Làng nghề: Chuyện ở làng sừng Đô Hai

Chia sẻ: Tran Huyen Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Làng Đô Hai (xã An Lão, huyện Bình Lục, Tỉnh Hà Nam) có tới 90% dân số theo đạo Thiên chúa và 100% theo nghề làm sừng lúc nông nhàn. Danh hiệu Làng Đô Hai văn hóa được công nhận từ hai năm nay, nhưng đã hàng chục năm rồi nhu cầu sát sườn của người dân là thị trường cho sản phẩm sừng mỹ nghệ lại không có. Trộm nghĩ, chẳng lẽ làng văn hóa cũng là làng nghề truyền thống lại đồng nghĩa với làng nghèo và bệnh tật? Người làm sừng loại một Tìm lại trong trí...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Làng nghề: Chuyện ở làng sừng Đô Hai

Làng nghề: Chuyện ở làng sừng Đô Hai
Làng Đô Hai (xã An Lão, huyện Bình Lục, Tỉnh Hà Nam) có tới 90% dân số theo đạo Thiên chúa và 100% theo nghề làm sừng lúc nông nhàn. Danh hiệu Làng Đô Hai văn hóa được công nhận từ hai năm nay, nhưng đã hàng chục năm rồi nhu cầu sát sườn của người dân là thị trường cho sản phẩm sừng mỹ nghệ lại không có. Trộm nghĩ, chẳng lẽ làng văn hóa cũng là làng nghề truyền thống lại đồng nghĩa với làng nghèo và bệnh tật? Người làm sừng loại một Tìm lại trong trí nhớ khá lâu, ông Lê Ngọc Nuôi- Bí thư chi bộ làng mới giới thiệu được cho chúng tôi cụ Nguyễn Văn Ba - một người tỉ mẩn với nghề, kèm theo lời phân trần: "Bây giờ, các cụ khéo nổi tiếng già hết cả rồi, đến nỗi tay run, mắt mờ trí nhớ kém không thể trò chuyện nổi. Chỉ có cụ Nguyễn Văn Ba là hơn hẳn thôi". Giữa những tiếng cưa, đục, mài... chúng tôi được tiếp chuyện với một cụ già 78 tuổi nước da hồng hào, dáng vẻ nhanh nhẹn và khoẻ mạnh. Đã 65 năm làm
sừng mỹ nghệ cụ Nguyễn Văn Ba được tiếng là tinh tế, như vậy đủ thấy sự quý giá của mỗi sản phẩm cụ làm ra. Thuở hàn vi cha của cụ dạy cụ từ cách tiếp cận mẫu mã đến những thao tác dù nhỏ nhất. Cụ tâm sự "Ngày ấy con cái không cãi cha mẹ. Chúng tôi đã quen với việc xếp đặt nên học nghề một cách tự nhiên". Buổi sơ khai của sừng mỹ nghệ chỉ là lược chải tóc, bàn chải đánh răng, tóm lại là những vật dụng rất nhỏ. Cũng vì nhu cầu ngày ấy không thể cao hơn. Rồi hợp tác xã sừng ra đời là nơi gửi thân những người theo nghề. Trước năm 1974, mỗi khi đạn bom giội xuống thì hợp tác xã sơ tán, yên ổn lại tụ về sản xuất. Những năm tháng đó, ai làm sừng thì yên tâm hoàn toàn vì số tiền mỗi người có được hàng tháng thừa sức gõ được thịt, cá! Nhà nước "bao tiêu", làng nghề được lợi như thế. Đang hàn huyên, cụ Ba như bị thực tế đánh thức, nhìn sang ông Bí thư chi bộ, chau mày nói: "Con trai nó đang giục
tôi lên Hà Nội ở cùng cho vui. Nhưng vui gì, chật chội tôi không quen, với lại tôi còn lao động được". IMAGE NOT FOUND! Một tháng cụ Ba cũng chỉ làm một vài sản phẩm cho khách quen. Đấy là những bộ tam đa, những con giống có kích thước lớn, đôi khi cụ làm theo mẫu khách đưa. Sản phẩm cụ làm là những "sản phẩm tinh" nên người làng rất nể và khách hàng rất nhớ. Mặc dù ngày nay đã được sự trợ giúp của máy móc, nhưng có những sản phẩm cụ vẫn mất đến hàng tuần, chẳng thế cả làng gọi cụ là Nghệ nhân. Chỉ nói riêng công đoạn đánh bóng, dẫu không còn dùng đến lá chịu, lá ngái như ngày xưa nhưng sau 2-4 công (1-2 ngày) mới xong. Vậy là "người làm hàng loại một" chỉ còn lại một. Đã thấy những hạt mưa to làm tung lớp bụi rất mịn từ khu sản xuất của cụ Ba, chúng tôi xin phép đi thăm một số gia
đình sản xuất đại trà. Tiễn chúng tôi, cụ dặn: "Hãy ở lại lâu, vì làng Đô Hai có nhiều chuyện để nói lắm". Những chuyện đau đầu Từ Thường Tín (Hà Tây) hoặc từ nước láng giềng Lào thân thuộc, sừng được chuyển về làng Đô Hai vẫn còn nguyên lớp biểu bì. Những năm gần đây ngày càng ít người nuôi trâu, bò vì sức của gia súc không sánh được với máy móc, nên khó tránh khỏi khan hiếm sừng. Giá một kg sừng bình thường là 10.000 đồng, nếu khéo làm thì đem lại 3000- 4000 lãi. Anh Nguyễn Văn Vệ - một người "biết tính toán" đến quắt người, thở dài: "Trừ đầu, từ đuôi chúng tôi hết lãi". Đầu đuôi ở đây nào là tiền thuê công nhân, tiền hao mòn máy móc, tiền vốn và các khoản phụ phí khác. Quả thật người dân Đô Hai đang chật vật kiếm công làm lãi. IMAGE NOT FOUND!
Bất giác tôi hình dung lại những gương mặt của con cháu ông bí thư chi bộ lúc chúng tôi đến hỏi thăm, họ là những người tuổi dưới 40 nhưng gương mặt khắc khổ. Họ không biết gì ngoài làm sừng và nước chè? Khao khát có một làng nghề như trước năm 1974 dường như quá xa vời. Một lao động lành nghề thu nhập từ 7000 - 10.000 đồng/ngày rất hiếm, phổ biến chỉ từ 3000-5000 đồng/ngày, có người chỉ làm hộ để giết thời gian. Điều này giải thích vì sao ngày một nhiều người bỏ làng đi các tỉnh và thành phố lớn khác kiếm cơ hội tiếp cận đồng tiền nhanh hơn. Bé Hương mới 11 tuổi nhưng đã bỏ học vì nhà quá nghèo. Lúc chúng tôi đến nhà em đã 12 giờ trưa, Hương đang ngồi co đầu gối để chặt sừng. Nếu không nhìn thấy em chắc chắn tôi sẽ nghĩ đấy là nơi chứa rác, vì từ đó bốc lên một mùi khét nồng rất khó chịu. Hàng ngày mở mắt ra em phải có mặt ở đó
để làm công việc nhẹ nhàng nhất, đó là đẽo lộ lớp sừng sau khi đã đốt và ngâm trong nước cho mềm. Mẹ của Hương nhìn con gái mình và nói trong xót xa: "Tôi xấu đã đành, con gái tôi không khác tôi là mấy. Tôi rất lo, nhưng tôi nghèo". Ông Lê Ngọc Nuôi xác nhận: "Đa số những người vừa qua tuổi 30 đều có bệnh về mắt. Phổ biến là bệnh phổi, bệnh gan, bệnh ngoài da. Mấy năm trước phòng y tế về khảo sát nhưng không có phương án giải quyêtë". Vẫn là chuyện cái khó bó cái khôn (?) IMAGE NOT FOUND! Một thực tế trong thiên nhiên là, chân của núi Nguyên Lão, thôn An Lão cũng thuộc xã Bình Lục cắm sâu trong lòng đất chính là vật cản khiến nguồn nước sạch không thể đến được thôn Đô Hai. Nhiều hộ gia đình khoan xuống hàng chục mét vẫn không thấy mạch nước. Cá biệt có gia đình anh Nguyễn
Văn Vệ khoan tới 4 mét mạch đã xủi. Đấy chính là nguồn nước từ ao hồ, đồng ruộng dồn về trông sền sệt và có màng rất thích hợp với ký sinh trùng. Vì thế nhà nào cũng có một bể chứa nước mưa. Thành ra người làng Đô Hai tránh vỏ dưa lại gặp vỏ dừa! Giải thích điều này như sau, nhiều hộ gia đình đem phế liệu từ sừng đổ xuống ruộng tưởng rằng như vậy là tiết kiệm nhưng sâu bọ đã nhanh chóng sinh sôi và ngày một ngày hai lúa chết. Đáy giếng lại cùng nằm trên một mặt phẳng với đồng ruộng và hàng trăm hố phế liệu, tất yếu không thể có nguồn nước đảm bảo, kể cả nước mưa! Với một lượng là 3 đến 5 tấn sừng được đem ra chế biến mỗi ngày, tương đương với 1/2 trong số đó là phế thải, thì con số bệnh nhân là 1000 người của làng (!) Vậy, bên cạnh việc tìm hướng đi cho làng nghề sừng mỹ nghệ thì vấn đề sức khoẻ của người dân cũng rất đáng quan tâm. Có con người khoẻ mạnh mới có tất cả, nhưng bế tắc hiện nay đã làm cho những người trẻ tuổi nghi ngờ, phó mặc tất cả. Ông Bí thư chi bộ đã
không giấu được buồn bã trong lòng, buột miệng: "Hai cô con gái của tôi cũng vào Nam từ lâu đem theo của hồi môn là nghề truyền thống, nay sống ổn rồi". Sau khi hợp tác xã giải thể (1974), đa số các hộ gia đình chuyển sang làm sừng mỹ nghệ đại trà. Những người thiết lập được mối quan hệ ở biên giới, xuất hàng đi Trung Quốc và như vậy, đúng hơn là làng Đô Hai bán mẫu sản phẩm của mình. Anh Vệ nói: "Nếu tính chuyện lỗ lãi thì chắc chắn chúng ta đã lỗ từ hàng chục năm rồi, bà con ta không tính khác được, mọi người làm như vậy vì mong thu hồi vốn, mà thu hồi được nhanh thật". Nhiều gia đình khác đem bán hoặc ký gửi ở trong nước thì bị một số tư nhân ép giá, nợ tiền qua vài năm là chuyện bình thường. Tôi tò mò lục vào cái bao tải dồn ở góc nhà của mẹ con chị Hương, chị giải thích "Người ta vừa trả lại hàng từ năm ngoái, tôi đang tính phải tái chế như thế nào không thì mất trắng!"
Ông Lê Ngọc Nuôi tiết lộ, sắp tới làng sẽ có một nhà trưng bày sản phẩm trị giá 360 triệu - đây chính là bước khởi động cho việc xây dựng một làng nghề sừng mỹ nghệ thực sự. Nhưng, từ nay đến tương lai tươi sáng đó người dân Đô Hai vẫn cần một sự đầu tư thiết thực cụ thể để cải thiện tình hình hiện nay, không phải chỉ để giải quyết khâu tinh thần. Chúng tôi ra về dưới cơn mưa mà thấy có cái gì đó sàn sạn nơi cổ họng. Phía trước mặt, bụi từ máy cưa, máy mài nhà cô bé Hương làm mờ tầm nhìn Hà Nam, Hà Nội tháng 9/2002.(VHNT)