1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Trần Thanh Nhàn
KÍ ỨC TRONG TIỂU THUYẾT
CỦA PATRICK MODIANO
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
HÀ NỘI, 2025
2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Trần Thanh Nhàn
KÍ ỨC TRONG TIỂU THUYẾT
CỦA PATRICK MODIANO
Chuyên ngành: VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI
Mã số: 9 22 02 42
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Lê Huy Bắc
HÀ NỘI, 2025
3
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................................... 5
QUY ƯỚC CHÚ THÍCH ................................................................................................................... 6
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................................. 7
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................................... 7
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 9
3. Đối tượng và phạm vi khảo sát ............................................................................................... 10
4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................................... 12
5. Đóng góp của luận án ............................................................................................................... 13
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KÍ ỨC TRONG VĂN CHƯƠNG ............................................ 15
VÀ NGHIÊN CỨU PATRICK MODIANO ................................................................................... 15
1.1. Kí ức trong văn chương nhìn từ góc độ kí ức học (Memory studies) ............................... 15
1.1.1. Nghĩ khác về kí ức: Một thực thể có cấu trúc năng động ............................................. 15
1.1.2. Kí ức trong văn chương – Một hình thái của kí ức văn hóa ......................................... 20
1.2. Tổng quan nghiên cứu tiểu thuyết Patrick Modiano nhìn từ kí ức học ........................... 28
1.2.1. Nghiên cứu quốc tế ......................................................................................................... 29
1.2.2. Nghiên cứu ở Việt Nam ................................................................................................... 40
CHƯƠNG 2: KÍ ỨC BỊ THAO TÚNG - LÃNG QUÊN CƯỠNG BỨC VÀ TƯỚC ĐOẠT CĂN
TÍNH.................................................................................................................................................. 48
2.1. Kí ức về căn tính Do Thái và những thân phận bị lãng quên............................................ 49
2.1.1. Căn tính Do Thái: Một kí ức bị thao túng ..................................................................... 49
2.1.2. Kẻ cộng tác và người lính hậu chiến: Những bóng ma sinh ra từ sự lãng quên cưỡng
bức .............................................................................................................................................. 63
2.2. Kí ức về căn tính cá nhân: Nguy cơ bị tước đoạt, lãng quên và quá trình tái thiết......... 72
2.2.1. Sự thất bại của hồ sơ hành chính trong định hình, ghi nhớ căn tính .......................... 74
2.2.2. Ghi nhớ qua tha nhân: Kí ức về những mối quan hệ liên nhân trong kiến tạo căn tính
.................................................................................................................................................... 82
CHƯƠNG 3: KÍ ỨC TAN RÃ - SỰ BIẾN MẤT CỦA NHỮNG DI CHỈ CỦA KÍ ỨC ............. 95
3.1. Kí ức (trong) không gian: Cách không gian lưu giữ kí ức ................................................. 95
3.2. Lãng quên do sự biến mất của các điểm neo về không gian và xã hội............................. 98
3.2.1 Nơi lưu trú: Sự vụn vỡ của kí ức gia đình ...................................................................... 98
3.2.2. Quán cà phê – Tha xứ kí ức : Những rạn nứt xã hội và thách thức của việc ghi nhớ
.................................................................................................................................................. 104
3.2.3. “No man’s land”: Vùng bất định giữa lãng quên và hoài nhớ .................................... 117
CHƯƠNG 4: KÍ ỨC TÌM THẤY – TÁI HIỆN CẢM THỨC HOÀI NIỆM ............................ 127
4.1. Dòng thời gian hoài niệm hướng về quá khứ .................................................................... 128
4.2. Thắp sáng quá khứ: Chiều kích thị giác và cảm xúc của kí ức qua ánh sáng ............... 142
4.3. Dựng lại bầu không khí kí ức với mise en scène ............................................................... 151
4
KẾT LUẬN ..................................................................................................................................... 159
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ............................................................................. 166
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................. 167
PHỤ LỤC ........................................................................................................................................ 174
5
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên
cứu trình bày trong luận án là trung thực, những phân tích kết luận khoa học của luận
án chưa từng được người khác công bố trong bất kì công trình nào.
Tác giả luận án
Trần Thanh Nhàn
