Làm phân ủ thật đơn giản - Tổ chức ADDA Đan Mạch

Chia sẻ: Nguyễn Thị Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

122
lượt xem 34
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Làm phân ủ thật đơn giản giúp bạn nắm được khái niệm phân ủ và tác dụng của nó, kỹ thuật ủ phân, quy trình ủ phân, các vi sinh vật tham gia vào trong quá trình phân hủy, lựa chọn vật liệu ủ phù hợp, những vật liệu ủ sẳn có, những vật liệu có thể dùng để ủ phân hữu cơ,...Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Làm phân ủ thật đơn giản - Tổ chức ADDA Đan Mạch

Tæ CHøC ADDA- §AN M¹CH Trung −¬ng Héi NDVN lµm ph©n ñ thËt ®¬n gi¶n 1. Ph©n ñ l g× v t¸c dông cña nã nh− thÕ n o? Ph©n ñ l vËt chÊt h÷u c¬ gåm c¸c t n d− c©y trång v chÊt th¶i ®éng vËt ®−îc c¸c vi khuÈn v vi sinh vËt l m hoai môc sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Cã nhiÒu lo¹i chÊt h÷u c¬ cã thÓ dïng l m ph©n ñ nh− l¸ c©y, r¬m, r¹ v bÑ rau, ph©n chuång. Sö dông c¸c nguyªn liÖu ®Çu v o kh¸c nhau sÏ cho nh÷ng th nh phÈm kh¸c nhau. Ph©n ñ tèt cã m u n©u sÉm, t¬i v cã mïi dÔ chÞu. Ph©n ñ rÊt rÎ tiÒn, dÔ l m v rÊt cã t¸c dông l m c¶i thiÖn chÊt ®Êt v chÊt l−îng c©y trång. - Ph©n ñ c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, l m t¨ng l−îng kh«ng khÝ trong ®Êt, l m cho ®Êt dÔ tho¸t n−íc v gi¶m xãi mßn. - Ph©n ñ gióp gi÷ Èm cho ®Êt tr¸nh bÞ kh« kiÖt khi gÆp h¹n h¸n. - Th«ng qua viÖc c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, ph©n ñ gióp c©y trång hÊp thô dinh d−ìng trong ®Êt dÔ d ng h¬n. Ph©n ñ còng cã thÓ c¶i thiÖn chÊt ®Êt th«ng qua viÖc bæ sung dinh d−ìng. §iÒu ®ã sÏ gióp t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. - Ph©n ñ cã thÓ l m gi¶m bít s©u bÖnh trong ®Êt còng nh− trªn c©y trång. C©y trång sÏ kháe m¹nh h¬n nªn nã cã kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh v nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt thuËn tèt h¬n. Sö dông ph©n ñ t¨ng c−êng dinh d−ìng cho c©y trång tèt h¬n so víi sö dông ph©n ho¸ häc. Ph©n ho¸ häc cung cÊp dinh d−ìng cho c©y trång th−êng chØ c¶i thiÖn n¨ng suÊt c©y trång trong vô ®−îc bãn, nh−ng kh«ng cã t¸c dông trong viÖc c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt v chÊt ®Êt. Ph©n ñ kh«ng bÞ röa tr«i nh− ph©n ho¸ häc nªn cã t¸c dông cung cÊp dinh d−ìng cho c©y trång v c¶i t¹o ®Êt trong thêi gian d i. C©y trång ®−îc bãn ph©n ho¸ häc cã søc hÊp dÉn h¬n ®èi víi s©u bÖnh do xanh, non h¬n. C©y trång ®−îc bãn ph©n ñ sinh tr−ëng chËm h¬n mét chót, nh−ng khoÎ m¹nh h¬n nªn cã kh¶ n¨ng chèng chÞu sù x©m nhËp cña s©u bÖnh tèt h¬n. Ngo i ra, ph©n ñ cßn chøa nhiÒu vi sinh vËt cã lîi cã thÓ tÊn c«ng trùc tiÕp s©u hoÆc bÖnh. 2. Kü thuËt ñ ph©n: Cã nhiÒu nguån vËt liÖu ®−îc t¹o ra trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã thÓ sö dông l m ph©n ñ. L m ph©n ñ sÏ tËn dông ®−îc nh÷ng vËt liÖu l c¸c chÊt th¶i trong s¶n xuÊt. Mét sè chÊt th¶i còng cã thÓ sö dông cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. VÝ dô, r¬m, r¹ cã thÓ sö dông l m chÊt ®èt hoÆc nu«i gia sóc. CÇn ph¶i lùa chän xem cã nªn sö dông chÊt th¶i n y ®Ó ñ ph©n hay kh«ng. Cã thÓ b¹n ® l m ph©n ñ.T i liÖu n y cã thÓ gióp b¹n c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p cña m×nh. ChÊt h÷u c¬ th−êng ®−îc chÊt ®èng m kh«ng cã sù kiÓm so¸t. Nh− vËy còng sÏ t¹o th nh ph©n ñ, nh−ng vËt liÖu ñ sÏ mÊt nhiÒu thêi gian ph©n huû h¬n v mét l−îng lín chÊt dinh d−ìng sÏ bÞ mÊt ®i. NÕu cã thÓ ®Çu t− thêi gian v c«ng søc kiÓm so¸t ®èng ph©n ñ th× kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ.
Trong ®èng ph©n ñ cã sù kiÓm so¸t, l−îng dinh d−ìng bÞ mÊt ®i sÏ gi¶m ®¸ng kÓ , nªn khi ph©n ñ ®−îc sö dông sÏ cã nhiÒu chÊt dinh d−ìng cung cÊp cho c©y h¬n. §èng ph©n ñ kiÓu n y th−êng cã nhiÖt ®é ®ñ lín ®Ó tiªu diÖt h¹t cá v mÇm bÖnh cho c©y trång. 3- Quy tr×nh ñ ph©n: Cã hai qu¸ tr×nh kh¸c nhau ®Ó ph©n huû chÊt h÷u c¬. Mét l qu¸ tr×nh ph©n huû h¶o khÝ (nghÜa l cã « xy) cã sù tham gia cña c¸c vi sinh vËt sö dông « xy tõ kh«ng khÝ hoÆc n−íc. Trong ñ ph©n kiÓu h¶o khÝ, mét l−îng nhiÖt lín ®−îc t¹o ra. Th«ng th−êng, nhiÖt ®é ®èng ph©n tõ 50 ®Õn 60 0C, tuy nhiªn còng cã thÓ ®¹t 70 0 C. Ph©n ñ theo kiÓu h¶o khÝ cã chÊt l−îng tèt. Mét qu¸ tr×nh kh¸c l ph©n huû yÕm khÝ (nghÜa l kh«ng cã « xy). Trong ®iÒu kiÖn yÕm khÝ, nhiÖt ®é kh«ng v−ît qu¸ 45oC. C¸c vi sinh vËt yÕm khÝ kh«ng ho¹t ®éng trong ®Êt v n−íc cã tån t¹i « xy tù do, m ho¹t ®éng rÊt tÝch cùc trong m«i tr−êng thiÕu « xy. Chóng h« hÊp b»ng viÖc lÊy « xy tõ vËt chÊt bÞ « xi ho¸. Còng gièng nh− trong qu¸ tr×nh h¶o khÝ, vi sinh vËt yÕm khÝ sö dông nit¬, phèt pho v chÊt dinh d−ìng kh¸c ®Ó ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kh«ng gièng qu¸ tr×nh ph©n huû h¶o khÝ, qu¸ tr×nh n y l m gi¶m l−îng ®¹m h÷u c¬ th nh axit h÷u c¬ v ®¹m am«ni. C¸c bon tõ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ ®−îc gi¶i phãng chñ yÕu d−íi d¹ng khÝ láng (chñ yÕu l khÝ mª tan hoÆc CH4). Mét l−îng nhá c¸c bon cã thÓ l CO2. Trong qu¸ tr×nh lªn men yÕm khÝ, c¸c axit h÷u c¬ nh− khÝ láng, axit l¾c tÝch v axit butiric ®−îc t¹o ra. Nh÷ng chÊt n y cã h¹i ®èi víi c©y trång, v× chóng l m suy yÕu v c¶n trë sù ph¸t triÓn cña rÔ c©y. Cã mét sè vi khuÈn cã lîi trong sè c¸c vi khuÈn yÕm khÝ, nh−ng nãi chung, phÇn lín l cã h¹i cho c©y trång n«ng nghiÖp. Khi c¸c vËt liÖu ®−îc ñ theo kiÓu yÕm khÝ cã thÓ t¹o ra mïi rÊt khã chÞu v× mét sè hîp chÊt ®−îc t¹o ra (a-m«-ni-¾c v sun-phua hy-®ê-r«) cã mïi thèi ®Æc tr−ng. Trong ñ ph©n theo kiÓu yÕm khÝ, mÇm bÖnh cã thÓ g©y ra vÊn ®Ò v× kh«ng ®ñ nhiÖt ®Ó tiªu diÖt chóng, song ñ ph©n theo kiÓu h¶o khÝ l¹i t¹o ra ®ñ nhiÖt. S¶n phÈm cuèi cïng cña ph©n ñ l mïn, cã nhiÒu m u kh¸c nhau, tõ n©u ®Õn ®en v chøa chñ yÕu l c¸c bon, ngo i ra l ®¹m, mét l−îng nhá phèt pho v sun- phua. Mïn cã t¸c dông lín ®èi víi víi th nh phÇn lý tÝnh cña ®Êt do c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, n©ng cao kh¶ n¨ng hÊp thu v gi÷ n−íc, chèng xãi mßn cña ®Êt, còng nh− gi÷ chÊt dinh d−ìng d−íi d¹ng dÔ hÊp thu ®èi víi c©y trång. Cã hai lo¹i mïn ®−îc h×nh th nh th«ng qua qu¸ tr×nh ñ ph©n v khi sö dông sÏ l m cho ®Êt cã tÝnh axit hoÆc trung tÝnh. Mïn ®−îc h×nh th nh th«ng qua ñ ph©n theo kiÓu h¶o khÝ l trung tÝnh v rÊt h÷u hiÖu trong viÖc t¨ng ®é m u mì cho ®Êt. Tuy nhiªn, mïn ®−îc h×nh th nh qua qu¸ tr×nh ph©n hñy yÕm khÝ cã tÝnh axit trong tù nhiªn nªn sÏ l m t¨ng ®é chua cña ®Êt. 4- C¸c vi sinh vËt tham gia v o trong qu¸ tr×nh ph©n huû. Trong c¸c giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh "h¶o khÝ", phÇn lín vi khuÈn l m viÖc. Nh−ng trong c¸c giai ®o¹n sau, c¸c sinh vËt lín h¬n nh− nÊm, rÖp, rÕt, nhÖn, giun ®Êt sÏ trî gióp qu¸ tr×nh ph©n huû.
HÇu hÕt c¸c sinh vËt tham gia qu¸ tr×nh ph©n huû cã kÝch th−íc nhá kh«ng thÓ nh×n thÊy b»ng m¾t th−êng. C¸c sinh vËt n y cÇn n−íc, kh«ng khÝ v chÊt h÷u c¬ ®Ó tån t¹i. Chóng ¨n chÊt h÷u c¬ v s¶n xuÊt ra « xÝt c¸c bon, n−íc v nhiÖt. Cã 3 giai ®o¹n quan träng trong qu¸ tr×nh ph©n huû cña mét ®èng ph©n ñ; giai ®o¹n nãng, giai ®o¹n l m m¸t v giai ®o¹n ho n chØnh. Trong giai ®o¹n nãng, nhiÖt ®é cao nhÊt ®¹t ®−îc ë gi÷a ®èng ph©n. §iÒu n y cã t¸c dông vÖ sinh, tiªu diÖt bÖnh nÕu cã trong vËt chÊt h÷u c¬ v ®«i khi c¶ h¹t cá d¹i. TiÕp theo ®ã ®èng ph©n ñ sÏ chuyÓn sang giai ®o¹n l m m¸t v nÊm trë nªn quan träng. Chóng l m tan vì nh÷ng chÊt x¬ dai, nh− th©n c©y. Trong giai ®o¹n cuèi cïng, giai ®o¹n ho n chØnh, c¸c sinh vËt lín h¬n nh− mèi v giun cã cã mét vai trß quan träng trong viÖc ph¸ vì v ho trén c¸c vËt liÖu. Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nãng, c¸c sinh vËt ho¹t ®éng tÝch cùc h¬n v chÊt h÷u c¬ bÞ ph©n huû nhanh h¬n trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu l¹nh. Lo¹i chÊt h÷u c¬ ®−îc sö dông l m ph©n ñ v nång ®é axit trong ®Êt còng ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é ph©n huû. 5- Lùa chän vËt liÖu ñ phï hîp. GÇn nh− tÊt c¶ c¸c vËt liÖu h÷u c¬ ®Òu cã thÓ sö dông ®Ó l m ph©n ñ, nh−ng c¸c vËt liÖu kh¸c nhau sÏ cÇn nh÷ng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau ®Ó ph©n huû v t¹o ra c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. §Ó cã ®−îc s¶n phÈm tèt rÊt cÇn ph¶i trén lÉn nh÷ng vËt liÖu gi v dai ("vËt liÖu m u n©u") víi vËt liÖu cßn non ("vËt liÖu m u xanh"). Bëi v× c¸c lo¹i vËt liÖu h÷u c¬ kh¸c nhau chøa h m l−îng c¸c bon (C) v nit¬ (N) kh¸c nhau. C¸c bon v nit¬ ®Òu cÇn thiÕt cho sù sinh tr−ëng cña vi sinh vËt. C¸c bon høu c¬ (chiÕm kho¶ng 50% c¸c tÕ b¶o vi sinh) cung cÊp c¶ n¨ng l−îng v chÊt kiÕn thiÕt tÕ b¶o c¬ b¶n. Nit¬ l th nh phÇn kh«ng thÓ thiÕu cña chÊt ®¹m, axit amin v enzyne cÇn thiÕt cho tÕ b¶o sinh tr−ëng v ho¹t ®éng. Khi lùa chän vËt liÖu l m ph©n ñ, ®iÒu quan träng l ph¶i c©n nh¾c sù c©n b»ng gi÷a tæng l−îng c¸c bon v tæng l−îng nit¬ trong vËt liÖu. Sù c©n b»ng n y gäi l tØ lÖ c¸c bon/nit¬ (C/N). TØ lÖ C/N lý t−ëng nhÊt cho qu¸ tr×nh ñ ph©n nãi chung l kho¶ng 30:1 hay 30 phÇn c¸c bon cho mét phÇn nit¬ theo träng l−îng. T¹i sao l¹i l tØ lÖ 30:1? NÕu ë tØ lÖ thÊp h¬n, nit¬ ®−îc cung cÊp d− thõa v sÏ mÊt d−íi d¹ng khÝ amoniac t¹o ra mïi kh«ng mong muèn. NÕu tØ lÖ cao h¬n cã nghÜa l kh«ng cã ®ñ l−îng nit¬ cho sù ph¸t triÓn tèi −u cña quÇn thÓ vi sinh vËt, nªn ph©n ñ sÏ vÉn t−¬ng ®èi m¸t v qu¸ tr×nh ph©n huû sÏ chËm l¹i. Nãi chung, nh÷ng vËt liÖu cßn xanh v Èm cã xu h−íng chøa nhiÒu nit¬, vËt liÖu m u n©u v kh« chøa nhiÒu c¸c bon. B¶ng trong Phô lôc 1 cho biÕt tæng qu¸t vÒ tØ lÖ C/N v h m l−îng N,P,K trong mét sè vËt liÖu ñ ®−îc dïng phæ biÕn. V× viÖc l m kh« v c©n vËt liÖu ñ ®−a v o ®èng l kh«ng thùc tÕ, nªn b¹n cã thÓ sö dông nguyªn t¾c ®¬n gi¶n l ph©n ñ cÇn kho¶ng mét nöa "vËt liÖu m u n©u" v mét nöa "vËt liÖu m u xanh" theo sè l−îng. B¹n cã thÓ ®iÒu chØnh tØ lÖ n y tuú theo sè l−îng v chÊt l−îng vËt liÖu b¹n cã trong tay. ñ ph©n sím trë th nh vÊn ®Ò tù
nhiªn, gièng nh− ®Çu bÕp l m b¸nh m kh«ng cã c«ng thøc. NÕu nh− ®èng ph©n kh«ng nãng lªn, b¹n cã biÕt r»ng ®ã l ch−a ®ñ "vËt liÖu xanh" trong hçn hîp, cßn khi cã mïi amoniac nghÜa l cÇn thªm "vËt liÖu m u n©u". 6- T¹i sao ph¶i l m ®èng ph©n ñ (TiÓu môc v néi dung cã vÎ kh«ng logic)??? PhÇn lín c¸c vËt liÖu cã thÓ sö dông l m ph©n ñ l tõ ®ång ruéng cña b¹n. NÕu b¹n kh«ng cã ®ñ vËt liÖu, b¹n cã thÓ thu gom vËt liÖu tõ nguån kh¸c trong l ng khi c¸c vËt liÖu n y kh«ng bÞ xö lý thuèc trõ s©u hoÆc trõ cá. NÕu c¸c th nh phÇn vËt liÖu ñ kh«ng cã s½n, th× nh m¸y chÕ biÕn ë ®Þa ph−¬ng cã thÓ cã c¸c s¶n phÈm phô h÷u Ých nh− sä dõa, x¬ dõa hoÆc vá h¹t c phª. Còng cã thÓ cã ®−îc nh÷ng vËt liÖu phï hîp tõ hai bªn ®−êng. B¶ng 1 ë trang sau cho biÕt c¸c lo¹i vËt liÖu cã thÓ cho v o ®èng ph©n ñ. 7- Nh÷ng vËt liÖu ñ s½n cã Mét sè vËt liÖu ®Ò cËp trong B¶ng, nh− ®Êt hoÆc t n d− c©y trång cã thÓ thu gom ®−îc trong ng y l m ®èng ph©n ñ. Mét sè th nh phÇn nh− tro bÕp ®−îc thu gom th−êng xuyªn. Nh÷ng vËt liÖu n y nªn ®−îc thu gom v tÝch tr÷. Nªn gi÷ chóng kh«, m¸t v che phñ chóng ®Ó kh«ng cã qu¸ nhiÒu kh«ng khÝ th©m nhËp v o. Cã thÓ phñ b»ng l¸ chuèi hoÆc cá. ViÖc xö lý n y cã thÓ ng¨n chÆn sù mÊt n−íc tr−íc khi t¹o ®èng. Ph©n chuång còng ®−îc thu gom theo thêi gian, ch¼ng h¹n b¹n cã thÓ l m chç gi÷ ph©n ngay c¹nh chuång lîn. Tuy nhiªn, cÇn ®¶m b¶o r»ng l−îng n−íc tiÓu kh«ng ch¶y ra ®Ó ph©n bÞ qu¸ −ít khi l−u tr÷. NÕu b¹n thu gom n−íc tiÓu riªng rÏ th× rÊt dÔ sö dông nã l m Èm cho ®èng ph©n ñ. Ph©n ñ cã an to n khi sö dông? Cã, nÕu tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vÖ sinh chung. H y b¨ng, bã vÕt th−¬ng hay vÕt c¾t l¹i v röa s¹ch tay tr−íc khi ¨n hoÆc uèng. §èng ph©n ñ trong qu¸ tr×nh ph©n huû cã thÓ t¹o ra nhiÖt ®é tíi 60-70oC. Do ®ã, h y cÈn thËn ®Ó tr¸nh l m báng tay hoÆc ch©n khi ®¶o ®èng ph©n hoÆc kiÓm tra nhiÖt ®é B¶ng 1: Nh÷ng vËt liÖu cã thÓ dïng ®Ó ñ ph©n h÷u c¬ VËt liÖu ChuÈn bÞ tr−íc khi ñ Ghi chó Chó ý T¹i gia ®×nh Vá cñ, qu¶, rau Kh«ng cÇn Ph©n huû nhanh Tro, than cñi Kh«ng cÇn Gi u Kali v v«i Sö dông l−îng võa (can-ci) ph¶i GiÊy v b×a c¸t- XÐ nhá hoÆc c¾t vôn Ph©n huû chËm t«ng Trén víi c¸c th nh phÇn Èm −ít
R¸c tæng hîp trong Kh«ng cÇn Kh«ng æn ®Þnh vÒ nh c¶ sè l−îng v chÊt l−îng Ngo i v−ên Gèc, c©y, l¸ cña ChÆt nhá nh÷ng vËt liÖu NÕu vËt liÖu dai, Kh«ng sö dông nÕu c¸c lo¹i c©y trång dai. ph©n huû sÏ chËm gÇn ®©y cã phun (PhÇn cßn l¹i sau NÕu kh«, cÇn t−íi nhiÒu thuèc trõ s©u hay trõ khi ® thu ho¹ch n−íc tr−íc khi sö dông cá trªn c©y trång c©y trång) n y. L¸ kh« NÕu kh«, t−íi Èm tr−íc khi dïng C©y trång chØ ®Ó ChÆt nhá nÕu c©y to Th−êng l nªn l m ph©n ñ dïng c©y hä ®Ëu Cá ChÆt nhá nÕu lo¹i cá Tr¸nh rÔ c¸c lo¹i cá n y to l©u n¨m v h¹t gi cña nh÷ng c©y h ng n¨m C¸c nguån kh¸c Ph©n chuång Kh«ng cÇn Nguån dinh d−ìng Kh«ng sö dông v vi sinh vËt lý t−ëng N−íc gi¶i (cña Cã thÓ thu gom ë T−íi lªn ®èng Sö dông l−îng võa ng−êi v sóc vËt) chuång tr¹i ph©n ñ, sÏ thóc ®Èy ph¶i m¹nh qu¸ tr×nh ph©n huû §Êt Sö dông ®Êt trªn bÒ mÆt Kh«ng cÇn thiÕt NÕu líp ®Êt phñ lªn ®Êt trång kho¶ng 10 cm nh−ng r¶i mét chót ®Ønh ®èng ph©n ñ qu¸ sÏ gi¶m l−îng ni- d y, kh«ng khÝ t¬ bÞ mÊt do ®èng kh«ng thÓ ®i v o ñ bÞ nãng. L trong ®èng ph©n ñ v nguån vi sinh vËt qu¸ tr×nh ph©n huû sÏ lý t−ëng. Cã thÓ sö bÞ yÕm khÝ. dông ®Êt phñ lªn ®èng nh−ng chØ mét líp máng (2-3 cen-ti-mÐt)
8. Nh÷ng vËt liÖu kh«ng nªn dïng ®Ó ñ ph©n • VËt liÖu nh− l c¸c lo¹i c©y gÇn ®©y ® phun thuèc s©u hay thuèc trõ cá • ThÞt vôn, v× chóng sÏ g©y sù hÊp dÉn cho chuét hay c¸c lo¹i c«n trïng kh¸c • PhÇn lín c©y bÞ bÖnh • Lo¹i c©y cã nhiÒu gai (NÕu chóng ta b¨m nhá lo¹i c©y n y th× cã thÓ ñ ph©n ®−îc nh−ng sö dông chóng rÊt khã). • C¸c lo¹i cá l©u n¨m sèng dai (Lo¹i cá n y cã thÓ diÖt ®−îc nÕu ph¬i kh« chóng b»ng ¸nh n¾ng mÆt trêi hay thËm chÝ ®èt ®Ó tr¸nh cho chóng mäc lan réng. VËt liÖu sau khi ® ph¬i kh« hay tro than cã thÓ cho v o ®èng ph©n ñ. • VËt liÖu v« c¬ nh− kim lo¹i, thuû tinh hay nhùa. Mét sè n«ng d©n th−êng thªm ph©n ho¸ häc v o ®Ó ñ ph©n nh»m cung cÊp thªm d−ìng chÊt bæ sung hay ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ñ ph©n. Tuy nhiªn, ph©n bãn ho¸ häc kh«ng ®−îc phÐp sö dông trong n«ng nghiÖp h÷u c¬ v do ®ã kh«ng thÓ sö dông chóng trong ph©n ñ ®Ó canh t¸c n«ng nghiÖp h÷u c¬. Bªn c¹nh ®ã, khi b¹n chän lùa vËt liÖu ®Ó ñ ph©n v chuÈn bÞ ®Ó ®¾p ®èng ph©n ñ mét c¸ch cÈn thËn, ph©n ñ cña b¹n sÏ ®Çy ®ñ nh÷ng d−ìng chÊt cÇn thiÕt. 9. §èng ph©n ñ nªn ®Æt ë ®©u? D−íi ®©y l ba yÕu tè ®Ó xem xÐt khi quyÕt ®Þnh vÞ trÝ ®Æt ®èng ñ . VËn chuyÓn: §èng ph©n ñ nªn ®Æt ë vÞ trÝ m dÔ d ng chuyÓn vËt liÖu ® lùa chän ®Õn. Chóng ta còng nªn quan t©m ®Õn yÕu tè kho¶ng c¸ch v qu ng ®−êng ®Õn ruéng hay v−ên sÏ bãn ph©n ñ. N−íc: §èng ph©n ñ nªn ®Ó ë n¬i r©m m¸t, cã m¸i che ®Ó tr¸nh bay h¬i qu¸ nhiÒu. NÕu b¹n muèn l m m¸i che, b¹n cã thÓ l m m¸i b»ng tre che qua ®èng ph©n, dï vËy, nã còng kh«ng cÇn thiÕt nÕu nh− thiÕu nh©n c«ng. N−íc cÇn ®−îc t−íi v o ®èng ph©n th−êng xuyªn, do ®ã, tèt nhÊt l nguån n−íc ph¶i ë gÇn. NÕu nh− kh«ng gÇn nguån n−íc th× b¹n cÇn ph¶i ®Æt mét dông cô chøa n−íc ®Ó ë gÇn ®èng ph©n ®Ó dÔ ®æ n−íc v o. C«n trïng hoÆc nh÷ng con vËt cã h¹i: C«n trïng hay nh÷ng con vËt cã h¹i nh− chuét, r¾n, mèi, b−ím v muçi cã thÓ bÞ thu hót bëi ®èng ph©n ñ nÕu nh− chóng xuÊt hiÖn trong khu vùc ®ã, nªn ®èng ph©n kh«ng ®−îc ®Æt ë gÇn nh . 10. Nh÷ng ®iÒu cÇn l−u ý tr−íc khi ®¾p ®èng ph©n ñ: KÝch cì: KÝch cì hîp lý cho mét ®èng ph©n ñ kho¶ng réng 2 mÐt, cao 1,5 mÐt. NÕu nh− réng qu¸, sù l−u th«ng kh«ng khÝ sÏ kÐm. §èng ph©n kh«ng nªn nhá h¬n 1x1m
(réng 1 mÐt; cao 1 mÐt). ChiÒu cao cña ®èng ph©n phô thuéc v o sè l−îng ph©n cÇn thiÕt. N−íc: NÕu nh− n−íc khan hiÕm, d−êng nh− l sö dông trùc tiÕp nguån n−íc s½n cã ®Ó t−íi tiªu ®−îc −u tiªn h¬n l sö dông ®Ó ñ ph©n. Tuy nhiªn, bãn ph©n ñ cho ®Êt sÏ l m t¨ng kh¶ n¨ng gi÷ n−íc vÒ l©u d i, sÏ gi¶m l−îng n−íc t−íi tiªu cho c©y trång. NÕu nh− n−íc khan hiÕm, b¹n cÇn ph¶i xem xÐt ®Ó ® o hè ñ ph©n. Ph−¬ng ph¸p n y nªn ®−îc ¸p dông ë khu vùc kh« bëi v× khi ®ã ñ ph©n sÏ cÇn Ýt n−íc h¬n. Hè cÇn ®−îc ® o v ñ ph©n nh− c¸ch ®¾p ®èng ph©n ñ. Tuy nhiªn, m−a to hay mùc n−íc cao cã thÓ sÏ l m cho hè bÞ ngËp. §iÒu n y sÏ l m cho qu¸ tr×nh ñ ph©n bÞ yÕm khÝ. Nh©n c«ng: §¾p ®èng ph©n ñ cÇn ph¶i tÝnh thêi ®iÓm Ýt nh©n c«ng. Mét v i c«ng viÖc tiÕp theo nh− ®¶o th−êng xuyªn cÇn nhiÒu nh©n lùc h¬n c«ng viÖc kh¸c. 11. §¾p ®èng ph©n ñ nh− thÕ n o: B−íc 1: ChuÈn bÞ ®Þa ®iÓm ñ ph©n: Chän ®Þa ®iÓm kh«ng bÞ ngËp. Chän mét vÞ trÝ r©m m¸t v dÔ tho¸t n−íc. §Ó dÔ tho¸t n−íc, chç ®Êt ph¼ng tèt h¬n l chç bÒ mÆt cøng, mÊp m«. B−íc 2: TËp hîp vËt liÖu: TËp hîp tÊt c¶ vËt liÖu ®Õn khu ñ ph©n. TØ lÖ mçi vËt liÖu ®−îc sö dông phô thuéc v o viÖc cã ®−îc vËt liÖu g×. PhÇn tr¨m th nh phÇn trén c¬ b¶n nªn : • C©y xanh c¸c lo¹i: (kho¶ng 50%) • R¬m r¹ hay vËt liÖu gi u c¸c-bon t−¬ng tù (20-30%) (vá trÊu cã thÓ ®−îc trén cïng nh−ng chØ dïng l−îng võa ph¶i) • Ph©n chuång (tèt nhÊt sö dông ë d¹ng láng) (20-30%) C¸c lo¹i c©y xanh sÏ cung cÊp c¸c-bon v ni-t¬, r¬m r¹ chñ yÕu cung cÊp c¸c-bon, trong khi ®ã, ph©n chuång cung cÊp ni-t¬ v thøc ¨n cho vi khuÈn. C¸ch trén vËt liÖu hay viÖc thay ®æi tØ lÖ cã thÓ l m thay ®æi tØ lÖ ph©n huû. §¹t ®−îc viÖc trén ph©n lý t−ëng nh− l mét m«n nghÖ thuËt ®¹t ®−îc th«ng qua kinh nghiÖm h¬n l qua nghiªn cøu khoa häc chÝnh x¸c. B−íc 3: S¾p xÕp vËt liÖu th nh ®èng: 1. T¹o ®èng ph©n ñ b»ng nhiÒu líp vËt liÖu- Mçi líp d y kho¶ng 15-25 cm. 2. Líp ®Çu tiªn l vËt liÖu gç th« vÝ dô nh− gËy nhá hay nh¸nh c nh, ®iÒu n y ®¶m b¶o ®Ó l−u th«ng kh«ng khÝ v tho¸t n−íc tèt. 3. XÕp thªm mét líp kh« h¬n ®Ó ñ ph©n vÝ dô nh− r¬m r¹, vá trÊu, l¸ c©y hoÆc c©y ng«. 4. XÕp thªm mét líp ph©n chuång (−ít) ®Ó bao phñ lªn líp c©y.
5. Thªm mét líp vËt liÖu xanh dÔ ph©n huû nh− cá t−¬i, l¸ t−¬i, rÔ, vá rau cñ, qu¶. 6. R¶i ®Òu mét líp máng tro bao phñ lªn nh÷ng líp n y v t−íi n−íc gi¶i ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n huû. 7. TiÕp tôc xÕp ®Òu lÇn lùot c¸c líp nh− trªn (nh−ng kh«ng xÕp líp th« ®Çu tiªn) cho tíi khi ®èng ph©n ñ cao 1 mÐt ®Õn 2 mÐt. Líp cuèi cïng l líp vËt liÖu t−¬i. Mçi líp nªn ®−îc xÕp b¾t ®Çu tõ bªn c¹nh ®èng ®Ó tr¸nh bÞ ®æ. CÈn thËn ®Ó tr¸nh Ên vËt liÖu qu¸ nhiÒu v dÉm ch©n lªn ®èng ph©n ñ khi ®¾p. NÕu vËt liÖu ®−îc xÕp qu¸ ch¾c sÏ h¹n chÕ l−u th«ng kh«ng khÝ v o trong ®èng ph©n, ®iÒu n y l m chËm qu¸ tr×nh ñ ph©n hoÆc ph©n huû kh«ng hÕt. T¹o lç th«ng khÝ b»ng c¸ch lÊy èng tre, ®ôc lç v xÕp ngang däc trªn ®èng ph©n sÏ l m t¨ng sù l−u th«ng kh«ng khÝ. B−íc 4: T−íi n−íc cho ®èng ph©n ñ: T−íi nhiÒu n−íc cho ®èng ph©n ñ cho tíi khi Èm ho n to n (Xem ch−¬ng 12 ®Ó kiÓm tra ®é Èm) B−íc 5: Phñ ®èng ph©n ñ: §èng ph©n ñ cÇn ®−îc phñ ®Ó b¶o vÖ tr¸nh bÞ bay h¬i v m−a to v× ®iÒu n y sÏ l m tr«i d−ìng chÊt. Sö dông tói, cá hay l¸ chuèi. ----------Líp cá -----------VËt liÖu t−¬i -----Ph©n chuång -----R¬m r¹, trÊu VËt liÖu t−¬i ------Ph©n chuång ------R¬m r¹, trÊu 12. Sö dông c¸c chÕ phÈm t¨ng c−êng trong qu¸ tr×nh ñ ph©n Mét sè c«ng ty b¸n chÕ phÈm vi sinh ®Ó kÝch thÝch tiÕn tr×nh ñ ph©n hoÆc chÊt l m t¨ng nhanh qu¸ tr×nh ph©n huû trong ph©n ñ, chÊt ®ã cung cÊp nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh ph©n huû (l m nãng) trong ®èng ph©n ñ hoÆc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh lªn men. C¸c chÕ phÈm n y th−êng bao gåm c¸c lo¹i ph©n cã nit¬ cao, c¸c chÊt phô gia EM hoÆc mét sè chÊt vi sinh vËt kh¸c. C¸c lo¹i chÕ phÈm cã h m l−îng nit¬ cao kh«ng ®−îc phÐp sö dông ®èi víi c©y trång h÷u c¬, v× vËy chóng kh«ng ®−îc sö dông trong ph©n ñ cho c©y trång h÷u c¬. Nh÷ng lîi Ých cña viÖc bæ xung thªm nhiÒu vi khuÈn tõ mét gãi chÕ phÈm cßn ch−a ®ñ ®Ó chøng minh. TÊt c¶ c¸c vi khuÈn v c¸c vi sinh kh¸c b¹n ®Òu cÇn cã trong kh«ng khÝ v ®Êt, d−íi ®èng ph©n ñ,®Æc biÖt trong c¸c nguyªn liÖu m b¹n ®−a v o ®èng ph©n ñ. V× thÕ, t¹i sao chóng ta ph¶i l ng phÝ tiÒn ®Ó mua c¸c chÊt vi sinh tõ c¸c c«ng ty nÕu nh− cã thÓ cã ®−îc nã tõ tù nhiªn m kh«ng mÊt tiÒn
NÕu b¹n vÉn muèn l m “t¨ng c−êng”, cho ®èng ph©n ñ, nguån tèt nhÊt l c¸c chÊt vi sinh. Khi c¸c nguyªn liÖu c©y trång t−¬i (nh− l¸ c©y xanh) ®−îc bæ xung, nã sÏ cã ®ñ chÊt nit¬ ®Ó b¾t ®Çu ph©n huû nhanh c¸c vËt chÊt trong ®èng ph©n. Ph©n chuång t−¬i v c¸c chÊt vi sinh kh¸c l nguån chÊt nit¬ rÊt tèt. T¹i Philippine, n«ng d©n sö dông c¬m bá ®i, hä ñ v i ng y ®Ó lªn men. Khi c¬m ® th nh chÊt láng (v cã ®Çy ®ñ chÊt vi sinh ®Ó lªn men), nã ®−îc bæ xung v o ®èng ph©n ñ. 13. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng trong qu¸ tr×nh ñ ph©n Th«ng khÝ: Th«ng khÝ cã nghÜa l bæ xung «-xy cho qu¸ tr×nh ñ ph©n cña b¹n. Vi khuÈn cÇn «xy ®Ó ph©n huû nguyªn liÖu h÷u c¬ hiÖu qu¶. V× chóng sinh s¶n r©t nhanh d−íi ®iÒu kiÖn lý t−ëng, vi khuÈn cÇn cã oxy trong c¸c ho¹t ®éng ph©n huû cña nã. V× thÕ, quan trong ph¶i th«ng khÝ cho ph©n ñ cña b¹n. KhÝ cac bon do ho¹t ®éng cña c¸c c¬ thÓ sinh vËt sinh ra còng cÇn ®−îc thæi ra theo luång kh«ng khÝ l−u th«ng B¹n cÇn th«ng khÝ cho ph©n ñ b»ng c¸ch ®¶o nã lªn. §iÒu n y trùc tiÕp ®−a «-xy v o trong ®èng ph©n ñ. Mét sè lîi Ých cña viÖc ®¶o ph©n l : 1. §¶o ph©n gióp cho tiªu diÖt c¸c chÊt g©y h¹i nh− gièng cá d¹i,c«n trïng v nh÷ng sinh vËt g©y bÖnh b»ng c¸ch ph©n huû chóng ë nhiÖt ®é cao. 2. §¶o ph©n gi¶m vÊn ®Ò mïi. Mïi h«i thèi l dÊu hiÖu cña sù mÊt c©n b»ng trong hÖ thèng ph©n ñ. §¶o ®èng ph©n khi cã dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña mïi hoÆc cã mïi khÝ amoniac. 3. §¶o ph©n ®Ó l m g y c nh v nh÷ng c©y d¹ng bôi trong ®èng ph©n. Nh÷ng c©y bôi cßn l¹i trong ®èng ph©n l nguyªn nh©n h×nh th nh nªn nh÷ng ®èng, côc vãn lín trong ®èng ph©n ñ, khiÕn cho oxy kh«ng hÊp thô ®−îc. Nh÷ng ®èng vãn n y dÉn tíi “yÕm khÝ”, nh÷ng vi sinh vËt kh«ng cÇn oxy thùc hiÖn c«ng viÖc trong ®èng ph©n ñ. Nh÷ng vi sinh vËt yÕm khÝ n y s¶n xuÊt ra l−îng khÝ cã mïi nh− l mét s¶n phÈm cña sù ph©n huû. H y ®¶o nh÷ng ®èng c nh c©y trong ®èng ph©n ñ v cho phÐp oxy hÊp thô. ChÝnh v× vËy, ®Ó t¹o ra mét th nh phÈm cuèi cïng cã chÊt l−îng tèt, h y l m nhá nh÷ng c nh c©y trong ®èng vËt liÖu l m ph©n ñ khi ®¶o ph©n. B¹n còng cã thÓ l m th«ng khÝ b»ng c¸ch thªm v o nh÷ng vËt liÖu nh− l¸ to, r¬m r¹ hoÆc vá b o, gióp cho viÖc cung cÊp oxy trong v xung quanh ®èng ph©n ñ.Tuy nhiªn, viÖc sö dông nh÷ng chÊt liÖu n y còng l m cho ®èng ph©n bÞ kÕt chÆt l¹i, ng¨n ngõa luång khÝ oxy l−u th«ng trong ®èng ph©n ñ. §é Èm: Vi sinh vËt cÇn ®é Èm ®Ó ph¸t triÓn. Møc lý t−ëng l 40-60%, th−êng mét l−îng ph©n ñ sÏ cã ®ñ ®é Èm khi m l−îng n−íc ë trong ®èng ph©n kh«ng ®−îc rót ra trong qu¸ tr×nh ñ. Mét sè ng−êi so s¸nh l−îng n−íc trong ph©n ñ gièng nh− l−îng n−íc chøa trong bät xèp Èm. Ph©n ñ nªn ®−îc gi÷ trong ®iÒu kiÖn Èm chø kh«ng nªn gi÷ trong ®iÒu kiÖn sòng n−íc. Ho¹t ®éng cña hÖ sinh vËt trong ®èng ph©n sÏ l m chËm qu¸ tr×nh n y nÕu nh− ®èng ph©n qu¸ kh«. Nh−ng nÕu vËt liÖu l m ph©n qu¸ Èm, chóng sÏ kÕt vãn l¹i
v ng¨n luång khÝ di chuyÓn trong ®èng ph©n, dÉn tíi sù “yÕm khÝ” (kh«ng cã oxy) v l m chËm qu¸ tr×nh ph©n huû khiÕn cho ®èng ph©n cã mïi h«i thèi. Khi chuÈn bÞ nguyªn liÖu l m ph©n ñ, cÇn nhí r»ng nh÷ng nguyªn liÖu ®ã kh«ng qu¸ Èm −ít. H y nhí r»ng, viÖc cho thªm n−íc v o ®èng ph©n råi lÊy n−íc ra sÏ dÔ d ng h¬n viÖc sö dông nguyªn liÖu Èm −ít. ViÖc cho thªm n−íc v o hÖ thèng ph©n ñ l cÇn thiÕt ®Ó gi÷ cho ph©n ñ cã ®é Èm. Nªn thªm n−íc trong qu¸ tr×nh ñ v ®¶o ph©n. L−îng n−íc n o l ®ñ cÇn dùa trªn nh÷ng kinh nghiÖm l m ph©n ñ. NhiÖt ®é: NhiÖt ®é cña ®èng ph©n ñ l mét chøc n¨ng cña ho¹t ®éng sinh vËt häc trong hÖ thèng ph©n ñ, xÐt trªn mét ph−¬ng diÖn n o ®ã, gåm c¶ viÖc ph¬i ph©n ñ d−íi ¸nh n¾ng. Vi sinh vËt ph¸t triÓn sÏ l m t¨ng nhiÖt ®é cña ®èng ph©n ñ th«ng qua sù trao ®æi chÊt, sù sinh s¶n v sù biÕn ®æi vËt liÖu l m ph©n ñ th nh n¨ng l−îng. Nguyªn nh©n chÝnh ®−îc xem xÐt ë ®©y l viÖc duy tr× nhiÖt ®é tèi thiÓu cña ®èng ph©n ñ 55 ®é C trong 03 ng y ®Ó tiªu diÖt mÇm bÖnh cña c©y hoÆc nh÷ng gièng cá d¹i. §Ó thiÕt lËp hÖ thèng sinh vËt n y cÇn sù c©n b»ng dinh d−ìng t−¬ng ®èi (kÕt hîp ®¹m v nguyªn liÖu gi u h m l−îng cacbon, kÝch cì cña ®èng ph©n (xÊp xØ mét mÐt khèi), oxy v h m l−îng ®é Èm t−¬ng øng (Èm chø kh«ng ®Ém n−íc). NÕu ®èng ph©n trë nªn qu¸ nãng (trªn 65 ®é C), vi sinh vËt ho¹t ®éng ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÊp h¬n sÏ bÞ tiªu diÖt v sÏ l m chËm qu¸ tr×nh ph©n huû. B¹n cã thÓ gi¶m nhiÖt ®é b»ng c¸ch ®¶o ph©n. §õng lo l¾ng, khi ®èng ph©n gi¶m nhiÖt ®é, vi sinh vËt sÏ ho¹t ®éng trë l¹i. KÝch cì cña nguyªn liÖu: Nh÷ng nguyªn liÖu nhá h¬n cã bÒ mÆt tiÕp xóc thuËn lîi cho vi sinh vËt tÊn c«ng. ChÝnh v× vËy, gi¶m kÝch th−íc bÒ mÆt cña nguyªn liÖu th« sÏ t¨ng tèc ®é ph©n huû cña ph©n ñ. ViÖc gi¶m kÝch cì còng l m gi¶m khèi l−îng cña ®èng ph©n ñ, tiÕt kiÖm ®−îc diÖn tÝch. Nªn c¾t nh÷ng c nh c©y v nh¸nh c©y theo kÝch cì 5-6cm tr−íc khi l m ph©n ñ. KÝch cì cña nguyªn liÖu l m ph©n ñ cã thÓ rÊt nhá. VÝ dô, mïn c−a cã thÓ gi¶m qu¸ tr×nh l−u th«ng cña khÝ h¬i, gi¶m tØ lÖ ph©n ñ v g©y ra nguyªn nh©n yÕm khÝ dÉn tíi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi mïi cña ®èng ph©n. 14. Qu¶n lý ®èng ph©n §Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph©n ñ th nh c«ng, ®iÒu quan träng l cÇn qu¶n lý tèt ®èng ph©n ñ sau khi ®èng ph©n ®−îc h×nh th nh. N−íc, ®¶o ph©n, nhiÖt ®é v giai ®o¹n ph©n chÝn l nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt. N−íc: Trong ®iÒu kiÖn kh«, ®èng ph©n cÇn ®−îc t−íi n−íc 02 lÇn mét tuÇn. Mét trong nh÷ng c¸ch kiÓm tra h¬i Èm l ®Æt mét bã trÊu hoÆc r¬m nhá v o gi÷a ®èng ph©n. Sau 5 phót lÊy bã trÊu ra, bã trÊu Èm l ®−îc. NÕu bã trÊu kh«ng Èm, cÇn cho thªm n−íc v o ®èng ph©n ñ ®ã. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó gi¶m l−îng bay h¬i tõ ®èng ph©n ñ, v× vËy, cÇn l m t¨ng thªm l−îng n−íc v o ®èng ph©n b»ng c¸ch:
◊ Che ®èng ph©n b»ng l¸ chuèi v cá. ◊ Che ®èng ph©n b»ng líp bïn. ◊ Kh«ng ®¶o ®èng ph©n. NÕu nh− ®èng ph©n ñ qu¸ Èm, nªn ®−îc më ra v thay thÕ b»ng nh÷ng chÊt h÷u c¬ kh« hoÆc ®−îc phÐp ph¬i d−íi ¸nh n¾ng tr−íc khi l m l¹i. §¶o ph©n: Trong 03 tuÇn l m ph©n, kÝch cì cña ®èng ph©n sÏ gi¶m ®i mét c¸ch t−¬ng ®èi. ViÖc ®¶o ph©n sÏ thay thÕ viÖc cung cÊp oxy v ®¶m b¶o nh÷ng chÊt liÖu bªn ngo i còng bÞ ph©n huû. §Ó ®¶o mét ®èng ph©n, trén ®Òu c¸c vËt liÖu v ñ l¹i. Líp vËt liÖu bªn ngo i ®èng ph©n sÏ ®−îc ®¶o v o gi÷a ®èng ph©n. NÕu ®èng ph©n kh«, thªm n−íc v trong tr−êng hîp ®èng ph©n Èm, thªm nh÷ng vËt liÖu l m cho ®èng ph©n kh« h¬n. LÇn ®¶o ph©n ®Çu tiªn nªn ®−îc thùc hiÖn sau 2-3 tuÇn v lÇn ®¶o tiÕp theo nªn ®−îc tiÕn h nh 3 tuÇn sau ®ã. NhiÖt ®é v ®é Èm cña ®èng ph©n nªn ®−îc kiÓm tra v i ng y sau mçi lÇn ®¶o ph©n. LÇn ®¶o thø 3 cÇn thiÕt tr−íc khi tÊt c¶ nh÷ng chÊt liÖu l m ph©n ñ, vÝ dô nh− c nh c©y v th©n c©y d y bÞ ph©n huû. Ph©n ñ cã thÓ ®−îc l m m kh«ng cÇn ®¶o, nh−ng c¸c vËt liÖu ë xung quanh ®èng ph©n sÏ kh«ng ph©n huû ®Òu. C¸c gièng cá d¹i hoÆc bÊt kú vËt liÖu thùc vËt g©y bÖnh n o cã mÆt ë ®ã sÏ kh«ng bÞ chÕt. Nh÷ng vËt liÖu n y nªn ®−îc t¸ch khái ®èng ph©n th nh phÈm v nªn ®−îc sö dông cho nh÷ng ®èng ph©n ñ sau. MÆc dï viÖc ®¶o ph©n kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn, nh−ng viÖc ®¶o ph©n n y sÏ khiÕn cho chÊt l−îng cña ph©n ñ tèt h¬n. §é nãng: §Ó kiÓm tra ®é nãng cña ®èng ph©n, ®Æt mét chiÕc que v o ®èng ph©n ®−îc ñ sau 10 ng y . Sau khi rót que ra, khi sê v o thÊy nhiÖt ®é cña c©y gËy kh«ng qu¸ nãng l ®¹t yªu cÇu. NÕu nhiÖt ®é kh«ng ®−îc nh− vËy, nguyªn nh©n l do sù ph©n huû chÊt ch−a x¶y ra. Trong tr−êng hîp n y, thªm kh«ng khÝ hoÆc n−íc cã thÓ cÇn thiÕt, hoÆc ®èng ph©n cÇn ñ thªm trong mét thêi gian n÷a. NÕu nhiÖt ®é cña ®èng ph©n l rÊt nãng, qu¸ tr×nh ph©n huû x¶y ra nh−ng ®é nãng cã thÓ ®ñ ®Ó giÕt nh÷ng vi sinh vËt −a ho¹t ®éng ë nhiÖt ®é thÊp h¬n. Trong tr−êng hîp n y, viÖc cung cÊp kh«ng khÝ cÇn ®−îc gi¶m bít v cÇn thªm n−íc ®Ó l m ®èng ph©n m¸t h¬n. B¹n nªn kiÓm tra nhiÖt ®é cña ®èng ph©n trong thêi gian ñ ph©n b»ng biÖn ph¸p sö dông chiÕc que n y. 15. Khi n o ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc? Ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc sau tõ 1 ®Õn 12 th¸ng, tuú thuéc v o kÝch cì vËt liÖu trong hÖ thèng ®èng ph©n ñ, tr×nh ®é qu¶n lý v môc ®Ých sö dông. Ph©n ñ sö dông ®Ó bãn lãt cã thÓ dïng lo¹i ph©n cã thêi gian ñ ng¾n nhÊt. Ph©n ñ dïng ®Ó bãn thóc ph¶i ®−îc ñ kü h¬n. *Nh÷ng dÊu hiÖu cho biÕt ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc: - §èng ph©n ñ thu nhá l¹i tíi mét nöa so víi kÝch cì ban ®Çu. - VËt liÖu h÷u c¬ ban ®Çu ®−a v o kh«ng cßn nhËn ra ®−îc n÷a.
- NÕu b¹n sö dông ph−¬ng ph¸p ñ nãng, ®èng ph©n ñ sÏ kh«ng t¹o nhiÖt n÷a. *Xö lý ph©n ñ: NÕu ph©n ñ ch−a thÓ sö dông ®−îc cÇn ph¶i "xö lý" thªm trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Xö lý l qu¸ tr×nh cho phÐp ph©n ñ ® ho n tÊt giai ®o¹n ñ nãng chuyÓn sang ho n tÊt qu¸ tr×nh ph©n huû. Ngay c¶ trong giai ®o¹n n y còng cÇn che phñ ®èng ph©n ®Ó khái bÞ ¶nh h−ëng bëi m−a, n¾ng. Ph¶i ®¶m b¶o ®é Èm (kh«ng ®Ó −ít) v th«ng tho¸ng cho ph©n ñ trong suèt giai ®o¹n xö lý, nhanh l mét th¸ng, chËm l 1 n¨m hoÆc l©u h¬n. Tuy nhiªn, nÕu ph©n ñ ®−îc l−u gi÷ l©u qu¸ tr−íc khi sö dông sÏ mÊt ®i mét sè chÊt dinh d−ìng v cã thÓ l n¬i sinh s¶n cho nh÷ng c«n trïng kh«ng mong muèn. *Can thiÖp lÇn cuèi: HÖ thèng ph©n ñ cña b¹n cã thÓ kh«ng ph©n huû hÕt tÊt c¶ c¸c vËt liÖu cã kÝch cì lín nh− lâi ng«, phoi b o trong lÇn ñ ®Çu. Khi b¹n s ng ph©n ñ cã thÓ lo¹i bá nh÷ng vËt liÖu kÝch cì lín (xem tranh) ®Ó cã thÓ sö dông cho lÇn ñ sau. Vi sinh vËt v kh«ng khÝ ® s½n cã ë nh÷ng vËt liÖu n y sÏ gióp kÝch thÝch m¹nh qu¸ tr×nh ph©n huû trong lÇn ñ míi. *KiÓm tra sù ho n chØnh cña ph©n ñ: HÇu hÕt n«ng d©n kh«ng kiÓm tra ph©n ñ cña m×nh. §«i khi b¹n cÇn xem xÐt, c¶m nhËn v ngöi ph©n khi ® ®−îc ñ ho n chØnh. §Ó dïng cho c¸c môc ®Ých kh¸c ngo i bãn lãt, ph©n ñ ch−a ho n chØnh cã thÓ l m c©y cßi cäc hoÆc chÕt. Do vËy, n«ng d©n cÇn x¸c ®Þnh xem ph©n ® ho n chØnh ch−a tr−íc khi bãn xuèng ®Êt. Mét ph−¬ng ph¸p thö ®¬n gi¶n l cho ph©n ñ v o mét v i bÇu nhá v gieo mét v i h¹t c¶i cñ v o ®ã (hoÆc h¹t cña bÊt kú c©y trång n o cã thÓ nÈy mÇm v tr−ëng th nh nhanh). NÕu 3/4 sè h¹t hoÆc nhiÒu h¬n nÈy mÇm v ph¸t triÓn th nh c©y c¶i cñ, th× ph©n ñ ® cã thÓ sö dông ®−îc. 16. C¸ch sö dông ph©n ñ Môc ®Ých chÝnh cña viÖc sö dông ph©n ñ l duy tr× v t¨ng n¨ng suÊt c©y trång th«ng qua viÖc t¨ng kh¶ n¨ng gi÷ n−íc, dinh d−ìng v duy tr× sù ®é s¹ch cña ®Êt. Ph©n ñ khi bãn v o ®Êt, nã l m t¨ng ®é æn ®Þnh cña kÕt cÊu ®Êt, b¶o vÖ ®−îc cÊu tróc ®Êt v v× thÕ ng¨n chÆn ®−îc xãi mßn Cã nhiÒu c¸ch dïng ph©n ñ. Mét sè c¸ch dïng phæ biÕn nhÊt l : - C¶i t¹o ®Êt. - L m mïn - L m tr ph©n ñ *Sö dông ph©n ñ c¶i t¹o ®Êt: Sö dông ph©n ñ c¶i t¹o ®Êt l m t¨ng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt. ChÊt h÷u c¬ rÊt cÇn thiÕt cho sù sinh tr−ëng v ph¸t triÓn cña c©y trång. §Êt ë vïng nhiÖt ®íi v cËn nhiÖt ®íi rÊt thiÕu chÊt h÷u c¬. Trong khi ®Êt ë vïng «n ®íi h m l−îng chÊt h÷u c¬ chiÕm tíi 50%, th× ®Êt ë vïng cËn nhiÖt ®íi h m l−îng n y chØ kho¶ng 1% hoÆc Ýt h¬n. Ph©n ñ gióp t¨ng l−îng h÷u c¬ trong ®Êt.
V× ®Êt khu vùc nhiÖt ®íi v cËn nhiÖt ®íi kh«ng bao giê bÞ b¨ng gi¸, ho¹t ®éng cña vi sinh vËt diÔn ra liªn tôc quanh n¨m. Do vËy, chÊt h÷u c¬ nhanh chãng bÞ sö dông hÕt. V× ho¹t ®éng sinh häc cña ®Êt v thêi tiÕt Êm quanh n¨m, n«ng d©n nªn sö dông ph©n ñ th−êng xuyªn trong n¨m ®Ó t¨ng h m l−îng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt. §Ó cho kÕt qu¶ tèt nhÊt, chØ sö dông ph©n ñ ® ho n chØnh ®Ó c¶i t¹o ®Êt. Ph©n ñ dïng ®Ó c¶i t¹o ®Êt nªn bãn v o ®Êt tr−íc khi gieo trång. R¶i mét líp ph©n ñ dÇy tõ 3 - 5 cm lªn trªn mÆt ®Êt, sau ®ã ®¶o ph©n xuèng ®Êt ë ®é s©u 8-10 cm. Kh«ng nªn vïi s©u h¬n v× rÔ c©y kh«ng hÊp thu ®−îc chÊt dinh d−ìng tõ ph©n ñ. C¸ch l m hiÖu qu¶ nh»m tiÕt kiÖm ph©n ñ l bãn mét l−îng nhá ph©n ñ trùc tiÕp v o hè trång c©y. ë nh÷ng khu vùc kh« h¹n cã thÓ l m hè trång theo c¸c h ng hoÆc r nh ®Ó tiÖn cho viÖc t−íi n−íc. Sö dông ph©n ch−a ho n chØnh ®Ó c¶i t¹o ®Êt cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång, l m cho c©y bÞ v ng l¸ hoÆc c»n cçi, v× qu¸ tr×nh ph©n huû tiÕp tôc diÔn ra gÇn rÔ c©y v c¸c vi sinh vËt c¹nh tranh dinh d−ìng víi c©y trång. Phôc lôc 2 cho biÕt yªu cÇu ®èi víi ph©n ñ cña mét sè c©y rau. Xin l−u ý l c¸c sè liÖu ®−a ra ë ®©y chØ cã tÝnh chÊt tham kh¶o, viÖc bãn cô thÓ sÏ tuú thuéc v o lo¹i ®Êt, sè n¨m xö lý h÷u c¬ v chÊt l−îng ph©n ñ. Tèt nhÊt nªn l m mét sè thö nghiÖm trªn ®ång ruéng vÒ c¸c liÒu l−îng ph©n ñ kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh liÒu l−îng thÝch hîp cho tõng khu vùc cô thÓ hay c©y trång cô thÓ. *Sö dông ph©n ñ l m mïn: Th¶m thùc vËt l hÖ thèng ph©n ñ tù nhiªn, ë ®ã l¸ c©y t¹o mét líp mïn trªn bÒ mÆt cña ®Êt v dÇn dÇn ®−îc ph©n huû, t¸i t¹o chÊt dinh d−ìng v båi bæ cho ®Êt. Còng nh− vËy, nh÷ng t n d− trong v−ên nh− l¸ c©y, cá hay c nh c©y cã thÓ sö dông l m mïn v ®−îc ph©n huû dÇn trªn bÒ mÆt ®Êt. Theo thêi gian mïn sÏ bÞ ph©n huû. Ph©n ñ ho n chØnh hoÆc kh«ng ho n chØnh cã thÓ ®−îc dïng t¹o mét líp mïn d y 8-10 cm trªn bÒ mÆt ®Êt. Kh«ng trén v o trong ®Êt. Gi÷ cho líp mïn c¸ch gèc c©y 5-8 cm. Dinh d−ìng sÏ ngÊm dÇn v o ®Êt m kh«ng lÊy ®i l−îng ®¹m ë khu vùc quanh rÔ c©y. Mïn ñ cã nh÷ng lîi Ých nh− mïn th«ng th−êng: - Gi÷ ®é Èm cho ®Êt. - L m th«ng tho¸ng ®Êt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é bÊt lîi. - Ph©n huû ®Ó cung cÊp dinh d−ìng v chÊt h÷u c¬ x©y dùng kÕt cÊu ®Êt. Khi sö dông ph©n ñ l m mïn cÇn ph¶i phñ mét líp r¬m/r¹ d y gióp tr¸nh sù thÊt tho¸t dinh d−ìng do tiÕp xóc trùc tiÕp víi n¾ng, nãng. Mét trong nh÷ng h¹n chÕ cña viÖc sö dông ph©n ñ l m mïn l kh«ng h¹n chÕ ®−îc sù ph¸t triÓn cña cá d¹i. Trong thùc tÕ, nã l¹i cã thÓ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña cá d¹i, nÕu kh«ng ®−îc phñ mét líp vËt liÖu mïn th«ng th−êng. Ph©n ñ hoÆc mïn cÇn ®−îc sö dông th−êng xuyªn ®Ó bæ xung cho qu¸ tr×nh ph©n huû.
Tranh R¶i ph©n xung quanh gèc c©y ®Ó h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña cá d¹i v c¶i thiÖn kÕt cÊu ®Êt. *Tr ph©n ñ: Tr ph©n ñ l mét ph−¬ng ph¸p sö dông dinh d−ìng v c¸c vi sinh vËt cã lîi trong ph©n ñ ®Ó bãn qua l¸ (phun qua l¸ c©y). Tr ph©n ñ t¸ch dinh d−ìng v vi sinh vËt tõ ph©n ñ v cho phÐp b¹n sö dông c¸c chÊt cã lîi n y cho c©y trång. Do ®ã, tr ph©n ñ ho¹t ®éng nh− mét lo¹i ph©n láng, thÊp vÒ l−îng ®¹m, nh−ng l¹i cao vÒ h m l−îng c¸c vi chÊt v l chÊt h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña bÖnh mét c¸ch tù nhiªn. Quy tr×nh l m tr ph©n ñ nh− sau: B−íc 1: Cho ph©n ñ ho n chØnh* v o mét tói dÖt(tói v¶i,…). B−íc 2: Cho tói v¶i v o thïng hoÆc chËu n−íc. B−íc 3: §Ó nguyªn tói mét giê, sau ®ã bá tói ra. B−íc 4: Dïng n−íc ng©m ®ã – cßn gäi l "tr ph©n ñ" phun cho c©y. (ChØ dïng tr ph©n ñ khi kh«ng cã mïi khã chÞu). B−íc 5: §−a b trong tói ra v−ên v sö dông l m mïn ñ hoÆc c¶i t¹o ®Êt. _______________________________________________ * Kh«ng nªn sö dông ph©n ñ kh«ng ho n chØnh v× cã thÓ cã mÇm bÖnh v c¸c hîp chÊt kh«ng cã lîi cho c©y trång. ChØ nªn sö dông ph©n ñ ho n chØnh. Phô lôc 1 H m l−îng dinh d−ìng trong t n d− c©y trång v ph©n ®éng vËt Th nh phÇn NPK trung b×nh cña mét sè t n d− c©y trång, ph©n xanh, ph©n chuång sö dông l m ph©n ñ (% chÊt kh«) VËt liÖu C/N N P K R¬m/r¹ 105 0.58 0.10 1.38 Th©n lóa m× 105 0.49 1.11 1.06 BÑ ng« 55 0.59 0.31 1.31 Vá ®Ëu t−¬ng 32 1.3 - - L¸ v th©n c©y b«ng - 0.88 0.15 1.45 Th©n ®ç l¹c 19 0.59 - -
Th©n c©y ®Ëu bß - 1.75 0.20 1.24 B mÝa - 1.07 1.14 2.54 C¶i b¾p 116 0.35 0.04 0.50 Thuèc l¸ 12 3.6 - - Ph©n xanh 13 3.0 - - - - - 2.18 - - §Ëu bß 18 2.51 - - - - 3.09 - - - - 3.36 0.22 1.27 - - 1.97 - - - - 2.96 0.13 0.88 - - 2.61 0.17 1.20 - - 2.93 0.14 1.30 - - 3.02 - - - 18 2.04 0.37 3.40 BÌo hoa d©u - 3.68 0.20 0.15 - - 2.47 0.12 0.37 Ph©n ®éng vËt Gia sóc 19 1.50 1.00 0.94 Cõu 29 2.02 1.75 1.94 Ngùa 24 1.59 1.65 0.65 Lîn 13 2.81 1.61 1.52 G - 4.00 1.98 2.32 VÞt - 2.15 1.13 1.15 Ph©n b¾c 8 7.24 1.72 2.41
Phô lôc 2 Nhu cÇu ph©n ñ cña mét sè lo¹i rau C©y rau L−îng (kg/s o) C¶i 400 Sóp l¬ 600 Sóp l¬ xanh 450 C 800 ít 1250 D−a chuét 600 §Ëu tr¹ch 450 §Ëu ®òa 700 C chua 400