Loài tuyến trùng mới Daptonema Pumilus sp.nov (Nematoda: Monhysterida) ở Việt Nam

27(3): 1-4 T¹p chÝ Sinh häc 9-2005<br /> <br /> <br /> <br /> loµi tuyÕn trïng míi Daptonema pumilus sp. nov.<br /> (Nematoda: Monhysterida) ë ViÖt Nam<br /> <br /> NguyÔn Vò Thanh, L¹i Phó Hoµng<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> Gagarin V. G.<br /> ViÖn Sinh häc n−íc néi ®Þa, VHLKH Nga<br /> <br /> Khu hÖ tuyÕn trïng sèng tù do ë c¸c thñy 6,0(5,1-6,6); c’ = 5,8(5,3-6,1); réng vïng m«i<br /> vùc n−íc ngät néi ®Þa vµ c¸c vïng biÓn ven bê = 6,0(5,5-6,5) µm; L l«ng ®Çu = 1,5 µm; réng<br /> cña ViÖt Nam l©u nay cßn Ýt ®−îc nghiªn cøu. amphid = 3,5(3,0-3,5) µm; L c¹nh amphid-<br /> Trong mÊy n¨m gÇn ®©y ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi ®Ønh ®Çu = 9,0(8,0-10,0) µm; L thùc qu¶n =<br /> nguyªn sinh vËt ®C phèi hîp víi ViÖn Sinh 86,0(73-98) µm; L v¸ch ruét-lç huyÖt =<br /> häc n−íc néi ®Þa thuéc ViÖn Hµn l©m khoa<br /> 281(234-322) µm; L ®u«i = 74(70-77) µm; L<br /> häc Nga tiÕn hµnh ®iÒu tra nghiªn cøu vÒ c¸c<br /> quÇn xC tuyÕn trïng sèng tù do ë c¸c hÖ sinh spic. = 13,0(11-14) µm; L gub. = 7,0(7,0-7,5)<br /> th¸i s«ng ngßi, khu chøa n−íc vµ c¸c vïng cöa µm.<br /> s«ng ven biÓn t¹i hÇu hÕt c¸c tØnh cña ViÖt Con c¸i (paratyp, n = 10): L = 474(445-539) µm;<br /> Nam. NhiÒu loµi tuyÕn trïng sèng trong ®Êt a = 25(20-29); b = 5,0(4,4-5,6); c = 6,3(5,9-7,0); c’<br /> ngËp n−íc, trong trÇm tÝch ®¸y cña c¸c thñy = 6,3(5,9-7,0); V = 63,1(60,2-67,5) %; réng m«i =<br /> vùc ®C ®−îc ph¸t hiÖn, trong ®ã gÇn 40 loµi<br /> 6,0(5,6-6,0) µm; L l«ng ®Çu = 1,5 µm; réng amphid<br /> ®−îc m« t¶ lµ míi cho khoa häc [1, 2, 3, 4, 5,<br /> 6, 7]. D−íi ®©y lµ m« t¶ vÒ mét loµi tuyÕn = 2,0(2,0-2,5) µm; c¹nh tr−íc amphid-®Ønh ®Çu =<br /> trïng míi cho khoa häc thuéc gièng 9,0(8,0-10,0) µm; L thùc qu¶n = 95(80-102) µm; L<br /> Daptonema Cobb, 1920 (Monhysteridae), v¸ch thùc qu¶n-vulva = 204(172-266) µm; L vulva-<br /> ®−îc ph¸t hiÖn ë cöa s«ng CÊm, Tp. H¶i hËu m«n = 100(98-119) µm; L ®u«i = 75(73-77)<br /> Phßng vµ s«ng ThÞ V¶i thuéc rõng ngËp mÆn µm.<br /> CÇn Giê, Tp. Hå ChÝ Minh.<br /> M« t¶<br /> Daptonema pumilus Nguyen Vu Thanh, Con c¸i: C¬ thÓ nhá vµ m¶nh. Cutin máng,<br /> Gagarin & Lai Phu Hoang sp. nov. ®−êng ngang (vßng cutin) hiÕm khi quan s¸t<br /> Sè ®o thÊy. ChiÒu dµy cña cutin t¹i vïng vulva<br /> kho¶ng 1 µm. C¬ thÓ kh«ng cã ®−êng bªn,<br /> Con ®ùc (holotyp): L = 426 µm; a = 24; b kh«ng cã l«ng somatic vµ c¸c h¹t tinh thÓ.<br /> = 4,7; c = 5,8; c’ = 5,8; réng vïng m«i = 6,0 PhÇn tr−íc c¬ thÓ hÑp. Vïng m«i t¸ch biÖt víi<br /> µm; L l«ng ®Çu = 1,5 µm; réng amphid = 3,5 c¬ thÓ vµ cã chiÒu réng chiÕm 30% chiÒu réng<br /> µm; L c¹nh amphid-®Ønh ®Çu = 9,0 µm; L c¬ thÓ t¹i gèc thùc qu¶n. Soi d−íi kÝnh hiÓn vi,<br /> thùc qu¶n = 91,0 µm; L v¸ch ruét-lç huyÖt = kh«ng quan s¸t thÊy c¸c nhó m«i. Cã 10 l«ng<br /> 262 µm; L ®u«i = 73 µm; L spic. = 13,0 µm; cøng ë ®Çu dµi 1,5 µm. Xoang miÖng d¹ng<br /> L gub. = 7,0 µm. phÔu, kh«ng kitin hãa. Amphid trßn, ®−êng<br /> Con ®ùc (paratyp, n = 10): L = 441(395- kÝnh 3,0-3,5 µm. Thùc qu¶n m¶nh, c¬ hãa, h¬i<br /> 486) µm; a = 25(20-27); b = 5,1(4,4-6,2); c = ph×nh lªn ë phÇn sau gi¸p víi ruét. Vßng thÇn<br /> <br /> <br /> C«ng tr×nh ®−îc hç trî vÒ kinh phÝ cña Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu c¬ b¶n.<br /> <br /> 1<br /> kinh chiÕm 43-47% chiÒu dµi cña thùc qu¶n. Thùc qu¶n m¶nh, c¬ hãa vµ còng h¬i ph×nh ë<br /> TÕ bµo bµi tiÕt, lç bµi tiÕt vµ èng bµi tiÕt kh«ng ®o¹n sau thùc qu¶n gi¸p víi ruét. C¬ quan sinh<br /> râ rµng. Cardia h×nh tam gi¸c, hiÖn râ trong s¶n ®¬n, n»m phÝa tr−íc, tinh hoµn tr¶i réng vµ<br /> thµnh èng ruét. Trùc trµng ng¾n h¬n hoÆc b»ng n»m bªn tr¸i ruét. Kh«ng cã nhó sinh dôc.<br /> ®−êng kÝnh cña c¬ thÓ vïng hËu m«n. C¬ quan Spicul máng, trªn gãc ph¶i cong, dµi h¬n hoÆc<br /> sinh s¶n ®¬n monoprodelphic, ë phÝa tr−íc, b»ng ®−êng kÝnh cña c¬ thÓ t¹i lç huyÖt. §u«i<br /> buång trøng t−¬ng ®èi ng¾n, n»m phÝa bªn tr¸i m¶nh, dÇn dÇn hÑp l¹i, cong vÒ phÝa l−ng. Cã 3<br /> cña ruét. TÕ bµo trøng non s¾p xÕp thµnh 1 tuyÕn ®u«i n»m liÒn kÒ nhau, lç ®æ n»m xiªn<br /> hoÆc 2 hµng. èng dÉn trøng ng¾n, kh«ng dÔ chÐo.<br /> thÊy. Tö cung th−êng chøa nhiÒu tinh trïng.<br /> ¢m ®¹o xiªn chÐo, ng¾n h¬n chiÒu réng cña c¬ §Æc ®iÓm chuÈn lo¹i<br /> thÓ t¹i vulva, víi v¸ch kh«ng kitin hãa. Vulva<br /> h×nh l−ìi liÒm, n»m vÒ phÝa sau vµ ®Õn gi÷a c¬ So víi c¸c loµi ®C biÕt trong gièng<br /> thÓ. M«i vulva kh«ng nh« lªn. Kh«ng cã tÕ bµo Daptonema Cobb, loµi Daptonema pumilus sp.<br /> sinh s¶n ë tö cung sau vµ tuyÕn tö cung sau. nov. t−¬ng ®èi gièng loµi D. nanus (Lorenzen,<br /> §u«i m¶nh, t−¬ng ®èi dµi, dÇn dÇn thu hÑp l¹i 1971), song kh¸c ë vÞ trÝ cña amphid n»m gÇn<br /> vµ th−êng cong vÒ phÝa l−ng. Cã 3 tuyÕn ®u«i ®Çu h¬n (ë D. nanus, amphid c¸ch ®Çu 2,5-3,0<br /> s¾p xÕp nèi tiÕp, lç ®æ xiªn chÐo. lÇn chiÒu réng cña vïng m«i; ë loµi míi,<br /> Con ®ùc: Cã cÊu t¹o vÒ h×nh th¸i t−¬ng ®èi amphid c¸ch ®Çu chØ cã 1,4-1,6 lÇn chiÒu réng<br /> gièng con c¸i nh−ng cã kÝch th−íc ng¾n h¬n. vïng m«i). So víi loµi D. nanus, loµi míi cã vÞ<br /> Cutin máng, nh÷ng nÕp nh¨n n»m ngang n«ng. trÝ vulva n»m lïi h¬n vÒ phÝa sau c¬ thÓ (D.<br /> C¬ thÓ kh«ng cã ®−êng bªn, l«ng somatic vµ h¹t nanus, V = 58% so víi V = 60,7-68,7% cña D.<br /> tinh thÓ còng kh«ng quan s¸t thÊy. PhÇn tr−íc pumilus). Ngoµi ra, loµi míi cßn kh¸c biÖt bëi<br /> c¬ thÓ hÑp. Amphid trßn, ®−êng kÝnh 2,0-2,5 sù hiÖn diÖn cña c¸c l«ng cøng trªn mót ®u«i<br /> µm. Xoang miÖng h×nh phÔu, kh«ng hãa kitin. (D. nanus kh«ng cã l«ng trªn mót ®u«i).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Daptonema pumilus. sp. nov.<br /> Con ®ùc: A. toµn bé c¬ thÓ; B. phÇn ®Çu vµ xoang miÖng; D. cÊu t¹o cña c¬ quan sinh dôc vµ ®u«i cña con<br /> ®ùc; E. cÊu t¹o cña gai sinh dôc. C. cÊu t¹o cña c¬ quan sinh s¶n vµ ®u«i cña con c¸i<br /> <br /> 2<br /> §Þa ®iÓm ph¸t hiÖn tiªu b¶n TV5: paratyp, bao gåm 5 ♂ vµ 5 ♀<br /> S«ng CÊm, Tp. H¶i Phßng vµ s«ng ThÞ V¶i, ®−îc b¶o qu¶n t¹i ViÖn Sinh häc n−íc néi ®Þa,<br /> thuéc rõng ngËp mÆn CÇn Giê, Tp. Hå ChÝ Minh. VHLKH Nga thµnh phè Borok, tØnh Iaroslavl.<br /> Mét phÇn tiªu b¶n paratyp ®−îc l−u gi÷ t¹i<br /> §Þa ®iÓm l−u gi÷ mÉu vËt Phßng TuyÕn trïng häc, ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi<br /> MÉu chuÈn ®−îc chuÈn bÞ d−íi d¹ng tiªu b¶n nguyªn sinh vËt (IEBR), Hµ Néi (tiªu b¶n TV<br /> cè ®Þnh mang sè TV6: holotyp, bao gåm 1 ♂; 28: 2 ♂ vµ 3 ♀; tiªu b¶n TV7: 3 ♂ vµ 2 ♀).<br /> <br /> B¶ng 1<br /> C¸c sè ®o cña Daptonema pumilus sp. nov.<br /> <br /> Paratyp<br /> ChØ sè ®o Holotyp 10 con ®ùc 10 con c¸i<br /> NN-LN TB NN-LN TB<br /> L, µm 426 395-486 441 445-539 474<br /> a 24 20-27 25 20-29 25<br /> b 4,7 4,4-6,2 5,1 4,4-5,6 5,0<br /> c 5,8 5,1-6,6 6,0 5,9-7,0 6,3<br /> c’ 5,8 5,3-6,1 5,8 5,3-6,6 5,9<br /> V (%) - - - 60,2-67,5 63,1<br /> ChiÒu réng cña vïng m«i (µm) 6,0 5,5-6,5 6,0 5,5-6,0 6,0<br /> <br /> L l«ng ®Çu (µm) 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5<br /> <br /> ChiÒu réng cña amphid (µm) 3,5 3,0-3,5 3,5 2,0-2,5 2,0<br /> <br /> L c¹nh cña amphid-®Ønh ®Çu (µm) 9,0 8,0-10,0 9,0 8,0-10,0 9,0<br /> <br /> L thùc qu¶n (µm) 91 73-98 86 80-102 95<br /> <br /> L v¸ch thùc qu¶n-ruét tíi vulva (µm) - - - 172-266 204<br /> L v¸ch thùc qu¶n-ruét tíi lç huyÖt 262 234-322 281 - -<br /> cña gai sinh dôc (µm)<br /> <br /> L vulva-anus (µm) - - - 98-119 100<br /> <br /> L ®u«i (µm) 73 70-77 74 73-77 75<br /> <br /> L gai sinh dôc (µm) 13 11-14 13 - -<br /> <br /> L gubernaculums (µm) 7,0 7,0-7,5 7,0 - -<br /> <br /> Ghi chó: NN-LN: nhá nhÊt-lín nhÊt; TB: trung b×nh.<br /> <br /> <br /> 3<br />  TµI LIÖU THAM KH¶O Gagarin V. G., 2004: Hai loµi giun trßn<br /> n−íc lî thuéc gièng Daptonema Cobb,<br /> 1. Gagarin V. G. & Nguyen Vu Thanh, 1920 (Monhysteria: Nematoda) ë rõng<br /> 2003a: Zoological Zhurnal., 82(11): 1393- ngËp mÆn CÇn Giê, Tp. Hå ChÝ Minh.<br /> 1401. Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n trong<br /> 2. Gagarin V. G. & Nguyen Vu Thanh, khoa häc sù sèng: 249-252. B¸o c¸o KH<br /> 2003b: Zoological Zhunal., 82(12): 1418- Héi nghÞ toµn quèc n¨m 2004, Th¸i<br /> 1425. Nguyªn.<br /> 3. Gagarin V. G. & NguyÔn Vò Thanh, 6. NguyÔn Vò Thanh, §oµn C¶nh, 2000:<br /> 2004: Hai loµi giun trßn míi (Nematoda: T¹p chÝ Sinh häc, 22(1): 6-9.<br /> Monhysterida) ë vïng s«ng r¹ch rõng ngËp<br /> mÆn CÇn Giê Tp. Hå ChÝ Minh. Nh÷ng vÊn 7. NguyÔn Vò Thanh, Gagarin V. G.,<br /> ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n trong khoa häc sù 2004: Hai loµi giun trßn míi sèng trong<br /> sèng: 81-84. B¸o c¸o KH Héi nghÞ toµn n−íc lî thuéc gièng Daptonema Cobb,<br /> quèc n¨m 2004, Th¸i Nguyªn. 1920 (Monhysteria: Nematoda) ë rõng<br /> ngËp mÆn CÇn Giê Tp. Hå ChÝ Minh.<br /> 4. Gagarin V. G., Nguyen Vu Thanh & Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n trong<br /> Nguyen Dinh Tu, 2003: Zoosystematica khoa häc sù sèng: 229-232. B¸o c¸o KH<br /> Rossica, 12(1): 7-14. Héi nghÞ toµn quèc n¨m 2004, Th¸i<br /> 5. NguyÔn ThÞ Thu, NguyÔn Vò Thanh & Nguyªn.<br /> <br /> <br /> The new species Daptonema pumilus sp. nov.<br /> (Nematoda: Monhysterida) in Vietnam<br /> <br /> Nguyen Vu Thanh, Lai Phu Hoang, Gagarin V. G.<br /> <br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> During 2003 year, the faunal free-living aquatic nematodes of the Cam estuary, Haiphong city and the<br /> Thivai river, Cangio mangrove, Hochiminh city had been investigated. Below, the description of one new<br /> nematode species to science Daptonema pumilus sp. nov. (Monhysterida) is given.<br /> Female: The new nematode species is a small and slender worm. Cuticle thin, transverse striation shallow,<br /> hardly visible. Somatic setae and crystalloid bodies absent. Stoma funnel-shaped, not cuticularized. Amphid<br /> fovea circular, 3.0-3.5 µm in diameter, its anterior margin situated at 1.4-1.6 labial region width from anterior<br /> body end. Oesophagus slender and muscular, swollen proximally. Cardia triangular, projecting into intestinal<br /> lumen. Rectum slightly shorter than anal body diameter. Reproductive system mono-prodelphic, ovary<br /> comparatively short, situated on the left side of intestine. Oogonia arranged in one or two rows. Oviduct short<br /> and inconspicuous. Vagina oblique, shorter than corresponding body diameter. Vulva situated on the posterior<br /> part to middle part of body. Posterior uterus sack absent. Tail long, gradually narrowing, usually curved<br /> dorsally. Two terminal setae 1.0-2.0 µm long on the tail terminal. Three caudal glands arranged in tandem,<br /> spinneret oblique.<br /> Male: Similar to female in general morphology, but somewhat shorter. Reproductive system mono-orchid.<br /> Spicules length as long as cloacal body diameter. Gubernaculum with dorsal appendix. Tail slender, gradually<br /> narrowing and curved dorsally; caudal glands three, tandem, spinneret conspicuous.<br /> This new species closes to Daptonema nanus, Lorenzen, 1971, but differs in having more front location of<br /> amphidial fovea, more back location of vulva (in D. nanus V = 58% vs V = 60.7-68.7% in D. pumilus) and<br /> presence of terminal setae at the tail (in D. nanus without terminal setae).<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 18-2-2005<br /> <br /> 4<br />