luận văn: Giải pháp nâng cao động lực làm việc cho người lao động tại Xí nghiệp Bay Chụp Và Xử Lý Ảnh Hàng Không Hà Nội

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

122
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vai trò của động lực trong lao động là rất quan trọng. Khi người lao động có ĐLLV cao, họ sẽ say mê làm việc, tìm tòi và sáng tạo trong công việc, họ sử dụng mọi kỹ năng, kỹ xảo của mình để thực hiện công việc, họ luôn muốn cống hiến cho tổ chức

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: Giải pháp nâng cao động lực làm việc cho người lao động tại Xí nghiệp Bay Chụp Và Xử Lý Ảnh Hàng Không Hà Nội

1 LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Gi i pháp nâng cao ng l c làm vi c cho ngư i lao ng t i Xí nghi p Bay Ch p Và X Lý nh Hàng Không Hà N i.” Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
2 L IM U 1. Lý do ch n tài Qua th i gian th c t p, tìm hi u th c t t i Xí nghi p Bay Ch p Và X Lý nh Hàng Không Hà N i (XNBC&XLAHK Hà N i ), Xí nghi p ang ph i i m t v i nhi u v n v ngư i lao ng: Thay i công ngh s n xu t → lao ng dư th a; ào t o và phát tri n… và ng l c làm vi c ( LLV) cho ngư i lao ng Vai trò c a ng l c trong lao ng là r t quan tr ng. Khi ngư i lao ng có LLV cao, h s say mê làm vi c, tìm tòi và sáng t o trong công vi c, h s d ng m i k năng, k x o c a mình th c hi n công vi c, h luôn mu n c ng hi n cho t ch c. Ngư c l i, khi ngư i lao ng không có LLV ho c suy gi m ng l c, h s không còn tha thi t v i công vi c, làm vi c c m ch ng, không ch ng và kém hi u qu , năng su t lao ng c a t ch c gi m và m c tiêu c a t ch c không t ư c. Ngu n tài li u tham kh o v LLV phong phú, thu n l i cho vi c nghiên c u. Vì th tài “Gi i pháp nâng cao ng l c làm vi c cho ngư i lao ng t i Xí nghi p Bay Ch p Và X Lý nh Hàng Không Hà N i” ư c ch n. 2. M c tiêu nghiên c u - Ch ra th nào là LLV c a ngư i lao ng - Tìm hi u th c tr ng v LLV và nguyên nhân h n ch Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
3 - Xây d ng gi i pháp nâng cao LLV cho ngư i lao ng t i XNBC&XLAHK Hà N i 3. Ph m vi nghiên c u tài nghiên c u LLV c a ngư i lao ng t i Xí nghi p Bay Ch p và X lý nh Hàng Không trong giai o n 2000 - 2010 4. Quan i m nghiên c u Nghiên c u LLV c a ngư i lao ng trên quan i m và gi thi t c a khoa h c hành vi – Thuy t nhu c u c a Abraham Maslow. 5. Phương pháp nghiên c u có ư c nh ng d li u thông tin, các lu n c phân tích k t lu n và các gi i pháp mang tính thuy t ph c, tài s d ng t ng h p các phương pháp: - Tra c u tài li u và các công trình nghiên c u v ng l c ã có - Nghiên c u chính sách - i u tra: quan sát, ph ng v n… - Phân tích s li u, t ng h p, so sánh 6. N i dung nghiên c u t ư c nh ng m c tiêu ã t ra, tài nghiên c u các n i dung: - Nghiên c u cơ s lý lu n c a vi c nâng cao LLV cho ngư i lao ng Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
4 - Phân tích và ánh giá th c tr ng t o LLV cho ngư i lao ng t i Xí nghi p Bay Ch p Và X Lý nh Hàng Không Hà N i, ch ra ư c v n c a Xí nghi p v t o ng l c và nh ng nguyên nhân c a v n . - Xây d ng các gi i pháp nâng cao LLV cho ngư i lao ng d a trên k t qu phân tích nguyên nhân c a th c ti n. 7. K t c u c a lu n văn - CHƯƠNG I. CƠ S LÝ THUY T V T O NG L C LÀM VI C CHO NGƯ I LAO NG - CHƯƠNG II. PHÂN TÍCH TH C TR NG T O LLV CHO NGƯ I LAO NG T I XNBC&XLAHK HÀ N I - CHƯƠNG III. GI I PHÁP NÂNG CAO NG L C LÀM VI C CHO NGƯ I LAO NG T I XÍ NGHI P BAY CH P VÀ X LÝ NH HÀNG KHÔNG HÀ N I Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
5 CHƯƠNG I. CƠ S LÝ THUY T V T O NG L C LÀM VI C CHO NGƯ I LAO NG 1.1. NG L C LÀM VI C 1.1.1.Khái ni m LLV Nhân t con ngư i t lâu v n ư c coi là ngu n l c quý giá nh t c a t ch c. Ngu n nhân l c m nh không nh ng t o cho t ch c l i th c nh tranh mà còn là y u t quy t nh s thành công hay th t b i c a t ch c, cho nên qu n lý con ngư i luôn ư c t ch c, ngư i qu n lý t lên hàng u trong m i ho t ng qu n lý. Và qu n lý các ngu n l c khác cũng s hi u qu n u t ch c qu n lý ngu n l c con ngư i t t, vì suy cho cùng m i ho t ng qu n lý u th c hi n b i con ngư i. có th khai thác ư c t i a k năng, k x o, s sáng t o c a ngư i lao ng, t ch c hay nhà qu n lý ph i t o ư c ng l c cho ngư i lao ng trong th c hi n công vi c. V y, LLV là gì? “ LLV là s khao khát và t nguy n c a ngư i lao ng tăng cư ng n l c nh m hư ng t i vi c t các m c tiêu c a t ch c.”1 “ LLV c a ngư i lao ng là nh ng nhân t bên trong kích thích con ngư i n l c làm vi c trong i u ki n cho phép t o ra năng su t, hi u qu cao.”2 “ LLV là nh ng y u t thúc y con ngư i th c hi n công vi c. ng l c là nh ng phương ti n mà nh chúng các nhu 1 ThS.Nguy n Vân i m & PGS.TS.Nguy n Ng c Quân, Giáo trình Qu n Tr Nhân L c, H Kinh T Qu c Dân, NXB Lao ng – Xã H i Hà N i, 2005. Tr.134 2 TS.Bùi Anh Tu n, Giáo trình hành vi t ch c, H Kinh T Qu c Dân, NXB Th ng Kê Hà N i, 2003. Tr.89 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
6 c u mâu thu n nhau có th ư c i u hòa ho c m t nhu c u ư c cao hơn sao cho chúng ư c ưu tiên hơn các nhu c u khác.”1 Như v y, v b n ch t ng l c là t t c nh ng gì kích thích con ngư i ho t ng t ư c m t m c tiêu nào ó. Bi u hi n c a ng l c là s s n sàng n l c, say mê làm vi c nh m t ư c m c tiêu c a t ch c cũng như b n thân ngư i lao ng. ng l c g n li n v i công vi c, v i t ch c và môi trư ng làm vi c. Không có ng l c chung chung không g n v i công vi c c th nào. ng l c không ph i là c i m tính cách cá nhân. Trong trư ng h p các nhân t khác không thay i, ng l c c a ngư i lao ng s làm tăng năng su t, hi u qu lao ng. Công tác qu n lý òi h i ph i t o ra và duy trì m t môi trư ng mà ó m i ngư i làm vi c cùng nhau trong các nhóm hoàn thành m t m c tiêu chung. M t nhà qu n lý không th làm ư c i u ó n u không bi t cái gì s thúc y m i ngư i. Hành vi con ngư i là m t lo t các hành ng. M t câu h i t ra là con ngư i s th c hi n nh ng ho t ng nào m t th i i m nào ó và t i sao h làm i u ó. Hay nói cách khác ng l c c a ngư i lao ng s b tác ng, chi ph i b i nh ng nhân t nào? 1.1.2. Nh ng nhân t tác ng t i ng l c c a ngư i lao ng. LLV là k t qu c a r t nhi u ngu n l c, là s t ng h p các y u t như nhu c u, ng cơ, m c ích, quan i m v giá tr c a b n thân ngư i lao ng, văn hóa c a t ch c, quan ni m c a lãnh o hay b n thân công vi c, máy móc… Các nhân t này có th chia thành ba nhóm: Nh ng nhân t thu c 1 HAROLD KOONTZ,CYRIL ODONNELL,HEINZ WEIHRICH – Nh ng v n c t y u c a qu n lý – Nhà xu t b n Khoa H c Và K Thu t – Hà N i, 2004, tr.468 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
7 v b n thân ngư i lao ng; Nh ng nhân t thu c v công vi c; và nh ng nhân t thu c v t ch c. 1.1.2.1. Nh ng nhân t thu c v ngư i lao ng H th ng nhu c u cá nhân. o Nhu c u. “Nhu c u là m t tr ng thái tâm sinh lý mà con ngư i th y thi u th n tr ng tr i v m t cái gì ó và mong mu n ư c áp ng nó. Nhu c u g n li n v i s t n t i và phát tri n c a con ngư i, c ng ng, t p th và xã h i”1 Nhu c u c a con ngư i bao g m nhu c u v t ch t, nhu c u tinh th n. Nhu c u v t ch t là nh ng òi h i v i u ki n v t ch t cho con ngư i t n t i và phát tri n th l c, còn nhu c u tinh th n là nh ng òi h i v i u ki n tinh th n cho con ngư i t n t i và phát tri n trí l c. C hai lo i nhu c u luôn t n t i song song trong m i con ngư i, chúng có m i quan h bi n ch ng v i nhau, nhưng t i nh ng th i i m nh t nh và nh ng i u ki n c th thì nhu c u v t ch t có th cao hơn nhu c u tinh th n ho c ngư c l i nhu c u tinh th n cao hơn nhu c u v t ch t. Vi c áp ng nhu c u có th ư c thông qua nhi u phương th c khác nhau: cá nhân, t p th ,t ch c, c ng ng, xã h i. T ó hình thành nên nh ng l i ích c a con ngư i. o L i ích “Là k t qu mà con ngư i có th nh n ư c thông qua ho t ng c a b n thân, t p th , c ng ng, xã h i, nh m th a mãn nhu c u c a b n thân.”2 1 TS. oàn Th Thu Hà – TS.Nguy n Th Ng c Huy n, Giáo trình Khoa H c Qu n Lý, T p II, H Kinh T Qu c Dân, NXB Khoa H c Và K Thu t, Hà N i, 2002. Tr.114 2 TS. oàn Th Thu Hà – TS.Nguy n Th Ng c Huy n, Giáo trình Khoa H c Qu n Lý, T p II, H Kinh T Qu c Dân, NXB Khoa H c - K Thu t, Hà N i, 2002. Tr.115 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
8 Là hình th c bi u hi n c a s th a mãn nhu c u, L i ích có vai trò to l n trong qu n lý kinh t và qu n lý ngư i lao ng trong các t ch c. Nó t o ra ng l c m nh m cho các ho t ng nh t nh c a con ngư i. Nó bu c con ngư i ph i ng não, cân nh c, tìm tòi các phương th c th c hi n có hi u qu nh t các m c tiêu th a mãn nhu c u c a mình. ã là m t con ngư i trong xã h i, ai n y u ph i có l i ích. L i ích là m t th c t khách quan nh m duy trì s t n t i và phát tri n c a con ngư i. V n c n c p ây chính là ng cơ và th o n th c hi n t ư c l i ích như th nào. o ng Cơ ng cơ thúc y là thu t ng chung áp d ng cho toàn b nhóm các xu hư ng, ư c mơ, nhu c u, nguy n v ng và nh ng thôi thúc tương t . ng cơ là sinh l c thúc y, nh hư ng và duy trì hành vi c a con ngư i ho t ng nh m th a mãn nhu c u c a mình. i u ó có nghĩa ng cơ thúc y ph n ánh s mong mu n, chúng là nh ng ph n thư ng, ho c s khuy n khích nh t nh làm tăng nh ng n l c th a mãn nh ng mong mu n ó. Khi nói r ng nhà qu n lý thúc y nhân viên có nghĩa là các nhà qu n lý làm nh ng vi c mà h hy v ng s áp ng nh ng xu hư ng và nguy n v ng ó và thúc y nhân viên hành ng theo cách th c mong mu n.1 Nh ng ng l c c a con ngư i u d a trên nhu c u, dù ó là c m giác có ý th c ho c gi trong ti m th c. M t s nhu c u c p thi t là nh ng nhu c u v sinh lý như: nư c u ng, th c ăn, không khí, ng , nhà …Nh ng nhu c u khác có th xem như nhu c u th c p như lòng t tr ng, av,s 1 HAROLD KOONTZ,CYRIL ODONNELL,HEINZ WEIHRICH – Nh ng v n c t y u c a qu n lý – NXB Khoa H c - K Thu t, Hà N i, 2004, tr.468 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
9 liên k t v i nh ng ngư i khác, tình c m, s c ng hi n, tài năng và s t kh ng nh. Nhu c u ph thuôc vào môi tr ơng ho t ng c a ngư i. Môi trư ng có nh hư ng nhi u t i s nh n th c c a chúng ta v các nhu c u th c p. ví d : vi c thăng ch c c a ng nghi p có th khơi d y ham mu n c a chúng m t v trí cao hơn. M t s th thách có th kích thích s ham mu n c a chúng ta làm b ng ư c m t vi c nào ó. M c tiêu và giá tr cá nhân o M c tiêu M c tiêu là k t qu d nh cho các ho t ng c a con ngư i trong m t kho ng th i gian nh t nh. M i m t ngư i u t cho mình nh ng m c tiêu nh t nh và m c tiêu ó b chi ph i b i giá tr cá nhân. Vì m c tiêu khác nhau nên m c làm vi c, m c ph n u c a m i ngư i lao ng là khác nhau. Chính vì v y nhà qu n lý ph i nhanh nh y n m b t ư c m c tiêu c a các nhân viên c a mình là gì, t ó có chính sách, phương pháp tác ng giúp ngư i lao ng có th th c hi n ư c m c tiêu cá nhân thông qua ho t ng nào ó có l i cho t ch c. Như v y có th làm cho ngư i lao ng n l c làm vi c hơn t ư c m c tiêu c a mình và m c tiêu c a t ch c cũng ư c th c hi n. o Giá tr cá nhân Khi nói n giá tr cá nhân c a ngư i lao ng là nói n: - Thái , quan i m c a ngư i lao ng trong công vi c và i v i t ch c. Thái là cách suy nghĩ, cách nhìn nh n và c m xúc v s v t hi n tư ng, là s nhìn nh n v khách quan c a cá nhân. Thái ch u s chi Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
10 ph i c a t p h p các giá tr mà m t cá nhân tôn tr ng, nhân sinh quan và th gi i quan ư c hình thành và tích lũy trong quá trình s ng và làm vi c. - Nh n th c c a ngư i lao ng v giá tr và nhu c u cá nhân. Giá tr là nh ng nguyên t c hay chu n m c o c, tinh th n mà con ngư i ta trân tr ng, t ni m tin c a mình vào y ho c cho là quan tr ng trong cu c s ng. - Năng l c và nh n th c v năng l c c a b n thân ngư i lao ng. M i m t ngư i lao ng có nh ng kh năng, năng l c khác nhau nên h ch phù h p v i nh ng v trí c th . - c i m tính cách c a ngư i lao ng. Tính cách là t ng th nh ng thu c tính tâm lý cơ b n c a con ngư i, bi u hi n thành thái , hành vi c a h trong th c th c t và in d u n vào m i hành ng c a h trong cu c s ng. Tính cách thư ng ph n ánh b n ch t c a cá nhân con ngư i nên s cho phép ngư i qu n lý có th oán trư c ư c cách cư x c a ngư i lao ng trong m t tình hu ng c th nào y. ng th i bi t ư c i u gì có th tác ng m nh m t i hành vi c a ngư i lao ng. Tóm l i, m i m t ngư i có nh ng k năng, năng l c, quan i m, thái , tính cách khác nhau t c là m i ngư i có m t giá tr khác nhau. Nh ng giá tr cá nhân này n u ư c tác ng b ng nh ng phương pháp và công c phù h p thì có th t o ư c ng l c m nh m , chi ph i ư c hành vi c a ngư i lao ng theo hư ng th c hi n m c tiêu c a doanh nghi p. 1.1.2.2. Nh ng nhân t thu c v công vi c Nhi m v và trách nhi m mà công vi c òi h i. Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
11 V i nh ng công vi c khác nhau thì nhi m v và trách nhi m mà công vi c òi h i ngư i lao ng ph i th c hi n khác nhau. Có nh ng công vi c không ph i ai cũng có th làm ư c mà òi h i ngư i lao ng có kh năng phù h p m i có th m nh n và làm vi c có hi u qu . Nhi m v và trách nhi m c a công vi c cũng liên quan nm c t ch trong th c hi n công vi c. ây chính là s ch ng ra quy t nh công vi c trong ph m vi qu n lý c a ngư i lao ng. òi h i v k năng ngh nghi p Bao g m các y u t như: - M c ph c t p c a công vi c - Yêu c u k năng lao ng chân tay hay lao ng trí óc - M c chuyên môn hóa c a công vi c - Yêu c u v ki n th c giáo d c, ào t o c n thi t cho công vi c S c g ng mà công vi c òi h i - M c hao phí v th l c và trí l c - S căng th ng c a công vi c, s m o hi m và m c r i ro c a công vi c - S quan tâm n các chi ti t c th 1.1.2.3. Nh ng nhân t thu c v môi trư ng công vi c M c tiêu chi n lư c c a t ch c Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
12 “M c tiêu c a t ch c là tr ng thái mong i, c n có và có th có c a h th ng sau m t th i gian nh t nh”1 M c tiêu chi n lư c c a t ch c là m c tiêu nh hư ng cho c h th ng ho t ng hư ng n, t ư c. Nh ng m c tiêu này nh hư ng ho t ng cho t t c ngư i lao ng trong t ch c. ây cũng là tiêu chí cho ngư i qu n lý xem xét và so sánh xem m c tiêu c a các nhân viên có m u thu n hay không mâu thu n v i m c tiêu c a t ch c, và xem xét kh năng hư ng m c tiêu c a cá nhân n g n m c tiêu c a t ch c. N u m c tiêu c a cá nhân càng g n v i m c tiêu c a t ch c thì s thúc y nhân viên làm vi c hư ng v m c tiêu chung. Văn hóa t ch c “Văn hóa t ch c là h th ng nh ng giá tr , nh ng ni m tin nh ng quy ph m ư c chia s b i các thành viên trong m t ph m vi t ch c chính quy t o ra các chu n m c v hành vi trong công vi c”2. Nói cách khác, văn hóa t ch c là t t c nh ng gì mà các thành viên trong t ch c có, ngĩ và làm. Văn hóa t ch c nh hư ng r t l n n b u không khí c a t ch c. “B u không khí c a t ch c là hi n tư ng tâm lý bi u hi n m c ho t ng, hòa nh p v các ph m ch t tâm lý cá nhân c a con ngư i trong t ch c, nó ư c hình thành t thái c a ngư i lao ng i v i công vi c, ng nghi p, và ngư i lãnh o trong t ch c”3 1 TS. oàn Th Thu Hà – TS.Nguy n Th Ng c Huy n, Giáo trình Khoa H c Qu n Lý, T p I, H Kinh T Qu c Dân, NXB Khoa H c - K Thu t, Hà N i, 2004. Tr.45 2 TS.Bùi Anh Tu n, Giáo trình hành vi t ch c, H Kinh T Qu c Dân, NXB Th ng Kê Hà N i, 2003. Tr.240 3 TS. oàn Th Thu Hà – TS.Nguy n Th Ng c Huy n, Giáo trình Khoa H c Qu n Lý, T p II, H Kinh T Qu c Dân, NXB Khoa H c - K Thu t, Hà N i, 2002. Tr.145 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
13 Văn hóa t ch c nh hư ng n vi c tuy n m nhân viên, nh hư ng n cách cư x c a lãnh o i v i ngư i lao ng và các công tác ãi ng c a t ch c. Chính vì v y, văn hóa t ch c nh hư ng r t l n n tâm lý, tinh th n, năng su t c a ngư i lao ng, tác ng m nh m t i LLV và s t n tâm, g n bó c a h i v i t ch c. Lãnh o o Phong cách lãnh o1 Phong cách lãnh o c a m t cá nhân là d ng hành vi c a ngư i ó th hi n các n l c nh hư ng t i ho t ng c a nh ng ngư i khác. Là cách th c làm vi c c a nhà lãnh o; là h th ng các d u hi u c trưng c a ho t ng qu n lý c a nhà lãnh o, ư c quy nh b i c i m nhân cách c a h . Nói cách khác, phong cách lãnh o là k t qu c a m i quan h gi a cá nhân và s ki n, và ư c bi u di n b ng công th c: Phong cách lãnh o = Cá tính x Môi trư ng. Phong cách lãnh o nh hư ng n m i quan h gi a lãnh o và nhân viên trong t ch c, vì th nh hư ng r t l n n tâm lý c a ngư i lao ng, năng su t và văn hóa c a t ch c. o Phương pháp lãnh o2 Phương pháp lãnh o con ngư i trong t ch c là toàn th các cách th c tác ng có th có và có ch ích c a lãnh o lên ngư i lao ng cùng v i các ngu n l c khác c a t ch c t ư c m c tiêu qu n lý ra. 1 By CAUDUONG, K năng lãnh o theo tình hu ng, 17/10/2007. http://my.opera.com/qtdn/nghe_thuat_lanh_dao/Lanh_dao_theo_tinh_huong 2 TS. oàn Th Thu Hà – TS.Nguy n Th Ng c Huy n, Giáo trình Khoa H c Qu n Lý, T p II, H Kinh T Qu c Dân, NXB Khoa H c - K Thu t, Hà N i, 2002. Tr.111 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
14 Phương pháp lãnh o có vai trò quan tr ng trong h th ng qu n lý. Trong nh ng i u ki n nh t nh, các phương pháp lãnh o tác ng quan tr ng n s thành công hay th t b i c a vi c th c hi n m c tiêu và nhi m v . Vai trò quan tr ng c a phương pháp lãnh o còn ch nó nh m khơi d y nh ng ng l c, cũng như các ti m năng, cơ h i có l i bên ngoài. Các chính sách nhân s c a t ch c và s th c hi n các chính sách ó Các chính sách nhân s c a t ch c bao g m: chính sách v tr thù lao lao ng; chính sách tuy n m ; chính sách ánh giá vi c làm, cơ h i thăng ti n…Nh ng chính sách này nh hư ng tr c ti p n l i ích c a ngư i lao ng. Do ó tác ng l n t i LLV c a ngư i lao ng. Nhi m v c a ngư i qu n lý là làm sao xây d ng ư c chính sách nhân s phù h p, v a mb o ư c l i ích c a t ch c, v a m b o l i ích cho ngư i lao ng, khuy n khích, ng viên ư c ngư i lao ng c ng hi n và g n bó v i t ch c. i u ki n lao ng1 i u ki n lao ng là t ng h p các nhân t c a môi trư ng s n xu t có nh hư ng n s c kh e và kh năng làm vi c c a ngư i lao ng. i u ki n lao ng bao g m nhi u y u t khác nhau: - S căng th ng v trí l c và th l c - Nh p lao ng - Tư th lao ng và tính ơn i u c a lao ng - V khí h u 1 PGS.PTS.Nguy n Minh Th ch & /c Nguy n Ng c Quân, T ch c lao ng khoa h c trong xí nghi p, H Kinh T Qu c Dân, NXB Giáo D c, Hà N i, 1994, Tr.186. Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
15 - Ti ng n - Môi trư ng không khí, chi u sáng… - B trí không gian s n xu t phù h p v i th m m - S phù h p c a trang thi t b v i yêu c u th m m - S luôn phiên gi a làm vi c và ngh ngơi - dài th i gian ngh và hình th c ngh ngơi… Các nhân t trên u tác ng tr c ti p t i tâm lý, kh năng làm vi c và s c kh e c a ngư i lao ng nh ng m c khác nhau. N u nh ng nhân t trên ư c m b o thì s t o i u ki n thu n l i cho ngư i lao ng làm vi c, ngư c l i n u chúng không ư c chú ý úng m c thì s nh hư ng x u n s c kh e, năng su t c a ngư i lao ng, làm tri t tiêu LLV c a ngư i lao ng. 1.2. T O NG L C LÀM VI C 1.2.1. Khái ni m t o ng l c làm vi c “T o ng l c là quá trình t o ra kích thích cho ho t ng, ng viên nh ng c g ng c a ngư i lao ng”1 “T o ng l c ư c hi u là h th ng chính sách, bi n pháp, th thu t qu n lý tác ng n ngư i lao ng nh m làm cho ngư i lao ng có ng l c trong công vi c”2 T o ng l c cho ngư i lao ng là trách nhi m và m c tiêu c a qu n lý. t o ng l c cho m t ai ó nghĩa là ph i làm cho ngư i ó mu n làm 1 PGS.TS.Tr n Th Thu, T p bài gi ng chuyên k năng khuy n khích nhân viên 2 TS.Bùi Anh Tu n, Giáo trình hành vi t ch c, H Kinh T Qu c Dân, NXB Th ng Kê Hà N i, 2003. Tr.91 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
16 vi c ó ch không ph i b bu c ph i làm. Mu n v y, nhà qu n lý không nh ng ph i bi t n nh ng y u t nào tác ng t i ng l c c a ngư i lao ng mà còn ph i bi t cách th c mà các y u t ó tác ng n hành vi c a ngư i lao ng. T ó xây d ng các chính sách, l a ch n các phương th c và công c tác ng n các y u t nh hư ng n ng l c c a ngư i lao ng theo hư ng kích thích các nhân t tăng cư ng ng l c và h n ch nh ng nhân t có th làm tri t tiêu ng l c c a ngư i lao ng. 1.2.2. Thuy t nhu c u c a Abraham Maslow1 N i dung c a h c thuy t: - Con ngư i có 5 nhu c u: nhu c u sinh lý, nhu c u an toàn, nhu c u liên k t và ch p nh n, nhu c u ư c tôn tr ng và nhu c u t thân. - Trong m t th i i m nh t nh, i u ki n nh t nh thì con ngư i ch có m t nhu c u. Khi nhu c u chưa ư c th a mãn thì nó tr thành nhu c u m nh nh t trong h th ng nhu c u và khi ó con ngư i s l y ó làm ng l c cho mình. - Khi th a mãn nhu c u b c th p thì m i ti p n nhu c u b c cao - Khi m t nhu c u ư c th a mãn cơ b n thì không còn t o ng l cn a 1 HAROLD KOONTZ,CYRIL ODONNELL,HEINZ WEIHRICH – Nh ng v n c t y u c a qu n lý – Nhà xu t b n Khoa H c Và K Thu t – Hà N i, 2004, tr.472-474 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
17 Nhu c u t thân . v n ng Nhu c u tôn tr ng Nhu c u liên k t và ch p nh n Nhu c u an toàn Nhu c u sinh lý Hình 1.1. Mô hình phân c p nhu c u c a Maslow Nhu c u sinh lý ây là nh ng nhu c u th nh t cũng là nhu c u th p nh t c a con ngư i. Nhu c u sinh lý là nh ng òi h i cơ b n duy trì b n thân cu c s ng c a con ngư i – như là th c ăn, nư c u ng, ch và nh ng nhu c u khác c a cơ th . i v i ngư i lao ng, nhu c u sinh lý ư c bi u hi n dư i d ng ti n lương t i thi u. Vì v y, ti n lương t i thi u mà m t t ch c, doanh nghi p áp d ng ph i m b o là m c lương áp ng nhu c u sinh lý c a ngư i lao ng m c t i thi u nh t. Khi nhu c u sinh lý ã ư c áp ng thì nó không còn t o ng l c n a mà chuy n sang nhu c u an toàn. Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
18 Nhu c u an toàn. ây là nhu c u tránh xa nguy hi m v thân th và s e d a m t vi c, m t tài s n, m t th c ăn, nhà . N u s an toàn c a m t cá nhân b e d a thì nh ng nhu c u khác dư ng như không quan tr ng và nó tr thành nhu c u quan tr ng nh t. i v i ngư i lao ng, nhu c u an toàn là có ư c môi trư ng làm vi c an toàn, thu nh p n nh m b o cho ngư i lao ng s ng không ph i lo l ng v thu nh p, v m b o cu c s ng c a b n thân và gia ình. Nhu c u v liên k t và ch p nh n. Nhu c u liên k t và ch p nh n (hay còn g i là nhu c u xã h i) là nhu c u ư c quan h v i nh ng ngư i khác th hi n và ch p nh n tình c m, s chăm sóc và s hi p tác. Do con ngư i là thành viên c a xã h i nên h c n n m trong xã h i ó và ư c ngư i khác ch p nh n. Khi nhu c u xã h i tr nên n i tr i thì con ngư i s c g ng có ư c m i quan h t t p v i nh ng ngư i khác. Trong lao ng, nhu c u xã h i ư c th hi n qua vi c ngư i lao ng mu n vào t , nhóm lao ng, các t ch c oàn th và th hi n ngay trong m i quan h v i ng nghi p. Nhu c u tôn tr ng. Theo Maslow m t khi con ngư i th a mãn nhu c u ư c xã h i ch p nh n h thư ng có xu th t tr ng và mu n ư c ngư i khác tôn tr ng. Nhu c u lo i này d n t i s th a mãn như quy n l c, uy tín, a v và lòng t tin. H th y mình có ích và có nh hư ng n môi trư ng xung quanh. Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
19 Nhu c u ư c tôn tr ng m i ngư i ư c th hi n là ư c m i ngư i chào h i, không xúc ph m n thân th , danh d , ư c yêu m n, tôn kính. Trong lao ng, nhu c u này ư c th hi n vai trò, v trí trong t ch c, ư c tín nhi m, ư c giao trách nhi m, nhi m v quan tr ng và ư c thăng ti n. Nhu c u t thân v n ng. ây là nhu c u cao nh t trong cách phân c p c a Maslow, là nhu c u ư c trư ng thành và phát tri n, ư c bi n các năng l c c a mình thành hi n th c. Nhu c u t thân là nhu c u t hoàn thi n. ó là s mong mu n t i a hóa ti m năng c a mình và hoàn thành ư c m c tiêu nào ó. Ưu i m c a h c thuy t - Th a nh n s khác bi t gi a các cá nhân. - Tìm ra m i liên h gi a nhu c u, th a mãn nhu c u và ng l c lao ng - Tính logic. Nhu c u có s bi n i t nhu c u v t ch t sang nhu c u tinh th n. i u này th hi n xu hư ng chung trong i s ng con ngư i là ngày càng quan tâm nhi u hơn n các nhu c u tinh th n. H n ch c a h c thuy t - Gi nh c a Maslow v s t n t i c a m t nhu c u t i m t th i i m chưa h p lý, vì trong m t hoàn c nh, i u ki n và m t th i i m có th t n t i nhi u nhu c u, Ví d , m t ngư i n nhà b n chơi, ang ói b ng r t mu n ăn (nhu c u sinh lý) nhưng anh ta l i không ăn vì không mu n làm phi n b n (nhu c u liên k t và nhu c u tôn tr ng) Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B
20 - Th b c mà Maslow phân nh cũng chưa h p lý vì v i m i ngư i khác nhau, s quan tr ng c a các nhu c u trên là không gi ng nhau. V n d ng h c thuy t trong vi c t o ng l c cho ngư i lao ng. H c thuy t Maslow tuy có nh ng h n ch nh t nh nhưng th c s có ý nghĩa to l n trong vi c t o ng l c. Nhà qu n lý có th có nhi u cách khác nhau, d a trên nh ng lý thuy t, ki n th c khác nhau t o ng l c cho nhân viên nhưng t t c u ph i tìm hi u nhu c u c a nhân viên, bi t ư c cái gì ang thôi thúc nhân viên làm vi c. Trong nh ng t ch c khác nhau có nh ng phương th c th a mãn nhu c u khác nhau tùy vào i u ki n, hoàn c nh, văn hóa và ngu n l c c a t ch c. S th a mãn nhu c u em l i l i ích cho con ngư i. Nhu c u d n d t ng cơ và l i ích thì thúc y ng l c lao ng. 1.2.3.Quá trình con ngư i th c hi n nhu c u1 Là m t quá trình ph c t p, tác ng chung tích c c phù h p v i các òi h i c a các quy lu t khách quan. Trong ó: - Chu n m c xã h i. Là nh ng yêu c u, ràng bu c mà c ng ng xã h i nh ra, òi h i con ngư i ph i tuân th trong m i giai o n phát tri n nh t nh c a xã h i. - Kh năng. Là toàn b s c m nh mà con ngư i có th s d ng cho các ho t ng, nh m th a mãn nhu c u. Kh năng bao g m năng l c cá nhân, v trí và m i quan h c a h trong c ng ng, t p th và xã h i m i th i i m. - M c tiêu. Là k t qu d nh cho các ho t ng c a con ngư i trong nh ng kho ng th i gian nh t nh. 1 Tr n Th Thúy S u – Lê Th Anh Vân – Hoàng Toàn, Giáo trình Tâm lý h c Qu n lý kinh t , Khoa Khoa h c qu n lý, i h c kinh t qu c dân, Nhà xu t b n Khoa h c và K thu t Hà N i, 2003, tr.29 Sinh viên th c hi n: Lô Minh H i L p: Qu n lý kinh t 46B