luận văn: Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

144
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn: chủ nghĩa mác - lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở việt nam', luận văn - báo cáo, khoa học xã hội phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở Việt Nam

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Ch nghĩa Mác - Lênin v xã h i ch nghĩa và th i kỳ quá lên ch nghĩa xã h i, th i kỳ quá i lên ch nghĩa Vi t Nam.” 1
L I NÓI U Phát tri n kinh t là v n quan tr ng nh t t trư c t i nay c a xã h i loai ngư i. K t khi con ngư i xu t hi n , xã h i loài ngư i ã tr i qua và hình thành xã h i : cu c s ng nguyên thu , chi m h u nô l , phong ki n , tư b n ch nghĩa và nh cao ang hu ng t i xã h i ch nghĩa . Tương ng v i m i tình thái xã h i trong m t hình thái kinh t mang nét c trưng riêng . Tư b n ch nghĩa cũng v y , ây là m t giai o n mà c a c i v t ch t c a xã h i ư c s n xu t ra nhi u hơn t t c các giai o n trư c c ng l i . M t giai o n ch ng ki n bao s bi n i c v m t ch t l n v m t lư ng c a xã h i loài ngư i : kinh t , khoa h c kĩ thu t , chính tr , văn hoá ... Tuy nhiên trong giai o n này cũng là m t giai o n phát tri n còn nhi u thi u sót như phân bi t giàu nghèo , kh ng ho ng king t , chi n tranh b t công b ng trong xã h i ... T nh ng khuy t t t ó , con ngư i mu n hư ng t i m t xã h i ó con ngư i có quy n bình ng , không còn ói nghèo và áp b c bóc l t , v t ch t s n xu t ra có th áp ng m i nhu c u c a con ngư i... ó chính là ch xã h i ch nghĩa. Nhưng li u xã h i ti n lên c ng s n ch nghĩa b ng con ư ng nào và trong bao lâu , ây là m t bài toán nan gi i ã ang và s t ra v i t t c nhân lo i. ti n lên xã h i ch nghĩa thì c n ph i tr i qua hai giai o n : ó là giai o n ch nghĩa xã h i và giai o n ch nghĩa c ng s n. Hi n nay nư c ta ang trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i ; m t th i kì mang tính ch t quá , cái m i thì chưa thành cái cũ thì chư hoàn toàn d t b , th i kí này có s giao nh p c a nhi u tư tư ng . Dư i ng n c c a ng là kim ch nam la Mác - Lê nin và tư tư ng H Chí Minh chúng ta cúng khong 2
th t cháy giai o n hay ph nh n hoàn toàn nh ng thành t u mà ch nghĩa tư b n t ư c , nh t là c3 ch nghĩa tư b n nhà nư c . Theo Lênin thì trong giai o n quá lên xã h i ch nghĩa , chúng ta không th vu t b hoàn toàn ch nghĩa tư b n nhà nư c mà ph i th y ư c nh ng i m m nh c a nó d phát huy. Sau s s p c a Liên xô và các nư c ông Âu , h th ng các nư c theo ch nghĩa xã h i b nh hư ng r t l n . Tuy nhiên ng và nhân ân Vi t Nam v n kiên nh i theo con ư ng ã ch n và b o v thành qu Cách m ng . ti n lên Xã H i Ch Nghĩa Vi t Nam ph i tr i qua r t nhi u khó khăn do xu t phát i m r t th p , n n kinh t l c h u , khoa h c kĩ thu t th p , trình qu n lí còn y u kém ...Vì v y mu n phát tri n xã h i chúng ta ph i áp d ng mô hình kinh t nhà nư c tư b n vào s n xu t và qu n lý . ây là m t v n c n gi i quy t làm sao cho phù h p v i n n kinh t nư c ta , tình hình phát tri n kinh t khu v c và thé gi i trong s chuy n hoá m nh m c a n n kinh t toàn c u , chúng ta ph i u i k p ư c gu ng quay c a toàn c u hoákinh t . Cũng vì th nên án kinh t chính tr : ((Ch nghĩa Mác - Lênin v xã h i ch nghĩa và th i kỳ quá lên ch nghĩa xã h i, th i kỳ quá )) i lên ch nghĩa Vi t Nam là m t án r t c p bách không ch t ra cho các nhà kinh t và qu n lý mà còn là m t v n t ra cho chúng ta , nh ng c nhân kinh t tương lai m t k t lu n nh n th c và th c t c a n n kinh t nư c ta hi n nay ó là phát tri n n n kinh t TT theo nh hư ng Xã h i ch nghĩa . 3
PH N N I DUNG A. Lý lu n c a V.I.Lê Nin v c CNTB nhà nư c trong th i kỳ quá lên CNXH I- Chính sách kinh t m i và s c n thi t ph i s d ng Ch nghĩa Tư b n Nhà nư c . 1. Chính sách kinh t m i và s c n thi t ph i s d ng Ch nghĩa Tư b n Nhà nư c . Sau khi giành ư c chính quy n t tay phong ki n l i bư c vào cu c chi n nh m l t ch thành qu cách m ng v a t ư c . M t nư c nga v a bư c ra kh i cu c n i chi n v i n n kinh t lâm vào tình trang kh ng ho ng tr m tr ng : Thi u lương th c , thi u năng lư ng , s n xu t ình n, nông dân nghèo ói , kh i liên minh công nông có nguy cơ tan v ... thì ch sau m t th i gian ng n h u h t các ngành u ã t và vư t m c trư c chi n tranh , n n kinh t ư c ph c h i d n , nhân dân hăng hái thi ua lao ng s n xu t . Nư c Nga như ư c th i m t lu ng sinh l c m i k t khi chính sách kinh t m i ra i . Th c ti n ó ã bác b nh ng k thù c a Nhà nư c Xô vi t và nh ng b n hoài nghi khách coi chính sách kinh t m i như là m t chính sách quay v ch nghĩa tư b n . Khi k th a nh ng lý lu n c a Mác- Anghen , Lê Nin ã nói nm t th i kỳ quá lên ch nghĩa xã h i. c i m n i b t c a th i kỳ này là nh ng nhân t c a xã h i m i và nh ng tàn tích c a xã h i cũ t n t i an xen l n nhau , u tranh v i nhau trên m i lĩnh v c c a i s ng chính tr , kinh t , văn hoá, xã h i , tư tư ng , t p quán trong xã h i ... trong giai o n này, chưa có m t l c lư ng nào th ng thé tuy t i , có nghĩa là vi c ti p t c áp d ng 4
phương th c s n xu t và phân ph i c ng s n ch nghĩa là m t sai l m áng ti c và ngay giai o n th p c a Ch nghĩa c ng s n chúng ta cũng không th tt i ư c. S thiên tài c a Lê Nin ư c th hi n vi c ngư i ã nh n ra s u trĩ y và ã phát tri n ngay lý lu n c a Mác khi cách m ng Xã h i Ch nghĩa m i giành ư c th ng l i ch trong m t th i gian r t ng n . Lênin nh n m nh vi c c n ph i xác nh xem mình ang giai o n nào c a quá trình phát tri n. Nh ng xí nghi p nh trư c ây b Qu c h u hoá nay cho tư nhân thuê hay mua l i kinh doanh t do , ch y u là xí nghi p s n xu t hàng tiêu dùng . Cho phép m r ng trao i hàng hoá gi a thành th và nông thôn , gi a công nghi p và nông nghi p cho thương nhân ư c t do ho t ng ( ch y u là bán l ) góp ph n khôi ph c kinh t thay th chính sách trưng thu lương th c b ng chính sách thu lương th c . Theo chính sách này ngư i nông dân ph i n p thu lương th c v i m t m c c nh trong nhi u năm . M c thu này căn c vào i u ki n t nhiên c a t ai canh tác . Nói cách khác thu nông nghi p chính là a tô mà ngư i nông dân canh tác trên ru ng t thu c s h u toàn dân ph i tr cho nhà nư c . S lư ng lương th c còn l i ngư i nông dân ư c t do trao i , mua bán trên th trư ng . T ch c th trư ng , thương nghi p , thi t l p quan h hàng hóa - ti n t gi a nhà nư c và nông dân , gi a thành th và nông thôn , gi a công nghi p và nông nghi p . S d ng s c m nh kinh t nhi u thành ph n , các hình th c kinh t quá như khuy n khích phát tri n s n xu t nh c a nông dân , th th công , khuy n khích kinh t tư b n tư nhân , s d ng ch nghĩa Tư b n Nhà nư c, c ng c l i các doanh nghi p nhà nư c , chuy n sang ch h ch toán kinh t . ng th i, V.I.Lênin ch trương phát tri n m nh m quan h h p tác kinh t v i các nư c tư b n phương tây tranh th k thu t , v n và khuy n khích kinh t phát tri n . Danh t nư c c ng hoà xã h i ch nghĩa Xôvi t có nghĩa là chính 5
quy n Xôvi t quy t tâm th c hi n bư c chuy n lên ch nghĩa xã h i, ch hoàn toàn không có nghĩa là ã th a nh n ch kinh t hi n nay là ch xã h i ch nghĩa (( i u này có m t ý nghĩa c bi t quan tr ng , nh t là sau th t b i n ng n c a chính sách c ng s n th i chi n h i mùa xuân năm 1921 . Nó ch là m t chính sách t m th i trong th i chi n còn khi t nư c ã giành l i th ng l i thì ch ng ngư i dân nào còn mu n th c hi n nó n a . Còn lúc này Nga là m t nư c trung nông chú không ph i là m t nư c tư b n phát triênt như c hay Anh , Pháp mà có th chuy n lên ngay ch nghĩa xã h i . Mu n duy trì ư ch ngihã xã h i thì ph i có nh ng cơ s kinh t , xã h i nh t nh . Sai l m ây là nh ng ngư i c ng s n tư ng r ng ch c n thi t l p ch s n xu t qu c doanh và ch nhà nư c phân ph i là ã b t um t ch kihn t m i khác v i ch trư c . Như v y n th i kỳ hoà bình xây d ng ch nghĩa xã h i thì chính sách kinh t công s n th i chi n không còn thích h p là m t i u t t y u và c n ph i ư c thay th b ng m t chính sách khác phù h p hơn v i quy lu t c a s phát tri n Theo Lênin , n n kinh t xã h i ch nghĩa v n c n ph i ư c t ch c theo ki u s n xu t hàng hoá và v n ng theo các quy lu t kinh t hoàng hoá , kinh t th trư ng . Giai c p vô s n lãnh o c n thi t ph i bi t s d ng t t các quan h hàng - ti n , các ph m trù kinh t c a s n xu t hàng hoá th c hi n ư c m c ích c a mình . chính sách kinh t m i ( NEP ) ra i . V y th c ch t c a chính sách này là như thê nào và nó có ưu i m gì hơn so v i chính sáchsách c ng s n th i chi n. Có th khái quát toàn b n i dung c a chính sách kinh t m i thành chính sách phát tri n m nh m l c lư ng s n xu t , c bi t i v i m t nư c ti u nông quá lên ch nghĩa xã h i. ây ư c coi là nhi m v cơ b n và b c thi t nh t , phù h p v i cương lĩnh mà ng ã ra . 6
Chúng ta bi t r ng b t c m t lí lu n nào ưa ra u ph i d a trên nh ng cơ s th c t khách quan . Nư c Nga lúc b y gi là m t nư c trung nông , nông dân chi m i a s nhưng sau chi n tranh nó l i rơi vào tình tr ng thi u lương th c tr m tr ng , n n u cơ tích tr lúa mì gia tăng khi n cho chính ph không th ki m soát ư c tình hình . Các ho t ng s n xu t ub ình tr , toàn bb n n i công nghi p b phá hu toàn bb sau chi n tranh , công nhân thi u vi c làm , thi u lương th c , i s ng h t s c khó khăn . K c i v i m t nư c giàu nh t và phát tri n nh t thì sau cu c chi n tranh qu c tàn phá cũng ch có th khôi ph c ư c n n i s n xu t công nghi p sau nhi u năm . V y v i m t nư c ti u nông , gi i pháp t i ưu khôi ph c n n kinh t ph i chăng là c i thi n i s ng c a ngư i nông dân và nâng cao l c lư ng s n xu t c a h , ng th i trong m t ch ng m c nào ó có th khôi ph c n n ti u công nghi p giúp ngay m t ph n nào ó cho n n king t nông dân ? (( Lênin kh ng nh ph i b t u u tư nông dân , ngư i nào không hi u i u ó , ngư i nào có ý ưa v n nông ân lên hàng u như th là m t s t b ho c tương t như s t b chuyên chính vô s n , thì ch ng qua là vì ngư i ó không ch u suy nghĩ kĩ càng v n ó và b loèi nói ch ng r ng chi ph i )) . Tuy giai c p vô s n n m chính quy n nhưng m t s liên k t ch t ch gi a giai c p nông dân trong m t nư c ti u nông s là i u ki n c n th c hi n ư c ch nghĩa xã h i . Giai c p tư s n v i tư cách là giai c p lãnh o c n thi t ph i bi t hư ng chính sách vào vi c gi i quy t trư c tiên nh ng v n c p thi t nh t , m u ch t nh t . Mà (( v n c p thi t nh t hi n nay là dùng các bi n pháp có th khôi ph c ngay l c lư ng s n xu t cu kinh t nông dân )) . Chính sách thu lương th c và t do trao i ra i chính là s bi u hi n quan i m ó c a Lênin . i v i nh ng ngư i ti u nông thì ch xã h i ch nghĩa hay ch tư b n không quan tr ng , i u mà h quan tâm 7
là h s ư c l i như th nào . Vi c t do trao i hàng hoá và lương th c th a t o ra m t ng l c thúc y tinh th n hăng say lao ng c a ngư i nông dân . i v i nư c Nga lúc b y gi , nông nghi p phát tri n t t s kéo theo các ngành khác phát tri n . Chính i u ó ã c ng c thêm m i liên minh công nông và vô s n ư c s ng h c a nh ng nông dân nghèo kh . Tuy nhiên nói n t do trao i là t do buôn bán , mà t do buôn bán theo quan i m c a Lênin th i ó - t c là lùi l i ch nghĩa tư b n. Lênin ch rõ , t do buôn bán là khôi ph c ch nghĩa tư b n trên m t m c l n , là t do c a ch nghĩa tư b n . i u ó có ph i là m t th t b i n ng n c a giai c p vô s n hay không hay ch là m t bư c lùi mang tính chi n lư c mà chính quy n Xô Vi t thi hành nh m t ư c cái mà mình mu n . C n th y ngay r ng v i chính sách t do trao i , t ng l p s n xu t nh ã phát tri n nhanh chóng và ch nghĩa tư b n là c n cho ông o qu n chúng nông dân và cho tư b n tư nhân là ngư i ph i buôn bán thoã mãn nhu c u nông dân . v a khuy n khích s n xu t phát tri n mà v n gi ư c b n ch t chuyên chính c a mình , giai c p vô s n ch có th th a nh n cho ch nghĩa tư ư c phát tri n m t ch ng m c nào ó . Tư b n tư nhân c n ph i ư c phát tri n theo s i u ti t c a Nhà nư c , và i u ó t t d n n s ra i c a ch nghĩa tư b n Nhà nư c . M t nguyên nhân n a d n n s ra i c a ch nghĩa tư b n nhà nư c là ngay tình tr ng s n xu t c a nư c Nga lúc b y gi . Mác và Anghen d báo r ng : Cách m ng vô s n và do ó ch nghĩa xã h i và Ch nghĩa c ng s n s n ra và th ng l i cùng m t lúc , ho c trong ph n l n các nư c tư b n tiên ti n tây âu . Th nhưng nư c Nga là m t nư c tư b n trung bình - theo cách ánh giá c a Lênin - ang mu n ti n lên con ư ng ch nghĩa xã h i . Nó không ph i là nư c Anh xã h i ch nghĩa hay nư c c xã h i ch nghĩa . Vì v y n u ch mu n không thôi mà không có n n t ng kinh t v ng ch c thì 8
con ư ng ti n lên ch nghĩa xã h i t phá vào tương lai là m t i u không tư ng . Lênin nói rõ thêm không có kĩ thu t tư b n ch nghĩa oc xây d ng trên nh ng trên nh ng phát minh m i nh t c a khoa h c hi n i thì không th nói n ch nghĩa xã h i ư c . Nhi m v c a chính quy n vô s n Nga là h t s c n ng n . Làm sao nư c Nga v n l c h u v khoa h c kĩ thu t , trình dân chí th p lên m t nư c có trình khoa h c kĩ thu t phát tri n , khoa h c kĩ thu t ti n ti n khi mà i a s nhân dân là nông dân nghèo ch có bi t s n xu t nông nghi p . M i quan h gi a công nghi p và nông nghi p , nông dân v i công nhân không ch mang tính ch t m t chi u mà ngư i nông dân cũng c n nh ng s n ph m , hàng hoá c a công nghi p và th công nghi p, i u ó s kích thích c công nghi p và nông nghi p phát tri n . Th nhưng sau chi n tranh nư c Nga còn l i gì ? Ch như " m t ngư i b ánh g n ch t ... và may mà nó v n có th ch ng n ng mà i ư c " . Không có b t kỳ s ng h c a cách m ng xã h i ch nghĩa m t nư c hay m t s nư c nào, nu c Nga ph i d a vào n l c c a mình là chính nhưng i u ó v n chua . Dân t c Nga c n ph i d a vào th i i t n t i , xây d ng lý tư ng c a mình . Trong khi ch nghĩa tư b nv n m nh thì t i sao ta không d a vào nó s ng ? Lênin nói rõ i u ó chúng ta không th t mình làm ư c n u không có s giúp c a tư b n nư c ngơài . Ngư i nào không chìm m trong o tư ng mà nhìn vào th c t , thì ph i hi u rõ i u ó . Theo Lênin c n ph i du nh p ch nghĩa tư b n t bên ngoài b ng nh ng h p ng buôn bán v i các nư c tư b n lón b ng chính sách tônhư ng . Tóm l i b ng nh ng hình th c khác nhau c a ch nghĩa tư b n nhà nư c , ch nghĩa tư b n nhà nư c s làm m t bư c ti n so v i tình hình hi n nay trong nư c c ng hoà Xô Vi t c a chúng ta . N u ch ng h n trong n a năm n a chúng ta thi t l p ư c ch nghĩa tư b n nhà nư c thì ó 9
s là th ng l i to l n và s m b o ch c ch n r ng qua m t năm sau ch nghĩa xã h i s ư c c ng c ho n toàn và tr nên v ng ch c . T i sao m t nư c xã h i ch nghĩa l i có th t n t i m t hình th cc a ch nghĩa tư b n nhưng ó l i là nh n xét c a V.I.Lênin , ngư i ã sáng l p ra ng c ng s n Xô Vi t ưa dân Nga i theo con ư ng ch nghĩa tư b n . B ng nh ng chính sách ti n b và nh ng thành qu t ư c sau m t th i gian ng n th c hi n chính sách kinh t m i ( NEP ) mà n i dung ch y u c a chính sách này là vi c th c hi n ch nghĩa tư b n nhà nư c. Lênin ã ch ng minh ư c r ng nh n nh trên là hoàn toàn úng n v i m t nư c Nga có chính quy n m i non tr và m t n n kinh t i lên t l c h u . 2/ Thành t u c a chính sách kinh t ( NEP ) . Chính sách kinh t m i ã t o i u ki n phát tri n l c lư ng s n xu t c thành th l n nông thôn , vì nó p ng ư c nhu c u c a qui lu t kinh t c a n n s n xu t xã h i ch nghĩa còn mang tính ch t hàng hoá và có nhi u thành ph n . Nh ó , trong m t th i gian ng n , Nhà nư c Xô Vi t ã khôi ph c ư c n n kinh t qu c dân b chi n tranh tàn phá , ã ti n ư c m t b oc dài trong vi c c ng c kh i liên minh công nông ; m t Nhà nư c công nông nhi u dân t c u tiên trên th gi i ã ư c thành l p , ó là liên bang c ng hoà xã h i ch nghĩa Xô Vi t . Chính sách kinh t m i còn có ý nghĩa qu c t c a nó . i v i các nư c tiên ti n lên ch nghĩa xã h i u c n thi t v n d ng tinh th n cơ b n c a chính sách ó bch ng h n như v n quan h hàng hoá - ti n t , nguyên t c liên minh công nông , s d ng n n kinh t nhi u thành ph n . Chính sách kinh t m i ư c quán tri t trong các ngành kinh t và l y vi c khôi ph c nông nghi p làm nhi m v hàng u , là v n c p bách trư c m t . n cu i xuân năm 1922 , Liên Xô ã vư t qua ư c n n ói và nnăm 1925 , nông nghi p Liên Xô ã vư t m c trư c chién tranh . 10
T ng s n lư ng công nghi p năm 1925 so v i năm 1913 m i t 75.5%. tuy nhiên ngành i n và cơ khí ch t o vư t m c trư c chi n tranh , nhi u xí nghi p công nghi p nh và công nghi p th c ph m ã t và vư t m trư c chi n tranh . Trong vi c th c hi n chính sách kinh t m i , Lênin coi thương nghi p là m t xíchtrong chu i dây xích các s bi n l ch s mà Nhà nư c ph i em toàn l c ra mà n m l y nó . Do ó thương nghi p ã ư c tăng cư ng m nh m . II-Ch nghĩa tư b n nhà nư c 1.Khái ni m: Ch Nghĩa Tư B n là m t hình thái kinh t xã h i l n c a xã h i loài ngư i v i các giai o n phát tri n khác nhau.Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c là m t trong nh ng giai o n l ch s quan tr ng c a Ch Nghĩa Tư B n .Không m t ai có th ph nh n thành qu c a Ch Nghĩa Tư B n ù ã t ư c , ó là m t b ơc ngo t c a l ch s . C.Mac ã có nh n xét xác áng r ng trong vòng chưa y m t th k th ng tr c a mình Ch Nghĩa Tư B n ã t o ra m t m c s n xu t kh ng l b ng t t các th h loài ngư i trư c ó ã t o ra .T lúc xu t hi n loài ngư i ,h ã s nng lâu dài trong n n s n xu t nh l c h u,phân tán ,năng xu t vô cùng th p kém, không b o m tái s n su t gi n ơn.T u th k XVI n nay,l n u tiên trong l ch s ,Ch Nghĩa Tư B n ã chuy n n n s n xu t nh lên n n s n xu t l n v i c trưng v ch t so v i s n xu t nh .S th ng l i này di n ra u tiên nư c Anh r i l n lư t sang các nư c Pháp , c,…và các nư c khác . Cùng v i à phát tri n c a l c lư ng s n xu t ,quá trình xã h i hoá s n xu t cũng t ư cnhư ng bư c ti n l n , v i trình cao . Hi p tác ơn gi n , công trư ng th công n n i công nghi p cơ khí là nh ng giai o n phát tri n xã h i hoá s n xu t Tư B n Ch Nghĩa . 11
M m m ng u tiên c a Ch Nghĩa Tư B n chính là s tích lu tư b n nguyên thu , v i s buôn bán nô l ,trao i buôn bán các lo i hàng hoá v i nư c ngoài do n n s n xu t th công phát tri n và do bóc l t thu c a các nư c ã tích lu ư c m t kh i lư ng kh ng l tư b n cho n n s n xu t tư b n sau này .Ti p t c phát tri n kinh t v i s tr giúp c l c c a khoa h c kĩ thu t các nư c Tư b n ti p t c phát tri n vư t b c v kinh t , s c nh tranh c a các nư c v thi trư ng tiêu th hàng hoá ,thu c a… ã d n n các cu c chi n tranh l n mà i n hình là hai cu c chi n tranh th gi i th nh t và th hai vô cùng ác li t và th m kh c. Hình th c xã h i hoá cao hơn khi Ch Nghĩa Tư B n chuy n lên giai o n Ch Nghĩa Tư B n c quy n va nh cao là Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c . Ch Nghĩa Tư B n c quy n Nhà Nư c là hình th c th ng tr c a Ch Nghĩa Tư B n c quy n d a trên cơ s tích t và t p trung tư b n ra i t sau chi n tranh th gi i th nh t ,nó xu t hi n u tiên c .Do c nh tranh quá kh c li t nên các nhà s n xu t tư b n có xu hư ng liên k t v i nhau hay quy lu t cá l n nhu t cá bé hìmh thành nên các t p oàn c quy n qu c gia n các t p oàn xuyên qu c gia cac- ten, xanh-di-ca,congglomera .Trong giai o n này vai trò c a nhà nư c con chưa th c s quan tr ng l m nhưng sau này thì nó càng th hi n vai trò c a mình như trong giai o n Ch Nghĩa Tư B n c quy n Nhà Nươâc c ng s n th nói tư b n d t o ra ph n m t n n t ng kinh t v ng ch c v i cơ s khoa h c kĩ thu t tiên ti n,n n s n xu t cơ khí ,t ng hoá t o ra m t kh i lư ng v t ch t kh ng l . Lênin ã t ng so sánh nư c nga v i nư c c lúc b y gi và cho r ng n u nư c Nga có y v t ch t k thu t như nư c c thì có th chuy n ti p lên Ch Nghĩa Xã H i mà không ph i tr i qua b t kì m t giai o n trung gian nào. Ngư i nh n nh r ng “Ch Nghĩa Tư B n c quy n Nhà nư c là s chu n b v t ch t y nh t cho Ch Nghĩa Xã H i ,là phòng ch i vào 12
Ch Nghĩa Xã H i mà gi a n c thang ó v i n c thang Ch Nghĩa Xã H i không còn m t n c thang nào n a c ” .Như v y xã h i c ng s n ch có th xu t hi n m t cách t nhiên khi nh ng ti n v t ch t và ti n xã h i ư c chu n b y nh t , m t “phòng ch ” lý tư ng cho Ch Nghĩa Xã H i ã s n sàng. Nhưng th ng l i c a Cách M ng Tháng 10 Nga không xu t phát t ti n è nói trên.Là m t nư c tư b n phát tri n trung bình và còn nhi u m t h n che á, nư c Ngak có cơ s v t ch t kĩ thu t , không có l c lư ng s n xu t phàt tri n nh m t o ti n v t ch t cho Ch Nghĩa Xã H i ra i .Chính vì v y nó không th quá tr c ti p lên Ch Nghĩa Xã H i mà ph i l y mô hình gián ti p i lên Ch Nghĩa Xã H i .ngư i nói trong b i c nh ó ,ph i bi t b c chi c c u nh xuyên qua Ch Nghĩa Tư B n lên Ch Nghĩa Xã H i , ó là Ch Nghĩa Tư B n Nhà Ø nư c _m t s tr l i con ư ng phát tri n h p quy lu t kinh t . Khi LÊ_NIN ã ưa quan ni m v Ch Nghĩa Tư B n nhà nư c , ã có rát nhi u ngư i hoang mang giao ng .ngay c b n thân LÊ_NIN cũng b t ng v “th Ch Nghĩa Tư B n Nhà nư c” không ai d ki n này .M i ngư i cho r ng” Ch Nghĩa Tư B nNhà nư c là Ch Nghĩa Tư B n “,và ta có th c n hi u như th thôi .LÊ-nin ã thuy t ph c m i ngư i r ng ó là cách hi u kinh vi n ,sai l m vi rơi vào cái b nh trí th c và ch nghĩa t do .bây gi mu n xây d ng thành công Ch Nghĩa Xã H i thì chúng ta ph i th ng th n th a nh n r ng “toàn b quan i m c a chúng ta v Ch Nghĩa Xã H i ã thay i v cơ b n”.Theo LÊN_NiN,Ch Nghĩa Xã H i Nhà nư c là s n ph m c a s can thi p tích c c c a nhà nư c và ho t ng c a các xí nghi p tư b n .N u là nhà nư c tư s n thì Ch Nghĩa Tư B n Nhà nư c phucv v l i ích giai c p tư s n,n u là nhà nư c Xã h i ch nghĩa thì ph c v cho l i ích giai c p công nhân và nhân dân lao ng. 13
Trong th i kì quá lên Ch Nghĩa Xã H i ,Ch Nghĩa Tư B n Nhà nư c mang tính ch t c bi t ó là tính ch t chính tr nhà nư c thay i ,nhà nư c Xã h i ch nghĩa –Nhà nư c c a dân do dân ,vì dân .Nhà nư c này có trong tay m t th c l c kinh t d a trên hình th c s h u xã h i mà nhà nư c là i bi u n m gi nh ng v trí then ch t tr ng y u c a n n kinh t ,gi vai trò ch o c a các thành ph n kinh t khác . S phát tri n c a Ch Nghĩa Tư B n nhà nư c trong th i kì quá lên Ch Nghĩa Xã H i không có m c ích t thân ,mà là phương ti n ,con ư ng tăng s n xu t ,là bi n pháp bi n các xí nghi p Tư b n ch nghĩa thành Xã h i ch nghĩa .LÊ-NIN nói “thư ng chúng ta v n còn l p l i cái lý lu n cho r ng Ch Nghĩa Tư B n là x u, Ch Nghĩa Xã H i là t t “Cũng như quan i m trư c ây cho r ng “m t trăng Trung Hoa tròn hơn m t trăng Hoa KÌ “.Nhưng cái lí lu n y là sai vì nó không mxa n toàn b k t c u kinh t xã h i hi n có ,mà ch nhìn th y có hai k t c u trong s ó thôi .Ch Nghĩa Tư B n la x u so v i Ch Nghĩa Xã H i nhưng là t t so v i n n ti u s n xu t .Ch Nghĩa Tư B n nhà nư c v kinh t cao hơn r t nhi u so v i n n kinh t lúc ó c a nươc Nga vì v y nư c Nga ph i bi t l i d ng nó làm m t xích trung gian gi a n n ti u s n xu t và Ch Nghĩa Xã H i ,làm phương ti n ,làm con ư ng ,phương pháp,phương th c û tăng l c lư ng s n xu t lên .Và i u ós ưa nư c Nga n Ch Nghĩa Xã H i b ng con ư ng ch c ch n nh t. V i i u ki n c bi t ó ,v i s ki m kê, ki m soát và s th n h p c a v n c a nhà nư c vào các doanh nghi p công nghi p,nông nghi p và d ch v s hư ng s ho t ng c a các doanh nghi p theo tay lái c a nhà nư c xã h i ch nghĩa .B i v y Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c theo cách nói c a Lê-nin “là cái không áng s “là s n ph m t t y u “là m t “bư c ti n trong s phát 14
tri n c a l ch s i v i các nư c quá lên Ch Nghĩa Xã H i tư m t n n kinh t l c h u Có th nói n i dung c a Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c qua các m t sau : -S ki m kê ,ki m soát i v i các thành ph n kinh t . _Các hình th c kinh t quá ôï d a trên các hình th c s h u h n h p v v n gi a nhà nư c XãHCN v i nenà kinh t tư b n tư nhân trong và ngoài nư c. -Vi c h c t p ,s d ng có ch n l c nh ng thàng t u khoa h c công ngh và chuy n giao khoa h c k thu t,công ngh ,khoa h c kinh t và qu n lý kinh t các nư c tư b n tiên ti n. -Vi c coi tr ng l i ích kinh t ,hi u qu kinh t thông qua vi c nhà nư c v n d ng cơ ch th trư ng v i tư cách là ng l c kinh t c a s phát tri nn kinh t qu c dân. T các khía c nh trên có th quan ni m s hình thành và phát tri n Ch Nghĩa Tư B n.Nhà nư c trong th i kỳ quá lên Ch Nghĩa Xã H i ,v n i dung g n li n v i 3 m c : - m c cao nh t và toàn di ïn nh t , Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c ư c quan ni m như là m t hình th c kinh t -xã h i quá - m c h p và th p hơn ,Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c ư c quan ni m là m t chính sách,m t công c mà nhà nư c Xã H i Ch Nghĩa dùng i u ti t và qu n lý ho t ng c a các thành ph n kinh t ,nh t là kinh t tư b n tư nhân trong th i kỳ quá lên Ch Nghĩa Xã H i . -Dư i góc nhìn kinht ,Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c ư c quan ni m là các hình th c kinh t trung gian quá .Các hình th c này d a trên hình th c s h u h n h p gi a kinh t nhà nư c và kinh t tư b n tư nhân trong và ngoài nư c. 15
2. i u ki n th c hi n Ch Nghĩa Tư B n nhà nư c và vi c s d ng có hi u qu hình th c này. B nû thân Ch Nghĩa Tư B n không th t nó phát tri n trong lòng ch Xã H i Ch Nghĩa dù r ng s phát tri n c a nó có là khách quan ,t t y u i chăng n a.Vì v y mu n duy trì Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c thì chính quy n vô s n ph i t o ra các i u ki n th Ch Nghĩa Tư B n nàycó th t n t i và phát tri n.Vi c s d ng sao cho có hi u qu hình th c kinh t Tư b n Nhà Nư ccũng là m t v n c n ư c quan tâm . Theo lý lu n c a V.I.Lênin v Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c Û thì Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c là s n ph m c a s can thi p tích c c c a nhà nư c vào ho t ng trong các xí nghi p tư b n.V y mu n Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c ra i thì i u trư c tiên là ph i có quan h s n xu t Tư B n Ch Nghĩa , t c là c n ph i có giai c p tư s n và giai c p vô s n. nư c Nga lúc b y gi giai c p tư s n h u như không còn t n t i , các xí nghi p tư b nk c v a và nh u b qu c h u hoá,n n i công nghi p Tư B n Ch Nghĩa b tàn phá n ng n , cá công xư ng và nhà máy b ng ng ho t ng .Giai c p vô s n v n là giai c p s n xu t ra c a c i v t ch t trong các xí nghi p c a n n i công nghi p Tư B n Ch Nghĩa nên h , nh ng ngư i công nhân “ ã b m t tính giai c p,nghĩa là b d y ra ngoài con ư n t n t i giai c p c a mình , và không còn t n t i v i tư cách là giai c p vô s n n a.. ôi khi v hình th c nó oc coi là giai c p vô s n, nhưng nó không có g c r kinh t .Vì v y m t yêu c u t ra là mu n khôi ph c quan h s n xu t Tư B n Ch Nghĩa thì ph i ph c h i giai c p tư s n trong nư cvà kêu g i u tư c a tư s n nư c ngoài.Nh ó giai c p công nhân m i có ièu ki n ti p t c phát tri n, “ ư c làm vi c trong các công xư ng cơ khí l n ch không làm cái vi c u cơ, ch không ph i ch t o cái b t l a bán… .Quan h s n xu t Tư B n Ch Nghĩa 16
xét v m t s h u thì nó t n t i dư i nhi u hình th c s h u khác nhau: S h u tư nhân Tư B n Ch Nghĩa , S h u t p th Tư B n Ch Nghĩa , S h u nhà nư c ,S h u h p tác , S h u không mang tính ch t Tư b n Nhà nư c .Tương ng v i các lo i hình th c khác nhau là s a d ng v các thành ph n kinh t . ây cũng là m t ph n n i dung c a chính sách kinh t m i mà Lênin ã ra.Và nó cũng phù h p v i n n kinh t th i kỳ quá .Quan h s h u Tư B n Ch Nghĩa v i hình th c ph bi n nh t là s h u c ph n oc C.Mác coi là bư c quá “bi n t t c nh ng ch c năng c a quá trình tái s n xu t hi n còn g n v i quy n s h u tư b n gi n ơn than ch c năng c a ngư i s n xu t ã liên hi p l i v i nhau ,t c là thanh ch c năng c a xã h i.,và do ó xí nghi p c a nó cũng bi u hi n ra là nh ng xí nghi p xã h i. i u ki n th hai phát tri n Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c có s can thi p c a nhà nư c vào n n kinh t . i u này có ý nghĩa r t quan tr ng vì Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c trong th i kỳ quá lên Ch Nghĩa Xã H i ph n ánh m i quan h gi a giai c p công nhân và nhà nư c c a h v i nhà nư c tư b n .Kinh t tư b n nhà nư c là m t ki u t ch c kinh t do nhà nư c c a h v i các nhà tư b n.Kinh t tư b n nhà nư c là m t ki u t ch c kinh t do nhà nư c c a giai c p công nhân ch ng t o ra khai thác ,thu hút các ngu n l c nh hư ng các thành ph n kinh t khác phát tri n theo con ư ng Xã H i Ch Nghĩa .Khi áp d ng Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c vào n n kinh t Nga thì Ch Nghĩa Tư B n s có i u ki n phát tri n trong lòng m t nư c i theo nh hư ng Xã H i Ch Nghĩa .và như v y thì Ch Nghĩa Tư B n hay giai c p vô s n s chi n th ng? Li u r ng nhà nư c vô s n có kh ng ch ư c các nhà tư s n mà phát tri n theo nh ng nh hư ng ,k ho ch mà mình t ra hay không hay l i bi l t và b ch nh o. ây vai trò c a nhà nư c là r t to l n. nh hư ng s phát tri n c a Ch Nghĩa Tư B n theo ch Xã H i Ch Nghĩa thì nhà nư c vô s n không ch ơn thu n óng vai trò ngư i qu n 17
lý, i u hành kinh t qu c dân mà còn ph i có th c l c kinh t làm cơ s .Do ó nhà nư c c n tr c ti p u tư vào nh ng lĩnh v c , nh ng ngành tr ng y u , nh ng v trí “pháo ài” ,”huy t m ch” c a n n kinh t qu c dân như: k t c u h t ng kinh t xã h i , h th ng tài chính ngân hàng, qu c phòng an ninh… Nhà n ơc vô s n tác ng n quá trình tu n hoàn TB thông qua các chính sách v thu 18
Tư li u s n xu t T–H …….S n xu t …..H’_T’ S c lao ng M i giai o n c a quá trình tu n hoàn nhà nư c l i có nh ng chính sách tác ng nhau như : gai o n bán (H’ – T’) chính quy n Xô Vi t có th yêu c u nhà tư b n bán thêm t 50% n 100% s lư ng s n ph m tiêu dùng cho các công nhân xí nghi p tôcũng v i m t giá bán, làm như v y là c i thi n i s ng công nhân khác . T nh ng phân tích tên ta th y r ng vi c áp d ng thành công Ch Nghĩa Tư B n nhà nư c òi h i ph i có nh ng c i bi n sâu s c trong cách nhìn và trong cách làm c a giai c p vô s n i v i Ch Nghĩa Tư B n . ây là môït v n m i m c n ư c ti p t c nghiên c u t kinh nghi m th c ti n. 3.Tác d ng c a Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c . Qua nh ng phân tích trên chúng ta th y r ng vi c phát tri n Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c trong thì kỳ quá lên Ch Nghĩa Xã H i là m t t t y u khách quan . ây là th Ch Nghĩa Tư B n “có l i và c n thi t” ,là” i u áng mong i” cho chúng ta. Theo Lê Nin ,c n ph i nh n th c rõ : Th c hành Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c s có l i cho ai ? Nư c c lúc b y gi “là nh cao v k thu t i Tư B n Ch Nghĩa hiêïn i và v t ch c có k ho ch , ph c tùng ch nghĩa qu c gi ng_k _tư s n”.N u như thay th chính quy n quân phi t c b ng chính quy n Xô Vi t thì nư c c có t t c các i u ki n xây d ng thành công Ch Nghĩa Xã H i . 19
V i th c tr ng nư c Nga hi n nay thì i u quan tr ng trư c tiên là ph i phát tri n l c lư ng s n xu t ,tăng lên ngay ho c trong m t th i gian ng n b ng s “du nh p” Ch Nghĩa Tư B n t bên ngoài vào.Và tác d ng u tiên c a Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c là l i d ng s phát tri n c a khoa h c kĩ thu t c a các nư c tư b n phát tri n xây d ng n n i s n xu t công nghi p.Qua ó giai c p công nhân có th h c t p ư c cách qu n lý và t ch c m t n n s n xu t l n , d n khôi ph c l i tính giai c p ã b m t c a mình. “Ch ng nào giai c p công nhân h c ư c cách s p t t ch c s n xu t v i quy mô l n” , ch ng nào l c lư ng s n xu t xã h i ư c xây d ng trên nh ng phát minh m i nh t c a khoa h c hi n ithì khi ó m i có th nói n Ch Nghĩa Xã H i ư c. Nư c Nga ti u nông b bao trùm b i n n u cơ và tình tr ng quan liêu ch ngiã mang tính h th ng , xã h i rơi vào kh ng ho ng , tín nhi m c a nông dân ói v i chính quy n Xô Vi t b gi m sút nghiêm tr ng .Ch có Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c m i “c u nguy” ư c cho n n chuyên chính vô s n.Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c s là s liên h p n n s n xu t nh l i thành n n i s n xu t , m t c trưng c a xã h i c ng s n . M t nư c ti u nông v i i a s nh ng ngư i s n xu t hàng hoá nh thì “tính t phát ti u tư s n chi m ưu th và không th không chi m ưu th ” .Chính nh ng ngư i ti u tư s n này ang ng m ng m phá ho i s c quy n c a Nhà nư c XÔ Vi tb ng vi c u cơ tích tr , ch ng l i các bi n pháp kinh t c a chính quy n.Nhưng khi Lênin ưa ra thành ph n kinh t tư b n nhà nư c thì m i ngư i u cho răng chính Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c m i là k thù c a giai c p vô s n .V y th c ch t v n ây là gì?Chúng ta u bi t r ng cơ s kinh t c a n n u cơlà t ng l p nh ng k ti u tư h u vô cùng r ng rãi nư c Nga,có i di n c a mình trong m i ngư i ti u tư s n, ¬ ây không ph i là Ch Nghĩa Tư B n Nhà Nư c u tanh v ic1 mà là giai c p ti u tư s n c ng v i Ch Nghĩa Tư 20