Luận án Tiến sĩ: Hiệu quả xã hội của các tổ chức tài chính vi mô tại Việt Nam

Tài chính vi mô (TCVM) tại Việt Nam đã trải qua gần bốn thập kỷ phát triển, khẳng định vai trò thiết yếu trong việc cung cấp dịch vụ tài chính cho các nhóm thu nhập thấp và yếu thế, góp phần quan trọng vào giảm nghèo và tăng trưởng kinh tế bền vững. Tuy nhiên, lĩnh vực này còn đối mặt với thách thức trong việc đánh giá hiệu quả xã hội một cách toàn diện, do sự thiếu thống nhất trong các khái niệm và phương pháp đo lường trên thế giới, đặc biệt là xu hướng tách biệt giữa "social performance" và "social efficiency" trong các nghiên cứu trước đây. Luận án này hướng đến khắc phục khoảng trống đó bằng cách đề xuất một cách tiếp cận tích hợp, nhằm cung cấp thước đo toàn diện hơn về hiệu quả xã hội của các tổ chức TCVM tại Việt Nam, từ đó nâng cao cơ sở lý luận và giá trị ứng dụng thực tiễn.

Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng và phát triển; các nhà hoạch định chính sách, quản lý tại các tổ chức tài chính vi mô; sinh viên sau đại học và các chuyên gia phát triển quan tâm đến tài chính toàn diện tại Việt Nam.

Nghiên cứu này giải quyết sự thiếu nhất quán trong việc đánh giá hiệu quả xã hội của các tổ chức tài chính vi mô (TCVM) bằng cách tích hợp hai khía cạnh "social performance" và "social efficiency" để xây dựng một thước đo toàn diện. Luận án đặt mục tiêu đo lường hiệu quả xã hội đa chiều, xác định các yếu tố ảnh hưởng, và phân tích mối quan hệ giữa hiệu quả tài chính và xã hội của các tổ chức TCVM tại Việt Nam. Về phương pháp luận, nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu (DEA) để đánh giá hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả theo quy mô. Để xác định các yếu tố tác động đến hiệu quả xã hội, các mô hình hồi quy như FEM, REM, GLS, SGMM và hồi quy tuyến tính Bayes được áp dụng. Kết quả cho thấy, mặc dù độ rộng tiếp cận khách hàng của TCVM đã mở rộng, khả năng cung ứng dịch vụ vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu, và chỉ số dư nợ bình quân còn thấp so với GNI bình quân đầu người. Tỷ lệ khách hàng nữ có xu hướng giảm nhưng vẫn chiếm đa số. Hầu hết các TCVM đạt hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả theo quy mô, trong đó các tổ chức bán chính thức có hiệu quả cao hơn. Bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả xã hội là năng suất lao động (ảnh hưởng tích cực đến độ rộng và hiệu quả sử dụng nguồn lực nhưng tiêu cực đến độ sâu tiếp cận), lãi suất (ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả sử dụng nguồn lực), quy mô (ảnh hưởng tích cực đến độ rộng và độ sâu nhưng tiêu cực đến hiệu quả sử dụng nguồn lực) và thời gian hoạt động (ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả sử dụng nguồn lực). Một phát hiện quan trọng là không có mối quan hệ đánh đổi rõ rệt giữa hiệu quả tài chính và hiệu quả xã hội, cho thấy các TCVM có thể theo đuổi đồng thời cả hai mục tiêu. Từ các kết quả này, luận án đề xuất các hàm ý chính sách nhằm nâng cao năng lực quản trị, cải thiện phân bổ nguồn lực và mở rộng phạm vi phục vụ cho các nhóm dễ bị tổn thương, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của TCVM và củng cố tính ổn định, bao trùm của hệ thống tài chính quốc gia.