Kĩ năng quản lý xung đột trong làm việc nhóm của sinh viên trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế

KĨ NĂNG QUẢN LÝ XUNG ĐỘT TRONG LÀM VIỆC NHÓM<br /> CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM – ĐẠI HỌC HUẾ<br /> HỒ THỊ TRÚC QUỲNH<br /> Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế<br /> Tóm tắt: Con người bao giờ cũng thuộc về một nhóm xã hội nhất định. Khi<br /> làm việc nhóm, tranh luận và xung đột là một phần thiết yếu và cần thiết.<br /> Tuy nhiên, nếu không quản lý tốt xung đột thì nó sẽ ảnh hưởng xấu đến hiệu<br /> quả làm việc nhóm. Muốn thành công khi làm việc nhóm thì sinh viên sư<br /> phạm cần thiết phải có kĩ năng quản lý xung đột. Kết quả điều tra cho thấy,<br /> sinh viên trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế (ĐHSP – ĐH Huế) đã<br /> nhận thức được vai trò của kĩ năng quản lý xung đột trong nhóm đối với học<br /> tập và hoạt động nghề nghiệp, tuy nhiên, kĩ năng quản lý xung đột của sinh<br /> viên chỉ ở mức “trung bình”. Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng, đề tài đã đề<br /> xuất một số biện pháp nhằm nâng cao kĩ năng quản lý xung đột cho sinh<br /> viên.<br /> Từ khóa: kĩ năng; xung đột; làm việc nhóm; sinh viên<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Làm việc nhóm là một “kỹ năng mềm” quan trọng đối với con người trong cuộc sống<br /> hiện đại. Kĩ năng làm việc nhóm là khả năng thực hiện thành thạo và có kết quả một<br /> hành động nào đó bằng cách vận dụng những kiến thức, những kinh nghiệm đã có để<br /> hành động phù hợp với ngữ cảnh và điều kiện cụ thể của nhóm làm việc [1], [2], [4].<br /> Quản lý xung đột trong nhóm là một trong những kĩ năng thành phần của kĩ năng làm<br /> việc nhóm. Nó được hiểu là khả năng kiểm soát tốt các mâu thuẫn trong nhóm được tạo<br /> nên bởi nhiều người có tư tưởng, quan điểm, văn hóa, nguồn gốc xã hội, cách làm việc,<br /> nhu cầu, giá trị, mục đích… khác nhau [1], [2], [3]. Kĩ năng quản lý xung đột có vai trò<br /> quan trọng trong việc giúp sinh viên tăng cường sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau giữa<br /> các thành viên trong nhóm; nâng cao khả năng phối hợp nhóm thông qua việc thảo luận,<br /> thương thảo khi giải quyết mâu thuẫn; hiểu rõ hơn về các mục tiêu của công việc.<br /> Tuy nhiên, thực tế cho thấy, bên cạnh những sinh viên có kĩ năng quản lý xung đột<br /> trong nhóm tốt, còn một bộ phận không nhỏ sinh viên vẫn yếu về kĩ năng này, vì thế, họ<br /> đã gặp không ít khó khăn, lúng túng khi gặp phải những mâu thuẫn, xung đột trong quá<br /> trình làm việc nhóm. Để đề xuất được các biện pháp nâng cao kĩ năng quản lý xung đột<br /> cho sinh viên, cần thiết phải tìm hiểu thực trạng kĩ năng này ở họ.<br /> Để tìm hiểu kĩ năng quản lý xung đột của sinh viên, nghiên cứu đã sử dụng bảng hỏi<br /> khảo sát trên 157 sinh viên thuộc hai khối năm 2 và 3 của trường ĐHSP – ĐH Huế. Kết<br /> quả điều tra bằng bảng hỏi được xử lý bằng phần mềm SPSS phiên bản 16.0. Ngoài ra,<br /> chúng tôi còn sử dụng phương pháp lấy ý kiến chuyên gia để bổ trợ cho phương pháp<br /> điều tra.<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 04(32)/2014: tr. 78-85<br /> <br /> KỸ NĂNG QUẢN LÝ XUNG ĐỘT TRONG LÀM VIỆC NHÓM CỦA SINH VIÊN...<br /> <br /> 79<br /> <br /> 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Nhận thức của sinh viên về vai trò của kĩ năng quản lý xung đột khi làm việc<br /> nhóm<br /> Tính tích cực của sinh viên về việc rèn luyện kĩ năng quản lý xung đột trong làm việc<br /> nhóm thường xuất phát từ sự nhận thức đúng đắn về vai trò của kĩ năng quản lý xung<br /> đột. Vì thế, chúng tôi tiến hành tìm hiểu vấn đề này và kết quả thu được ở bảng sau:<br /> Bảng 1. Nhận thức của sinh viên về vai trò của kĩ năng quản lý xung đột trong nhóm<br /> Mức độ<br /> Rất quan trọng<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 121<br /> <br /> 77,1<br /> <br /> Quan trọng<br /> <br /> 36<br /> <br /> 22,3<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Không quan trọng<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Kết quả ở bảng 1 cho thấy, tất cả sinh viên đều đánh giá kĩ năng quản lý xung đột có vai<br /> trò “rất quan trọng” và “quan trọng” trong làm việc nhóm. Như vậy, sinh viên đã nhận<br /> thức đúng đắn vai trò của kĩ năng quản lý xung đột. Nhận thức đúng đắn sẽ giúp sinh<br /> viên tích cực hơn trong việc rèn luyện kĩ năng này. Sự nhận thức về vai trò của kĩ năng<br /> quản lý xung đột trong nhóm còn được thể hiện ở sự đánh giá về ý nghĩa của việc hình<br /> thành kĩ năng quản lý xung đột trong nhóm. Hầu hết sinh viên cho rằng kĩ năng quản lý<br /> xung đột trong nhóm giúp nâng cao sự hiểu biết và sự tôn trọng lẫn nhau giữa các thành<br /> viên trong nhóm (94,3% ý kiến); nâng cao khả năng phối hợp nhóm thông qua việc thảo<br /> luận, thương thảo khi giải quyết mâu thuẫn (83,7% ý kiến); nâng cao hiểu biết của từng<br /> thành viên về các mục tiêu của mình, biết được đâu là mục tiêu quan trọng nhất (89,2%<br /> ý kiến).<br /> Nghiên cứu cũng đã tiến hành tìm hiểu nhận thức của sinh viên về vai trò của kĩ năng<br /> quản lý xung đột trong nhóm dưới góc độ khối lớp và học lực, tuy nhiên, kết quả kiểm<br /> định chỉ ra rằng không có sự khác biệt ý nghĩa về mặt thống kê.<br /> 2.2. Kĩ năng quản lý xung đột trong làm việc nhóm của sinh viên trường Đại học<br /> sư phạm – Đại học Huế<br /> Kĩ năng quản lý xung đột trong nhóm của sinh viên là kết quả của quá trình học tập và<br /> rèn luyện của chính họ. Kĩ năng quản lý xung đột trong nhóm thể hiện trình độ nắm<br /> vững tri thức; sự quan sát và trải nghiệm thực tế; đồng thời phản ánh sự rèn luyện của<br /> sinh viên trong quá trình học tập tại nhà trường sư phạm.<br /> Kĩ năng quản lý xung đột của sinh viên được đánh giá thành 3 mức độ: tốt, trung bình<br /> và kém. Các mức độ đánh giá được lượng hóa thành các mức điểm như sau: “tốt” = 3<br /> điểm; “trung bình” = 2 điểm và “kém” = 1 điểm. Như vậy, điểm số càng cao thì kĩ năng<br /> quản lý xung đột của sinh viên càng tốt. Kết quả khảo sát kĩ năng quản lý xung đột của<br /> sinh viên trong làm việc nhóm được thể hiện ở bảng 2.<br /> <br /> HỒ THỊ TRÚC QUỲNH<br /> <br /> 80<br /> <br /> * Xét cho toàn mẫu<br /> Số liệu bảng 2 cho thấy, kĩ năng quản lý xung đột của sinh viên trường ĐHSP – ĐH<br /> Huế ở mức “trung bình”. Điều này chứng tỏ sinh viên còn gặp nhiều khó khăn khi giải<br /> quyết các xung đột nảy sinh trong quá trình làm việc nhóm. Nguyên nhân của thực trạng<br /> này có thể là do sinh viên ít được bồi dưỡng, thực hành làm việc nhóm thường xuyên<br /> (xem bảng 4) hoặc cũng có thể sinh viên có làm việc nhóm nhưng chỉ tham gia một<br /> cách hình thức, thụ động: do hiện tượng “ăn theo”, ỷ lại vào những thành viên tích cực<br /> trong nhóm. Mặt khác, cũng có thể do giáo viên chưa quan tâm đúng mức việc rèn<br /> luyện kĩ năng làm việc nhóm cho sinh viên, ít tổ chức cho sinh viên làm việc nhóm do<br /> thời gian trên lớp hạn chế (xem bảng 4). Đặc biệt, khi nhà trường chuyển sang đào tạo<br /> theo tín chỉ, lớp học đông, một số học phần bị cắt giảm thời gian lên lớp trong khi nội<br /> dung chương trình thì nhiều nên giáo viên càng khó khăn hơn trong việc quan tâm, giúp<br /> đỡ sinh viên rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm. Đây có thể là những lý do khiến sinh<br /> viên trường ĐHSP - ĐH Huế chưa có nhiều hiểu biết, kinh nghiệm cần thiết về kĩ năng<br /> quản lý xung đột trong làm việc nhóm. Để nâng cao kĩ năng quản lý xung đột cho sinh<br /> viên trong làm việc nhóm, nhà trường, giáo viên và sinh viên cần quan tâm đúng mức<br /> đến việc rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm nói chung và kĩ năng quản lý xung đột cho<br /> sinh viên nói riêng.<br /> Bảng 2. Kĩ năng quản lý xung đột của sinh viên trong làm việc nhóm<br /> Kĩ năng<br /> cụ thể<br /> KN1<br /> KN2<br /> KN3<br /> KN4<br /> TBC<br /> <br /> CHUNG<br /> ĐTB ĐLC<br /> 2,13<br /> 2,39<br /> 2.27<br /> 2,05<br /> 2,21<br /> <br /> 0,88<br /> 0,69<br /> 0,76<br /> 0,85<br /> <br /> TB<br /> 2,06<br /> 2,44<br /> 2,23<br /> 2,00<br /> 2,18<br /> <br /> HỌC LỰC<br /> ĐTB<br /> Khá<br /> Giỏi<br /> 2,09<br /> 2,22<br /> 2,47<br /> 2,20<br /> 2,27<br /> 2,29<br /> 1,98<br /> 2,26<br /> 2,20<br /> 2,24<br /> <br /> F(2,154)<br /> 0,80<br /> 1,85<br /> 0,06<br /> 1,35<br /> <br /> KHỐI LỚP<br /> ĐTB<br /> t(155)<br /> Năm 2 Năm 3<br /> 1,81<br /> 2,45 4,93***<br /> 2,12<br /> 2,68 5,47***<br /> 1,92<br /> 2,62 6,44***<br /> 1,58<br /> 2,55 8,76***<br /> 1,86<br /> 2,58<br /> <br /> Chú thích: ĐTB: Điểm trung bình (1 ≤ ĐTB ≤ 3); ĐLC: Độ lệch chuẩn.<br /> KN1: Nhận ra xung đột, coi nó là vấn đề cần được giải quyết, xác định rõ nội dung chi tiết<br /> của xung đột, không quy kết, dán nhãn, tố cáo.<br /> KN2: Lắng nghe nhau, sẵn sàng thay đổi quan điểm của chính mình, phát hiện những khác<br /> biệt giữa hai bên: sẵn sàng hợp tác, xây dựng vì mục đích chung.<br /> KN3: Tìm hiểu hoàn cảnh và điều kiện của người có xung đột với mình để hiểu quan điểm<br /> của họ.<br /> KN4: Có gắng tiến dần tới sự thỏa thuận giữa hai bên.<br /> <br /> Dù ở mức trung bình nhưng mức độ thực hiện các kĩ năng thành phần trong kĩ năng<br /> quản lý xung đột của sinh viên trường ĐHSP - ĐH Huế là không đồng đều, trong đó,<br /> sinh viên thực hiện kĩ năng “lắng nghe nhau, sẵn sàng thay đổi quan điểm của chính<br /> mình, phát hiện những khác biệt giữa hai bên: sẵn sàng hợp tác, xây dựng vì mục đích<br /> chung” tốt nhất và kĩ năng “cố gắng tiến dần tới sự thỏa thuận giữa hai bên” ở mức thấp<br /> <br /> KỸ NĂNG QUẢN LÝ XUNG ĐỘT TRONG LÀM VIỆC NHÓM CỦA SINH VIÊN...<br /> <br /> 81<br /> <br /> nhất. Kết quả này có thể là do mức độ sử dụng và tính chất của mỗi kĩ năng đối với sinh<br /> viên trong quá trình làm việc nhóm để thực hiện các nhiệm vụ học tập. Mặt khác, thực<br /> trạng trên cũng có thể do mức độ hiểu biết và sự nhận thức về vai trò của mỗi kĩ năng<br /> thành phần ở sinh viên là khác nhau. Thông thường, những kĩ năng được sinh viên nhận<br /> thức đúng đắn vai trò; có tri thức hiểu biết liên quan và thực hành thường xuyên thì họ<br /> thực hiện kĩ năng đó tốt hơn. Ngược lại, những kĩ năng sinh viên nhận thức chưa đúng<br /> đắn vai trò; thiếu tri thức, hiểu biết liên quan và ít được thực hành thì họ thực hiện nó ở<br /> mức thấp hơn.<br /> * Xét theo khối lớp và học lực<br /> Kinh nghiệm trong một hoạt động là một trong những yếu tố quyết định mức phát triển kĩ<br /> năng của hoạt động đó. Kinh nghiệm có thể được truyền từ người này sang người khác<br /> hoặc được tích lũy thành bài học. Kinh nghiệm phụ thuộc vào thời gian, sản phẩm, năng<br /> lực cá nhân, trình độ, khả năng tư duy, sáng tạo. Do đó, những sinh viên có thời gian tiếp<br /> xúc, làm quen, rèn luyện với làm việc nhóm nhiều hơn thì có kinh nghiệm hơn trong việc<br /> quản lý và giải quyết xung đột trong làm việc nhóm. Có lẽ vì vậy mà kĩ năng quản lý<br /> xung đột trong làm việc nhóm của sinh viên năm thứ 3 tốt hơn so với nhóm sinh viên năm<br /> thứ 2 (xem bảng 2). Ngoài ra, số liệu bảng 3 cho thấy mức độ làm việc nhóm của sinh<br /> viên năm thứ 3 thường xuyên hơn sinh viên năm thứ 2. Đây có thể là một lí do dẫn đến sự<br /> khác biệt về kĩ năng quản lý xung đột giữa nhóm sinh viên năm thứ 2 và thứ 3.<br /> Bảng 3. Mức độ làm việc nhóm của sinh viên trường Đại học Sư phạm - ĐH Huế<br /> Mức độ làm<br /> việc nhóm<br /> Thường xuyên<br /> Ít khi<br /> Không bao giờ<br /> <br /> Chung<br /> Số lượng<br /> 94<br /> 59<br /> 5<br /> <br /> %<br /> 59,9<br /> 37,6<br /> 3,1<br /> <br /> Năm 2<br /> Số lượng<br /> %<br /> 40<br /> 42,6<br /> 35<br /> 59,3<br /> 5<br /> 100<br /> <br /> Năm 3<br /> Số lượng<br /> 54<br /> 23<br /> 0<br /> <br /> %<br /> 57,4<br /> 38,9<br /> 0<br /> <br /> Học lực của sinh viên phản ánh nhận thức, thái độ và kĩ năng của các em đối với các<br /> vấn đề của cuộc sống nói chung và quản lý xung đột trong nhóm nói riêng. Trình độ học<br /> lực của sinh viên sẽ chi phối đến khả năng tư duy, tính linh hoạt, sự khôn khéo, thời<br /> gian và mức kiểm soát xung đột trong nhóm. Có thể vì vậy mà mức độ thực hiện các nội<br /> dung trong kĩ năng quản lý xung đột của nhóm sinh viên có học lực khá giỏi tốt hơn<br /> nhóm sinh viên có học lực trung bình. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa hai nhóm sinh viên<br /> có học lực khá giỏi và trung bình không có ý nghĩa thống kê.<br /> 2.3. Các nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế về kĩ năng quản lý xung đột trong làm<br /> việc nhóm của sinh viên trường Đại học sư phạm – Đại học Huế<br /> Với mục đích tìm ra các giải pháp khắc phục những khó khăn, nâng cao kĩ năng quản lý<br /> xung đột trong làm việc nhóm cho sinh viên, ở nghiên cứu này, chúng tôi tập trung tìm<br /> hiểu những nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế về kĩ năng quản lý xung đột trong làm việc<br /> nhóm của sinh viên. Nghiên cứu đã xác định 7 nguyên nhân, các nguyên nhân này được<br /> chia thành 2 nhóm khách quan và chủ quan. Kết quả được trình bày ở bảng 4.<br /> <br /> 82<br /> <br /> HỒ THỊ TRÚC QUỲNH<br /> <br /> 2.3.1. Các nguyên nhân chủ quan dẫn đến sự hạn chế về kĩ năng quản lý xung đột<br /> trong làm việc nhóm của sinh viên<br /> Những nguyên nhân chủ quan là những vấn đề thuộc về khả năng, nhận thức, ý thức,<br /> thái độ… của sinh viên trong học tập và rèn luyện kĩ năng quản lý xung đột trong làm<br /> việc nhóm. Kết quả bảng 4 cho thấy, nguyên nhân chủ quan cơ bản làm hạn chế kĩ năng<br /> quản lý xung đột của sinh viên là do “sinh viên chưa thấy rõ vai trò của kĩ năng làm việc<br /> nhóm trong thời đại ngày nay”. Cần khẳng định rằng, việc sinh viên nhận thức đúng đắn<br /> về vai trò, ý nghĩa của kĩ năng làm việc nhóm, lợi ích của việc hình thành và phát triển<br /> kĩ năng làm việc nhóm có ảnh hưởng quan trọng, quy định trực tiếp tính tích cực của<br /> sinh viên đến việc hình thành và rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm nói chung và kĩ năng<br /> quản lý xung đột trong làm việc nhóm nói riêng. Có thể vì sinh viên chưa thấy rõ vai trò<br /> của kĩ năng làm việc nhóm trong cuộc sống hiện đại nên nhiều sinh viên tham gia làm<br /> việc nhóm một cách hình thức vì bị bắt buộc, chưa tìm thấy được sự thích thú trong làm<br /> việc nhóm, hiện tượng “ăn theo” điểm của nhóm, hiện tượng sinh viên học yếu, thụ<br /> động ỷ lại vào số sinh viên khá, giỏi, năng động vẫn tiếp tục tồn tại trong nhiều môn học<br /> ở các trường đại học, cao đẳng.<br /> Bảng 4. Các nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế về kĩ năng quản lý xung đột trong làm việc nhóm<br /> của sinh viên trường ĐHSP- ĐH Huế<br /> Các nguyên nhân<br /> ĐTB<br /> Nguyên nhân chủ quan<br /> Sinh viên chưa thấy rõ vai trò của kĩ năng quản lý xung đột trong nhóm<br /> 1,59<br /> Sinh viên chưa có hiểu biết và kinh nghiệm cần thiết trong quản lý, xử lý<br /> 1,55<br /> xung đột<br /> Sinh viên chỉ chú trọng chuyên môn mà chưa chú ý đúng mức đến việc phát<br /> 1,38<br /> triển các kĩ năng mềm<br /> Do học lực của sinh viên chưa cao<br /> 1,38<br /> Nguyên nhân khách quan<br /> Sinh viên ít được bồi dưỡng, thực hành làm việc nhóm thường xuyên<br /> Giáo viên chưa quan tâm đúng mức việc rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm<br /> cho sinh viên, ít tổ chức cho sinh viên làm việc theo nhóm do thời gian hạn<br /> chế<br /> Nhà trường ít tạo điều kiện, ít quan tâm rèn luyện kĩ năng này cho sinh viên<br /> <br /> 1,68<br /> 1,43<br /> 1,24<br /> <br /> Nguyên nhân thứ hai được sinh viên đánh giá cao trong việc làm hạn chế kĩ năng quản<br /> lý xung đột của họ là “sinh viên chưa có tri thức, hiểu biết và kinh nghiệm cần thiết<br /> trong quản lý, xử lý xung đột”. Trong khi đó những tri thức, hiểu biết và kinh nghiệm<br /> cần thiết về kĩ năng quản lý xung đột trong làm việc nhóm sẽ ảnh hưởng lớn đến mức<br /> thực hiện kĩ năng này. Bởi giữa tri thức, hiểu biết và kinh nghiệm về một hoạt động sẽ<br /> ảnh hưởng đến kĩ năng thực hiện hoạt động đó.<br /> Ngoài ra, các nguyên nhân chủ quan như “sinh viên chỉ chú trọng chuyên môn mà chưa<br /> chú ý đúng mức đến việc phát triển các kĩ năng mềm” và “học lực của sinh viên chưa<br /> cao” cũng được sinh viên đánh giá ít nhiều có ảnh hưởng đến kĩ năng quản lý xung đột<br /> <br />