Kinh nghiệm chống chuyển giá ở một số quốc gia và bài học cho kiểm toán nhà nước về kiểm toán chuyển giá

Kinh nghieäm choáng chuyeån giaù ôû moät soá<br /> quoác gia vaø baøi hoïc cho KIEÅM TOAÙN<br /> NHAØ NÖÔÙC veà kieåm toaùn chuyeån giaù<br /> <br /> Ths. Lê Mạnh Cường*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T<br /> rong xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu hiện nay, thị trường và phạm vi hoạt động của các Tập<br /> đoàn, Tổng công ty đa quốc gia ngày càng được mở rộng. Kéo theo đó, quy mô của dòng vốn<br /> đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) được luân chuyển giữa các quốc gia ngày một lớn. Chính<br /> dòng vốn đầu tư FDI này đã và đang đóng vài trò ngày càng quan trọng trong cơ cấu các<br /> nguồn lực đầu tư, phát triển nền kinh tế của các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển, trong<br /> đó có Việt Nam.<br /> Không thể phủ nhận vai trò và tầm quan trọng của nguồn vốn FDI đối với sự phát triển kinh tế Việt<br /> Nam trong giai đoạn qua. Tuy nhiên, dưới góc độ kiểm tra, giám sát tài chính công, chúng ta cũng cần giữ<br /> thái độ thận trọng đối với những mặt trái và rủi ro tiềm ẩn của nguồn vốn đầu tư FDI lên nền kinh tế.<br /> Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực thanh tra, kiểm toán chống chuyển giá tại một số quốc gia<br /> trên thế giới cho thấy một số bài học quan trọng mà Việt Nam có thể lĩnh hội để nâng cao chất lượng, hiệu<br /> quả và hiệu lực của công tác thanh tra, kiểm toán chống chuyển giá do các cơ quan chức năng, trong đó có<br /> Kiểm toán nhà nước thực hiện.<br /> Từ khóa: Chuyển giá, kiểm toán chống chuyển giá.<br /> Some international transfer pricing experiences and lessons for the State Audit Office of Vietnam in<br /> transfer pricing auditing<br /> In the context of the global economic integration, corporations’ market and operational scopes are<br /> increasingly broadening, which essentially increases the flow of foreign direct investment (FDI) among<br /> nations. This inflow of FDI capital has been playing a more and more important role among nations’<br /> development and investment resources, especially for such developing economy like Vietnam. There is no<br /> doubt regarding the role and importance of FDI capital to Vietnam’s economic development over the period,<br /> however, from the public finance supervision and monitoring perspective, we also need to reserve a certain<br /> caution to the adverse effects and potential risks of FDI inflows to the economy.<br /> Studying international anti-transfer pricing inspection and auditing experiences in some countries<br /> around the world reveals some important lessons that Vietnam can take to improve quality, efficiency and<br /> effectiveness of anti-transfer pricing inspecting and auditing activities’ that are carried out by the functional<br /> state agencies, including the State Audit Office of Vietnam.<br /> Key words: Transfer pricing, transfer pricing auditing.<br /> <br /> *Văn phòng Kiểm toán nhà nước<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 114 - tháng 4/2017 19<br /> NHAÄN DIEÄN VAØ ÑOÁI PHOÙ VÔÙI VAÁN ÑEÀ CHUYEÅN GIAÙ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trong xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu hiện và đang bộc lộ một số ảnh hưởng tiêu cực lên nền<br /> nay, thị trường và phạm vi hoạt động của các Tập kinh tế Việt Nam, nổi bật có thể kể đến tình trạng<br /> đoàn, công ty đa quốc gia ngày càng được mở rộng, cạnh tranh không lành mạnh với các doanh nghiệp<br /> kéo theo đó, quy mô của dòng vốn đầu tư trực tiếp nội địa, gây tác động xấu đến môi trường đầu tư,<br /> nước ngoài (FDI) được luân chuyển giữa các quốc hiện tượng chuyển giá, trốn thuế, gây thất thu ngân<br /> gia ngày một lớn. Chính dòng vốn đầu tư FDI này sách… Trên thực tế, Chính phủ Việt Nam cũng đã<br /> đã và đang đóng vài trò ngày càng quan trọng trong có nhiều nỗ lực trong công cuộc chống chuyển giá<br /> cơ cấu các nguồn lực đầu tư, phát triển nền kinh tế trong thời gian qua và bước đầu đã đem lại những<br /> của các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát kết quả nhất định. Kết quả thanh tra tại một số<br /> triển, trong đó có Việt Nam. Theo thống kê sơ bộ, doanh nghiệp FDI lớn như Metro, Keangnam-Vina<br /> <br /> Việt Nam hiện có khoảng trên 15.000 dự án được đã giúp các cơ quan chức năng xử lý, thu hồi về<br /> NSNN hàng trăm tỷ đồng. Trong hoạt động kiểm<br /> đầu tư từ nguồn vốn FDI còn hiệu lực với tổng số<br /> toán của KTNN cũng đã phát hiện và xử lý một số<br /> vốn đăng ký đạt khoảng 219 tỷ USD, trong đó vốn<br /> trường hợp có tính chất chuyển giá, tuy nhiên đa<br /> thực hiện đạt khoảng 106 tỷ USD, tương đương<br /> phần là của các doanh nghiệp trong nước có quy<br /> khoảng 53,4% GDP Việt Nam năm 2016 tính theo<br /> mô vừa và nhỏ, địa bàn hoạt động trải qua các địa<br /> giá hiện hành (4.502,7 nghìn tỷ đồng).<br /> phương có chính sách đãi ngộ thuế không đồng<br /> Không thể phủ nhận vai trò và tầm quan trọng nhất. Nhìn chung, các quy định tại hệ thống văn<br /> của nguồn vốn FDI đối với sự phát triển kinh tế bản pháp quy hiện hành của Việt Nam còn hạn chế<br /> Việt Nam trong giai đoạn qua. Tuy nhiên, dưới quyền hạn của cơ quan thuế, thanh tra, kiểm toán;<br /> góc độ kiểm tra, giám sát tài chính công, chúng ta hình thức xử lý đối với doanh nghiệp có hành vi<br /> cũng cần giữ thái độ thận trọng đối với những mặt chuyển giá tránh thuế còn quá nhẹ, quy định xác<br /> trái và rủi ro tiềm ẩn của nguồn vốn đầu tư FDI định giá thị trường chưa được linh hoạt đối với<br /> lên nền kinh tế. Thực tế cho thấy các dự án FDI đã một số doanh nghiệp có giao dịch liên kết... Do<br /> <br /> 20 Số 114 - tháng 4/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> vậy, chưa thực sự hạn chế tối đa các hành vi chuyển nhánh tại Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu<br /> giá của doanh nghiệp liên kết, quá trình thực hiện và các quốc gia được coi là thiên đường thuế quan<br /> của người nộp thuế cũng như cơ quan quản lý thuế (như Ireland, luxembourg, Panama, các đảo quốc<br /> chưa thực sự thuận tiện. vùng Caribe, British Virgin Islands...). Trong đó,<br /> <br /> Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực các cơ quan thanh tra, kiểm toán về chuyển giá<br /> <br /> thanh tra, kiểm toán chống chuyển giá tại một số của Trung Quốc chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực<br /> <br /> quốc gia trên thế giới như Trung Quốc, Australia và sản xuất ô-tô công nghệ sinh học, sản xuất hàng<br /> <br /> Nhật Bản cho thấy một số bài học quan trọng mà tiêu dùng, hệ thống phân phối, bán lẻ (siêu thị),<br /> <br /> Việt Nam có thể lĩnh hội để nâng cao chất lượng, sản xuất và chế biến dược phẩm, bất động sản,<br /> <br /> hiệu quả và hiệu lực của công tác thanh tra, kiểm phát triển công nghệ. Trong những năm gần đây,<br /> toán chống chuyển giá do các cơ quan chức năng, các công tác thanh kiểm tra, kiểm toán về chuyển<br /> trong đó có Kiểm toán nhà nước thực hiện. giá của Trung Quốc đang được mở rộng sang các<br /> các công ty nội địa và các khoản đầu tư ra nước<br /> 1. Trung Quốc<br /> ngoài. Công tác thanh kiểm tra, kiểm toán chuyển<br /> Tại Trung Quốc, về nguyên tắc, Cơ quan Thuế giá cũng chú trọng hơn đến các giao dịch tài sản vô<br /> vụ của Trung Hoa lục địa công nhận các Hướng dẫn hình giữa các Tập đoàn, các khoản chuyển nhượng<br /> của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) vốn chủ sở hữu, cũng như các mô hình kinh doanh<br /> về chống chuyển giá cũng như các phương pháp có vốn chủ yếu là từ vốn vay, nợ.<br /> xác định chuyển giá tại Hướng dẫn này của OECD.<br /> Phương pháp tác nghiệp chống chuyển giá<br /> Quá trình lựa chọn các cuộc kiểm toán chống<br /> Về mặt kỹ thuật nghiệp vụ, Trung Quốc không<br /> chuyển giá<br /> bắt buộc các công ty trong đối tượng thanh kiểm<br /> Tại Trung Quốc, quá trình này được tiến hành tra, kiểm toán về chuyển giá phải sử dụng các dữ<br /> và quyết định thống nhất tập trung. Việc lựa chọn liệu hoặc giao dịch tương đương trong nước để<br /> cuộc thanh tra, kiểm toán chống chuyển giá sẽ dựa so sánh, mà sẽ yêu cầu so sánh với các công ty đại<br /> trên cơ sở các thông tin về: lợi nhuận của doanh chúng tương đồng trong cùng khu vực. Các dữ<br /> nghiệp, tín hiệu cho thấy doanh nghiệp thực hiện liệu về tài chính tương đương sẽ được đem ra để<br /> tái cơ cấu, các đánh giá dựa trên trọng yếu rủi ro đối chiếu, so sánh trong phạm vi từ 3-5 niên độ tài<br /> của Cơ quan Thuế, tính chất và quy mô của các chính. Một số chỉ tiêu về mức lợi nhuận thường<br /> giao dịch liên kết giữa các bên, chu kỳ kiểm toán được đối chiếu, so sánh là tỷ lệ Lợi nhuận trên tổng<br /> thông thường, kết quả các cuộc kiểm toán thuế chi phí, hoặc Hệ số biên lợi nhuận hoạt động.<br /> trước đó tại doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các giao<br /> Trong nỗ lực chống chuyển giá của mình, Trung<br /> dịch trong ngành công nghiệp dịch vụ đang ngày<br /> Quốc tích cực tiến hành triển khai chương trình<br /> càng được các cơ quan chức năng chú trọng trong<br /> kiểm toán chống chuyển giá, áp dụng rộng rãi<br /> việc lựa chọn kiểm toán về chuyển giá.<br /> chương trình Thoả thuận xác định giá trước (APA)<br /> Đối tượng chính của các cuộc kiểm toán chống ở cấp độ song phương và đa phương cho các công<br /> chuyển giá ty kinh doanh trên lãnh thổ Trung Quốc, đồng<br /> Khi lựa chọn đối tượng để tiến hành các cuộc thời chú trọng hơn vào phương thức quản lý vấn<br /> kiểm toán chống chuyển giá, chính quyền Trung đề chuyển giá của các công ty thông qua hình thức<br /> Quốc tập trung vào các doanh nghiệp hiện đang dự báo. Việc chú trọng sử dụng hình thức dự báo<br /> hoạt động sản xuất, kinh doanh tại Trung Quốc để quản lý đồng nghĩa với việc các cơ quan thuế của<br /> nhưng đồng thời cũng có cơ sở kinh doanh, chi Trung Quốc tích cực tiến hành đánh giá sơ bộ đối<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 114 - tháng 4/2017 21<br /> NHAÄN DIEÄN VAØ ÑOÁI PHOÙ VÔÙI VAÁN ÑEÀ CHUYEÅN GIAÙ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> với các công ty trước khi tiến hành kiểm toán, qua mới được sửa đổi và ban hành về chống chuyển giá;<br /> đó cho phép các công ty quyết định việc thực hiện nắm bắt xu thế số hoá của nền kinh tế Australia cũng<br /> điều chỉnh cách tính thuế thu nhập cho phù hợp như mối quan hệ của xu thế này đối với hệ thống<br /> với quy định của nhà nước, trước khi tiến hành thuế quan của quốc gia; đồng thời hỗ trợ phát triển<br /> kiểm toán. các chính sách về chống chuyển giá của chính phủ<br /> Australia cũng như của tổ chức OECD.<br /> 2. Australia<br /> <br /> Tại Australia, chống chuyển giá đang trở thành Quá trình lựa chọn các cuộc kiểm toán chống<br /> một vấn đề ngày càng có tính thời sự, và các cơ quan chuyển giá<br /> chức năng đang tìm cách tiếp cận vấn đề này thông Tại Australia, quá trình này được Cơ quan Thuế<br /> qua những quy định pháp lý mới có hiệu lực mạnh vụ Australia tiến hành và quyết định thông qua một<br /> hơn, dựa trên đánh giá những lợi ích của chuyển giá cơ sở dữ liệu bao gồm thông tin liên quan đến chuyển<br /> liên quan tới các điều kiện (giao dịch) độc lập. Cơ giá của tất cả các đối tượng có nghịa vụ nộp thuế,<br /> quan Thuế quan của Australia có nhiệm vụ chủ trì từ đó xây dựng hệ thống xác định rủi ro. Hệ thống<br /> trong khuôn khổ nỗ lực chống xói mòn nền tảng và này sẽ tự động đưa ra các cảnh báo rủi ro trong các<br /> dịch chuyển lợi tức (Base Erosion and Profit Shifting trường hợp sau: các công ty kinh doanh thua lỗ hoặc<br /> - BEPS) của tổ chức OECD. Cụ thể, bộ phận chuyên có mức lợi nhuận thấp, các doanh nghiệp tham gia<br /> trách của cơ quan thuế Australia về chống chuyển vào các giao dịch có mức rủi ro tiềm tàng chuyển giá<br /> giá sẽ tập trung phối hợp với các đối tác quốc tế để cao (ví dụ như các giao dịch liên quan đến sở hữu<br /> xác định “mục đích” thực của các doanh nghiệp trí tuệ, bản quyền), các doanh nghiệp không phát<br /> Australia tại các lãnh thổ có mức thuế quan thấp; sinh một số giao dịch điển hình mà các công ty đa<br /> triển khai chương trình chống xói mòn nền tảng và quốc gia Australia thường có (như doanh thu bản<br /> dịch chuyển lợi tức BEPS thông qua các hoạt động quyền), các doanh nghiệp thông báo về việc đã/đang<br /> tuân thủ, bao gồm các cuộc kiểm toán song phương tổ chức tái cơ cấu. Thông thường, việc lựa chọn cuộc<br /> và đa phương, với sự hỗ trợ của hệ thống quy định kiểm toán chống chuyển giá sẽ dựa trên cơ sở thông<br /> <br /> 22 Số 114 - tháng 4/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> tin về: lợi nhuận của doanh nghiệp, dấu hiệu cho có trong nước, đồng thời đặt mối quan hệ tương đối<br /> thấy doanh nghiệp thực hiện tái cơ cấu, các đánh giá của các giao dịch nội địa trong tổng quan dữ liệu các<br /> dựa trên trọng yếu rủi ro của cơ quan chức năng về giao dịch tương đương trong khu vực để có đánh giá<br /> chống chuyển giá, tính chất và quy mô của các giao phù hợp và chính xác hơn. Trong những trường hợp<br /> dịch liên kết giữa các bên, chu kỳ kiểm toán thông cần thiết, cơ quan thuế vụ của Australia cũng sẽ tiến<br /> thường, kết quả các cuộc kiểm toán thuế trước đó hành phân tích độc lập để xác định các công ty nội<br /> tại doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các giao dịch trong địa tương đương nhằm phục vụ mục đính thiết lập<br /> ngành công nghiệp dịch vụ đang ngày càng được cơ chuẩn so sánh. Trong nỗ lực chống chuyển giá của<br /> quan thanh tra, kiểm toán lưu ý lựa chọn làm đối mình, Australia tích cực tiến hành triển khai chương<br /> tượng kiểm tra. trình kiểm toán chống chuyển giá, áp dụng rộng rãi<br /> chương trình Thoả thuận xác định giá trước (APA)<br /> Đối tượng chính của các cuộc thanh tra, kiểm<br /> đơn phương, song phương và đa phương cho các<br /> toán về chống chuyển giá<br /> công ty kinh doanh trên lãnh thổ Australia. Đến nay,<br /> Tại Australia, đối tượng chủ yếu của các cuộc<br /> Australia đã đạt thoả thuận xác định giá trước (APA)<br /> thanh tra, kiểm toán về chống chuyển giá chủ yếu<br /> song phương với cơ quan thuế vụ của Hoa Kỳ, Anh<br /> liên quan đến các doanh nghiệp kinh doanh tại<br /> Quốc, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thuỵ Sĩ, New<br /> Australia nhưng đồng thời giao dịch với các đối tác<br /> Zealand, Đan Mạch và Singapore.<br /> lớn từ Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh Quốc và<br /> New Zealand. Tuy nhiên, gần đây các nỗ lực thanh 3. Nhật Bản<br /> tra, kiểm tra, kiểm toán chống chuyển giá cũng tập Chính phủ Nhật Bản xác định công tác chống<br /> trung nhiều vào các giao dịch với những lãnh thổ chuyển giá là hoạt động quan trọng, cần được ưu<br /> có mức thuế quan thấp. Các cuộc thanh tra, kiểm tiên trong việc quản lý và điều hành. Do vậy, Nhật<br /> toán chống chuyển giá chủ yếu tập trung ở các lĩnh Bản đã chủ động kịp thời sửa đổi, bổ sung hệ thống<br /> vực có các giao dịch có liên quan đến tài sản vô pháp lý, văn bản, chính sách về chuyển giá trong<br /> hình, cung ứng dịch vụ nội bộ, thoả thuận vay, bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa. Năm 2010 Nhật<br /> nợ và đảm bảo, các thoả thuận về tiền bản quyền, Bản đã tiến hành sửa đổi một số chế độ thuế và<br /> thương mại điện tử, tái cơ cấu doanh nghiệp, tái cơ ban hành hệ thống hồ sơ, mẫu biểu phục vụ công<br /> cấu chuỗi cung ứng, chuyển nhượng sở hữu trí tuệ, tác chống chuyển giá, bắt buộc các doanh nghiệp<br /> khai thác mỏ, sản xuất dược phẩm và ngành công phải kê khai các giao dịch liên quan đến doanh<br /> nghiệp sản xuất phương tiện ô-tô, mô-tô. Cơ quan nghiệp nước ngoài theo mẫu biểu hướng dẫn. Qua<br /> thuế vụ của Australia cũng theo dõi ngày càng chặt đó, kiểm tra, đánh giá chính xác việc phân phối thu<br /> chẽ hơn các doanh nghiệp có lỗ kéo dài hoặc lợi nhập trong Tập đoàn, đảm bảo thuận lợi cho việc<br /> nhuận thấp qua nhiều năm liền. điều tra chống chuyển giá giữa công ty mẹ và công<br /> ty con. Quá trình vận dụng và cái cách chế độ thuế<br /> Phương pháp tác nghiệp chống chuyển giá<br /> chống chuyển giá của Nhật Bản trong thời gian qua<br /> Các cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán<br /> có một số đặc trưng đáng lưu ý, cụ thể như sau:<br /> chống chuyển giá của Australia chủ yếu dựa sử dụng<br /> (1) Đối tượng doanh nghiệp bị điều tra thuế<br /> phương pháp so sánh, đối chiếu dữ liệu với các doanh<br /> chuyển dần từ các doanh nghiệp có yếu tố vốn<br /> nghiệp nội địa để đưa ra các so sánh, đối chiếu tương<br /> nước ngoài (chủ yếu của Mỹ, châu Âu) sang các<br /> đương khi kiểm toán, kiểm tra. Song song với việc<br /> doanh nghiệp trong nước;<br /> duy trì một bộ cơ sở dữ liệu về các giao dịch tương<br /> đương trong khu vực để làm chuẩn so sánh, Australia (2) Đối tượng giao dịch bị điều tra chuyển từ<br /> cũng tập trung vào các giao dịch tương đương sẵn các doanh nghiệp từ Mỹ, châu Âu sang các doanh<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 114 - tháng 4/2017 23<br /> NHAÄN DIEÄN VAØ ÑOÁI PHOÙ VÔÙI VAÁN ÑEÀ CHUYEÅN GIAÙ<br /> <br /> (2) Trường hợp công ty con<br /> ở nước có mức thuế suất cao<br /> hơn công ty mẹ thì cơ chế giá<br /> giao dịch nội bộ sẽ ngược lại;<br /> <br /> Thứ hai, về đối tượng điều<br /> tra chuyển giá tập trung vào các<br /> doanh nghiệp: (1) Có giao dịch<br /> với doanh nghiệp liên quan<br /> (về vốn, kỹ thuật, nhân sự)<br /> với kim ngạch lớn hoặc nhiều<br /> chủng loại; (2) Thua lỗ hoặc lợi<br /> nhuận thấp trong thời gian dài<br /> hoặc lợi nhuận biến động lớn<br /> nghiệp châu Á (chủ yếu là các doanh nghiệp của<br /> giữa các năm; (3) Có lợi nhuận<br /> Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kong và<br /> thấp hơn so với mặt bằng các doanh nghiệp kinh<br /> các nước ASEAN);<br /> doanh cùng ngành nghề; (4) Có hoạt động giao dịch<br /> (3) Loại hình kinh doanh bị điều tra chuyển từ với đối tác ở các nước có mức thuế thấp hoặc không<br /> giao dịch liên quan tới tài sản hữu hình (sản phẩm) phải chịu thuế (hay còn gọi là các thiên đường thuế;<br /> sang các giao dịch liên quan đến tài sản vô hình (lợi (5) Không thực hiện các báo cáo liên quan về kết quả<br /> nhuận, tiền gửi, chuyển giao công nghệ, kỹ thuật, hoạt động theo luật định hoặc không chuẩn bị tài liệu<br /> bản quyền, thương hiệu, dịch vụ); báo cáo định kỳ; (6) Tiến hành các giao dịch vi phạm<br /> <br /> (4) Phương pháp áp dụng xác định chuyển giá nguyên tắc giao dịch giữa các doanh nghiệp độc lập.<br /> <br /> chuyển từ chỗ chỉ sử dụng 3 phương pháp cơ bản 5. Một số bài học kinh nghiệm về chống chuyển<br /> (Phương pháp định giá trên cơ sở giá tự do có thể giá cho Việt Nam<br /> so sánh được, Phương pháp giá bán lại, và Phương<br /> Nhìn chung, kinh nghiệm về chống chuyển giá tại<br /> pháp Giá vốn cộng lãi) sang kết hợp sử dụng thêm<br /> một số quốc gia tiên tiến trên thế giới cho thấy một số<br /> các phương pháp khác (Phương pháp chiết tách lợi<br /> điểm nổi bật mà KTNN Việt Nam có thể nghiên cứu<br /> nhuận và Phương pháp so sánh lợi nhuận ròng);<br /> và rút ra một số bài học quan trọng như sau:<br /> (5) Chuyển từ chủ yếu sử dụng chế độ thuế<br /> Thứ nhất, chú trọng phát triển nguồn lực: công tác<br /> chuyển giá sang sử dụng chế độ thỏa thuận giá trước<br /> chống chuyển giá đòi hỏi trình độ chuyên môn, kỹ<br /> (APA) và phương pháp xác định giá giao dịch.<br /> năng nghiệp vụ tương đối cao và toàn diện. Do đó,<br /> 4. Một số dấu hiệu của hiện tượng chuyển giá các cơ quan chức năng chống chuyển giá của Việt<br /> Nam, trong đó có Kiểm toán nhà nước cần có sự<br /> Thứ nhất, về cơ chế giá giao dịch nội bộ: (1) Trường<br /> đầu tư, tập trung thích đáng về nguồn lực cả về con<br /> hợp công ty con ở nước có mức thuế suất thấp hơn<br /> người lẫn hệ thống, phương pháp, quy trình, chuẩn<br /> ở công ty mẹ thì giá nhập khẩu linh kiện, nguyên<br /> mực nhằm tăng cường, phát triển năng lực chống<br /> vật liệu từ công ty mẹ thấp hơn giá thông thường; và<br /> chuyển giá;<br /> ngược lại, giá bán hàng hóa của công ty con cho công<br /> ty mẹ lại có mức giá cao hơn mức giá thông thường. Thứ hai, xây dựng phương pháp và tiêu chí: khi<br /> Bản chất của phương pháp này là chuyển khoản lợi kiểm toán chuyển giá, KTNN cần tiến hành phân<br /> nhuận chịu thuế từ công ty mẹ, nơi có mức thuế suất tích và xây dựng được phương pháp và tiêu chí lựa<br /> cao sang công ty con, nơi có mức thuế suất thấp hơn; chọn các đối tượng, lĩnh vực, ngành nghề tiềm ẩn<br /> <br /> 24 Số 114 - tháng 4/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> rủi ro cao về chuyển giá, để qua đó có thể phân tiếp cận được vào cốt lõi của các vụ việc có dấu hiệu<br /> bổ nguồn lực một cách hợp lý để tập trung chống chuyển giá. Các nỗ lực phối hợp kiểm tra, kiểm toán<br /> chuyển giá. Cụ thể tại Việt Nam, các doanh nghiệp song phương và đa phương về chuyển giá sẽ là giải<br /> liên doanh, sản xuất, chế biến dược phẩm, thiết bị pháp hữu hiệu để các cơ quan có thể tiến hành tìm<br /> công nghiệp, điện tử, cung cấp trang thiết bị xây ra những sai phạm liên quan đến chuyển giá của các<br /> dựng, chuỗi cung ứng, phân phối hàng tiêu dùng, đối tượng tổ chức, doanh nghiệp hoạt động xuyên<br /> kinh doanh chuyển giao công nghệ, sở hữu trí tuệ là quốc gia.<br /> những lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro về chuyển giá<br /> Thứ bảy, nâng cao minh bạch và trách nhiệm giải<br /> mà các cơ quan chức năng phải đặc biệt quan tâm,<br /> trình: do đặc thù của công tác chống chuyển giá<br /> theo dõi sát sao;<br /> khá nhạy cảm về mặt bản chất, đồng thời tiềm ẩn<br /> Thứ ba, vấn đề thông tin: KTNN khi kiểm toán nhiều rủi ro liên quan tới tham nhũng cũng như<br /> chuyển giá cần tập trung thu thập thông tin, đánh trách nhiệm giải trình đối với cơ quan chức năng, vì<br /> giá hiệu quả của các mảng kinh doanh chính tạo ra vậy Chính phủ cần cụ thể hóa quy định yêu cầu có<br /> lợi nhuận chủ yếu của các doanh nghiệp, để qua đó sự tham gia của ít nhất từ 2-3 cơ quan chức năng<br /> có được những đánh giá mang tính đa chiều dựa trong công tác chống chuyển giá, nhằm nâng cao<br /> trên tương quan trọng yếu, rủi ro và lợi nhuận; tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các<br /> cường áp dụng phương pháp So sánh lợi nhuận ròng cơ quan chủ trì và tham gia chống chuyển giá.<br /> (hay còn gọi là Transactional Net Margin Method);<br /> <br /> Thứ tư, tham chiếu giao dịch tương đương: KTNN<br /> khi kiểm toán chuyển giá cũng cần tăng cường sử TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> dụng, tham chiếu các giao dịch tương đương của nội 1. Deloitte (2015), Global Transfer Pricing<br /> Country Guide, New York, Hoa Kỳ;<br /> địa để làm cơ sở phân tích các ngưỡng giá giao dịch.<br /> 2. Ernst & Young (2012-2014), Transfer<br /> Trong trường hợp không thể tham khảo thông tin từ<br /> Pricing Global Reference Guide, Lon Don,<br /> các giao dịch tương đương nội địa thì có thể tham Vương quốc Anh;<br /> chiếu ngưỡng giá các giao dịch tương đương trong 3. KPMG (2014), Global Transfer Pricing<br /> khu vực; Review, Amsterdam, Hà Lan;<br /> 4. Nguyễn Thu Hoài (2016), Chuyển giá trong<br /> Thứ năm, áp dụng rộng rãi APA: cần áp dụng<br /> các doanh nghiệp FDI: Thực trạng và giải<br /> rộng rãi chương trình thỏa thuận giá trước (APA) pháp, Hà Nội, Việt Nam;<br /> để tăng tính chủ động và hiệu quả của công tác điều 5. Nguyễn Cao Nguyên & Trương Thị Hương<br /> tra, kiểm toán về chống chuyển giá. Ngoài ra, các cơ Giang (2016), Vai trò của Kiểm toán nhà<br /> quan chức năng về chống chuyển giá của Việt Nam nước trong việc chống chuyển giá tại Việt<br /> cần tích cực nghiên cứu, tham khảo các phương Nam, Hà Nội, Việt Nam;<br /> <br /> pháp kỹ thuật về chống chuyển giá, đặc biệt là các 6. OECD (2013), Action Plan on Base Erosion<br /> and Profit Shifting, OECD Publishing,<br /> tài liệu phương pháp chống chuyển giá chuẩn quốc Paris, CH Pháp;<br /> tế của OECD để có thể chọn lọc, áp dụng phù hợp 7. Pricewaterhousecoopers (2012), Pricing<br /> cho môi trường kinh doanh và quy định thuế quan Knowledge Network, Lon Don, Vương<br /> của Việt Nam; quốc Anh;<br /> 8. Steven Tseng (2006), Transfer Pricing in<br /> Thứ sáu, phối hợp các cơ quan hữu quan: công<br /> China, Hồng Kông, Trung Quốc;<br /> tác chống chuyển giá đòi hỏi phạm vi tác nghiệp<br /> 9. Tổng cục V - Bộ Công An (2013), Kinh<br /> rộng, do đó cần có sự phối hợp của nhiều cơ quan nghiệm chống hoạt động chuyển giá của<br /> chức năng của nhiều quốc gia khác nhau để có thể Nhật Bản, Hà Nội, Việt Nam.<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 114 - tháng 4/2017 25<br />