Luận án Tiến sĩ: Ảnh hưởng của cấu trúc thị trường đến hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Trong bối cảnh cấu trúc thị trường ngân hàng Việt Nam liên tục biến động và tác động sâu sắc đến hoạt động của các tổ chức tài chính, việc nghiên cứu về ảnh hưởng của cấu trúc này trở nên cấp thiết. Mặc dù đã có nhiều công trình nghiên cứu trước đó, nhưng những câu trả lời về mối liên hệ giữa cấu trúc thị trường và hiệu quả hoạt động của ngân hàng vẫn còn chưa nhất quán và chưa toàn diện. Do đó, luận án này nhằm mục tiêu đánh giá một cách có hệ thống tác động của cấu trúc thị trường, bao gồm cả mức độ cạnh tranh ngân hàng và tập trung ngân hàng, lên các chỉ số hoạt động then chốt của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.

Các nhà hoạch định chính sách, quản lý ngân hàng, nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tài chính, ngân hàng quan tâm đến cấu trúc thị trường và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam.

Luận án này điều tra ảnh hưởng của cấu trúc thị trường lên các chỉ số hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2007-2021, sử dụng dữ liệu từ 30 ngân hàng. Nghiên cứu sử dụng ba thước đo chính để phản ánh cấu trúc ngành: tổng thị phần của các ngân hàng lớn nhất (CR3/CR5), chỉ số Herfindahl-Hirschman (HHI) và chỉ số Lerner để đo sức mạnh thị trường (nghịch đảo của cạnh tranh ngân hàng). Công cụ ước tính GMM hệ thống hai bước được áp dụng để phân tích hồi quy, kiểm soát nội sinh. Kết quả cho thấy ngân hàng có sức mạnh thị trường cao hơn và hoạt động trong thị trường tập trung hơn sẽ giảm rủi ro tín dụng và tăng ổn định tài chính. Tuy nhiên, sự tập trung gia tăng lại có thể làm giảm ổn định tài chính khi đo bằng Z-score. Các phát hiện cũng chỉ ra rằng cạnh tranh lớn hơn có thể làm giảm chất lượng tài sản và làm suy yếu sự ổn định của ngân hàng. Về hiệu quả hoạt động, tập trung ngân hàng và sức mạnh thị trường tăng cường quản lý chi phí và tăng lợi nhuận ngân hàng (ROA, ROE). Một cấu trúc ngành cạnh tranh hơn có thể dẫn đến lợi nhuận thấp hơn, nhưng sức mạnh thị trường mạnh hơn cải thiện biên lãi ròng (NIM) trong khi thị trường tập trung cao hơn lại dẫn đến NIM thấp hơn. Ngoài ra, sức mạnh thị trường và mức độ tập trung cao hơn cũng thúc đẩy tăng trưởng cho vay của ngân hàng. Nghiên cứu này cung cấp những hàm ý chính sách quan trọng về mối quan hệ giữa tập trung và cạnh tranh ngân hàng với hành vi và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng.