Kitô giáo với vấn đề xung đột và hội nhập văn hóa (Bước đầu tìm hiểu và so sánh trường hợp Công giáo và Tin Lành tại Việt Nam)

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2013<br /> <br /> 10<br /> T«n gi¸o vµ d©n téc<br /> <br /> KIT¤ GI¸O VíI VÊN §Ò XUNG §éT Vµ HéI NHËP V¡N HãA:<br /> (B¦íC §ÇU T×M HIÓU Vµ SO S¸NH TR¦êNG HîP C¤NG GI¸O Vµ<br /> TIN LµNH T¹I VIÖT NAM)<br /> NguyÔn Hång D−¬ng(*)<br /> §ÆT VÊN §Ò<br /> 1. Víi tÝn ®å C«ng gi¸o vµ tÝn ®å Tin<br /> Lµnh ë ViÖt Nam, côm tõ Kit« gi¸o võa<br /> gÇn gòi võa xa l¹ ®èi víi hä. GÇn gòi bëi<br /> v× tÝn ®å C«ng gi¸o ViÖt Nam gäi hä lµ<br /> Kit« h÷u, cßn tÝn ®å Tin Lµnh tù nhËn<br /> m×nh lµ C¬ ®èc nh©n (sù thùc th× C¬ ®èc<br /> nh©n còng lµ Kit« h÷u, ch¼ng qua chØ lµ<br /> do c¸ch dÞch mµ th«i). Nh− vËy tÝn ®å cña<br /> hai t«n gi¸o nµy ®Òu thuéc vÒ mét gèc,<br /> ®ã lµ Kit« gi¸o. Nãi lµ nh− vËy, nh−ng<br /> khi ®−îc hái theo t«n gi¸o nµo hä sÏ tr¶<br /> lêi hoÆc theo C«ng gi¸o, hoÆc theo Tin<br /> Lµnh. VËy lµ Kit« gi¸o bçng trë nªn xa<br /> l¹ víi hä. Tuy nhiªn vÒ ph−¬ng diÖn lÞch<br /> sö, C«ng gi¸o, Tin Lµnh, ChÝnh Thèng<br /> gi¸o, Anh gi¸o ®Òu thuéc vÒ Kit« gi¸o.<br /> C¸c t«n gi¸o nµy cã nguån gèc tõ Kit«<br /> gi¸o råi tr¶i thêi gian cã sù t¸ch ra lËp<br /> thµnh nh÷ng t«n gi¸o riªng.<br /> Trong bµi viÕt nµy chóng t«i chØ bµn ®Õn<br /> hai t«n gi¸o ®ã lµ C«ng gi¸o vµ Tin Lµnh.<br /> 2. C«ng gi¸o truyÒn vµo ViÖt Nam vµ<br /> cã chç ®øng b¾t ®Çu tõ n¨m 1615 víi sù<br /> cã mÆt cña gi¸o sÜ Buz«mi ë Héi An<br /> (thuéc tØnh Qu¶ng Nam ngµy nay). Tin<br /> Lµnh truyÒn vµo ViÖt Nam n¨m 1911 t¹i<br /> §µ N½ng (thµnh phè §µ N½ng b©y giê).<br /> <br /> So víi Tin Lµnh, C«ng gi¸o cã mÆt tr−íc<br /> 3 thÕ kØ. Nh−ng so víi c¸c t«n gi¸o<br /> truyÒn thèng ë ViÖt Nam, C«ng gi¸o cã<br /> mÆt muén h¬n 16 thÕ kØ, cßn Tin Lµnh lµ<br /> 19 thÕ kØ. C«ng gi¸o vµ Tin Lµnh ®Òu lµ<br /> t«n gi¸o ®éc thÇn. Cã mét sù trïng lÆp,<br /> c¶ hai t«n gi¸o ®Òu “®æ bé” vµo MiÒn<br /> Trung ViÖt Nam. §iÒu nµy dÔ hiÓu v× c¸c<br /> nhµ truyÒn gi¸o buæi ®Çu ®Õn ViÖt Nam<br /> ®Òu b»ng ®−êng biÓn. Héi An vµ §µ N½ng<br /> ®Òu lµ nh÷ng th−¬ng c¶ng lín cña ViÖt<br /> Nam ë MiÒn Trung vµo thêi ®iÓm c¸c<br /> gi¸o sÜ ®Æt ch©n ®Õn. C«ng gi¸o ®−îc<br /> truyÒn vµo ViÖt Nam tõ mét sè n−íc T©y<br /> ¢u (Italia, Ph¸p, T©y Ban Nha, Bå §µo<br /> Nha). Tin Lµnh truyÒn vµo ViÖt Nam tõ<br /> B¾c Mü. Do lµ t«n gi¸o ®éc thÇn, nªn c¸c<br /> t«n gi¸o nµy ®Òu xa l¹ víi v¨n hãa, tÝn<br /> ng−ìng, t«n gi¸o truyÒn thèng ViÖt Nam.<br /> Mét thêi gian dµi hai t«n gi¸o nµy ®Òu<br /> rÊt khã bÐn rÔ vµo ®Êt<br /> <br /> n−íc ViÖt Nam<br /> <br /> nªn sè tÝn ®å ph¸t triÓn chËm ch¹p.<br /> XÐt vÒ ph−¬ng diÖn xung ®ét vµ héi<br /> nhËp víi v¨n hãa truyÒn thèng ViÖt<br /> Nam, C«ng gi¸o vµ Tin Lµnh cã nh÷ng<br /> kh¸c nhau c¬ b¶n. Do tÝnh kh«ng t−¬ng<br /> thÝch nªn c¸ch tr×nh bµy cña chóng t«i lµ<br /> <br /> *. PGS.TS., ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o.<br /> <br /> NguyÔn Hång D−¬ng. Kit« gi¸o víi vÊn ®Ò…<br /> <br /> 11<br /> <br /> ®i vµo tõng t«n gi¸o cô thÓ khi ®Ò cËp<br /> <br /> truyÒn gi¸o tiÕn hµnh c«ng viÖc truyÒn<br /> <br /> ®Õn xung ®ét vµ héi nhËp, vµ cuèi cïng<br /> <br /> gi¶ng Phóc ©m mét c¸ch nhËp c¶ng,<br /> <br /> chóng t«i cã mét sè nhËn ®Þnh.<br /> <br /> cøng nh¾c. Nh÷ng vÊn ®Ò tÊt yÕu dÉn ®Õn<br /> <br /> 1. XUNG §éT Vµ HéI NHËP VíI V¡N<br /> HãA VIÖT NAM NH×N<br /> NH×N Tõ C¤NG GI¸O ë<br /> VIÖT NAM<br /> <br /> viÖc xung ®ét v¨n hãa Kit« gi¸o víi v¨n<br /> hãa truyÒn thèng ViÖt Nam. §©y lµ mét<br /> vÊn ®Ò lín, bëi viÖc xung ®ét diÔn ra trªn<br /> nhiÒu lÜnh vùc vµ còng ®−îc kh«ng Ýt c¸c<br /> <br /> TÝnh ®Õn thêi ®iÓm th¸ng 7-2012, C«ng<br /> <br /> nhµ nghiªn cøu trong vµ ngoµi Gi¸o héi<br /> <br /> gi¸o ë ViÖt Nam cã 6,2 triÖu tÝn ®å, chiÕm<br /> <br /> C«ng gi¸o trong ®ã cã chóng t«i chØ ra.<br /> <br /> 6,84% d©n sè c¶ n−íc, trong ®ã cã 4.044<br /> chøc s¾c, 7.500 chøc viÖc. VÒ mÆt tæ chøc<br /> <br /> Bëi giíi h¹n bµi viÕt nµy chóng t«i tËp<br /> trung vµo hai néi dung xung ®ét, chÝnh<br /> <br /> hµnh chÝnh, C«ng gi¸o cã 26 gi¸o phËn,<br /> <br /> x¸c h¬n lµ hai c¸ch nh×n nhËn ®Õn sù<br /> <br /> kho¶ng 3.000 gi¸o xø, 6.000 gi¸o hä,<br /> <br /> xung ®ét. C¸ch nh×n nhËn thø nhÊt xem<br /> <br /> 9.000 c¬ së thê tù vµ 7 §¹i chñng viÖn<br /> <br /> ng−êi d©n ViÖt Nam lµ kÎ v« ®¹o; c¸ch<br /> <br /> (vµ mét c¬ së II) ®µo t¹o chøc s¾c cho<br /> Gi¸o héi C«ng gi¸o .<br /> (1)<br /> <br /> Cã mÆt ë ViÖt Nam tõ ®Çu thÕ kØ XVII,<br /> chÆng ®−êng mµ t«n gi¸o nµy truyÒn b¸<br /> vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam vÒ ph−¬ng diÖn<br /> chÝnh trÞ lµ chÆng ®−êng nhiÒu nh÷ng<br /> khóc quanh víi nh÷ng m¶ng s¸ng, tèi; vÒ<br /> ph−¬ng diÖn v¨n hãa thÓ hiÖn râ ë hai<br /> chiÒu c¹nh ®ã lµ xung ®ét vµ héi nhËp.<br /> <br /> nh×n nhËn thø hai xem tÝn ng−ìng, t«n<br /> gi¸o truyÒn thèng ë ViÖt Nam lµ ®¹o dèi.<br /> <br /> 1.1. V« ®¹o<br /> Xem nh÷ng ng−êi kh«ng ph¶i lµ tÝn<br /> ®å C«ng gi¸o lµ kÎ v« ®¹o. C¸i nh×n nµy<br /> kh«ng ph¶i chØ ë C«ng gi¸o mµ thÊy ë<br /> mét sè t«n gi¸o ®éc thÇn nh− Islam gi¸o<br /> ch¼ng h¹n. Nh−ng c¸ch nh×n nhËn mét<br /> c¸ch cøng nh¾c ®i ®Õn phñ nhËn “s¹ch<br /> <br /> 1. Xung ®ét<br /> <br /> tr¬n” vµ ®èi lËp th× thÊy rÊt râ trong<br /> <br /> TruyÒn gi¸o ph¸t triÓn C«ng gi¸o vµo<br /> <br /> ho¹t ®éng truyÒn gi¸o, ph¸t triÓn C«ng<br /> <br /> ViÖt Nam, c¸c gi¸o sÜ xuÊt ph¸t tõ v¨n<br /> hãa Kit« gi¸o, cô thÓ h¬n lµ v¨n hãa T©y<br /> ¢u ®Ó nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ v¨n hãa ViÖt.<br /> §ã lµ t− t−ëng ®Ò cao v¨n hãa Kit« gi¸o,<br /> <br /> gi¸o ë ViÖt Nam. §©y lµ mét t− t−ëng<br /> quan ph−¬ng, nghÜa lµ tõ phÝa gi¸o<br /> quyÒn vµ kÐo dµi cho ®Õn tËn C«ng ®ång<br /> Vatican II (1962-1965).<br /> <br /> h¹ thÊp v¨n hãa ViÖt. Kit« gi¸o víi cèt<br /> <br /> Linh môc ThiÖn CÈm nhiÒu lÇn nh¾c<br /> <br /> lâi cña nã lµ Phóc ©m ®−îc xem lµ ¸nh<br /> <br /> ®Õn “c©u kinh bæn sai lÇm” khi gi¸o<br /> <br /> s¸ng ®−îc ®em ®Õn chiÕu räi cho d©n<br /> <br /> quyÒn d¹y tÝn ®å ph©n biÖt “kÎ lµnh” vµ<br /> <br /> ngo¹i cßn thÊp kÐm, cßn ch−a biÕt ®Õn<br /> <br /> “kÎ d÷”.<br /> <br /> Thiªn Chóa. Do kh«ng quan t©m ®Õn v¨n<br /> <br /> Hái: “KÎ lµnh lµ ai? KÎ d÷ lµ ai?”<br /> <br /> hãa ViÖt mµ cèt lâi cña nã lµ v¨n hãa tÝn<br /> <br /> Th−a: KÎ lµnh lµ kÎ cã ®¹o vµ kÎ gi÷<br /> <br /> ng−ìng vµ v¨n hãa t«n gi¸o dÉn ®Õn hÖ<br /> qu¶ tõ chç c¸c nhµ truyÒn gi¸o kh«ng<br /> hiÓu hoÆc hiÓu sai v¨n hãa ViÖt ®Õn chç<br /> hä g¹t v¨n hãa ViÖt ra bªn ngoµi, ®èi lËp<br /> víi v¨n hãa ViÖt. T− t−ëng ®ã cïng víi<br /> t− t−ëng tù t«n qu¸ møc khiÕn c¸c nhµ<br /> <br /> ®¹o nªn; KÎ d÷ lµ kÎ ch¼ng cã ®¹o vµ kÎ<br /> ch¼ng gi÷ ®¹o nªn”.<br /> Linh môc ThiÖn CÈm b×nh luËn: “Nãi<br /> nh− vËy lµ chóng ta mÆc nhiªn coi<br /> <br /> 1. Tµi liÖu thu thËp tõ Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ.<br /> <br /> 11<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2013<br /> <br /> 12<br /> nh÷ng ai cã t«n gi¸o, hiÓu theo nghÜa lµ<br /> <br /> ®¸nh sè thø tù tõ 1 ®Õn hÕt, víi nh÷ng<br /> <br /> kh«ng C«ng gi¸o, lµ kÎ d÷” .<br /> <br /> quy ®Þnh cô thÓ tõng ®iÒu nh− sau:<br /> <br /> (2)<br /> <br /> Trong nhiÒu v¨n b¶n quan ph−¬ng vÒ<br /> phÝa Gi¸o héi C«ng gi¸o cho ®Õn tr−íc<br /> C«ng ®ång Vatican II nh− v¨n b¶n cña<br /> mét sè c«ng ®ång miÒn vµ gi¸o phËn<br /> (ngµy nay gäi lµ c«ng nghÞ), mét sè Th−<br /> chung cña mét sè gi¸o phËn khi nh¾c<br /> ®Õn nh÷ng ng−êi ngoµi Kit« gi¸o ®Òu<br /> gäi lµ kÎ v« ®¹o. Xin ®−îc lÊy vÝ dô vÒ<br /> Th− chung nãi vÒ 36 sù rèi n−íc An<br /> Nam(3) §øc Th¸nh Phapha(4) ®o¸n phi(5),<br /> th− chung nµy cã 36 ®iÒu, cã tíi 15 ®iÒu<br /> nh¾c ®Õn côm tõ “kÎ v« ®¹o”, nh−: §øc<br /> Th¸nh Phapha lÊy mäi sù kÎ v« ®¹o quen<br /> lµm mµ thê kÎ chÕt, lµ sù dèi tr¸ hÕt. Bæn<br /> ®¹o cø phÐp Th¸nh Yghªrixa mµ ®−a x¸c<br /> kÎ cã ®¹o. (§iÒu 1)<br /> Bæn ®¹o cÊt x¸c kh«ng ®−îc ®Ó v« ®¹o<br /> ®Õn lµm mét, hoÆc ®Õn, hoÆc ch¼ng can<br /> ®−îc, th× ph¶i c¾t nghÜa phÐp ®¹o lµm thÕ<br /> nµo. (§iÒu 2)<br /> Ng−êi v« ®¹o lµm chay, h¸t, ®¸nh vËt,<br /> thê thÇn, kÐo héi… bæn ®¹o kh«ng nªn<br /> xem, cã sinh sù buån giËn, ghÐt nhau v×<br /> ch¼ng ra mÆt ®Êng kh«ng, mµ ch¼ng<br /> gióp v−íng g× còng ch¼ng lÊy sù lµm<br /> ph¶i, bÊy giê ph©n ph« th× §øc Th¸nh<br /> Phapha chuèc cho. (§iÒu 27)<br /> §©y lµ Th− chung cña dßng §a Minh<br /> nh−ng còng ®−îc xem lµ nh·n quan cña<br /> c¸c thõa sai hay lµ cña C«ng gi¸o ë ViÖt<br /> Nam nh×n ng−êi kh«ng ph¶i C«ng gi¸o.<br /> <br /> 1.2. §¹o dèi<br /> PhÇn nµy xin ®−îc lÊy vÝ dô tõ Th−<br /> <br /> chung víi tùa ®Ò: VÒ c¸c viÖc dèi tr¸ do<br /> Gi¸m môc Phªr« Maria §«ng lµm t¹i Hµ<br /> Néi, ngµy 8 Mai« 1905. Néi dung Th−<br /> chung gåm 4 ®iÒu, mçi ®iÒu cã mét sè ý,<br /> <br /> §iÒu thø nhÊt: Nh÷ng viÖc kh«ng nªn<br /> thê.<br /> §iÒu thø hai: Nh÷ng sù kh«ng ®−îc<br /> lµm vÒ ®µng phông sù.<br /> §iÒu thø ba: Nh÷ng viÖc kh«ng ®−îc<br /> lµm vÒ ®µng hiÕu sù.<br /> §iÒu thø t−: Nh÷ng sù dèi tr¸ kh«ng<br /> nªn tin, kh«ng nªn kiªng.<br /> Chóng t«i trÝch dÉn toµn bé ®iÒu thø<br /> nhÊt:<br /> <br /> §iÒu thø nhÊt: Nh÷ng viÖc kh«ng nªn<br /> thê.<br /> 1 - Thê thÇn lµ thê loµi nä, loµi kia<br /> hay lµ ng−êi nµy, ng−êi kh¸c ®· chÕt, v×<br /> tin nã cã søc v©ng hé che chë kÎ cÇu<br /> khÈn cïng nã.<br /> 2 - Thê PhËt - PhËt còng cã tªn lµ Bôt<br /> lµ ThÝch Ca n÷a, th× lµ ng−êi thÕ gian cã<br /> cha mÑ, vî con (…) N−íc An Nam ta m¾c<br /> ph¶i sù thê PhËt thê Bôt, bëi vua n−íc<br /> §¹i Minh x−a chiÕm n−íc nµy ®em sù dèi<br /> tr¸ vËy cïng b¾t d©n sù lËp chïa thê Bôt<br /> th× míi thê.<br /> 3 - Thê Khæng Tö: ¤ng Khæng còng lµ<br /> ng−êi thÕ gian nh− Bôt ®· nãi trªn nµy<br /> (…) Mµ b©y giê dï ThÇn dï PhËt dï<br /> Khæng Tö th× ®· chÕt c¶ råi, cßn cã quyÒn<br /> cã thÕ cøu gióp phï hé ng−êi ta lµm sao?<br /> <br /> 2. Linh môc ThiÖn CÈm, OP, Lßng tin cã cßn tån t¹i<br /> trªn tr¸i ®Êt, NguyÖt san C«ng gi¸o vµ D©n téc sè<br /> 213, th¸ng 9/2012, tr. 7.<br /> 3. N−íc An Nam: Tªn gäi miÖt thÞ n−íc ViÖt Nam<br /> thêi bÊy giê.<br /> 4. §øc Th¸nh Phapha: Gi¸o hoµng La MF.<br /> 5. Th− chung cã tùa ®Ò: Peter Lui Huy, dßng ¤ng<br /> th¸nh Domig« Provicario Apostolico ®Þa phËn bªn<br /> §µng Trong n−íc An Nam lµm t¹i Trµ Lò ngµy 7<br /> th¸ng 6 n¨m Kû MFo (1759).<br /> <br /> 12<br /> <br /> NguyÔn Hång D−¬ng. Kit« gi¸o víi vÊn ®Ò…<br /> <br /> 13<br /> <br /> H¼n thËt ai tin nã, thê nã lµ dèi tr¸ vµ<br /> <br /> 1.3. Héi nhËp<br /> <br /> lµm t«i ma quû chèc.<br /> <br /> NÕu nh− xung ®ét v¨n hãa C«ng gi¸o<br /> <br /> 4 - Thê «ng bµ v¶i (…) v× b»ng kÎ cã<br /> <br /> víi v¨n hãa ViÖt Nam diÔn ra ngay tõ<br /> <br /> ®¹o lµ kÎ ®· biÕt sù khÊn v¸i mµ l¹y cho<br /> <br /> ngµy ®Çu th× héi nhËp cã thÓ nãi còng<br /> <br /> cha mÑ khi ®· chÕt lµ sù gi¶ tr¸ ch¼ng<br /> <br /> b¾t ®Çu tõ khi C«ng gi¸o cã mÆt ë ViÖt<br /> <br /> ®−îc Ých g×, mµ cßn d¸m th«ng c«ng<br /> <br /> Nam. DiÔn tr×nh kÐo dµi suèt tõ ®ã cho<br /> <br /> nh÷ng viÖc Êy, th× nµo ch¼ng lçi ®¹o kÎ<br /> <br /> ®Õn nay, bëi vÊn ®Ò héi nhËp víi v¨n hãa<br /> <br /> lµm con th¶o ru?<br /> <br /> cña C«ng gi¸o vÉn ®ang tiÕp diÔn.<br /> <br /> Alexandre de Rhodes, gi¸o sÜ dßng<br /> <br /> NÕu nh− xung ®ét v¨n hãa C«ng gi¸o<br /> <br /> Tªn, mét ng−êi ®−îc xem lµ cã t− t−ëng<br /> <br /> víi v¨n hãa ViÖt Nam diÔn ra tõ phÝa<br /> <br /> héi nhËp nh−ng rót cuéc vÉn kh«ng<br /> <br /> quan ph−¬ng (gi¸o héi) th× héi nhËp v¨n<br /> <br /> tho¸t khái c¸i ®iÒu mµ ng−êi C«ng gi¸o<br /> <br /> hãa diÔn ra tõ phi quan ph−¬ng nghÜa lµ<br /> <br /> gäi lµ “n·o tr¹ng” khi nh×n nhËn c¸c t«n<br /> <br /> tõ phÝa tÝn ®å C«ng gi¸o sèng trong c¸c<br /> <br /> gi¸o truyÒn thèng ®Òu lµ ®¹o gian, ®¹o<br /> <br /> lµng quª xø ®¹o. Do lµ sù héi nhËp phi<br /> <br /> dèi, ®¹o cña ma quû. §iÒu nµy ®−îc thÓ<br /> <br /> quan ph−¬ng nªn c«ng viÖc nµy diÔn ra<br /> <br /> hiÖn kh¸ râ trong cuèn “PhÐp gi¶ng t¸m<br /> <br /> kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng miÒn,<br /> <br /> ngµy”. Xin trÝch dÉn mét ®o¹n ng¾n<br /> <br /> ®ång thêi còng mang nh÷ng dÊu Ên ®Ëm,<br /> <br /> trong cuèn s¸ch nµy: “§µng thø nhÊt lµ<br /> <br /> nh¹t kh¸c nhau. Sù héi nhËp nµy cã thÓ<br /> <br /> ®µng vÒ kÎ hay ch÷ gäi lµ ®¹o Nho. §µng<br /> <br /> lµ v« t×nh, nh−ng còng cã khi lµ h÷u ý.<br /> <br /> thø hai lµ ®µng kÎ thê quû, ma lµm viÖc<br /> <br /> Trong khi c¸c Thõa sai dïng mäi biÖn<br /> <br /> dèi, gäi lµ ®¹o §¹o. §µng thø ba lµ ®µng<br /> <br /> ph¸p kÓ c¶ viÖc khai trõ tÝn ®å ra khái<br /> <br /> kÎ thê Bôt, gäi lµ ®¹o Bôt. Sù ®µng sau<br /> <br /> ®¹o ®Ó gi÷ “lÒ luËt”, gi÷ “y x×” ®¹o Chóa<br /> <br /> nµy bëi n−íc India mµ ra, th× ta nãi<br /> <br /> theo lèi nhËp c¶ng, lèi Ðp buéc, th× tÝn ®å<br /> <br /> tr−íc. Ta suy bëi ®©u mµ ra, th× mét chèc<br /> <br /> l¹i t×m c¸ch sèng ®¹o “theo cung c¸ch<br /> <br /> ta biÕt lµ ®¹o gian(6).<br /> <br /> ViÖt<br /> <br /> G¹t v¨n hãa truyÒn thèng ViÖt Nam ra<br /> <br /> Nam”(7).<br /> <br /> Theo<br /> <br /> chóng<br /> <br /> t«i<br /> <br /> cã<br /> <br /> hai<br /> <br /> nguyªn nh©n chÝnh sau ®©y. Nguyªn<br /> <br /> mét bªn, coi c¸c tÝn ng−ìng, t«n gi¸o<br /> <br /> nh©n thø nhÊt, ng−êi ViÖt Nam tr−íc khi<br /> <br /> truyÒn thèng ë ViÖt Nam lµ ®¹o dèi, ®¹o<br /> <br /> gia nhËp C«ng gi¸o ®· thÊm nhuÇn hay<br /> <br /> gian, ®¹o thê ma quû dÉn ®Õn mét hÖ lôy<br /> <br /> lµ ®−îc nu«i d−ìng bëi v¨n hãa truyÒn<br /> <br /> lµ C«ng gi¸o ë ViÖt Nam vÒ vÜ m« bÞ nhµ<br /> <br /> thèng ViÖt Nam. Tõ trong s©u th¼m cña<br /> <br /> n−íc phong kiÕn Lª - NguyÔn cÊm, vÒ vi<br /> <br /> mçi tÝn ®å vÉn Èn tµng Ýt nhiÒu gi¸ trÞ<br /> <br /> m«, ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n quay<br /> <br /> v¨n hãa céi nguån. Vµ khi cã ®iÒu kiÖn<br /> <br /> l−ng víi ®¹o. ChÝnh s¸ch cÊm ®¹o cña<br /> <br /> nã sÏ n¶y chåi. Nguyªn nh©n thø hai, tÝn<br /> <br /> nhµ Lª vµ nhµ NguyÔn buæi ®Çu ch−a<br /> <br /> ®å C«ng gi¸o sèng trong c¸c lµng quª xø<br /> <br /> g¾n ®Õn vÊn ®Ò chÝnh trÞ. §iÒu mµ hai<br /> <br /> ®¹o kh«ng muèn m×nh trë thµnh “vËt l¹”<br /> <br /> nhµ n−íc nµy quan t©m lµ sù cã mÆt cña<br /> C«ng gi¸o “lµm h¹i ®Õn phong hãa d©n<br /> téc”. Tr−íc t×nh tr¹ng ®ã, vua Minh MÖnh<br /> ph¶i ®−a “ThËp ®iÒu vµo th«n lµng ®Ó gi÷<br /> g×n phong hãa”.<br /> <br /> 6. Alexandre de Rhodes, PhÐp gi¶ng t¸m ngµy, Tñ<br /> s¸ch §¹i kÕt, 1993, tr.104-105.<br /> 7. ThuËt ng÷ nµy gÇn ®©y míi ®−îc Héi ®ång Gi¸m<br /> môc ViÖt Nam ®Ò cËp, nh−ng râ rµng tÝn ®å C«ng<br /> gi¸o tõ rÊt l©u ®F sèng ®¹o Chóa “theo cung c¸ch<br /> ViÖt Nam”.<br /> <br /> 13<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2013<br /> <br /> 14<br /> gi÷a céng ®ång ®a sè d©n téc. LÒ luËt cña<br /> <br /> - C«ng gi¸o tr−íc C«ng ®ång Vatican<br /> <br /> C«ng gi¸o trë nªn chËt hÑp víi ng−êi tÝn<br /> <br /> II chÞu ¶nh h−ëng kh¸ nÆng nÒ bëi<br /> <br /> ®å d©n ViÖt, khiÕn hä “bung ra” sèng ®¹o<br /> <br /> nh÷ng tÝn lÝ cña C«ng ®ång Nicea vµ<br /> <br /> “theo cung c¸ch ViÖt Nam” . Trong cuèn<br /> <br /> C«ng ®ång Vatican I lµ nh÷ng C«ng<br /> <br /> s¸ch “Nghi lÔ vµ lèi sèng C«ng gi¸o<br /> <br /> ®ång ®−a gi¸o héi vµo chç “®ãng hép”,<br /> <br /> trong v¨n hãa ViÖt Nam”, chóng t«i cã<br /> <br /> “co”, “xiÕt” l¹i trong thÕ thñ.<br /> <br /> (8)<br /> <br /> dÞp ®Ò cËp kh¸ toµn diÖn vÒ vÊn ®Ò nµy.<br /> Ngoµi ra, trong cuèn “T«n gi¸o trong<br /> mèi quan hÖ v¨n hãa vµ ph¸t triÓn ë ViÖt<br /> Nam”(9), chóng t«i ®Ò cËp ®Õn C«ng gi¸o<br /> cã vai trß trong ph¸t triÓn ë ViÖt Nam<br /> thÓ hiÖn qua mét sè lÜnh vùc nh−: KiÕn<br /> tróc; B¸o chÝ; V¨n ch−¬ng; Ng«n ng÷; Lèi<br /> sèng ®¹o.<br /> <br /> - C«ng cuéc truyÒn gi¸o ph¸t triÓn<br /> C«ng gi¸o ë ViÖt Nam thuéc vÒ c¸c gi¸o<br /> sÜ Thõa sai mµ “n·o tr¹ng” cña hä ®−îc<br /> chóng t«i ®Ò cËp ë phÇn trªn. Trong khi<br /> ®ã linh môc ng−êi ViÖt kh«ng ®−îc c¸c<br /> thõa sai quan t©m ®µo t¹o, lùc l−îng Ýt<br /> ái. V¶ l¹i “hä ®−îc ®µo t¹o chØ ®Ó v©ng<br /> phôc” (TrÇn Tam TØnh, ThËp gi¸ vµ l−ìi<br /> <br /> Tõ sau C«ng ®ång Vatican II (19621965) Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam vÒ<br /> mÆt quan ph−¬ng míi thùc sù bµn ®Õn<br /> vÊn ®Ò héi nhËp v¨n hãa Kit« gi¸o víi<br /> v¨n hãa ViÖt Nam.<br /> <br /> g−¬m) nªn hä hoµn toµn phô thuéc vµo<br /> c¸c thõa sai ngo¹i quèc.<br /> - C¸c thõa sai chØ lo gi÷ ®¹o, cñng cè<br /> “®øc tin” theo lÒ luËt mµ kh«ng quan t©m<br /> ®Õn ®êi sèng ®¹o, ®a d¹ng, phong phó<br /> <br /> Víi C«ng gi¸o ë ViÖt Nam, C«ng ®ång<br /> Vatican II, thùc sù ®em ®Õn mét luång<br /> sinh khÝ míi lµm biÕn ®æi nhiÒu lÜnh vùc<br /> <br /> cña tÝn ®å ViÖt. V¶ l¹i hä rÊt sî tÝn ®å lçi<br /> ®¹o lµm mÊt “c¨n tÝnh” cña ®¹o.<br /> C«ng ®ång Vatican II ®em ®Õn cho<br /> <br /> trong ®ã cã vÊn ®Ò héi nhËp. Tuy nhiªn,<br /> <br /> Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam “Trêi míi,<br /> <br /> c«ng b»ng mµ nãi, tr−íc C«ng ®ång<br /> <br /> §Êt míi”. Luång sinh khÝ míi cña C«ng<br /> <br /> Vatican II, C«ng gi¸o ë ViÖt Nam nh×n tõ<br /> <br /> ®ång lµm bËt dËy nh÷ng g× ®· tiÒm Èn,<br /> <br /> phÝa Gi¸o héi buæi ®Çu cã bµn ®Õn vµ cã<br /> <br /> l−u tró trong lßng Gi¸o héi C«ng gi¸o<br /> <br /> mét sè thùc hµnh mang tÝnh héi nhËp.<br /> <br /> ViÖt Nam mµ bÊy l©u nã bÞ ®Ì nÐn, thËm<br /> <br /> §ã lµ mét vµi c¸ch nh×n nhËn vµ øng xö<br /> <br /> chÝ bÞ lÊp vïi. Do cã sù tiÒm Èn nh− vËy<br /> <br /> víi thê cóng tæ tiªn cña c¸c thõa sai<br /> <br /> nªn trong mét thêi gian ng¾n, Gi¸o héi<br /> <br /> dßng Tªn vµ ®iÒu nµy dÉn ®Õn m©u thuÉn<br /> <br /> C«ng gi¸o ViÖt Nam ®· gÆt h¸i ®−îc rÊt<br /> <br /> gi÷a c¸c thõa sai cña dßng Tªn víi dßng<br /> <br /> nhiÒu thµnh tùu.<br /> <br /> §a Minh. Nh−ng råi sau ®ã cã sù can<br /> thiÖp cña Tßa Th¸nh La M· vµ mäi viÖc<br /> l¹i quay trë l¹i “lÒ luËt” vèn cã.<br /> T¹i<br /> <br /> sao<br /> <br /> m·i<br /> <br /> ®Õn<br /> <br /> tËn<br /> <br /> C«ng<br /> <br /> ®ång<br /> <br /> míi chÝnh thøc bµn ®Õn viÖc héi nhËp<br /> v¨n hãa. Nguyªn nh©n cã nhiÒu. Song,<br /> chÝnh sau ®©y.<br /> <br /> 1975) Gi¸o héi ë c¶ hai miÒn ®−îc hiÖp<br /> nhÊt, Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam cµng<br /> <br /> Vatican II, Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam<br /> <br /> theo chóng t«i cã mÊy<br /> <br /> Sau khi ®Êt n−íc thèng nhÊt (n¨m<br /> <br /> nguyªn nh©n<br /> <br /> cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn tinh thÇn canh t©n<br /> <br /> 8. Xem: NguyÔn Hång D−¬ng, Nghi lÔ vµ lèi sèng<br /> C«ng gi¸o trong v¨n hãa ViÖt Nam, Nxb. Khoa häc<br /> xF héi, Hµ Néi, 2001.<br /> 9. Xem: NguyÔn Hång D−¬ng, T«n gi¸o trong mèi<br /> quan hÖ v¨n hãa vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam, Nxb.<br /> Khoa häc xF héi, Hµ Néi, 2004.<br /> <br /> 14<br /> <br />