Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br />
<br />
<br />
Liên kết nông dân trồng mận với chuỗi cửa hàng hiện đại<br />
tại Hà Nội: Lý do, các kết quả và tiềm năng phát triển<br />
<br />
Tiago Wandschneider1, Lê Như Thịnh2, Bùi Quang Duẩn, Đinh Thị Huyền<br />
Trâm1, Nguyễn Minh Châu2 và Oleg Nicetic1<br />
<br />
Cơ quan<br />
1<br />
Trường Khoa học Nông nghiệp và thực phẩm, Đại học Queensland, Brisbane,<br />
Qld 4072, Australia<br />
2<br />
Viện nghiên cứu rau quả, Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà nội, Việt Nam<br />
3<br />
Trung tâm Nghiên cứu và phát triển hệ thống nông nghiệp, Km9, Láng – Hòa<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN<br />
Lạc, An Khánh, Hoài Đức, Hà nội, Việt Nam.<br />
<br />
Tác giả đại diện<br />
twandschneider@yahoo.co.uk<br />
<br />
Giới thiệu<br />
Mận là một loại cây ăn quả quan trọng ở miền núi Tây Bắc Việt Nam. Sơn<br />
La là tỉnh có sản lượng mận lớn nhất (28.000 tấn năm 2016), với huyện<br />
Mộc Châu là vùng sản xuất chính (16.700 tấn năm 2016). Mận sản xuất ở 199<br />
địa phương được phân phối tới người tiêu dùng trên toàn quốc thông qua<br />
các kênh chợ truyền thống. Cho tới gần đây, mận Việt Nam vẫn chỉ được<br />
xem là loại quả giá trị thấp và nhận được ít sự quan tâm từ các cửa hàng<br />
bán lẻ hiện đại.<br />
<br />
Từ năm 2010, ACIAR đã tài trợ các hoạt động nghiên cứu hành động<br />
(action research) để xem xét khả năng lôi kéo các siêu thị, cửa hàng thực<br />
phẩm an toàn và cửa hàng bán lẻ hoa quả chất lượng cao tham gia vào<br />
hoạt động bán và quảng bá mận chất lượng cao từ Mộc Châu. Trong vòng<br />
hai năm trở lai đây, dự án này đã giúp kết nối hai nhà thu mua gom tại địa<br />
phương với các của hàng bán lẻ hiện đại tại Hà Nội.<br />
<br />
Phương pháp tiếp cận<br />
Kết quả từ hai mùa mận gần đây được đưa ra trình bày và thảo luận, và<br />
đây là một phần của nghiên cứu về kết quả và tác động của việc các hộ<br />
nông dân tham gia vào chuỗi bán lẻ hiện đại. Số liệu về khối lượng và giá<br />
cả được thu thập từ các hộ nông dân tham gia, các nhà thu gom và các<br />
cửa hàng bán lẻ. Số liệu chất lượng mận cũng được đưa ra dựa trên phân<br />
tích các mẫu quả thu thập từ các nhà bán lẻ tham gia trong suốt vụ mận.<br />
Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br />
<br />
<br />
Kết quả<br />
Năm 2017 hai nhà thu mua đã bán 41,8 tấn mận cho các cửa hàng bán lẻ<br />
hiện đại, tương đương với mức tăng 83% so với năm trước. Số chuỗi cửa<br />
hàng bán lẻ tham gia tăng từ 10 lên 12, trong khi đó khối lượng bán trung<br />
bình của mỗi cửa hàng bán lẻ tăng từ 2,3 tấn tới 3,8 tấn.<br />
<br />
Khối lượng mận thu mua giữa các nhà bán lẻ là không đồng đều. Năm<br />
2017 Fivimart và Vinmart chiếm tới 45% và 14% tổng lượng mận từ hai<br />
nhà thu gom. Nhà thu gom mà tập trung bán cho hai chuỗi siêu thị này<br />
cung ứng tới 72% tổng khối lượng của kênh, và tăng khối lượng mận bán<br />
HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
cho các nhà bán lẻ hiện đại của mình tới 162%. Nhà thu mua còn lại tập<br />
trung vào các chuỗi cửa hàng bán lẻ thực phẩm an toàn quy mô nhỏ hơn,<br />
và có khối lượng bán tăng chỉ có 11%.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
200<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hình 1: Doanh số bán mận của hai nhà thu mua tại Mộc Châu cho các<br />
cửa hàng hiện đại tại Hà nội trong năm 2016-2017<br />
<br />
Các nhà bán lẻ có các chiến lược bán hàng và chiến lược về an toàn thực<br />
phẩm rất khác nhau. Klever Fruit nổi bật lên so với tất cả các cửa hàng bán<br />
lẻ khác nhờ bán quả mận với kích cớ quả lớn hơn (đường kính 42,18mm)<br />
và độ ngọt cao hơn đáng kể (13,3 Brix). Mận của họ được bán ra với giá<br />
cao gấp từ hai đến bốn lần so với các cửa hàng bán lẻ khác. Ngược lại,<br />
Fivimart ưu tiên yếu tố giá cả cạnh trạnh và khối lượng bán ra. Mận ở đây<br />
có kích thước nhỏ nhất (đường kính 36,32mm) và có độ ngọt ít hơn (12,5<br />
Brix) nhưng đồng thời cũng có giá cả vừa phải nhất (40-60.000 VND/kg).<br />
Trong khi các cửa hàng bán lẻ nhỏ hơn dựa vào chữ tín để đảm bảo độ an<br />
toàn của sản phẩm, các cửa hàng lớn hơn như Fivimart yêu cầu nhà cung<br />
cấp phải có giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Trong khi đó Vinmart tự<br />
tiến hành kiểm tra vườn cây và luôn cử đại diện có mặt tại địa phương vào<br />
thời điểm thu hoạch.<br />
Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN<br />
Hình 2: Giá bán lẻ mận Mộc châu tại các cửa bán lẻ khác nhau trong<br />
năm 2016/2017.<br />
<br />
Hai nhà thu gom mua mận từ 15 nông dân. Mặc dù lượng mận được bán<br />
qua kênh bán lẻ hiện đại chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong tổng sản lượng thu<br />
hoạch, các hộ nông dân nhận được mức chênh giá bán tương đối cáo hơn<br />
(30-100%) trong thời kỳ cao điểm thu hoạch, khi giá thị trường xuống<br />
201<br />
thấp. Vào cuối vụ, khi giá thị trường tăng cao, mức chênh này giảm xuống<br />
có khi chỉ còn 10% và do đó nhiều hộ nông dân lại ngừng bán mận theo<br />
kênh bán lẻ hiện đại.<br />
<br />
Thảo luận và kết luận<br />
Phân khúc bán lẻ hoa quả hiện đại mang tính không đồng nhất. Các nhà<br />
bán lẻ khác nhau rõ rệt về quy mô, chiến lược bán hàng và doanh số. Các<br />
nhà cung ứng trong vùng sản xuất sẽ cần phải có các sản phẩm và chiến<br />
lược giá khác nhau nhằm đáp ứng yêu cầu của nhà bán lẻ và tối đa hóa lợi<br />
ích cho người nông dân và việc kinh doanh của họ.<br />
<br />
Năm 2017, khối lượng mận giao dịch giữa hai nhà thu gom và các nhà bán<br />
lẻ hiện đại chiếm ít hơn 0,2% tổng sản lượng thu hoạch tại Sơn La. Mặc<br />
dù tác động trực tiếp đến thu nhập của người dân vẫn sẽ tương đối khiêm<br />
tốn trong tương lai gần, chuỗi mận chất lượng cao vẫn có nhiều tiềm năng<br />
phát triển.<br />
<br />
Các kết quả và tác động tiềm năng khác cũng cần được xem xét. Việc mận<br />
Việt Nam được bán tại các cửa hàng bán lẻ hiện đại đang thay đổi nhận<br />
thức của mọi người về mận địa phương, trước vốn được xem là loại quả<br />
Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br />
<br />
<br />
cấp thấp, và có thể giúp gia tăng nhu cầu tiêu dùng của khách hàng. Việc<br />
Klever Fruits, một nhà bán lẻ trái cây cao cấp, đưa mận Mộc Châu vào<br />
danh mục bán hàng, trước đây vốn chỉ bao gồm các loại quả nhập khẩu,<br />
là rất đáng quan tâm. Vị thế của quả mận đồng thời cũng được nâng cao<br />
nhờ việc xúc tiến du lịch mạnh mẽ. Vườn mận cùng với đồi chè hiện là<br />
điểm hấp dẫn du lịch chính ở Mộc Châu. Năm 2017 lễ hội hái quả mận đã<br />
thu hút được hơn 7,000 du khách đến huyện này và nhận được sự quan<br />
tâm lớn của giới truyền thông.<br />
<br />
Sự tham gia ngày càng tăng của các nhà bán lẻ hiện đại đồng thời cũng tạo<br />
HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
môi trường thuận lợi cho việc cải thiện kỹ thuật canh tác và chất lượng<br />
quả. Điều này cũng tạo nên hiệu ứng tràn (spillover effect) lên các hộ<br />
nông dân cung cấp mận cho các phân khúc thị trường truyền thống. Trong<br />
khi đó, các hệ thống bảo đảm chất lượng hoặc các chiến lược xây dựng<br />
thương hiệu sản phẩm cho quả mận cũng có thể được áp dụng với các sản<br />
phẩm khác của các nông hộ quy mô nhỏ.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
202<br />