Kiến trúc Đền Vàng và Đền Bạc Nhật Bản

Chia sẻ: Mộ Dung Vân Thư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Kiến trúc Đền Vàng và Đền Bạc Nhật Bản" đề cập đến kiến trúc cũng như các công cụ để xây dựng hai ngôi đền này dựa trên các cứ liệu lịch sử (tranh cuộn) Nhật Bản. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kiến trúc Đền Vàng và Đền Bạc Nhật Bản

KIẾN TRÚC ĐỀN VÀNG VÀ ĐỀN BẠC NHẬT BẢN Trần Nguyễn Liên Chi* Khoa Kiến trúc - Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Nguyễn Thanh Tân TÓM TẮT Đền Vàng và Đền Bạc là hai công trình khá nổi tiếng trong kiến trúc cổ Nhật Bản. Bài báo này đề cập đến kiến trúc cũng như các công cụ để xây dựng hai ngôi đền này dựa trên các cứ liệu lịch sử (tranh cuộn) Nhật Bản. Từ khóa: Đền Vàng, Đền Bạc, tranh cuộn 1. VĂN HÓA KITAYAMA VÀ ĐỀN VÀNG Sau khi chính phủ quân sự đầu tiên (mạc phủ) do Yoritomo thành lập vào cuối thế kỷ thứ mười hai, chính quyền thứ hai như vậy được thành lập bởi gia đình Ashikaga vào năm 1338, và hai thế kỷ tồn tại trở lên của nó được biết đến như là thời kỳ Muromachi (1338-1573) . Một trong những ví dụ điển hình nhất về kiến trúc của Ashikaga là Đền Vàng (Kinkaku), được xây dựng vào năm 1398 bởi tướng quân đời thứ ba của Ashikaga, Yoshimitsu (hình 1). Nó là một phần của khu phức hợp biệt thự xa hoa tọa lạc ở Northern Hills (Kitayama) của Kyoto, và khu vực đó đã đặt tên cho nền văn hóa Kitayama của Yoshimitsu và những người thân cận của ông. Biệt thự này sau đó trở thành đền Rokuonji, và ngôi đền này chính thức được gọi là Hội trường Di tích (Shariden). Là một công trình kết cấu ba tầng, Đền Vàng được xây dựng trên ao nước rộng rãi của biệt thự và phản chiếu Hình 43. Đền Vàng hình ảnh của nó xuống mặt nước, tạo nên hiệu ứng đẹp một cách đáng kinh ngạc. Tầng một của ngôi đền (hình 2), được đặt tên là Phòng Pháp Thủy (Hōsuiin), được xây dựng theo phong cách nhà ở. Phía trên nó, tầng hai được thiết kế như một Phật đường theo phong cách Nhật Bản, Tháp Sóng Âm (Chōonkaku) chứa hình ảnh của Bồ-tát Quan Âm. Tầng ba, mái vòm của Đấng Tối thượng (Kukyōchō), theo phong cách kiến trúc Thiền (Zen) và chứa một bộ ba A Di Đà và hai mươi lăm vị Bồ tát. Hình 44. Mặt bằng tầng 1 Đền Vàng 867
Đền Vàng, công trình còn sót duy nhất của khu phức hợp biệt thự Yoshi-mitsu, đã bị phá hủy do đốt phá vào năm 1950. Tuy nhiên, nó đã được xây dựng lại vào năm 1955 và được tái tạo lại gần như hoàn hảo so với nguyên bản. Vào năm 1484, gần một thế kỷ sau khi xây dựng Đền Vàng, tướng quân Ashikaga đời thứ tám Yoshimasa, bắt đầu xây dựng biệt thự của riêng mình ở Đồi phía Đông (Higashiyama) của Kyōto. Một cách có ý thức dựa trên ý tưởng biệt thự của chính mình trong khu phức hợp Kitayama của người tiền nhiệm, Yoshimasa tiếp tục xây dựng dinh thự và khu vườn của mình cho đến khi ông qua đời vào năm 1490, và cùng thời điểm này, nó được chuyển đổi thành một ngôi đền và đổi tên thành Jishōji. Hai trong số các cấu trúc của nó vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay, Đền Bạc (chính thức được gọi là Hội trường Quan Âm, hoặc Kannonden; hình 3) và một tòa nhà dành cho việc thờ cúng tư nhân, gọi là Hội trường của Nhiệm vụ Phương Đông (Tõgudo hoặc Togůdo). Cũng giống như cấu trúc của Đền Vàng, tầng một của Đền Bạc, được gọi là Hội trường Tâm trí Không (Shinkuden), theo phong cách nhà ở (hình 4), và tầng hai là tầng trên cùng, cũng được gọi giống như Đền Vàng là Tháp Sóng Âm (Chō-onkaku), chịu ảnh hưởng của phong cách Thiền (Zen). Mặc dù Yoshimasa có thể đã lên kế hoạch bao phủ ngôi đền của mình bằng lá bạc, nhưng không có bằng chứng nào cho thấy nó đã từng được áp dụng và tòa nhà cho đến ngày nay vẫn là bằng gỗ không sơn. Trong suốt thế kỷ này được phân chia bởi Đền Vàng và Đền Bạc, đã có những sự phát triển các không gian cho dân cư Hình 45. Đền Bạc được phản ánh trong hai cấu trúc ngôi đền này. Điều này đặc biệt rõ ràng khi các tầng thấp hơn của hai cấu trúc được so sánh với nhau. Tầng một của Đền Vàng dựa trên phong cách Shinden của kiến trúc trong nước, lần đầu tiên hình thành trong các dinh thự của giới quý tộc thời Heian. Các cấu trúc Shinden như vậy được thiết kế trên mặt bằng xung quanh một trung tâm lớn mở ra một khu vực mở được bao quanh bởi các phòng ngoại vi và hành lang dưới mái hiên. Các bức tường được cấu tạo chủ yếu bằng shitomido cỡ lớn, một dạng cửa chớp dạng lưới hai phần. Trong hình minh họa của Đền Vàng (hình 1), nửa trên của shitomido đã được nâng lên song song so với mặt sàn và móc vào phía trên để lấy ánh sáng, nhưng nửa dưới (có thể tháo rời) đã được để nguyên đặt giữa các cánh cửa. Tầng hai có cửa gỗ trượt mairado mới hơn cũng như cửa sổ mắt cáo. Tuy nhiên, tại Đền Bạc (hình 3), shitomido đã được thay thế hoàn toàn bằng những tấm bình phong trượt bằng giấy (shōji) với lớp Hình 46. Mặt bằng tầng 1 Đền Bạc sơn tường bằng gỗ cao, một thiết kế đã xuất hiện và được phát 868
triển vào cuối thế kỷ 15. Không biết rằng liệu Đền Bạc có sử dụng những shoji được sơn phủ này ban đầu hay liệu nó có phù hợp với sự kết hợp giữa shōji và mairado và sau đó, được thiết kế lại với shōji được sơn phủ. Nhưng trong cả hai trường hợp, sự vắng mặt của shitomido phản ánh rõ ràng một thiết kế sau này. Trên mặt bằng cũng đã loại bỏ phòng mở đơn để kết hợp các không gian nhỏ hơn lại với nhau và cấu trúc này tiếp tục được sử dụng sau đó. Bất chấp những khác biệt này, về tổng thể, cả hai ngôi đền đều dựa trên ngôi đền Saihōji và khu phức hợp "vườn rêu" được thiết kế vào năm 1339 bởi Musō Soseki (1275-1351). Làm việc trên địa điểm của một ngôi Đền Tịnh độ cũ hơn, Muso đã xây dựng một khu vườn cảnh quan khô ở phía bắc và thêm các yếu tố Trung Quốc vào khu vườn và ao lúc ban đầu ở phía nam. Thiết kế của ông đã cách mạng hóa nghệ thuật làm vườn và được cho là đã được lấy cảm hứng từ lý thuyết Zen nổi tiếng của triều đại nhà Tống, The Blue Cliff Record (Bi yan lu). Ngôi đền Lapis Lazuli (Ruriden), hiện không còn tồn tại, là hình mẫu cho cả Đền Vàng và Đền Bạc, và Hội trường của Lối về phương Tây (Sairaido) của nó là nguồn cảm hứng cho Hội trường Hành trình về phương Đông của Yoshimasa. Ao trong vườn của Yoshimasa được cho là đã từng đủ rộng để chèo thuyền thư giãn, nhưng khuôn viên của khu vườn và ngôi đền đã bị thu nhỏ lại với kích thước hiện tại vào thời Edo (1600-1867). Thời kỳ Kitayama (1367-1408) và Higashiyama (1443-90), được tượng trưng tương ứng bằng các Đền Vàng và Đền Bạc, đánh dấu hai đỉnh cao văn hóa của thời đại Muromachi. Văn hóa của các thời kỳ này chủ yếu dựa trên phong cách Trung Quốc, phần lớn được giới thiệu thông qua các nhà sư Zen. Tuy nhiên, nó cũng được định hình lại bởi các ý tưởng bản địa, và phần lớn những gì chúng ta nghĩ ngày nay là tinh hoa của trải nghiệm nghệ thuật Nhật Bản, chẳng hạn như trà đạo, tranh thủy mặc và kịch No, đã đạt được kết quả trong thời gian này. Đó cũng là thời điểm một số khu vườn phong cảnh nổi tiếng nhất của Nhật Bản được tạo ra, không chỉ bao gồm ở Saihōji mà còn cả khu vườn đá của Ryōanji và Daisen'in của Daitokuji và khu vườn ao của Tenryuji, tác phẩm khác cuối cùng của Muso Soseki. Khái niệm cơ bản về một ngôi đền trong vườn nhiều tầng nhìn ra ao tiếp tục có ảnh hưởng ngay cả sau thời Muromachi. Một trong những ví dụ điển hình nhất còn tồn tại sau này là Đền Hiunkaku trong khu vườn của Nishi Honganji ở Kyoto, hiện được cho là có lẽ đã được xây dựng vào khoảng thời gian từ năm 1615 đến 1624. 2. SO SÁNH CÔNG TRÌNH CỔ ĐIỂN VỚI TRUNG CỔ Hầu hết các dự án xây dựng lớn trong thời kỳ cổ điển của Nhật Bản (từ thế kỷ thứ tám đến thế kỷ thứ mười hai) đều được bảo trợ bởi triều đình. Nhưng với sự suy giảm quyền lực của tầng lớp quý tộc và cách tiếp cận của thời trung cổ (từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 16), các dự án xây dựng do chính quyền hỗ trợ ngày càng ít đi và quyền chủ động được chuyển cho các chủ sở hữu điền trang cá nhân, các chiến binh, và chủ sở hữu những ngôi đền. Kỹ thuật xây dựng cũng thay đổi qua các thời đại. Chẳng hạn, gỗ xẻ được xẻ bằng một cái nêm và sau đó được bào nhẵn bằng một cái adze (chōna) và một cái bào có lưỡi dài (yarikanna) thay vì cưa như trong thời đại Heian. Do đó, vào thời trung cổ, việc làm các tấm ván mỏng hoặc các bộ phận bằng gỗ tinh tế trở nên dễ dàng hơn. 3. MÁY CƯA HAI NGƯỜI VÀ MÁY BÀO GỖ 869
Trong thời kỳ Trung cổ, việc kiếm được khối lượng gỗ lớn được sử dụng trong các cấu trúc trước đó ngày càng trở nên khó khăn hơn. Sự khan hiếm gỗ lớn đòi hỏi phải sử dụng của những cây nhỏ hơn, từ đó góp phần phát triển các công cụ và phương pháp mới. Hai tiến bộ quan trọng trong lĩnh vực này là phát minh ra chiếc cưa hai người (oga; bề ngoài gần giống một cái cưa sắt) và máy bào (daikanna). Máy cưa hai người, hoạt động theo phương thẳng đứng (hình 5), cho phép sản xuất các tấm ván mỏng hơn nhiều, và máy bào, về cơ bản là một lưỡi cưa có góc ("sắt phẳng") nhô ra một phần từ một khối phẳng gỗ, nhằm cải thiện đáng kể độ mịn của ván. Người ta không biết chính xác hai công cụ này bắt đầu xuất hiện khi nào, nhưng chúng không được thấy trong các cuộn tranh thời Kamakura và đầu thời Muromachi. 4. CẢNH XÂY DỰNG TRONG TRANH CUỘN Tranh cuộn trong truyền thuyết về đền thờ Ishiyamadera (Ishi- yamadera engi; hình 5) có từ khoảng đầu thế kỷ 14 và cho thấy nhiều điều về các phương pháp xây dựng đương thời. Ở phía trước, gỗ đang được đưa đến địa điểm bằng xe bò. Một tấm gỗ nặng lớn đang được kéo vào đặt lên trên các con lăn. Trong túp lều phía sau, những người thợ ở bên phải đang làm phẳng những tấm ván bằng những cái dùi ở phía trước và những chiếc máy bào có cán dài ở phía sau. Ở bên trái, những người đàn ông khác đang sử dụng cưa ở phía trước và phía sau. Ở trung tâm phía trước của túp lều, hai người đàn ông chia một khối gỗ bằng các mẩu gỗ hình nêm. Hình 47. Tranh cuộn của Truyền thuyết về Đền Ishiyamadera Một minh họa có giá trị khác được cung cấp bởi Tranh Cuộn Phép lạ Kasuga Gongen (Kasuga Gongen kenki e) được vẽ vào cuối thời Kamakura (hình 6). Ở ngoài cùng bên phải của bức tranh, những người đàn ông đang đập những viên đá nền nơi các đường thẳng giao nhau. Người vác thước đo trên vai và chỉ trỏ có lẽ là ông thợ mộc bậc thầy. Ở bên trái của cảnh này, ở phía trước, hai người đàn ông đánh dấu một cột bằng những ô vuông và bút mực của thợ mộc. Đằng sau họ, hai người thợ khác kẻ một đường thẳng trên tấm ván bằng cách buộc một sợi dây căng, phủ đầy mực vào đó. Một cặp thợ khác phía sau họ sử dụng nêm để tách một tấm ván. Trong túp lều ở phía sau, nhiều thợ mộc đã cưa và xẻ gỗ. 870
Hình 16. Tranh cuộn về Phép màu Kasuga Gongen Nguồn minh họa mang tính hướng dẫn thứ ba là Cuộn tranh Truyền thuyết về Đền thờ Matsuzaki Tenjin (Matsuzaki Tenjin engi), đến từ khoảng năm 1311 (hình 6-7). Trong hình 6, các người thợ đã xây dựng một giàn giáo gồm các trụ tròn, mỏng với các tấm ván đặt trên đỉnh. Người thợ mộc bậc thầy, tay trái cầm thước đo, dùng sợi dây dọi có trọng lượng bằng lọ mực thợ mộc để kiểm tra xem cột có thẳng đứng hay không. Một nhà quý tộc, có lẽ là người bảo trợ cho dự án, ngồi phía sau và theo dõi tiến độ công việc. Hình 17. Tranh cuộn truyền thuyết về đền thờ Matsuzaki Tenjin Trong hình 7, hình nêm, lưỡi rìu và lưỡi cán dài được hiển thị, nhưng cưa hai người vẫn chưa xuất hiện. Một mô tả về một công cụ như vậy được tìm thấy với chú thích "cưa hai người" trong Cuộc thi thơ vòng ba mươi hai về buôn bán (Sanjuniban shokunin utaawase), được thể hiện trong hình 8. Bài thơ đi kèm với nó sử dụng từ nokogiri cho "saw" và từ này cũng được sử dụng ngày nay. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Kazuo Nishi and Kazuo Hozumi (1985). What is Japanese Architecture? Kodansha International. 2. David Michiko Young (2007). Nghệ thuật kiến trúc Nhật Bản. Nhà xuất bản Mỹ thuật. 871