khổng minh gia cát lượng đại truyện: phần 2

TRẦN VĂN ĐỨC<br /> Khổng Minh Gia Cát Lượng đại truyện<br /> THIÊN THỨ NĂM<br /> NHÀ CHÍNH TRỊ TÀI NĂNG<br /> Chương XVI<br /> NGOẠI GIAO: LIÊN MINH ĐÔNG NGÔ KHỐNG CHẾ TÀO NGỤY<br /> N<br /> hà chính trị ắt phải hiểu được duy trì thế quân bình, để tất cả những cái<br /> chính cái phụ đều phát triển khi thời cơ chưa đến nhất định phải nhẫn nại.<br /> Bởi thế dẫu Tôn Quyền có xưng đế hay không, chỉ cần Tào Ngụy vẫn<br /> còn, chính sách liên minh Đông Ngô khống chế Tào Ngụy vẫn rất quan<br /> trọng.<br /> Năm Kiến Hưng Nguyên niên, tức là năm 223 sau Công Nguyên, cũng là<br /> năm Hoàng Sơ thứ 4, Lưu Bị từ trần, Gia Cát Lượng 43 tuổi một mình<br /> điều hành nước Thục với sứ mệnh lớn lao khôi phục nhà Hán. Là hậu duệ<br /> của phái Thanh Lưu, lý tưởng chính trị khó thành đạt với trách nhiệm mà ông không thể từ<br /> chối.<br /> Lưu Thiện lên ngôi không lâu, các quận phía cực nam của Ích Châu đã không ngừng<br /> truyền đi tin tức các thủ lĩnh dân tộc thiểu số khởi binh làm loạn.<br /> Tôn Quyền ở phía đông, tuy sau khi Lưu Bị mất, lập tức phái Tín đô uý Phùng Hy đến<br /> viếng tang, nói là nối lại hoà hiếu, thực ra là đến thám thính tình thế của nước Thục. Các<br /> cường hào làm phản ở phía nam cũng có không ít liên hệ với Tôn Quyền, Tôn Quyền nói<br /> chung vẫn hưởng ứng còn phong cho quan chức. Hiển nhiên về tinh thần cấp cho không ít<br /> sự giúp đỡ khiến chính quyền mới ở Thành Đô càng bị thêm áp lực.<br /> Tôn Quyền sau khi chiếm lại Kinh Châu muốn đưa Lưu Chương trước là Ích Châu mục<br /> đang ở Công An về Tỉ Qui, vẫn gọi là Ích Châu mục để đợi thời thay thế cho chính quyền<br /> Thành Đô hiện có. Tuy Lưu Chương đã mất khi Lưu Bị đông chinh, song sau khi Lưu Bị<br /> bại trận, Tôn Quyền lại lấy con Lưu Chương là Lưu Siển làm Ích Châu thứ sử đến đóng ở<br /> biên giới Giao Châu và Ích Châu để làm đầu cầu liên hệ giữa Tôn Quyền với tộc thủ lĩnh<br /> dân thiểu số Ích Châu phản loạn. Rõ ràng Tôn Quyền vẫn có thái độ không hữu hảo với<br /> Thục Hán.<br /> Chính quyền Tào Ngụy ở phương bắc, khi tin tức Lưu Bị từ trần truyền đến, bèn tỏ thái độ<br /> đối địch mạnh mẽ, mở hội lớn ăn mừng không ngớt, chỉ có Hoàng Quyền một mình sầu<br /> muộn lộ rõ ra mặt. Tào Phi cũng thể tất cho, chưa trách cứ gì. Song Tào Phi nghe nói Tôn<br /> Quyền với Thục Hán vẫn có quan hệ qua lại rất không vui. Sứ giả Phùng Hy trước đến<br /> Thục Hán dự tang lễ, lại gọi về Lạc Dương để thuyết minh, được Tào Phi trực tiếp hỏi han<br /> và giữ ở lại, Phùng Hy sau này chết ở đấy. Tào Phi lại hạ lệnh cho mấy vị danh sĩ của<br /> Ngụy quốc trao đổi ý kiến chính trị với Gia Cát Lượng, bao gồm Tư đồ Hoa Hân, Tư<br /> không Vương Lãng, Thượng thư Trần Quần, Thái sử Hứa Chi, Phó tạ Gia Cát Chương,<br /> <br /> muốn Gia Cát Lượng hiểu rõ thời thế, thuận theo thiên mệnh nhân tâm, đem thân qui<br /> hàng, làm phên giậu cho Ngụy quốc.<br /> Gia Cát Lượng đối với những lá thư ấy, chẳng hê dao động, lại viết một bức thư công khai<br /> trả lời, bày tỏ quan điểm, lập trường của mình trước tình thế chính trị đương thời. Đấy là<br /> bài văn chính luận, tỏ thái độ chống đối với Tào Ngụy khôi phục nhà Hán, toàn văn như<br /> sau:<br /> “Hạng Vũ ngày xưa, đã phản lại nguyên lý chính trị, có được chính quyền bằng mọi cách,<br /> bởi thế tuy chiếm được đại bộ phận vùng đất Hoa Hạ, có được thanh thế của hoàng đế<br /> song cuối cùng vẫn thân bại danh liệt, có thể coi là tấm gương soi cho hậu thế.<br /> Chính quyền Tào Ngụy, chưa thấu tỏ sự thực lịch sử, vẫn giẫm lên vết chân Hạng Vũ, phi<br /> pháp đoạt lấy chính quyền, tức là cầu may mà có nhất thời, cũng sẽ rước họa về sau vậy.<br /> Các vị tiên sinh là những kỳ lão của xã hội, lại vì chính quyền Ngụy mà viết thư cho tôi,<br /> đúng như cuối đời Đông Hán Trần Sùng, Trương Tủng lại ca tụng công lao của Vương<br /> Mãng, tiếp tay cho việc Vương Mãng thoái vị, thực là những kẻ đầu sỏ tội lỗi đã phá hoại<br /> luân lý chính trị.<br /> Năm xưa vua Hán là Quang Vũ đế, kế tục cơ nghiệp cũ của nhà Hán, thúc đẩy chính<br /> quyền hợp pháp, bởi thế chỉ với vài nghìn binh mã, đã phá được 40 vạn đại quân Vương<br /> Mãng ở Cổn Dương. Kiên trì chính nghĩa, thảo phạt tà đạo không ở số quân nhiều hay ít.<br /> Tào Tháo tuy nhiều mưu lược tự dẫn đại quân đến cứu Trương Cáp ở Dương Bình, vẫn<br /> khó tránh mất Hán Trung vào tay tiên đế. Tin rằng cái chết của Tào Tháo là sự trừng phạt<br /> của thiên mệnh. Song Tào Phi dâm dật không biết tỉnh ngộ, làm việc thoán vị xấu xa mà<br /> các ông lại thuyết lý, tuyên dương cho ông ta. Khiến cho những luân lý chính trị của<br /> những thánh vương truyền lại như vua Nghiêu, vua Thuấn, Văn Vương đều hoen ố, thực<br /> khiến những kẻ quân tử không chịu nổi”.<br /> Bài văn này đã khẳng định lập trường chính trị của Gia Cát Lượng, không bởi tình thế<br /> chính trị dao động mà biến đổi. Thực ra Gia Cát Lượng đã biểu hiện lập trường cứng rắn,<br /> thậm chí tiếc cho những học sĩ lão thần ấy đã a dua, song chủ yếu là ổn định lòng tin chính<br /> trị của thần dân Thục Hán, ở tình thế khó khăn trong ngoài, kiên định lập trường chính trị<br /> cho trận tuyến của mình.<br /> Trong Tam quốc diễn nghĩa có tình tiết Gia Cát Lượng mắng chết Vương Mãng trước trận.<br /> Đoạn đối thoại ở đó căn cứ vào đoạn văn này, trong thực tế thì không có chuyện đó chỉ là<br /> lời tô vẽ của nhà viết tiểu thuyết mà thôi.<br /> 2. Sửa đổi hiệp ước, ổn định phía đông.<br /> Đối với sự phản loạn ở Nam Trung, dẫn theo nhiều vấn đề nội chính, chẳng phải chỉ dựa<br /> vào quân đội mà có thể giải quyết được. Huống chi Lưu Bị vừa thất bại trong cuộc đông<br /> chinh, tinh thần binh lính rệu rã cần một thời gian nghỉ ngơi chỉnh đốn lại, cho nên chưa<br /> tức thì thảo phạt được. Gia Cát Lượng hạ lệnh cho Lý Nghiêm thông qua các mối quan hệ<br /> vỗ về thủ lĩnh của dân tộc thiểu số ở đấy, lại cho quân đóng đồn ở nơi hiểm yếu, tăng<br /> cường phòng thủ, ngăn cản phản loạn lan ra Thục Trung đợi thời cơ thuận lợi sẽ giải quyết<br /> sau.<br /> Công việc rất khẩn cấp lúc ấy vẫn là tình thế ba chân đỉnh, làm sao định vị được.<br /> Với lập trường cơ bản mà nói, Tào Ngụy có thực lực rất lớn, chẳng thể hoà giải được, về<br /> <br /> lĩnh vực thống trị mà nói, Thục Hán tuy nhỏ, nếu nghĩ cứng rắn đối đầu với hai kẻ địch rất<br /> lớn, dứt khoát là sách lược mù quáng. Quốc sách cơ bản của Long Trung Sách là liên Ngô<br /> chế Tào, về khách quan là điều tất yếu. Bởi thế với tình hình trước mắt, mau chóng hoà<br /> giải giữa Ngô và Thục là nhiệm vụ rất khẩn trương.<br /> Song sự việc không giản đơn, nói hoà giải là hoà giải ngay được, kể từ Quan Vũ để mất<br /> Kinh Châu, Lưu Bị đông chinh thất bại ở Hồ Đình đến nay, quan hệ rất căng thẳng giữa<br /> Ngô và Thục, nói hoà giải đâu có dễ.<br /> Thực ra, sau khi Lưu Bị mất, mối lo lắng của Gia Cát Lượng là thái độ của Tôn Quyền.<br /> Khi Lưu Bị đóng quân ở thành Bạch Đế, Tôn Quyền từng phái sứ giả thăm hỏi, tìm kiếm<br /> hoà giải, song chủ yếu bởi áp lực của Tào Phi từ phương bắc xui khiến. Đến khi Đông<br /> Ngô giành được một chút thắng lợi, lại công khai biểu lộ phục tùng Tào Ngụy, biến số của<br /> thái độ Tôn Quyền rất lớn. Gia Cát Lượng để Lý Nghiêm ở Công An, chủ yếu phòng ngự<br /> Tôn Quyền. Bởi thế khi Lưu Thiện lên ngôi, Gia Cát Lượng đợi đến cuối năm, vào tháng<br /> 11, lấy Thượng thư Đặng Chi làm Trung lang tướng, tích cực chủ động triển khai nối lại<br /> công tác ngoại giao liên minh giữa Ngô và Thục.<br /> Đặng Chi tên chữ là Bá Miêu, người Tân Dã, là hậu duệ của Đặng Vũ, một công thần đời<br /> Quang Vũ đế. Thòi Lưu Yên, Đặng Chi từ Kinh Châu vào Ích Châu tìm kiếm cơ hội, song<br /> chưa được trọng dụng, chỉ làm một chức quan nhỏ trông coi kho lương ở Bì Huyện.<br /> Song Đặng Chi không nhụt chí, ông tự mình thiết kế biện pháp quản lý lương thực hợp lý,<br /> rất tiện lợi cho nhân dân, tuy không được cấp trên xem trọng, Đặng Chi vẫn vui vẻ thực<br /> hiện công việc.<br /> Sau khi Lưu Bị đến Ích Châu đi tuần tra các quận huyện, có lần đến Bì Huyện, thấy cách<br /> quản lý của Đặng Chi khá kỳ lạ, cùng đàm đạo hồi lâu thấy là người có tài, bèn thăng cấp<br /> làm Huyện lệnh ở đấy, không lâu lại đề bạt làm Thái thú ở Quảng Hán, mỗi lần đến địa<br /> phương nào, Đặng Chi đều có phong cách đặc biệt, bởi thanh liêm mà đạt được kết quả.<br /> Bởi thế sau khi Lưu Bị xưng đế, Gia Cát Lượng lấy làm Thượng thư ở phủ Thừa tướng,<br /> đặc biệt với Đặng Chi là từ địa phương lên Trung ương được sắp xếp ngay làm Thượng<br /> thư.<br /> Muốn thuyết phục được Tôn Quyền vốn cứng rắn, ắt phải dựa vào một sứ giả có hiểu biết<br /> và thông minh. Gia Cát Lượng đang tìm người thích hợp không khỏi tư lự, tạm thời vẫn<br /> chưa nghĩ ra được ai là hơn.<br /> Đang lúc ấy, Đặng Chi chủ động đến gặp Gia Cát Lượng, nói rằng: “Nay chúa thượng còn<br /> ít tuổi, mới lên ngôi, nên lập tức phái sứ giả đến Đông Ngô giao hảo”.<br /> Gia Cát Lượng nghe rồi, gật đầu cười mà rằng: “Ta đã ngẫm nghĩ rất lâu rồi, mà vẫn chưa<br /> chọn được người thích hợp, nay bỗng nhiên lại tìm được rồi”.<br /> Đặng Chi hỏi thế nào là người thích hợp?<br /> Gia Cát Lượng nói: “Chính là Sứ quân vậy”. (Đặng Chi là Thái thú nên gọi là Sứ quân).<br /> Đúng như Gia Cát Lượng đã thấy, Đặng Chi với việc nối lại quan hệ Ngô - Thục đã sớm<br /> có suy nghĩ sâu xa, dùng ông ta vào việc đàm phán ngoại giao phức tạp cần phải tùy cơ<br /> ứng biến này, là thích hợp hơn cả.<br /> Sau khi Đặng Chi đến Đông Ngô, Tôn Quyền quả nhiên trong lòng đang hồ nghi, chưa<br /> <br /> tiếp kiến ông ta ngay được. Đặng Chi đợi đã mấy ngày, chẳng có kết quả bèn chủ động<br /> dâng thư lên Tôn Quyền: “Thần nay đến Đông Ngô, cũng là bởi Đông Ngô mà đến, chẳng<br /> phải chỉ bởi nước Thục mà đến!”.<br /> Tôn Quyền vốn làm việc khẩn trương, sau khi gặp Đặng Chi, bèn lập tức biểu lộ cách nghĩ<br /> của ông ta về vấn đề này.<br /> Tôn Quyền nói: “Tôi rất muốn nối lại quan hệ cũ với nước Thục, chỉ lo lắng vua nước<br /> Thục còn nhỏ, nước bé thế yếu, sợ sớm tối bị Tào Nguỵ thôn tính, đến lúc ấy ta cũng khó<br /> giữ mình, cho nên kế sách lớn liên minh với Thục hay Ngụy vẫn còn chưa quyết”.<br /> Đăng Chi nghe rồi, bởi đã có dự liệu nên đáp rằng: “Ngô Thục có đất bốn châu (Kinh,<br /> Dương, Lương, Ích), đại vương là anh hùng của đời này mà Gia Cát Lượng cũng là người<br /> tuấn kiệt. Nước Thục có địa hình hiểm trở dễ giữ mà khó đánh vào. Nước Ngô cũng có<br /> Tam Giang (Ngô Tùng, Tiền Đường, Trường Giang), là bức bình phong thiên nhiên, muốn<br /> tấn công đâu có dễ. Nếu như cộng những điều kiện hai bên, môi hở răng lạnh, tiến thì có<br /> thể nuốt được thiên hạ, thoái thì cũng giữ được thế ba chân đỉnh, đấy chẳng là lẽ rất tự<br /> nhiên ư? Đại vương nếu nghĩ quy phục Tào Ngụy, Tào Phi sớm muộn sẽ cưỡng bức ngài<br /> đến Lạc Dương, đến lúc ấy ắt thành mối lo. Ví như đại vương kiên trì không đi, Tào Phi sẽ<br /> yêu cầu đại vương đưa Thái tử làm con tin, nếu không nghe theo Tào Phi sẽ lập tức lấy lý<br /> do thảo phạt phản nghịch mà dẫn quân đánh Đông Ngô. Lúc đó nếu như nước Thục cũng<br /> nhân cơ hội thuận dòng mà xuống, thì đất Giang Nam không thuộc đại vương nữa”.<br /> Tôn Quyền ngồi nghe im lặng không nói.<br /> Đích xác Tào Phi yêu cầu Thái tử Tôn Đăng đến Lạc Dương làm con tin, đã không chỉ<br /> một lần. Điều kiện này chẳng những Tôn Quyền không thể đáp ứng hơn nữa quần thần<br /> Đông Ngô cũng cho rằng đấy là điều đại sỉ nhục, dẫu phải liều mạng cũng chẳng thế nghe<br /> theo. Nghĩ đến đó, Tôn Quyền không khỏi than rằng: “Ông nói rất phải!”<br /> Thế rồi lập tức hạ lệnh cắt đứt quan hệ với Tào Ngụy, nối lại hoà hiếu với Thục Hán, Đặng<br /> Chi cũng lập tức dâng lên 200 ngựa tốt, 1000 thếp gấm, cùng không ít đặc sản nước Thục,<br /> nói chung đã hoàn thành được sứ mệnh.<br /> 3. Trương Ôn tỏ ra kiêu ngạo, Tần Mật ứng đối trổ tài<br /> Mùa hạ năm thứ hai, Tôn Quyền phái Trung lang tướng vào Thục đáp lễ, trước lúc lên<br /> đường Tôn Quyền dặn dò Trương Ôn rằng: “Ta vốn chẳng muốn phiền ông phải đi xa,<br /> song sợ thừa tướng Gia Cát Lượng chẳng hiểu cho nguyên nhân ta với Tào Phi trước đây<br /> có qua lại, cho nên phiên ông đi lần này, hy vọng sẽ thuận lợi hoàn thành nhiệm vụ”.<br /> Trương Ôn đáp rằng: “Gia Cát Lượng hiểu biết sâu xa, nhất định có thể hiểu biết được lẽ<br /> co duỗi của đại vương, thần đoán rằng ông ta sẽ chẳng nghi ngờ gì”.<br /> Thế rồi Trương Ôn đến nước Thục cứ làm theo chỉ thị của Tôn Quyền, ca tụng sự tốt đẹp<br /> của chính quyền nước Thục, cùng tình cảm giao hảo vốn có đã lâu, Gia Cát Lượng thấy<br /> Trương Ôn hiểu biết rộng, giỏi ăn nói cũng rất tán thưởng.<br /> Trương Ôn là học giả của Đông Ngô, từng làm Thái phó cho Thái tử Đông Ngô, vẫn xem<br /> thường các văn quan võ tướng, lại thấy Thục Hán ở nơi xa xôi, xem ra cũng chả có văn<br /> hoá bao nhiêu. Bởi thế ngoài sự tôn trọng Gia Cát Lượng, đối với các quan lại Thành Đô,<br /> thường tự xem mình là hơn, lại còn có vẻ ngạo mạn nữa.<br /> <br /> Tam quốc chí có chép: “Trương ôn đi sứ nước Thục ứngđối giỏi giang, khiến hậu chủ và<br /> Gia Cát Thừa tướng đều phải cảm mến tài năng, Trương Ôn lại có vẻ tự đắc ra mặt.<br /> Trước lúc chia tay, Gia Cát Lượng đặc biệt dẫn trăm quan văn vũ Thành Đô, bầy yến tiệc<br /> ở Trường Đình đưa chân. Mọi người đều đã đến, chỉ còn quan biệt giá Tần Mật chưa đến,<br /> Gia Cát Lượng lập tức phái người đi mời, khiến Trương Ôn rất ngạc nhiên.<br /> Ông ta không thể không hỏi Gia Cát Lượng rằng: “Vị quan Biệt giá này là người như thế<br /> nào?”<br /> Gia Cát Lượng nói: “Đấy là Đại học sĩ Tần Mật”.<br /> Trương Ôn thấy Gia Cát Lượng xem trọng Tần Mật như thế rất không vừa ý. Tần Mật tên<br /> chữ là Tử Sắc người Quảng Hán, lúc trẻ đã có tài học, lại có tính đạm bạc thường không<br /> muốn ra làm quan. Lưu Bị sau khi bình định Ích Châu tha thiết mời Tần Mật làm Tòng sự<br /> tế tửu. Lưu Bị khởi binh đánh Ngô, ngoài Triệu Vân ra, chỉ có Tần Mật dám trực tiếp can<br /> gián, bị xem là nhiều loạn lòng quân, tống ngục trị tội. May mà Gia Cát Lượng cốgắng<br /> bênh vực, mới đượctha tội, khi Gia Cát Lượnglàm thừa tướng, bởi Tần Mật rộng học lại<br /> chính trực, đặc biệt bổ nhiệm làm Biệt giá, tiếp đó lại phong làm Tả trung lang tướng, lại<br /> kiêm Trường thủy hiệu uý.<br /> Hôm đó, Tần Mật chậm trễ đến sau. Trương Ôn cho rằng ông ta ra vẻ ta đây, có ý làm khó<br /> ông ta tại trận.<br /> Trương Ôn nói: “Tiên sinh được gọi là đại học sĩ, phải chăng thật có thực học?”.<br /> Tần Mật nghiêm sắc mặt nói rằng: “Nước Thục đến nhi đồng cũng có học vấn, hà tất phải<br /> hỏi đến ta?”<br /> Trương Ôn lại hỏi rằng: “Vậy xin hỏi trời có đầu không?”<br /> Tần Mật nói: “Có chứ”<br /> Trương Ôn: “Ở phương nào?”<br /> Tần Mật: “Ở phương tây, có thơ rằng “Lại ngoảnh về tây” từ đấy suy ra đầu trời ở phương<br /> tây” (ngầm nói Tây Thục)<br /> Trương Ôn: “Trời có tai không?”<br /> Tần Mật: “Có chứ, trời ở cao mà nghe được cả dưới thấp. Có thơ rằng: “Tiếng gà gáy<br /> sáng, thấu trời xanh”, nếu không có tai làm sao nghe được”.<br /> Trương Ôn: “Trời có chân không?”<br /> Tần Mật: “Có thơ rằng “Trời đi chập chững, giống như trẻ thơ”, nếu không có chân sao lại<br /> bước được’’.<br /> Trương Ôn: “Trời có họ không?”<br /> Tần Mật: “Có!”<br /> Trương Ôn: “Họ gì?”<br /> Tần Mật: “Họ Lưu”<br /> Trương Ôn: “Sao lại biết vậy?”<br /> <br />