Lao phổi và dò hậu môn nhân 15 trường hợp

Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> LAO PHOÅI VAØ DOØ HAÄU MOÂN NHAÂN 15 TRÖÔØNG HÔÏP<br /> Nguyeãn Thò Ñoan Trang*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Töø 09/2003 ñeán 09/2004, coù 15 beänh nhaân lao phoåi vaø doø haäu moân, maø ñieàu trò khoâng thaønh coâng vôùi<br /> ngoaïi khoa, ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò lao taïi Beänh vieän Ñaïi Hoïc Y Döôïc TPHCM. Coù 12 beänh nhaân nam<br /> vaø 3 nöõ. Tuoåi trung bình laø 41 (giôùi haïn töø 23 ñeán 65 tuoåi). 66,67% doø haäu moân do lao coù thôøi gian khôûi<br /> beänh ngaén döôùi 6 thaùng. 100% tröôøng hôïp doø haäu moân do lao caûm thaáy khoù chòu, ñau vuøng haäu moân, loã<br /> doø chaûy nöôùc vaøng hoaëc chaûy muû vaø raát ngöùa. 12/15 tröôøng hôïp (80%) doø haäu moân ñôn giaûn, thöôøng ôû vò<br /> trí töø 3 – 6 giôø, vaø chæ coù moät loã doø ngoaøi caïnh haäu moân. 15 tröôøng hôïp ñeàu coù toån thöông treân X-quang<br /> phoåi vaø 4 tröôøng hôïp taïo hang (chuû yeáu naèm ôû thuøy treân phoåi). 5/15 tröôøng hôïp (33,33%) tìm thaáy vi<br /> truøng lao trong ñaøm. 12/15 tröôøng hôïp (80%) coù phaûn öùng lao toá döông tính (Mantoux test > 10mm).<br /> Khoâng coù tröôøng hôïp naøo ñöôïc chaån ñoaùn baèng moâ giaûi phaãu beänh lyù laáy töø maãu sinh thieát taïi loã doø haäu<br /> moân. Sau 6 thaùng ñieàu trò thuoác khaùng lao, 15 tröôøng hôïp laønh loã doø vaø toån thöông treân X-quang phoåi.<br /> <br /> SUMMARY<br /> PULMONARY TB AND ANORECTAL FISTULA. 15 REPORTED CASES<br /> Nguyen Thi Doan Trang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 217 - 223<br /> <br /> From 09/2003 to 09/2004, 15 outpatients with pulmonary TB and anorectal fistula, who had been<br /> treated unsuccessfully by previous surgery, were diagnosed and treated with anti-tuberculous drugs at<br /> University Medical Center. There were 12 male and 3 female patients. The average age was 41 (range,<br /> 23 to 65). 66,67% of cases of the incident time were short under 6 months. All cases were uncomfortable,<br /> anorectal swelling and pain, persistent drainage fistula. 12/15 cases (80%) were simple fistula, which<br /> were located at 3 – 6 hour position, and only had one external hole beside anus. 15 cases had pulmonary<br /> lesions (4 cases with cavity), especially in upper lobe. 5/15 cases were detected AFB in spertum. 12/15<br /> cases were positive tuberculin skin test. No cases were identified by pathology from the excisional biopsy<br /> material. After 6 months of medical treatment, all of 15 patients had been successfully recovered<br /> pulmonary as well as anorectal fistula.<br /> <br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> Doø haäu moân laø moät tình traïng vieâm maïn tính, vaø<br /> gaây nung muû taïo aùp xe haäu moân tröïc traøng ñöa ñeán<br /> thoaùt muû taïi choã taïo loã doø keùo daøi coù theå nhieàu thaùng<br /> hoaëc nhieàu naêm. Beänh khoâng gaây nguy hieåm cheát<br /> ngöôøi, nhöng nhieàu phieàn phöùc cho beänh nhaân trong<br /> sinh hoaït, trong cuoäc soáng vaø aûnh höôûng khoâng ít<br /> ñeán naêng suaát lao ñoäng(1,2,5,6,7,8,10,12).<br /> Doø haäu moân laø beänh lyù raát thöôøng gaëp ôû vuøng<br /> haäu moân, ñöùng haøng thöù hai sau beänh tró. Trong 10<br /> naêm, töø 1978 ñeán 1987, taïi beänh vieän Vieät Ñöùc, Haø<br /> noäi coù 258 tröôøng hôïp (trung bình coù 26 tröôøng hôïp<br /> <br /> moåi naêm). Töø 2/1988 ñeán 8/1990, beänh vieän 115<br /> TPHCM coù 123 tröôøng hôïp (49 tröôøng hôïp moåi naêm).<br /> Töø 1/7/1997 ñeán 31/12/2001, beänh vieän Ñaïi hoïc Y<br /> Döôïc TPHCM coù 378 tröôøng hôïp (84 tröôøng hôïp moåi<br /> naêm)(1).<br /> Caùc nguyeân nhaân gaây doø haäu moân thöôøng gaëp:<br /> nhieãm vi khuaån ñöôøng ruoät nhö Escherichia Coli, tuï<br /> caàu khuaån, lieân caàu truøng, beänh Crohn... coøn coù moät<br /> nguyeân nhaân nöõa laø do vi truøng lao. Doø haäu moân do<br /> vi truøng lao ñöôïc chaån ñoaùn khoâng caên cöù vaøo caùc<br /> trieäu chöùng laâm saøng vaø söï hieän dieän cuûa vi truøng lao<br /> ôû thöông toån maø xaùc ñònh chuû yeáu baèng giaûi phaãu<br /> beänh lyù coù hình thaùi nang lao vaø hoaïi töû baõ ñaäu cuûa<br /> <br /> * Boä Moân Lao vaø Beänh Phoåi – Ñaïi Hoïc Y Döôïc TpHCM<br /> <br /> Lao<br /> <br /> 217<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> moâ toån thöông(1,2,5,6,7,8). Theo y vaên, Soullard J(10), doø<br /> haäu moân do lao chieám khoaûng 0,6 – 8%; Jan<br /> Rakinic(8), tæ leä naøy cuõng thaáp döôùi 10%. Taïi Vieät<br /> nam, theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù Sôn(2), tæ leä naøy<br /> khaù cao khoaûng 33%.<br /> Qua tham khaûo taøi lieäu y vaên theá giôùi cuõng nhö<br /> taïi Vieät nam, beänh phoái hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân<br /> chöa ñöôïc quan taâm nghieân cöùu chaån ñoaùn vaø ñieàu<br /> trò. Ñaëc bieät trong tình hình hieän nay khi dòch nhieãm<br /> HIV/AIDS lan traøn, beänh lao buøng phaùt, chuû yeáu laø<br /> bieåu hieän lao ngoaøi phoåi, trong ñoù coù doø haäu moân do<br /> lao. Chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu nhaèm moâ taû caùc<br /> bieåu hieän laâm saøng, xaùc ñònh chaån ñoaùn cuõng nhö<br /> ñieàu trò beänh lyù phoái hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân.<br /> <br /> ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU<br /> Ñoái töôïng nghieân cöùu<br /> Taát caû caùc beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn doø haäu<br /> moân vaø coù toån thöông lao phoåi ñeàu ñöôïc ñöa vaøo<br /> nghieân cöùu.<br /> Tieâu chuaån choïn beänh<br /> <br /> Nhöõng tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân coù<br /> bieåu hieän caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø caän laâm saøng<br /> nhö sau:<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> nhö noát thaâm nhieãm, hang lao vuøng ñænh phoåi,<br /> moät beân hay hai beân<br /> •<br /> <br /> AFB ñaøm coù theå döông tính hoaëc khoâng<br /> <br /> •<br /> <br /> IDR döông tính hoaëc khoâng<br /> <br /> PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU<br /> Loaïi hình nghieân cöùu:<br /> Nghieân cöùu caét ngang<br /> Thôøi gian nghieân cöùu<br /> Töø thaùng 9/2003 ñeán 9/2004 taïi beänh vieän ÑHYD<br /> TPHCM.<br /> Phöông phaùp tieán haønh nghieân cöùu<br /> Chuùng toâi tieán haønh choïn beänh nhaân theo tieâu<br /> chuaån treân. Beänh nhaân seõ ñöôïc giaûi thích roõ, khaùm<br /> beänh, vaø laøm moät soá xeùt nghieäm caàn thieát (xeùt<br /> nghieäm maùu, X-quang phoåi, AFB trong ñaøm, phaûn<br /> öùng lao toá, sieâu aâm vuøng haäu moân...), vaø ñöôïc chaån<br /> ñoaùn, ñieàu trò lao theo phaùc ñoà chöông trình choáng<br /> lao cuûa toå chöùc Y teá theá giôùi.<br /> Thoáng keâ vaø xöû lyù soá lieäu<br /> Duøng phaàn meàm EXCEL 2000 ñeå nhaäp, vaø xöû lyù<br /> soá lieäu.<br /> <br /> Laâm saøng<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU<br /> <br /> •<br /> <br /> Ñau töùc vuøng haäu moân taêng daàn<br /> <br /> •<br /> <br /> Loã doø caïnh haäu moân, chaûy nöôùc vaøng, chaûy muû<br /> <br /> •<br /> <br /> Ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò doø haäu moân taïi<br /> khoa ngoaïi tröôùc ñoù<br /> <br /> Trong thôøi gian nghieân cöùu töø thaùng 09/2003 ñeán<br /> 09/2004, coù 15 tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân<br /> ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò taïi Beänh vieän Ñaïi hoïc Y<br /> Döôïc TPHCM.<br /> <br /> •<br /> <br /> Khaùm phaùt hieän coù nhoït hoaëc loã doø caïnh haäu<br /> moân, coù theå coù chaûy nöôùc vaøng hoaëc muû.<br /> <br /> Trong ñoù, coù 12 beänh nhaân nam (80%) vaø 3 beänh<br /> nhaân nöõ (20%).<br /> <br /> •<br /> <br /> Trieäu chöùng nhieãm lao chung (soát veà chieàu, suït<br /> caân, meät moûi, ñoå moà hoâi veà ñeâm).<br /> <br /> Tuoåi trung bình laø 41 tuoåi; tuoåi nhoû nhaát laø 23, vaø<br /> tuoåi lôùn nhaát laø 65 tuoåi.<br /> <br /> •<br /> <br /> Trieäu chöùng veà hoâ haáp nhö ho khan, hoaëc ho<br /> khaïc ñaøm traéng ñoâi khi ho ra maùu, ñau ngöïc,<br /> khoù thôû... nghe phoåi coù theå coù ran noå.<br /> <br /> 7/15 tröôøng hôïp cö nguï taïi TPHCM, 8/15 tröôøng<br /> hôïp cö nguï ôû tænh khaùc.<br /> <br /> Caân laâm saøng<br /> <br /> •<br /> •<br /> <br /> 218<br /> <br /> Sieâu aâm haäu moân tröïc traøng, xaùc ñònh loã doø<br /> trong vaø ñöôøng ñi cuûa doø haäu moân.<br /> X-quang phoåi thaúng: coù hình aûnh toån thöông lao<br /> <br /> 5/15 tröôøng hôïp (33,33%) khoâng huùt thuoác laù;<br /> 10/15 tröôøng hôïp (66,67%) huùt thuoác laù trung bình<br /> 12,67 goùi/naêm.<br /> 1 tröôøng hôïp (6,67%) ñang ñieàu trò lao ñöôïc 2<br /> thaùng vaø 1 tröôøng hôïp (6,67%) ñang ñieàu trò beänh<br /> tieåu ñöôøng.<br /> <br /> Chuyeân ñeà Noäi Khoa<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Taát caû 15 tröôøng hôïp (100%) ñeán khaùm vaø ñieàu<br /> trò ngoaïi khoa tröôùc ñoù ít nhaát moät laàn. Trong ñoù, coù:<br /> •<br /> <br /> 7 tröôøng hôïp (46,67%) ñöôïc raïch moå doø haäu<br /> moân 1 laàn,<br /> <br /> Baûng 2: Soá löôïng loã doø ngoaøi caïnh haäu moân<br /> Soá löôïng loã doø ngoaøi<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> <br /> 1 loã doø ngoaøi<br /> <br /> 12<br /> <br /> 80%<br /> <br /> 2 loã doø ngoaøi<br /> <br /> 3<br /> <br /> 20%<br /> <br /> Baûng 3: Vò trí loã doø ngoaøi caïnh haäu moân tính theo<br /> muùi giôø(vôùi tö theá khaùm naèm ngöõa)<br /> <br /> •<br /> <br /> 5 tröôøng hôïp (33,33%) ñöôïc raïch moå doø haäu<br /> moân 2 laàn,<br /> <br /> •<br /> <br /> 2 tröôøng hôïp (13,33%) ñöôïc raïch moå doø haäu<br /> moân 3 laàn,<br /> <br /> Vò trí loã doø ngoaøi<br /> Töø 0 ñeán 3 giôø<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6,67%<br /> <br /> 1 tröôøng hôïp (6,67%) ñöôïc raïch moå doø haäu moân<br /> 4 laàn.<br /> <br /> Töø 3 ñeán 6 giôø<br /> <br /> 10<br /> <br /> 66,67%<br /> <br /> Töø 6 ñeán 9 giôø<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6,67%<br /> <br /> Maët khaùc, chuùng toâi ghi nhaän coù 2 tröôøng hôïp<br /> khaùc daùn thuoác cao taïi muïn nhoït hoaëc loã doø tröôùc khi<br /> ñeán khaùm ngoaïi ñeå ñöôïc raïch moå loã doø.<br /> <br /> Töø 9 ñeán 12 giôø<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0%<br /> <br /> Vò trí 3 giôø vaø 9 giôø<br /> <br /> 3<br /> <br /> 20%<br /> <br /> •<br /> <br /> Taát caû 15 tröôøng hôïp (100%) ñeán khaùm vì muïn<br /> nhoït, loã doø, chaûy nöôùc vaøng hoaëc muû vaø ngöùa vuøng<br /> haäu moân.<br /> Baûng 1: Thôøi gian khôûi beänh:<br /> Thôøi gian khôûi beänh<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> <br /> Döôùi 1 thaùng<br /> <br /> 2<br /> <br /> 13,33%<br /> <br /> 1 – 3 thaùng<br /> <br /> 6<br /> <br /> 40%<br /> <br /> 4 – 6 thaùng<br /> <br /> 2<br /> <br /> 13,33%<br /> <br /> 7 – 12 thaùng<br /> <br /> 4<br /> <br /> 26,67%<br /> <br /> Treân 12 thaùng<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6,67%<br /> <br /> Coù 1 tröôøng hôïp coù thôøi gian khôûi beänh treân 10<br /> naêm, ñaõ moå doø haäu moân taïi moät beänh vieän tænh. 4<br /> naêm nay doø haäu moân trôû laïi vaø cuõng ñaõ ñi khaùm, ñieàu<br /> trò ngoaïi khoa nhieàu laàn.<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> <br /> Baûng 4: Vò trí loã doø ngoaøi caïnh haäu moân so vôùi ñöôøng<br /> ngang (vôùi tö theá khaùm naèm ngöõa)<br /> Vò trí loã doø ngoaøi<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> <br /> Tröôùc ñöôøng ngang<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6,67%<br /> <br /> Sau ñöôøng ngang<br /> <br /> 11<br /> <br /> 73,33%<br /> <br /> Naèm treân ñöôøng ngang<br /> <br /> 3<br /> <br /> 20%<br /> <br /> * Laáy ñöôøng thaúng ngang qua haäu moân laøm chuaån<br /> <br /> Baûng 5: Vò trí loã doø ngoaøi caïnh haäu moân so vôùi ñöôøng<br /> doïc (vôùi tö theá khaùm naèm ngöõa)<br /> Vò trí loã doø ngoaøi<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> <br /> Beân phaûi<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6,67%<br /> <br /> Beân traùi<br /> <br /> 11<br /> <br /> 73,33%<br /> <br /> Hai beân<br /> <br /> 3<br /> <br /> 20%<br /> <br /> * Laáy ñöôøng thaúng doïc qua haäu moân laøm chuaån<br /> <br /> * Ñaëc ñieåm trieäu chöùng laâm saøng:<br /> <br /> * Ñaëc ñieåm trieäu chöùng caän laâm saøng:<br /> <br /> 100% tröôøng hôïp beänh nhaân ñeán khaùm laàn naøy<br /> ñeàu coù bieåu hieän khoù chòu, ñau nhöùc vuøng haäu moân,<br /> chaûy nöôùc vaøng hoaëc muû ôû loã doø caïnh haäu moân, vaø<br /> raát ngöùa.<br /> <br /> Baûng 6: Hình thaùi loã doø haäu moân qua sieâu aâm haäu<br /> moân tröïc traøng<br /> <br /> 9/15 tröôøng hôïp (60%) coù bieåu hieän soát ôùn laïnh<br /> veà chieàu<br /> 5/15 tröôøng hôïp (33,33%) coù bieåu hieän aên keùm,<br /> suït caân<br /> 14/15 tröôøng hôïp (93,33%) coù bieåu hieän ho khan<br /> töøng côn.<br /> <br /> Lao<br /> <br /> Hình thaùi loã doø haäu moân Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> Ñôn giaûn<br /> <br /> 12<br /> <br /> 80%<br /> <br /> Phöùc taïp<br /> <br /> 3<br /> <br /> 20%<br /> <br /> 8/15 tröôøng hôïp (53,33%) coù vò trí loã doø trong<br /> naèm ôû 6 giôø chieám tæ leä nhieàu nhaát.<br /> Loaïi ñöôøng doø haäu moân xuyeân cô thaét laø 11/15<br /> tröôøng hôïp (73,33%)<br /> Loaïi ñöôøng doø haäu moân ngoaøi cô thaét laø 4/15<br /> tröôøng hôïp (26,67%)<br /> <br /> 219<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> Baûng 7: Ñaëc ñieåm hình aûnh toån thöông treân X-quang<br /> phoåi<br /> Hình aûnh toån thöông treân X-quang<br /> phoåi<br /> Thaâm nhieãm<br /> Beân traùi<br /> (n=15)<br /> Beân phaûi<br /> Hai beân<br /> Hình hang<br /> Beân traùi<br /> (n=4)<br /> Beân phaûi<br /> Hai beân<br /> <br /> Soá tröôøng Tæ leä (%)<br /> hôïp<br /> 6<br /> 40%<br /> 6<br /> 40%<br /> 3<br /> 20%<br /> 2<br /> 13,33%<br /> 1<br /> 6,67%<br /> 1<br /> 6,67%<br /> <br /> Baûng 8: Xeùt nghieäm tìm vi truøng lao trong ñaøm<br /> Vi truøng lao trong ñaøm Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> Döông tính<br /> 5<br /> 33,33%<br /> Aâm tính<br /> 10<br /> 76,67%<br /> hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> 3<br /> 20%<br /> 7<br /> 46,67%<br /> 5<br /> 33,33%<br /> <br /> Coù 1 tröôøng hôïp döông tính raát maïnh IDR = 32<br /> mm.<br /> Baûng 10: Soá löôïng baïch caàu<br /> Soá löôïng baïch caàu<br /> < 10.000/mm3<br /> 10.000 – 15.000/ mm3<br /> > 15.000/mm3<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%)<br /> 9<br /> 60%<br /> 5<br /> 33,33%<br /> 1<br /> 6,67%<br /> <br /> Baûng 10: Toác ñoä laéng maùu trung bình<br /> Toác ñoä laéng maùu<br /> Giôø thöù nhaát<br /> Giôø thöù hai<br /> <br /> Giaù trò trung bình<br /> 35,8 mm<br /> 59,47 mm<br /> <br /> * Hieäu quaû ñieàu trò vôùi phaùc ñoà choáng<br /> lao: taát caû 15 tröôøng hôïp ñeàu ñaùp öùng toát vôùi thuoác<br /> khaùng lao, caûi thieän trieäu chöùng laâm saøng (heát ñau<br /> nhöùc, heát chaûy nöôùc vaøng, vaø heát ngöùa), vaø caän laâm<br /> saøng (toån thöông treân X-quang caûi thieän toát, BK/ñaøm<br /> aâm tính, Baïch caàu trôû veà bình thöôøng).<br /> Baûng 11: Thôøi gian doø haäu moân heát chaûy nöôùc vaøng<br /> Thôøi gian doø haäu moân laønh Soá tröôøng hôïp (n=15) Tæ leä (%)<br /> Döôùi 2 tuaàn<br /> 2<br /> 13,33%<br /> Döôùi 1 thaùng<br /> 8<br /> 53,33%<br /> Döôùi 2 thaùng<br /> 4<br /> 26,67%<br /> Döôùi 3 thaùng<br /> 1<br /> 6,67%<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Trong thôøi gian nghieân cöùu töø thaùng 09/2003 ñeán<br /> <br /> 220<br /> <br /> 09/2004, coù 15 tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân<br /> ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò taïi Beänh vieän Ñaïi hoïc Y<br /> Döôïc TPHCM. Theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù<br /> Sôn(2), trong 2,5 naêm coù 37/109 tröôøng hôïp doø haäu<br /> moân do lao (33,9%), nhöng chæ coù 13 tröôøng hôïp coù<br /> lao phoåi phoái hôïp. Theo Shukla H. S. et al(9), trong soá<br /> 19/122 tröôøng hôïp (15,6%) ñöôïc chaån ñoaùn doø haäu<br /> moân do lao, thì chæ coù 3 tröôøng hôïp coù beänh lao phoåi<br /> phoái hôïp. Nhö vaäy, tæ leä lao phoåi vaø doø haäu moân do lao<br /> trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vaø Nguyeãn Baù Sôn(2)<br /> chieám tæ leä cao hôn caùc nghieân cöùu khaùc, coù theå laø do<br /> Vieät nam vaãn coøn ñang trong vuøng coù taàn suaát löu<br /> haønh nhieãm lao cao.<br /> Veà dòch teã hoïc<br /> <br /> Baûng 9: Phaûn öùng lao toá trong da<br /> Phaûn öùng lao toá trong da Soá tröôøng<br /> < 10 mm<br /> 10 – 15 mm<br /> > 15 mm<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Trong 15 tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân,<br /> nam giôùi maéc beänh nhieàu hôn nöõ giôùi (12 tröôøng hôïp<br /> so vôùi 3 tröôøng hôïp) vaø tæ leä maéc beänh cuûa nam:nöõ laø<br /> 4:1. Qua tham khaûo taøi lieäu chuùng toâi chöa ghi nhaän<br /> moät baùo caùo naøo veà tæ leä maéc beänh lao phoåi vaø doø haäu<br /> moân giöõa nam vaø nöõ. Nhöng khi so saùnh vôùi tæ leä maéc<br /> beänh cuûa doø haäu moân noùi chung thæ tæ leä maéc beänh<br /> cuûa chuùng toâi cuõng phuø hôïp vôùi nhieàu nghieân<br /> cöùu(2,4,5,6,7,8) töø 1,5:1 ñeán 4,7:1. Theo nghieân cöùu cuûa<br /> Nguyeãn Baù Sôn(2), tæ leä maéc beänh cuûa nam vaø nöõ laø<br /> 4,35:1; Held D. et al(4), tæ leä maéc beänh ôû nam gaëp<br /> nhieàu hôn nöõ.<br /> Caùc beänh nhaân coù tuoåi trung bình laø 41 (giôùi haïn<br /> töø 23 – 65 tuoåi), löùa tuoåi naøy cuõng phuø hôïp vôùi nhieàu<br /> nghieân cöùu doø haäu moân khaùc nhö Nguyeãn Baù Sôn(1),<br /> tuoåi trung bình laø 33 (giôùi haïn töø 16 – 70 tuoåi); Trònh<br /> Hoàng Sôn(3), löùa tuoåi thöôøng gaëp töø 28 – 59 tuoåi;<br /> Schroeder S. A. et al(5), ghi nhaän löùa tuoåi thöôøng gaëp<br /> töø 30 – 50 tuoåi.<br /> Taát caû 15 tröôøng hôïp (100%) tröôùc ñoù ñaõ ñeán<br /> khaùm vaø ñieàu trò ngoaïi khoa ít nhaát moät laàn. Caùc<br /> tröôøng hôïp doø haäu moân naøy laø beänh nhaân cuûa khoa<br /> ngoaïi ñeán khaùm lao vaø beänh phoåi vì taùi phaùt nhieàu laàn<br /> sau khi ñaõ moå raïch loã doø nhieàu laàn nhöng khoâng ñaït<br /> keát quaû, hoaëc phaùt hieän coù toån thöông treân X-quang<br /> phoåi. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc giaûi thích laø do caùc beänh<br /> nhaân naøy khoâng ñöôïc chaån ñoaùn moät caùch chính xaùc<br /> nguyeân nhaân cuûa doø haäu moân naøy, maø thöïc chaát laø<br /> <br /> Chuyeân ñeà Noäi Khoa<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> do vi truøng lao gaây neân trong beänh caûnh phoái hôïp lao<br /> phoåi vaø doø haäu moân. Vì theá maø 14/15 tröôøng hôïp naøy<br /> khoâng ñöôïc ñieàu trò thuoác khaùng lao neân doø haäu moân<br /> cöù taùi phaùt nhieàu laàn. Ñieàu lyù giaûi cuûa chuùng toâi cuõng<br /> phuø hôïp vôùi y vaên(1,2,5,6,7,8,10). Chæ coù moät tröôøng hôïp<br /> ñang ñieàu trò lao ñöôïc hai thaùng taïi toå choáng lao ñòa<br /> phöông thì phaùt hieän doø haäu moân nhöng beänh nhaân<br /> laïi ñeán khaùm ngoaïi khoa vaø ñöôïc raïch loã doø haäu moân,<br /> sau ñoù môùi chuyeån beänh nhaân ñeán khaùm vaø ñieàu trò<br /> lao tieáp. Maët khaùc, chuùng toâi ghi nhaän coù 1 tröôøng<br /> hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân ñang ñieàu trò beänh lyù tieåu<br /> ñöôøng töø nhieàu naêm nay. Ñaây cuõng laø moät tröôøng<br /> hôïp caàn quan taâm theo doõi möùc ñöôøng huyeát phaûi oån<br /> ñònh trong suoát quaù trình ñieàu trò lao vì ñöôøng huyeát<br /> trong maùu taêng cuõng seõ gaây thaát baïi trong ñieàu trò lao.<br /> Ña soá beänh nhaân coù thôøi gian khôûi beänh ngaén<br /> döôùi 3 thaùng (8/15 tröôøng hôïp, 53,33%), vaø chæ coù<br /> 1/15 tröôøng hôïp (6,67%) coù thôøi gian khôûi beänh treân<br /> 1 naêm. Ñaây laø moät beänh nhaân nam phaùt hieän vaø ñöôïc<br /> raïch moå doø haäu moân caùch ñaây treân 10 naêm taïi moät<br /> beänh vieän tænh, vaø loã doø haäu<br /> â moân laønh. Nhöng trong<br /> voøng 4 naêm nay, loã doø haäu moân chaûy nöôùc vaøng trôû<br /> laïi, cuõng ñaõ nhieàu laàn ñeán khaùm ngoaïi khoa. Nhaän<br /> ñònh cuûa chuùng toâi cuõng phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa<br /> Nguyeãn Baù Sôn(2), ña soá beänh nhaân doø haäu moân do<br /> lao coù thôøi gian khôûi beänh ngaén, thôøi gian maéc beänh<br /> trung bình cuûa doø haäu moân do lao laø 8,6 ± 5,5 thaùng,<br /> raát ít beänh nhaân doø haäu moân do lao coù thôøi gian maéc<br /> beänh keùo daøi treân moät naêm.<br /> Veà ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng<br /> cuûa lao phoåi vaø doø haäu moân<br /> 15 tröôøng hôïp beänh nhaân ñeán khaùm ñeàu coù bieåu<br /> hieän khoù chòu, ñau nhöùc vuøng haäu moân, chaûy nöôùc<br /> vaøng hoaëc muû lieân tuïc ôû loã doø caïnh haäu moân, vaø raát<br /> ngöùa. Caùc trieäu chöùng naøy ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán<br /> cuoäc soáng sinh hoaït bình thöôøng vaø giaûm naêng suaát<br /> lao ñoäng cuûa beänh nhaân, gaây maëc caûm veà taâm<br /> lyù...Khaùm caùc loã doø ôû ngoaøi haäu moân, chuùng toâi ghi<br /> nhaän sang thöông da xung quanh loã doø coù maøu tím,<br /> thaâm nhieãm cöùng vaø tieát nhieàu dòch vaøng hoaëc muû.<br /> Caùc ñaëc ñieåm trieäu chöùng laâm saøng veà doø haäu moân do<br /> lao trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cuõng töông töï<br /> <br /> Lao<br /> <br /> nhö moâ taû cuûa trong y vaên(1,2,5,6,8).<br /> Ña soá tröôøng hôïp coù 1 loã doø ngoaøi haäu moân<br /> (80%). Soá tröôøng hôïp coù 2 loã doø ngoaøi khoâng nhieàu<br /> (20%) laø caùc beänh nhaân coù nhöõng ñöôøng doø phöùc taïp,<br /> beänh dieãn tieán keùo daøi vaø ñieàu trò phaãu thuaät gaëp<br /> nhieàu khoù khaên. Nguyeãn Baù Sôn(2), ghi nhaän 2/3 soá<br /> beänh nhaân coù 1 loã doø ngoaøi haäu moân vaø soá beänh<br /> nhaân coù töø 2 loã doø trôû leân khoâng nhieàu. Nhaän ñònh<br /> naøy cuõng phuø hôïp vôùi caùc taùc giaû khaùc trong y<br /> vaên(1,4,5,6,7,8,10).<br /> Vò trí loã doø ngoaøi haäu moân tính theo muùi giôø (vôùi<br /> tö theá beänh nhaân luùc khaùm naèm ngöõa) gaëp nhieàu<br /> nhaát laø vò trí töø 3 giôø ñeán 6 giôø (66,67%). Hieám gaëp loã<br /> doø ngoaøi ôû vò trí 10 giôø, 11 giôø, 12 giôø, vaø 1 giôø. Ñoàng<br /> thôøi, vò trí loã doø ngoaøi naèm sau ñöôøng ngang ñi qua<br /> taâm ñieåm haäu moân nhieàu hôn naèm tröôùc ñöôøng<br /> ngang (73,33% so vôùi 6,67%) vaø coù 3/15 tröôøng hôïp<br /> (20%) loã doø ngoaøi haäu moân naèm treân ñöôøng ngang ôû<br /> vò trí 3 giôø vaø 9 giôø. Ña soá loã doø ngoaøi haäu moân naèm ôû<br /> beân traùi nhieàu hôn beân phaûi (73,33% so vôùi 6,67%),<br /> chæ coù 20% loã doø ngoaøi naèm ôû hai beân ñöôøng thaúng<br /> doïc qua taâm ñieåm haäu moân. So vôùi nghieân cöùu khaùc,<br /> Nguyeãn Baù Sôn(1), 52,63% loã doø ngoaøi naèm sau ñöôøng<br /> ngang vaø gaáp ñoâi so vôùi naèm tröôùc ñöôøng ngang.<br /> Theo caùc taùc giaû khaùc(5,6,7), ghi nhaän 48,5% loã doø ngoaøi<br /> naèm sau ñöôøng ngang vaø 28,13% loã doø ngoaøi haäu<br /> moân naèm tröôùc ñöôøng ngang vaø 22,07% naèm taïi vò trí<br /> 3 giôø vaø 9 giôø treân ñöôøng ngang. Nhö vaäy vò trí loã doø<br /> ngoaøi trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù söï khaùc bieät<br /> so vôùi caùc nghieân cöùu khaùc veà tæ leä.<br /> Hình thaùi ñöôøng doø vaø loã doø trong haäu moân, 80%<br /> tröôøng hôïp coù ñöôøng doø ñôn giaûn vaø 20% ñöôøng doø<br /> phöùc taïp. Vò trí loã doø trong naèm ôû 6 giôø chieám tæ leä<br /> nhieàu nhaát (8/15 tröôøng hôïp; 53,33%). Ñieàu naøy cuõng<br /> töông töï vôùi nhaän ñònh cuûa caùc taùc giaû<br /> khaùc(1,2,4,5,6,7,8,10). Maët khaùc, loaïi ñöôøng doø haäu moân<br /> xuyeân cô thaét laø 11/15 tröôøng hôïp (73,33%) cuõng xaáp<br /> xæ vôùi tæ leä cuûa Henri N. H.(11) (75%) vaø thaáp hôn cuûa<br /> Nguyeãn Baù Sôn(1) (79,83%). Trong khi, loaïi ñöôøng doø<br /> haäu moân ngoaøi cô thaét laø 3/15 tröôøng hôïp (20%) vaø<br /> loaïi ñöôøng doø haäu moân trong cô thaét laø 1/15 tröôøng<br /> hôïp (6,67%) töông töï vôùi tæ leä cuûa Harkins M. D.(11).<br /> <br /> 221<br /> <br />