi gian chi ton tai trong qua khu, nd tach rdi hin vdi hien tai. Con ngudi chi bilt chd dgi d! vugt qua nhirng vat can ciia khdng gian ma khdng mang din thai gian. Thai gian trong sir thi, truyen thuyet dugc tinh bing sir xa each va do dai cua khdng gian. Vi the, thai gian nghe thuat trong sir thi va truyln thuylt chi mang tinh khdng gian. Ta thiy trong su thi ciia Hy Lap, Odyssee mit din 20 nam phieu bat (10 nam danh tran va 10 nam quay ve). Tuy nhien, vat can ldn nhit chinh la dai duong Dia Trung Hai.
Trong truyen cd tich, thdi gian dugc do bing su kien. Nhan vat chua cd sir hoi tudng, udc ma. Vi thi khdng xac dinh dugc hien tai, qua khu va tuong lai. "Ngay xua, mot nhd quan lang ho Cao cd hai nguai con trai han nhau mdt tudi vd giong nhau nhu in...(Sir tich trau cau).
Din van hgc trung dai, con ngudi din cd y thuc ve thai gian, hg nhin nhan thai gian qua quy luat ciia tu nhien. Thai gian luc biy gid dugc tinh theo chu ky van
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
40
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
ddng ciia trang, sao, mat trdi, thdi tiet, mua vu, san ban. "Sen tan cue lai nd hoa.
Sau dai ngdy ngan ddng da sang xudn ". (Nguyen Du)
Diem ndi bat trong cam thuc thai gian d tha ca Trung dai la vi tri chii dao
ciia thai gian, thien nhien vu tru bat bien tinh tai. Mat khac, thdi gian lich sir trong
tho tuong quan vdi thdi gian ciia vu tru. Khi ndi tdi lich sir la ndi tdi sir thay the
trdi cho nen thdi gian lich sir gan lien vdi thdi gian vii try mdt each huyen bi. Vu tru
tuan hoan ciing keo theo sir tuan hoan ciia lich sir.
Sang nen van hgc can hien dai, thai gian dugc hieu phong phii hon. Dd la
thdi gian tam li, thai gian lich sir, thai gian sinh hoat...Trong nen van hgc Xa hgi
trieu dai. Theo quan niem thai Trung dai, mgi hung vong thanh bai deu thudc menh
Thdi gian nghe thuat gan lien vdi cudc each mang va sir bien ddi ciia lich sir loai
ngudi.
Ta thay, quan niem thai gian nghe thuat da cd tu thai xa xua. Tuy vao tung
thai ky lich sir ma con ngudi cd each the hien khac nhau. Ddng thai, xa hoi cang
tien bd thi quan niem va each suy nghl ciia con ngudi cung tien bd theo. Vi vay,
chii nghla, thai gian lich sir the hien rd nhat. Dac biet ve y thuc thdi gian tuong lai.
Ngay nay, khi nghien cuu ve thai gian nghe thuat, GS. Tran Dinh Sir cho
rang "Thai gian nghe thuat la thai gian ma ta cd the the nghiem duac trong tac
thai gian nghe thuat di vao tac pham ngay mdt tinh te hon, dac sac han.
pham nghe thuat vdi tinh lien tuc vd do ddi ciia nd, vdi nhip do nhanh hay chdm,
vdi cdc chieu thai gian hien tai qud khie hay tuang lai... Thai gian nghe thuat la mdt
bieu tuang, mot tuang trung the hien quan niem ciia nhd van ve cudc sdng vd con
nguai".
Tir nhung van de tren ta cd the thay, thai gian nghe thuat bat ngudn tu thdi
gian tir nhien, cd qua khu hien tai va tuong lai. Nhung thai gian tu nhien la mdt
ddng chay vd tinh, mdt di khdng trd lai, cdn thai gian nghe thuat cd the bien ddi
sir cung vdi sir sang tao ciia ngudi nghe si, thai gian nghe thuat cd the van ddng
theo mdt chieu hay nhieu chieu. Thai gian nghe thuat khdng chi cho ta biet cot mdc
thai gian ciia tac pham ma cdn the hien quan niem, cam xiic va y nghla nhan sinh
ciia ngudi nghe si. Vi the, thdi gian nghe thuat ciing la mdt ca sd khach quan cho sir
kham pha cac loai hinh nghe thuat.
3.1.3 Quan niem ve thdi gian nghe thuat trong tho* Xuan Dieu
tuong quan, ddng hien, ngugc xudi trong mdt tac pham. Tuy vao tung thai ky lich
Theo he thdng ly thuyet ciia thi phap hgc, "Thai gian nghe thuat la hinh thuc
ndi tai ciia hinh tuang nghe thuat "[11, tr.219]. Vi vay, khi nghien cuu quan niem
nghe thuat ciia nha van, nha tho chiing ta can tim hieu quan niem ciia hg ve thai
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
41
SVTH: Vd Thi Hilu
gian nghe thuat. Thai gian nghe thuat ciing nhu khdng gian nghe thuat, nd gan lien
Khong gian vd thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
vdi cau tnic ndi tai ciia tac pham van chuang. Khdng mdt con ngudi nao, su vat nao tdn tai ngoai khdng gian va thdi gian. Nghe thuat la buc tranh phan anh lai hien thuc cudc song ma hien thuc cudc sdng tdn tai trong khdng gian va thai gian. Vi the, thai gian la mdt ylu td tat yeu phai cd trong mdt tac pham van chuang.
Trong sir phat triln ciia van hgc, tu than thoai, su thi, truyen thuyet, cd tich, din van hgc trung dai, van hgc can hien dai, van hgc hien dai, quan niem thai gian nghe thuat ciia cac tac gia van chuang da cd nhieu thay ddi. Ta thay, trong than
thoai, sir thi truyen thuyet thai gian chua dugc xac dinh rd, nd khdng cd qua khu
hien tai va tuong lai. Thdi gian chi dugc do qua cac sir kien ciia lich sir. Den van
hgc Trung dai, con ngudi lai quan niem thdi gian tuan hoan va van hanh theo sir chuyln ddi ciia bon mua trong nam (xuan, ha, thu, ddng). Su chuyen ddi do dugc bilu tugng hda qua nhung hinh anh tugng trung ciia thien nhien nhu: "Sen tan cue lai nd hoa " (Nguyen Du). Thai gian do la thai gian vinh cuu dugc tinh bang cac dai
lugng vi md: ngan nam, van nam, thien thu...
Tathiy, d mdi mdt giai doan van hgc, thdi gian nghe thuat dugc the hien mdt each khac nhau. Dieu do gdp phan phong phii cho van chuang nghe thuat. Rieng
ddi vdi Tho mdi, thdi gian nghe thuat da chuyen sang mdt budc dot pha mdi. Cac
thi nhan gid day quan niem thdi gian rdng hon va tinh te han so vdi cha dng ngay
trude. Trong do, ndi bat nhat la nha tho Xuan Dieu. Trang tho dng khdng chi ke thua truyln thdng tot dep ciia ngudi di trude ma cdn thdi vao do nhirng dieu nhac
hdi ha ciia thai gian.
Mau vdi chu voi vdng len vdi chu
Em, em ai, tinh non sap gid rdi.
(Giuc gia)
Xuan Dieu la ngudi sdm tiep thu nen van hda phuong Tay, dng nhan ra dugc
cai gidi han ciia ddi sdng ca nhan. Trong cai gidi han ciia ddi sdng ca nhan do, dng cho ring nd nam trong vdng tudi tre. Ddi vdi dng, ddi ngudi thi ngan ngiii ma khat vgng thi vd cung. Vi vay phai mau chiem lay tung khoanh khac mdt cua cudc sdng, dung dl nd trdi qua mdt each vd ich. Ong quan niem, thai gian ciia ddi ngudi la thai gian hiru han va nd chi nam trong vdng ciia tudi tre. Thai gian do, mdt di khdng trd
lai. Vu tru thi vd han ma ddi ngudi thi huu han.
Ndi lam chi rang xudn vdn tudn hoan
Neu tudi tre chang hai ldn thdm lai
Cdn trdi cdn dat, nhung chang cdn tdi mai
(Vdi vang)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
42
SVTH: Vd Thi Hilu
Nen bdng khudng tdi tiec cd dat trdi.
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
==_===^^=^=====^=^===^^
Trong cac nha tho mdi thi Xuan Dieu la ngudi y thuc rd nhat ve thdi gian.
Thai gian trong mat dng ludn van ddng va trdi chay. Dd la thai gian tuyen tinh, mdt
di khdng trd lai. Quan niem ve thdi gian nghe thuat cua dng dugc bieu hien rd net
trong cac bai tho nhu: "Thaigian", "Di thuyen", "Vdi vdng", "Giuc gia", "Chiec
la", "Gia tan", "Gia tie thdn the"... Trong cac bai tho ay, Xuan Dieu cd nhirng
quan niem rat hay va day tinh nghe thuat ve ddng thai gian va ddng ddi. Tieu bieu d
bai "Thai gian ", dng quan niem thai gian khdng phai la sir tuan hoan ma nd trdi
chay nhu ddng nude.
Dual thuyen nude trdi
Tren nude thuyen trdi
Vd nude, vd thuyen
Xudi ddng di xudi.
Trong bai tha nay ta thay, Xuan Dieu quan niem thdi gian nhu ddng nude
chay ma ddi ngudi nhu con thuyen trdi tren ddng nude ay. Ddi vdi dng, ddng nude
cung nhu ddng thai gian va ddng ddi ciia con ngudi. Nd cu trdi di lang le, am tham budc qua mdt each vd tinh. (3 bai "Di thuyen "ciing vay, Xuan Dieu van mugn hinh tugng ciia ddng nude va chiec thuyen de ndi len sir trdi chay ciia thdi gian.
(Thdi gian)
Thuyen qua, md nude ciing trdi
Lai them may bac tren trdi ciing bay
Tdi di tren chiec thuyen nay
Ddng ma tu tudng ciing thay khac rdi
Cdi bay khdng dai cdi trdi
Tir tdi phiit truac, sang tdi phut nay...
(Di thuyen)
Trong quan niem ciia Xuan Dieu, thai gian cung vdi ddng ddi la cai trdi di
khdng bao gid trd lai va nd cung khdng chd dgi mdt ai. Tir quan niem do, dng ludn
sdng trong vdi vang, gap gap. Bdi mdt le, Xuan Dieu la ngudi ham sdng va yeu ddi
mdt each tha thiet, manh liet nen dng ludn phai chay dua vdi thdi gian.
Mau vdi chu, vdi vdng len vdi chu
Em, em ai! Tinh non sap gid rdi...
(Giuc gia)
Mau di thdi mua chua nga chieu horn.
(Vdi vang)
Nhirng ddng tu nhu: "mau di thdi", "gap len em", "vut den", "vdi vdng"... xuit hien rit nhilu trong tho Xuan Dieu. Nd gdp phan tao nen nhirng diep khiic "nhanh ", "vdi" cho ban truong ca dai ve thai gian trong tha dng. GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
~~~ SVTH: Vd Thi Hilu
43
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Tdi sung suang. Nhung vdi vdng mot nira:
Tdi khdng chd nang ha mdi hoai xudn
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua
Xudn cdn non nghia la xudn se gid.
(Vdi vang)
Thdi gian trong tha Xuan Dieu trdi qua rat nhanh, nhung dieu dac biet la dng da dim dugc tung budc chuyen ciia thdi gian "xudn duang tdi nghia la xudn duang qua ". Tu sir chuyen ddi do, nha tha cdn cd mdt quan niem rat hay ve cudc sdng.
Hoa nd de md tan
Trang trdn de md khuyet
Beo hap de chia tan
Ngudi gdn de chia biet.
(Hoa nd de ma tan)
Hilu dugc quy luat ciia tu nhien, tdn tai de rdi tach biet, Xuan Dieu cam thay cin phai song vdi vang, gap gap de tan hudng het khoang thai gian tuai tre. Tuy nhien, khat vgng sdng, hudng thu, giao cam vdi ddi cu lam dng cam thay thdi gian
ton tai ciia tuoi tre qua ngan ngiii. Vi the, ngoai viec sdng gap gap, sdng vdi vang
dng cdn mudn niu giu thai gian lai de tan hudng nhieu that nhieu han nua thai gian
ciia tudi tre.
Tdi mudn tat nang di
Cho mau dung nhat mdt
Tdi mudn budc gid lai
(Vdi vang)
Quan niem thai gian trong tha Xuan Dieu xuat phat tir viec dng nhan thuc dugc ddng ddi ciia con ngudi, mdt di khdng trd lai. Con ngudi chi cd mdt thai tudi
xuan, qua di rdi thi khdng bao gid tim lai dugc. Thai gian la cai lay di tudi xuan do, vi thi dng mong mudn niu giu thai gian de cho cai dep thai xuan sac cdn mai. Ngoai thdi gian song vdi vang, gap gap ciia hien tai, trong tha Xuan Dieu cdn cd sir
tiec nudi qua khu va su lo lang, sg hai cho thai gian sap tdi.
Cho huang dung bay di.
Nhieng budn xua cu, nay dau mdt?
Oi! Phuang bao gid lai nd hoa! (Ngin ngo)
Em sa lam gid bang trdn moi neo.
(Ldi ky nu)
Nhin chung, quan niem ve thai gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude
Cach mang thang Tam 1945 cd mdt phan tiep thu nen van hgc truyen thdng. Dd la GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
44
(cid:127)— ^— f -
tho Xuan Dieu ndi bat vdi nhirng chat lieu mdi xuat phat tir van hda phuang Tay va
quan niem ve cudc sdng cua ban than dng. Thdi gian nghe thuat trong tho Xuan
Dieu la thdi gian ciia su "vdi vdng", "giuc gid" d hien tai, sir hoai niem, tiec nudi
cho qua khu va nhung ndi budn lo lang cho ngay mai. Dd la nhirng dac trung co ban
ciing nhu net ddc dao trong tho dng ma chiing ta khdng the tim thay d nhirng nha
tho khac.
3.2 CAC DANG THlfC THO>I GIAN TRONG THO XUAN DIEU
3.2.1 Qua khir
Qua khu la mdt dang thuc tdn tai ciia thai gian. Qua khu dugc dung de ndi
(cid:127) Khdng gian vd thdigian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 (cid:127)HHBH ^ -a -Baam ^ | ^ ^ (cid:127) quan niem thai gian theo mdt trat tu tuyen tinh, mdt di khdng trd lai. Tuy nhien, hdn
va tuang lai. Khai niem qua khu xuat hien tir khi con ngudi nhan thuc dugc trat tir
tuyen tinh ciia thai gian, qua khu dugc xem xet thdng qua tri nhd va hdi tudng.
Trong van chuang nghe thuat thai gian qua khu dugc van dung thdng qua viec mieu
ta dao ngugc, hdi tudng lai cua tac gia. Tuy nhien, d cac giai doan van hgc trude
Tha mdi, thai gian qua khu chua dugc cac nha tha, nha van van dung nhieu vao
sang tac ciia minh. Den Tho mdi, Xuan Dieu la mdt trong so ngudi da mang lai sir
phong phii ve cac dang thuc thdi gian nghe thuat trong van chuang.
Sinh thai, Xuan Dieu la mdt con ngudi yeu ddi, yeu cudc sdng manh liet.
Ong ludn sdng gap gap, vdi vang de kip vdi thdi gian, de thdi gian trdi di khdng bi
lang phi. Thai gian nghe thuat trong tho dng chii yeu la hien tai. Tuy nhien, thdi
gian qua khu thinh thoang van xuat hien, nhung mdi lan xuat hien lai mang mdt ndi
den cac sir kien xay ra trong khoang thai gian trude hien tai. Nd ddi lap vdi hien tai
nhd nhung, budn thuang, nudi tiec cho cai da qua.
Mua cue nam nay sac dd gid
Ai tim ta hd ddng thu qua?
Nhirng budn xua cu, nay ddu mdt?
Oi! Phuang bao gid lai nd hoa!
(Ngan nga)
Thai gian qua khu trong tha Xuan Dieu mang dang vdc ciia mdt con ngudi
dang hoai niem ve nhirng khoanh khac ciia thien nhien. Mau sac hoa ciic gid day da
nam trude. Ngudi thi si nay ngdi trong khdng gian cua hien tai ma nhd lai mua thu
da qua, dng cam thay tiec nudi cho nd. Tat ca gid day da khdng cdn nhu trude, nd
da thay ddi. Dd chinh la quy luat ciia thdi gian. Hien tai va qua khu ludn tach biet
khac trude, nd da gia hon. Va mua thu ciing thay ddi, nd khdng cdn la dang thu ciia
6 bai tha "Xudn ddu ", ta thay nha tha nhu mudn gao thet vi budc chuyen
nhau. Thai gian qua di khdng bao gid quay trd lai dugc.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
45
SVTH: Vd Thi Hilu
ciia thdi gian hien tai da "vdi di lam qud khie".
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Hai nam thdng vdi di lam qud khie!
Trdve day! vd dem trd ve day
Ruau nai mat vdi khi nhin udm thu,
Gam trong long vd khi dung cha ngdy.
(Xuan dau)
Doi vdi thai gian, Xuan Dieu la ngudi thi hien dac sac nhat. Ong khdng chi mieu ta nd qua cac true qua khu, hien tai va tuong lai ma cdn cho ngudi dgc thay dugc thdi gian dang chuyln ddng, budc di nhu mdt vat the hien hiru. Trong sir tiec nuoi qua khu d bai "Ngan nga", cam xiic ciia thi nhan gid day cdn manh liet hon, dng cam thiy dau don cho noi mit mat nhirng cai tot dep ma chinh thai gian da lay di ciia dng. Dl rdi dng mudn ddi lai nd: "Tra ve day! vd dem tra ve day".
Thai gian trong mit Xuan Dieu la cai qua di ma cudc ddi cua mdt con ngudi chi dep trong han dinh ciia tuoi tre. Vi thi ludn dng phai sdng gap, sdng vdi dl tan hudng hit nhung ngay thang dep nhit ciia ddi ngudi. Ong khdng cho phep qua khu liy di tuoi xuan ciing nhu thai gian tudi tre ciia minh. De rdi, dng ludn cam thay dau kho khi phai ddi dien vdi thuc tai ma tile nuoi cho qua khu. Trong quan niem nghe thuat trude Cach mang thang Tam, Xuan Dieu la ngudi thu ghet thdi gian. Bdi vi thai gian la con ma vd hinh liy di tuoi tre va xuan sac ciia con ngudi, thien nhien va tao vat. Tuy nhien, cai tdi Xuan Dieu nhilu khi ciing mau thuan trong chinh suy nghl ciia minh. Ong dau ddn, tile nuoi cho qua khu nhung lai ludn hdi tudng ve nd. Bdi vi qua khu ddi vdi dng la nhirng cai dep de, xinh tuai ma neu mat di thi ai ciing
Trong tha ciia Xuan Dieu, thai gian qua khu cdn xuat hien vdi nhung am thanh ciia cudc song dang van van ddng cung sir vui tuoi, tre trung cua thien nhien
phai tiec.
va con ngudi.
Va nhacphat dudi chdn mieng sanh budc
Vd ta giang trong lai nhd khai ngdi
Td do mdi ciing sai miii gid nude
Rang mi ddi xao ddng dnh dual vui.
Thieng lieng qud, nhung chieu khdng dam ndi,
Nhirng tay e, nhirng ddu nguang cui mau
Chim giua nang sao ma keu den chdi!
Oi vd cung trong motphut nhin nhau!
(Xuan dau)
Ta thiy, buc tranh qua khu dugc md ra vdi nhirng dudng net diu dang ciia khdng gian luc "Xudn dau ", mua xuan diu tien hay tinh yeu diu tien ciia ddi ngudi. Tinh diu thudng la nhirng moi tinh trong sang va dang yeu. Nd cd thi la mua xuan 46 GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu trude Cdch mang thdng Tdm 1945
dau tien trong cudc ddi ciia mdt con ngudi. Vdi ban tinh ca nggt ngao cd "nhac phat", "ta giang", "do mdi", "rang mi ddi"...\hk\ tru tinh biet bao. Chinh vi qua khu dep nhu thi nen nha tha ludn cam thiy tiec nudi, mudn quay ve, mudn dugc sdng lai nhung ngay thang do.
Tai sao ngudi ta ndi: "Hay trdn trong hien tai?". Bdi vi, hien tai rdi se trd thanh qua khu ma qua khu la cai mit di klidng bao gid tim lai dugc. Xuan Dieu da nhan ra dilu do, nhung dudng nhu dng van khdng mudn chap nhan sir that mat mat. Ta thay, dng ludn tim va cd niu keo qua khu quay trd lai.
Cho ta xin, cho ta xin sac do,
Xin mau xanh ve td lai khung trai...
Trai ai, trai ai, ddu rdi tudi nhd?
Horn xua ddu rdi, trai ai! trai ai!
(Xuan dau)
Diep khiic "cho ta xin ", "cho ta xin ", "trdi ai", "trdi ai".... the hien mdt sir dau ddn mit mat. Dilu do cd the thay rang, ddi vdi thai gian qua khu Xuan Dieu ludn mang mdt tam trang xdt xa, tiec nudi. Tuy nhien, con ngudi yeu cudc sdng tha thilt nhu Xuan Dieu thi cam xiic ciing day dii nhirng cung bac. Cd liic budn, cd liic
vui, cd hoai niem trong dau ddn, ciing cd liic on lai nhirng ky niem dep.
Em cd nhd mot budi chieu yen tinh
Chung ta chim trong mdt bien di an,
(Ky niem)
Chung ta say trong chen ruau tuyit trdn.
Horn nao nhu hdm qua
Md ke tren goi sanh?
(Vien khach)
Cd nhung con dudng in diu chan em, cd nhung budi chieu cung sanh budc ben nhau, tay trong tay nang ly hanh phuc. Gid day khoanh khac do da khdng cdn nua, tit ca da trd thanh qua khu. Em - anh chi cdn lai vdi nhau nhirng ky niem. Hdi tudng lai nhirng ngay thang da qua ma "anh" thay tiec nudi niem hanh phuc do.
Thdi gian qua khu trong tha Xuan Dieu gid day lai la ndi nhd nhung da diet.
Anh nhd tieng. Anh nhd hinh. Anh nhd dnh
Anh nhd em, anh nhd lam! em ai!
Anh nhd anh ciia ngdy thdng xa khai,
Nhd ddi mdi dang cuai a phuang trai,
(Tuong tu chieu)
GVHD: Hd Thi Xuan Quynh
47
SVTH: Vd Thj Hieu
Nhd ddi mat dang nhin anh dam dam.
Khdng gian va thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Thdi gian trdi qua nhanh qua, anh va em gid day da d hai nai xa each. Anh nhd em, nhd nhung ngay thang "xa khai", nhd "ddi mdi dang cuai", "nhd ddi mat nhin anh"... Tit ca gid chi cdn trong ky uc, thai gian da mang anh va em xa nhau. Va khoang each thai gian do khdng bao gid nit ngan lai dugc. Nd da mat va mai mai vln thi, chi cdn lai sir hdi tudng trong tri dc ciia anh ma thdi.
Biea nay lanh, mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hdi! anh nhd em.
(Tuong tu chieu)
Nhin chung, thdi gian qua khu trong tha Xuan Dieu chii yeu la nhirng ndi budn thuang, nhd nhung, tile nuoi, dau ddn cho cai da qua. Mac du xuit hien khdng nhilu trong tha dng nhung dang thuc thai gian nay cung thi hien dugc net ddc dao ve thai gian nghe thuat ciia dng. Ta thiy, Xuan Dieu ludn phai song gip gap, vdi vang vi dng nhan thuc dugc mdt khi thai gian qua di, mgi thu se trd thanh qua khu, ma qua khu thi se khdng bao gid tim lai dugc. Dd chinh la dilm ndi bat trong tho Xuan Dieu ma chiing ta khdng tim dugc d cac nha tha khac.
3.2.2 Hien tai
Hien tai ciing la mdt dang thuc chi su ton tai ciia thai gian. Hien tai la cai dang dien ra d mdt khdng gian nhit dinh. Thai gian hien tai lanhip cau ndi giua qua khu va tuong lai. Trong tha Xuan Dieu, ylu td thai gian ddng mdt vai trd quan trgng tao nen sir khac biet va ndi bat so vdi cac nha tho khac. Ta thay, Xuan Dieu y thuc vl su trdi chay cua thai gian mdt each sau sic. Ong quan niem thdi gian ludn van ddng tu qua khu din hien tai va tuong lai. Tuy nhien, con ngudi yeu ddi, yeu cudc sdng nhu Xuan Dieu thi thdi gian thudng gin lien vdi hien tai. Ddi vdi dng, thai gian hien tai la thai gian cua tuoi tre, ciia tinh yeu va nd rat ngan ngiii vi the
nen tan hudng nd mdt each triet de.
Thdi gian hien tai trong tho Xuan Dieu la nhung ngay thang tuoi tre, nhirng buoi sdm mai ning ddi, nhung liic tinh yeu dang len ndng nan, nhung dem trang
huyen dieu, nhirng budi chieu em...
Sao budi ddu xudn em di the!
Canh hong ket nhung nu cudi tuai.
(Nu cudi xuan)
6 day, ta thiy thai gian hien tai dugc md ra bing mdt buoi sdm mua xuan em ai, khi nhung giot suong cdn dgng tren la. Khi anh binh minh vua ggi dng mat trdi chilu sang. Khi nhirng budi trua trdi ning trong xanh. That dep biet bao khi thdi gian hien tai trong tha dng cdn dugc bit diu vdi mdt dem trang huyen dieu.
Nay lang nghe em khiic nhac tham
Say nguai nhu ruau tdi tdn hdn
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
48
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Nhu huang thdm tdn qua xuang tuy
Am dieu thdn tien, thdm tdm hdn.
Dd la mdt cudc song hien tai tuoi vui, cd nhac, cd ruou va cd ca giai nhan.
Mdt canh vat huu tinh lam cho ngudi thi si say me, chim dam trong am dieu than tien. Ching nhung thi, thai gian hien tai trong tha Xuan Dieu cdn dugc md ra trong liic anh trang dang dang cao do sang.
(Huyen dieu)
Khach ngdi lai vdi em trong choc nua
Vdi vdng chi, trang sdng qud, khach ai.
Ta thiy, mdi mdt lin xuit hien, thai gian hien tai ludn bat dau vdi mdt thai khie tuai dep, tha mdng. Khdng phai la thdi gian ciia "budi sdm miia xudn " thi ciing la mdt "dim trang sdng". Thdi dilm ma Xuan Dieu chgn lam cot mdc de mieu ta hien tai ludn la sir bit diu cho mdt thdi gian mdi din, tuai vui va tre trung.
(Ldi ky nu)
Non nd suang moc quanh thim ddu
Nang nhd bdng khudng chiiu la thi.
Hu vd bdng khdi trin ddu hanh
Canh biic run run chdn y nhi.
(Thu)
Hien tai gid day chinh la thdi gian cua mua thu, mdt mua thu dep vdi "suang moc quanh thim", vdi "ndng nhd bdng khudng". Trong viec mieu ta thai gian Xuan Dieu ludn chgn chit lieu phu hop dl det nen buc tranh lam ngudi xem cd thi say me nd. Nhirng cum tu nhu "non nd", "nang nhd bdng khudng", "chiiu la thi" chua tung thiy mdt nha tho nao su dung de mieu ta thai gian ciia mua thu. Xuan Dieu da hinh tugng qua canh khung canh mua thu nhu mdt ngudi con gai dep. Suong thi sao lai la "non nd ", chi cd ban tay ngudi con gai mdi dep nhu thi. Cdn ning thi sao lai la "ndng nhd "ma cdn "bdng khudng". Tit ca nhirng yeu td do dieu xuit phat tu mdt cai tdi ddc dao cua Xuan Dieu. Ong muon hinh anh ciia "suang non nd", ciia "ndng nhd bdng khudng" dl ndi len sir chuyen mua, sir thay ddi ciia thdi gian cung vdi van vat.
Ta thiy trong viec mieu ta thdi gian hien tai, Xuan Dieu da rit muc tinh tl khi van dung nhirng hinh anh vira tuoi tre vua xinh dep, tha mdng dk ndi len mdt cudc sdng dang tran ngap nilm vui va hanh phuc. Trong quan niem ciia Xuan Dieu, hien tai ludn gin lien vdi tinh yeu va tuoi tre. Vi thi, ngoai nhirng khoang khie thdi gian tuoi dep ciia mua xuan, mua thu, ciia ngay, ciia dem. Thdi gian hien tai trong tho dng cdn la thdi gian tinh khiet ciia mdi tinh dau.
Hoa thu nhdt cd mot miii trinh bach
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
49
SVTH: Vd Thj Hieu
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
^ " (cid:127)————
Xudn ddu mua trong sach ve ban sa
Huang mdi thdm bin ghi nhu thiit thach
(Tinh thu nhat)
Hien tai gid day la liic nha tha dang chim dam trong tinh yeu dau tien. Dd
ciing la liic nhirng canh hoa mua xuan ciia ddi ngudi bat dau nd. Nd mang huong
sac va sir ben chat ciia dat trdi. Khi ndi den hien tai thi khdng the khdng ban den
Suang nguyin tiiu trai dat ciing chung ma.
tudi tre ma tudi tre thudng gan lien vdi mua xuan.
Mot tia nang vdi ba suang mdng tham
May canh xanh, nam bay sac yeu yiu.
Thi la xudn. Tdi khdng hdi chi nhiiu
Xudn da san trong long tdi lai lang
Xudn khdng chi a mua xudn ba thdng
Xudn la khi ndng rang din tinh ca.
(Xuan khdng mua)
Chi cd mdt tam hdn yeu ddi tha thiet thi mdi xem vai ba tia nang mdng cung
may canh xanh va nam bay sac yeu yeu la mua xuan. Ta thay, tinh yeu cudc sdng
dau dau ciing toan la xuan.
trong long nha tho dang dang len nhu mdt nggn dude chieu sang ca dat trdi, de cho
Xudn a giua mua ddng khi nang he
Giua mua he khi trdi biic sau mua
Giua miia thu khi gid sdng bay vira.
Xuan Dieu cho rang, mua xuan gid day khdng cdn la mua xuan d ba thang
nua ma nd cdn cd d miia he, mua ddng, mua thu. Mua xuan gid day khdng chi la
(Xuan khdng mua)
Bdi vi, niem hang say, tuoi vui, nang ddng ciia tudi tre da hudng nha tho den chan
trdi ciia mdt mua xuan lan tda khap mgi noi. Tat ca nhirng dieu do the hien mdt tinh
mua xuan ciia thien nhien nua ma nd da trd thanh mua xuan trong long ciia nha tho.
Ta thay hinh anh ciia cudc sdng hien tai trong tho Xuan Dieu dien ra day dii
yeu ddi, yeu cudc sdng tha thiet cua Xuan Dieu.
vdi nhirng canh sac tuoi tre, xinh dep, tho mdng cung vdi tinh yeu ddi tha thiet ciia
nha tho. Tuy nhien, de mieu ta ve thdi gian hien tai, trang tha Xuan Dieu chua dung
d day. Ma nhirng dieu nay chi mdi la phan nen tao nen sir dac sac ve thai gian nghe
gian ludn trdi chay nhu ddng nude, mdt di khdng trd lai. Chinh vi nhan thuc dugc
thuat trong tha Xuan Dieu. Trong quan niem ve thai gian, Xuan Dieu cho rang thdi
Dieu ma ndi nhu Dd Lai Thiiy thi do la "noi dm dnh thdi gian ".
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
50
SVTH: Vd Thj Hieu
sir hiru han ciia ddi ngudi va sir vd han ciia thai gian nen thai gian ddi vdi Xuan
Khdng gian va thdigian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Diem ndi bat trong thdi gian hien tai cung nhu trong thai gian nghe thuat tho
Xuan Dieu chinh la sir "vdi vdng", "giuc gia". Ddi vdi dng, tung khoanh khac trdi
qua vd ciing quy gia. Va khi da trdi qua nd se lay di tat ca nhung gi tot dep, dac biet
la tudi tre. Vi the, khi ddi dien vdi thuc tai cudc sdng tuoi dep, dng mong mudn niu
giu thdi gian.
Ta mudn tat nang di
Cho ngdy dieng nhat mdt
Ta mudn budc gid lai
(Vdi vang)
Trong nhan thuc sir tan phai ciia ngay thang, sir heo lia, mat di nhirng huong
vi ndng nan ciia cudc sdng, Xuan Dieu mudn niu giu lai khoang thai gian dep ciia
hien tai, dng khdng mudn mat va khdng mudn de nd trdi di. Tuy nhien, tu trong
tiem thuc dng biet dugc minh khdng the nao niu giu dugc thai gian nen dng ludn cd
sdng vdi vang, sdng gap gap de tan hudng het khoang thdi gian hien tai.
Cho huang dieng bay di.
Tinh yeu din, tinh yiu di ai biit!
Trong gap ga da cd mam ly biet,
Nhirng vudn xua, nay doan tuyit ddu hdi.
Gap di em, anh rat sa ngdy mai
(Giuc gia)
Tho Xuan Dieu gan lien vdi tinh yeu va tudi tre, nhung thai gian lai la bdng
ma lay di ca hai thu do. Chinh vi vay, dng rat sg thai gian trdi qua, sg nd se lay di
Dai trdi chay, long ta khdng vinh viin.
tudi tre va tinh yeu ciia dng.
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua,
Xudn cdn non, nghia la xudn se gid,
Md xudn hit, nghia la tdi ciing mdt.
Ddi vdi Xuan Dieu, thai gian hien tai tuong trung cho tudi tre, cho sir tuai
tot ciia cay cdi van vat. Vi vay thdi gian hien tai xuat hien trong tha dng cung vdi
khdng gian tuoi tan, xinh dep tao nen mdt sir vui tuai. Tuy nhien, cai hiru han ay rdi
phai den liic tan phai, tat ca se trd thanh qua khu. Vi nhan thay dugc dieu nay, Xuan
Dieu trd nen gap gap, vdi vang hon trong cudc sdng ciia minh. Thdi gian van ddng
(Vdi vang)
tudi tre va tinh yeu.
va chinh ban than dng ciing the, ludn phai chay theo de sdng kip vdi thdi gian, vdi
Vi chut may di, theo ldn vut gid
Biit thi nao md chdm rdi, em ai?
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
51
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
Sdm nay suang xi xich cd chdn trai
Giuc hong nhan thiin di vi coi bac.
(Giuc gia)
Thai gian hien tai trong tha Xuan Dieu khdng chi la nhirng khoanh khac dep
de ma cdn la thai diem de con ngudi hdi tudng ve qua khu, ve thai gian trude do.
dau thi qua khu cung se day dau budn va tiec nudi den do.
De rdi tren nen canh do, con ngudi lai thay budn. Hien tai du cd tuai tan, vui ve den
Bira nay lanh, mat trai di ngu sdm
Anh nhd em, em hdi! Anh nhd em.
... Thdi hit rdi cdn chi nua ddu em!
Thdi hit rdi, gid gdc vdi trang thim,
(Tuong tu chieu)
Thdi gian hien tai la liic con ngudi ddi dien vdi cudc sdng, vdi nhung gi dang
Vdi suang la rung trin ddu gdn giii.
dien ra xung quanh minh. Chang thi si tai hoa Xuan Dieu la mdt con ngudi cd trai
tim yeu ndng nan cudc sdng va con ngudi. Trang tho Xuan Dieu khdng ngdt xuat
hien hinh anh ciia nhan vat tru tinh. Trong do nha tho bay td tinh yeu, cam xiic ciia
nd trd thanh qua khu dau budn tiec nudi.
minh mdt each chan that va thuc te de tan dung triet de thai gian hien tai khdng cho
Con chim hong, trdi tim nhd ciia tdi
(Giuc gia)
Ta thay Xuan Dieu cang y thuc dugc sir dau budn va tiec nudi ve thai gian
Mau vdi chu! Thdi gian khdng dieng dai.
xuan sac ciia minh.
qua khu thi thai gian hien tai cang phai sdng gap va vdi vang len de tan hudng thdi
ndng nan va tha thiet. Mdt con ngudi ludn ludn mudn chiem linh tinh yeu, chay dua
Chinh vi tudi tre day sue lire nen do yeu trong tho Xuan Dieu cang trd nen
vdi thai gian de dugc yeu mdt each "no ni", "chinh chodng". Ong ludn mong
mudn minh dugc sdng trgn ven vdi tudi tre de tan hudng nhieu that nhieu nhirng
Xuan Dieu la mdt ngudi ludn "khdt khao giao cdm vdi ddi". Diing vay, dng ludn
mudn hda minh vao the gidi ciia tinh yeu, ciia thien nhien cung vdi tudi tre ciia
minh. Trong cac sang tac trude Cach mang thang Tam, Xuan Dieu la mdt chang trai
ndng nan, mdt ngudi thi si da tinh lang man. Vi le do, nhirng am khiic rao rue, tuoi
vui ciia tudi tre ddng hanh xuyen suot chang dudng sang tac nay ciia dng.
Quan niem thai gian thuc tai la sir nhan thuc dugc cai se mat mat d qua khu,
vi the Xuan Dieu ludn sdng cho that xung dang tudi xuan minh dang cd. Nhung thdi
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
52
SVTH: Vd Thi Hilu
huong vi ciia cudc sdng. Cd le vi the ma nha phe binh Nguyen Dang Manh cho rang
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 ==^========^======s=ss^==ss== gian se liy di tuoi tre ciia dng va nd trdi di rat nhanh, phai gap gap, vdi vang sdng va tan hudng tung phut mdt. Vi quan niem nay ma ta thay trong tho Xuan Dieu trude Cach mang ludn hoi thuc, giuc gia con ngudi sdng vdi vang len, nhanh len.
Mau lin chie! Thdigian khdng diengdai...
Mau lin vdi chu, vdi vdng lin vdi chie...
Gap di em, anh rdt sa ngdy mai...
(Vdi vang) Ta thay trong tha Xuan Dieu xuit hien nhung ddng tac nhu: udng, dm, xilt,
thau, can...
Ta mudn dm
Cd su sdng mdi bat ddu man man
Ta mudn riit may dua vd gid luan
Ta mudn say canh budm vdi tinhyiu
Ta mudn thau trong mot cdi hdn nhiiu
Va non nude, vd cay, vd cd rang
Cho chich chodng miii tham, cho da
day dnh sdng
Cho no ni thanh sac cua thdi tuai
Hai xudn hong, ta mudn can vao nguai.
(Vdi vang)
Mac du dng ludn mudn chilm linh, tan hudng cho "no ne' cudc sdng do, "nhung song vdi phut hien tai la mdt diiu rdt khd, bdi vi cdi hien tai tuy thuc, nhung nd rat mong manh "[ma giang ldn, 222]. Ddi vdi Xuan Dieu, thai gian hien tai la cai rit quy, vi thi dng ludn bilt van dung thai co cho minh. Mdt quan niem rat Xuan Dieu dugc dng rut ra nhu mdt triIt ly sdng ciia tudi tre va tinh yeu:
Tha motphut huy hoang rdi chat tdi
Cdn han budn le ldi suot tram nam.
(Giuc gia)
Su that horn nay khdng that din ngdy mai
(Phai ndi)
Nhin chung, thdi gian hien tai trong tho Xuan Dieu chinh la sir y thuc dugc cai se mit di. Chinh vi thi dng ludn mudn chilm linh cudc sdng, mudn niu giu thdi gian nhung dng lai bilt do la dilu khdng thi, vi vay dng song rit vdi vang, gip gap, thuc giuc tinh yeu nhanh len dl tan hudng tuoi xuan. Thdi gian hien tai cdn la liic dng hdi tudng vl qua khu va la sir sg hai ngay mai. Ong sg phai ddi dien vdi ndi nhd, vdi nhung ngay thang gia coi. Vdi dng ddi ngudi chi dep khi tuoi xuan, va nd 53 GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
SVTH: Vd Thi Hilu
Thi an di cd bao gia lai cu.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
se lay di tat va vi the phai tan hudng cho say sua, cho no ne.
3.2.3 Tirong lai
chi nam trong vdng xuan sac do, thai gian trdi di, mua xuan nay rdi mua xuan nua
Tuong lai la mdt khai niem dung de chi thai gian sap tdi, thdi gian sau nay.
hien khdng nhieu nhu thdi gian hien tai nhung thai gian tuong lai ciing dugc dng
tan dung de mieu ta sir chuyen ddi ciia thdi gian.
Thai gian tuang lai ciing dugc Xuan Dieu dua vao trong tho ciia minh, mac du xuat
Mdt khi diing trude hien tai, con ngudi thudng nghl den tuong lai sau nay
sang, mdt cudc sdng vui ve hanh phuc. Nhung ddi vdi Xuan Dieu thi hoan toan trai
ciia minh. Hau het ai ciing det cho ban than nhirng udc mo ve mdt khung trdi tuai
nhien, ciia tudi tre va ciia tinh yeu.
Trong bai tha "Vdi vdng", ta thay nha tha dung trude mdt khdng gian tuoi
dep cd "hoa ", cd "budm", cd "ddng ndi xanh ri", cd "yin anh " rdi nhirng "khiic
ngugc lai. Thai gian tuong lai vdi dng la sir phai tan ciia ngay thang, ciia thien
tinh si", nhung trong cai hien tai tuoi dep do, nha tha lai nghT den mdt vien canh
ciia ngay mai vdi "dophai tan sap sua ".
Chim rdn rang bdng diet tiing reo vui
Phai chang sa do phai tan sap sua?
(Vdi vang)
Tai sao nha tha lai sg "do phai tan "? Bdi vi, dng da y thuc dugc quy luat
ciia thdi gian, sir cdn mat ciia thai gian. Trong cudc sdng ai ciing hy vgng tuong lai
cd dugc mdt cudc sdng tuai vui cho ngay thang tiep theo nhung mdt con ngudi yeu
sau nay ciia minh se tot dep. Xuan Dieu ciing vay, chac rang dng ciing mong mudn
ddi yeu tudi tre nhu dng thi lai rat sg ngay mai. Vi ngay mai chinh la yeu td lay di
mai ddi vdi Xuan Dieu la ngay ciia sir chia ly, mat mat, phai tan.
sir tre trung, nang ddng, nhirng cai tuai vui tot dep ma dng dang cd d hien tai. Ngay
Tinh thdi gid, mduyiu lin phap phai
Nhung ddi ngdy, tinh mdi da thanh xua.
Nang moc chua tin, hoa rung khdng nga
Tinhyeu din, tinh yiu di, ai biit!
Trong gap ga da cd mau ly biit
Nhirng vudn xua nay doan tuyit ddu chdn hai.
(Giuc gia)
Tinh chi mdi chdm nd thi nha tho da nghT den ngay nd "thanh tinh xua ". Ta
thay dudng nhu nha tha khdng cd mdt niem tin vung chac nao vao ngay mai. Ong
ludn nghi ngd cho tuong lai. Nang mgc rdi ma dng van "chua tin ", hoa da rung ma
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
54
SVTH: Vd Thi Hilu
Khdng gian vd thai gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
dng ciing "khdng nga". De rdi ddi vdi tinh yeu dng lai hd hung, khdng quan tam.
"Tinhyiu din, tinhyiu di, ai biit".
Ta thay, suy nghT ciia Xuan Dieu ludn di rat xa so vdi hien tai. Nd nhu mdt
sir chay dua vdi thdi gian ma liic nao dng ciing di trude. Chi mdi gap thdi, hien tai
dang d day "trong gap ga", vay ma nha tho lai nghT ngay den sir chia ly. Trong
ngay mai.
quan niem ciia Xuan Dieu, thai gian la cai dang cd d hdm nay nhung rdi se mat d
Hoa nd di ma tan
Trang trdn di md khuyit
Beo hap di chia tan
(Hoa nd de ma tan)
Nguai gdn di ly biit.
Thdi gian tuong lai la yeu td lay di hien tai, dua hien tai ve qua khu. Hdm
nay hoa nd thi ngay mai hoa se tan, hdm nay trang trdn thi ngay mai hay ngay mai
Dieu da y thuc dugc vien canh ciia tuong lai, nhung cd mdt dieu khac la la trong tha
dng ta it khi tim thay mdt ngay mai, mdt tuang lai tuoi sang hay mdt vien canh tuoi
dep. Ta chi thay trong tha dng nhung ngay thang hien tai ciia tudi tre, nhirng cung
bac vdi vang ciia tinh yeu, nhung ndi tiec nudi cho qua khu va nhung lo lang cho
ngay mai.
nua trang ciing se khuyet, ta gap nhau hdm nay rdi ngay mai ciing se ly biet. Xuan
Gap di em, anh rdt sa ngay mai
(Giuc gia)
Vi sao Xuan Dieu lai sg ngay mai? Vi ddi vdi ngudi yeu cai xuan sac, tudi
tre nhu dng thi rat sg sir tan lia, gia nua. Ong ludn thiic giuc mgi ngudi hay sdng gap
len, vi ngay mai den se lay di tudi tre va tinh yeu. Ong quan niem thdi gian va ddi
ngudi trdi chay nhu ddng nude, mgi thu se thay ddi, khdng gi tdn tai mai. Chinh vi
the, khi nghT den budc chuyen tiep theo ciia thai gian thi dng ludn mang mdt hoai
Dai trdi chay, long ta khdng vinh viin.
Thdi gian tuong lai ddi vdi Xuan Dieu nhu mdt con ac mdng ma trong con
nghi, khdng tin tudng vao nd.
ac mdng do ngay thang trdi qua rat nhanh.
Thong tha, chiiu vdng thong tha lai...
Rdi di... Dim xdm tdi ddn ddn...
Cie thi md bay cho din hit
(Gid tan)
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
55
SVTH: Vd Thi Hilu
Nhirng ngdy, nhirng thdng, nhung mau xudn.
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
lai het ngay het den "nhirng ngdy, nhirng thdng, nhung mua xudn ". Nhu mdt sir
Thdi gian tudng chung trdi qua rat cham, chi la "thong tha " thdi nhung nd
rai nira ma nd nhanh nhu "bay". Nhung neu thdi gian qua nhanh nhu vay thi chung
td ddi ngudi ciing mau chdng gia nua, tudi tre cung chang cdn, tinh yeu rdi cung
khac biet, thai gian khi da di vao tho Xuan Dieu thi khdng cdn la sir thu tha, cham
nd nhu mdt con ac mdng. Trong con ac mdng do, dng thay minh mat tat ca tu tinh
phai nhat. Chinh vi the, khi nghT den tuang lai, den ngay thang sap tdi thi dng thay
yeu, tudi tre den nhung ngay thang tuoi vui.
Tdi sung suang. Nhung vdi vdng mot nira
Tdi khdng chd ndng ha mdi hoai xudn
Xudn duang tdi nghia la xudn duang qua
Xudn cdn non nghia la xudn se gid
Md xudn hit nghia la tdi ciing mdt.
(Vdi vang)
Y thuc ve thai gian tuang lai trong tha Xuan Dieu ngay cang tinh te hon, sau
sac hon. Budc chuyen ciia nd ciing ngay cang nhanh hon, vdi vang hon khi dng cho
mng:"xudn duang tdi" nghTa la "xudn duang qua", "xudn con non" nghTa la
"xudn se gia ". Ta thay, thai gian khdng ngung nghT mdt phut giay nao ma nd ludn
De rdi nha tha cam thay vdi budc di nhanh do thi mdt ngay rat ngan trong tuong lai
tiep ndi nhau, chay theo nhau. Hien tai chay theo tuong lai, rugt dudi theo tuong lai.
Neu so vdi cac nha tha khac nhu Td Huu thi thai gian tuong lai gan lien vdi
nhirng hy vgng, udc mo ve mdt ngay mai tot dep.
dng se gia va se mat di.
Ngdy mai gid mdi ngan phuang
Se dua cd tdi mot vudn day xudn
Ngdy mai trong gid trang ngan...
(Tieng hat sdng Huong - Td Hiru)
Mac du hien tai ciia cd gai tren ddng sdng Huong chi la mdt cd a hat, cudc
udc ma, hy vgng ve tuang lai tot dep . Ngay mai day con gid mdi se dua cd den
mdt chan trdi vdi mdt cudc sdng em dem hanh phuc. Tu do ta thay, khi nghT ve
tuong lai Td Huu ludn nhin cudc sdng vdi sir lac quan, yeu ddi. Tuy nhien, Xuan
Dieu ciing la mdt nha tho yeu ddi, say ddi den manh liet ma khi nghT ve tuong lai
sdng bap benh, trdi ndi khdng biet den ngay mai. Nhung ngudi thi sT van de cd cd
dng lai khdng udc mo, khdng hy vgng bat cu mdt dieu gi. Dd la diem khac biet giua
dng vdi cac nha tho khac. Tuang lai tot dep thi ai khdng mong mudn, nhung ddi vdi
Xuan Dieu cudc sdng chi dep khi nd cdn nam trong vdng tudi tre. Ma tudi tre thi
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
56
SVTH: Vd Thj Hieu
trdi qua rat mau. NghT den tuong lai la nghT den ngay mai, ma ngay mai rdi them
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
ngay mai nua tudi xuan se khdng cdn. Chinh vi the, thdi gian tuang lai ddi vdi
Nhin chung, thai gian tuang lai it dugc nha tha Xuan Dieu nhac den trong
Xuan Dieu chi la mdt con ac mdng, mdt ndi am anh ciia hien tai.
gian. Vi Xuan Dieu la mdt ngudi ludn khat khao giao cam vdi ddi, ludn mudn minh
nhung sang tac ciia minh, nhung nd ciing la mdt dang thuc chi sir van ddng ciia thai
sir chiem lTnh hien tai. Qua khu ddi vdi dng la sir tiec nudi cdn tuong lai la cai se
dugc sdng vdi tudi tre, dugc yeu vdi trai tim ndng nan nen thdi gian ciia dng chi la
lo mat mat. Tuy nhien ta cd the nhan thay rang, Xuan Dieu da lam phong phii them
lay di hien tai. Chinh vi le do ma thdi gian tuong lai trong tho dng chi la nhirng ndi
su van ddng ciia thdi gian qua ba true: qua khu, hien tai va tuong lai. Mat dd xuat
sdng ciia nha tha. Mdt con ngudi sdng rat thuc vdi hien tai.
hien cua tung dang thuc thdi gian nhieu hay it, cd hay khdng chinh la quan diem
Tha mot phut hy hoang rdi chat tdi
Cdn han budn le ldi suot tram nam.
(Giuc gia)
van ddng, nd di tu qua khu den hien tai va tuang lai. Trong mdi true thdi gian, Xuan
Dieu deu the hien mdt each sang tao va tinh te. Tuy nhien ta thay, thai gian trong
Ndi tdm lai, thdi gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu la mdt the gidi ludn
dang sdng cung vdi tudi tre ciia minh. Cdn thdi gian qua khu va tuang lai thi it nhac
tha Xuan Dieu chii yeu la thai gian ciia hien tai. Vi hien tai la thai diem nha tha
lay di hien tai tuc tudi tre. Chinh vi the, trang tho ciia dng thien ve cudc sdng hien
tai hon. Ddi vdi dng, thai gian hien tai la thai gian dang dien ra cung vdi nhirng
den. Trong quan niem ciia dng, qua khu ludn la sir tiec nudi, cdn tuong lai la cai se
qua khu va nghT den tuong lai thi lai mudn sdng gap hon, vdi vang hon. Vi trong
nhip dieu tuoi vui, tre trung. Nhung trong thdi diem hien tai do, khi nha tho nhin ve
quan niem ciia nha tha, thai gian trdi qua rat nhanh va tudi tre se phai tan cung vdi
thdi gian. Ddi vdi mdt con ngudi yeu ddi, say ddi, khao khat giao cam vdi ddi nhu
Xuan Dieu thi khoang it di ciia thdi gian tudi tre do lam sao dii cho dng. Chinh vi le
do ma ta thay tho Xuan Dieu ludn xuat hien vdi hinh anh ciia sir "vdi vdng", "giuc
cho ten tudi ciia dng trd thanh vTnh hang khi ndi den budc chuyen ciia thai gian
nghe thuat.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
57
SVTH: Vd Thi Hieu
gia". Dd chinh la mdt trong nhirng phuang thuc nghe thuat tai tinh, ca tinh da lam
Khong gian va thdi gian nghe thuat trong thaXudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
KET LUAN
Xuan Dieu dugc coi la guong mat tieu bieu trong phong trao Tha Mdi giai doan 1932 - 1945. Ong sdm tilp thu nen van hda phuong Tay nen trang tho ciia dng gin liln vdi nhirng ban tinh ca tha thiet, manh liet cung vdi nghe thuat ddc dao. Trong dl tai "Khdng gian vd thai gian trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945", ngudi vilt chi tim hilu so net vl cudc ddi, sir nghiep van chuang va quan dilm sang tac ciia nha tha Xuan Dieu. Phan ldn tap trung vao hai khia canh chii chdt ciia de tai, do la khdng gian va thai gian nghe thuat trong tha Xuan Dieu
trude Cach mang thang Tam.
Vl khia canh khdng gian nghe thuat, ngudi viet nhan thay rang: khdng gian trong tha Xuan Dieu thudng khdng rdng ldn, menh mdng nhu trong tho Huy Can nhung khi mieu ta thi dng da thi hien tat ca niem vui sdng, yeu ddi va say ddi. Khdng gian trong tho Xuan Dieu la nhirng canh sac ddi thudng, quen thudc vdi cudc song hing ngay. Dd la khdng gian ciia khu vudn, con dudng, can phong, ddng sdng, ning, suang. d moi mdt khdng gian dng deu the hien mdt each tinh te va sang tao. Ching han nhu khi ndi khdng gian vudn, dng ket hop nhieu yeu td tir nang, gid, trang, suong tao nen mdt buc tranh khdng gian day mau sac, am thanh va huong vi. Ben canh do, trong tung khdng gian Xuan Dieu deu gui vao cam xiic ciia minh lam cho khdng gian nghe thuat trong tha dng trd nen dac sac hon. Khi vui thi khdng gian diy ip am thanh nhdn nhip, khi buon lai trd nen sau vang, nhd nhung. Chang han nhu khi ndi vl con dudng, ben canh viec mieu ta ve con dudng thuc te dng cdn nhan hda thanh con dudng ddi, dudng tinh. Dk rdi, khi vui con dudng ay chua day tilng cudi ndi, vui tuai. Khi buon nd trd nen vang ve, thua thdt ngudi qua lai. Tir nhirng ylu td rit ddi thudng nhung khi di vao tho Xuan Dieu nd lai trd nen sinh ddng, dang yeu va lai la nai chua day nhung tam tu tinh cam ciia ngudi dang yeu, dang say sua vdi ddi. Trong ldi tua tap "Tha tha" The Lu da nhan xet: "ThaXudn Dieu la hai tha thdm kin, gidu diim, trong do an su huyin bi ghi ran ciia dim trang, su nao niing bao la cua mot budi chiiu, vd tat cd tdm hdn khd hieu cua
ngudi, cua canh "[17, tr.22].
Thai gian la mdt trong hai khia canh gdp phan tao nen net dac sac nghe thuat trong tha Xuan Dieu. Khdng cd mdt nha tha nao thi hien thai gian dugc nhu dng. Vi dng la ngudi cd khat vgng song, giao cam vdi ddi manh me. Ong ludn mudn tan hudng nhilu hon nhirng huong vi ciia cudc sdng. Trong cam quan ciia dng rat tinh tl va nhay ben, thdi gian trong tha dng van ddng tir qua khu den hien tai va tuong
GVHD: Ho Thj Xuan Quynh
58
SVTH: Vd Thi Hieu
Khdng gian va thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
^ ^ ^ ^ ^ ^
^ i ^ ^— -— ^— ^— f— -— ^ ^ ^ ^— ^ ^ ^ ^— ^ ^ ^ ^ ^~ lai. Mdi mdt thdi khac dng deu the hien mdt each tinh te, dac biet la thai gian hien
tai. Vi dng la mdt ngudi yeu ddi, yeu cudc sdng manh me nen dng khdng quan tam
nhieu den tuong lai, qua khu ma chi chii trgng den hien tai. Ong cho rang, thdi gian
hien tai gan lien vdi tudi tre, tinh yeu va cudc sdng tuoi vui. Nhung thdi gian ay vdi
dng nd qua ngan ngiii, vi the dng ludn sdng trong "vdi vang", "gdp gdp " de tan
hudng cho "no ni ", "chinh chodng" nhirng huong vi ciia cudc sdng.
Vdi nghe thuat the hien khdng gian va thdi gian, Xuan Dieu da gdp phan tao
cho minh mdt phong each rieng. Do la mdt khdng gian tran day am thanh, huong vi,
mau sac ciing vdi mdt khat vgng sdng manh liet ludn chay dua vdi thdi gian. Ddng
Mdi liic bay gid them mdt sac thai mdi. Va do ciing la nhirng thanh cong dang tran
trgng trong nen tho ca Viet Nam.
thai, hai khia canh khdng gian va thai gian trong tha dng cdn gdp phan cho nen Tha
trong suot qua trinh tim hieu va nghien cuu de tai "Khdng gian vd thdi gian nghe
Tat ca nhirng dieu neu trong luan van la nhung gi ngudi viet da dat dugc
thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945 ". Tuy nhien, vdi thai
luang cd gidi han, ngudi viet cdn nhieu thieu sot va chua the hien het nhung net dac
sac ve khdng gian va thai gian nghe thuat trong tho Xuan Dieu trude Cach mang
Thang Tam. Vdi de tai nay, ngudi viet nghT rang: neu cd thai gian nhieu hon se di
sau vao khia canh thai gian hien tai. Vi day la dang thuc thai gian dugc xay dung
ngudi viet se chia khdng gian trong tho Xuan Dieu thanh hai phan "Khdng gian la
mdt each ddc dao va tinh te. Ve khia canh khdng gian cung vay, neu cd co hdi
ddi tuang thdm my" va "Khdng gian la phuang tien biiu dat" de lam ndi bat len
nhung dac sac ve nghe thuat the hien khdng gian trong tho Xuan Dieu.
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh 59 SVTH: Vd Thi Hieu
Khdnggian va thdi gian nghe thuattrong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
DANH MUC TAI LIEU THAM KHAO
1. Lai Nguyen An (1993). Cudc cdi cdch tha cua phong trao Tha mdi va tiin
trinh tha tiing Viet. Tap chi Van hgc -Sol.
VH&TT NghTa Binh.
3. Huy Can (2005). Tdcphdm van hoc duac gidi thudng Hd Chi Minh. Nxb Van
hgc.
4. Xuan Dieu (1963). Dao cd mdi mdi sac. NXB Van hgc.
2. Huy Can (1987). Cung ban doc - Gidi thieu Xudn Dieu toan tap. tap I - So
Ha Ndi
6. Le Tien Dung (1993). Xudn Dieu - Mot ddi ngudi mdt ddi tha. Nxb Giao due.
5. Xuan Dieu (1995). Xuan Dieu - Tha tho va Gui huong cho gid. Ha Ndi: Nxb
7. Le Tien Dung (1998). Nhirng cdch tdn nghe thuat trong tha Xudn Dieu giai
doan 1932 - 1945. Nxb Giao due.
8. Phan Cu De (1996). Phong trao Tha mdi. Nxb Khoa hgc.
Nxb Giao due.
9. Ha Minh Due (1993). Mot thdi dai mdi trong tha ca: vi phong trao tha mdi.
Giao due.
10. Ha Minh Due (1997). Tha vd may vdn di trong tha Viet Nam hien dai. Nxb
11. Le Ba Han, Tran Dinh Sir, Nguyen Khac Phi (1992). Tie diin thuat ngu van
hoc. Nxb Giao due.
12. Nguyen Van Hanh - Huynh Nhu Phuong (1999). Li ludn van hoc vd vdn di
13. Hd ST Hiep (1997). Xudn Dieu - Huy Can. TP. Hd Chi Minh: Nxb Van nghe.
14. Le Quang Hung (1998). Tinh hoa tha mdi: Thdm binh vd suy nghT. Nxb
Giao due.
15. Le Dinh Ky (1993). Tha mdi nhirng budc thdng tram. Nxb TP. Hd Chi
Minh.
suy nghT. Nxb Giao due.
17. Ma Giang Lan (1999). ThaXudn Dieu - Nhirng ldi binh. Nxb Van hda thdng
tin
GVHD: H6 Thi Xuan Quynh
60
SVTH: Vd Thi Hilu
16. Le Dinh Ky (1995). Trin dudng van hoc. Nxb Van hgc.
Khdng gian vd thdi gian nghe thuat trong tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945
18. Nguyen Thi Hong Nam (1999). Quan niem nghe thuat trong tdc phdm ciia
cdc nhd tha thudc phong trao tha mdi 1932 - 1945: Ludn an Tiin sT Ngu
Van. Nxb TP. Hd Chi Minh: Truong Dai hgc Khoa hgc xa hdi va Nhan van.
19. Vii Nggc Phan (2011). Tdc gid trong nhd truang: Xudn Dieu: Phi binh vd
binh ludn van hoc. Nxb Van hgc.
hgc.
21. Luu Khanh Tho (1998). Xuan Dieu - Ve tac gia va tac pham. Nxb Giao due.
22. Ly Hoai Thu (1997). Tha Xudn Dieu truac Cdch mang thdng Tdm 1945.
Nxb Giao due.
23. Do Lai Thiiy (1994). Con mat tha: phi binh con mat Tha mdi. Nxb Lao
ddng.
20. Hoai Thanh - Hoai Chan (1993). Thi nhdn Viet Nam 1932 - 1941, Nxb Van
61
SVTH: Vd Thi Hieu
GVHD: Ho Thi Xuan Quynh
24. VTnh Tinh (1994). Tie dien Tiing Viet. Nxb Lao ddng.
