Luận văn Thạc sĩ: Chuyên đề 1: Tổng quan các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng phương thức thanh toán điện tử của người tiêu dùng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chuyên đề tập trung vào mục tiêu chính là nghiên cứu tồng quan về lý thuyết liên quan đến thanh toán điện tử, tổng hợp các nghiên cứu trước đây về thanh toán điện tử và tổng quan các mô hình và lý thuyết về ý định hành vi sử dụng dịch vụ như: TRA, TPB và TAM. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ: Chuyên đề 1: Tổng quan các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng phương thức thanh toán điện tử của người tiêu dùng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- VŨ VĂN ĐIỆP CHUYÊN ĐỀ 1: TỔNG QUAN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH SỬ DỤNG PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số ngành: 62340102 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 12 năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- VŨ VĂN ĐIỆP CHUYÊN ĐỀ 1: TỔNG QUAN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH SỬ DỤNG PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số ngành: 62340102 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS BÙI THANH TRÁNG TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 12 năm 2016
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học : PGS.TS Bùi Thanh Tráng Chuyên đề được báo cáo tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 03 tháng 12 năm 2016 Thành phần Hội đồng đánh giá Chuyên đề gồm: TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 GS.TS Võ Thanh Thu Chủ tịch 2 GS.TS Đoàn Thị Hồng Vân Ủy viên 3 GS.TS Hồ Đức Hùng Ủy viên 4 PGS.TS Lê Thị Mận Ủy viên 5 PGS.TS Nguyễn Đình Luận Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Chuyên đề sau khi Chuyên đề đã được báo cáo và sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá Chuyên đề
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Chuyên đề là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Chuyên đề này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Chuyên đề đã được chỉ rõ nguồn gốc. Nghiên cứu sinh thực hiện Chuyên đề Vũ Văn Điệp
LỜI CÁM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo và các thầy, cô Trường Đại học Công Nghệ, Khoa Quản trị Kinh doanh, Viện đào tạo Sau đại học, cũng như các cơ quan, đơn vị trong và ngoài Trường đã tạo điều kiện để tác giả hoàn thành chuyên đề này. Tác giả xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và những người thân trong gia đình đã luôn ủng hộ, tạo điều kiện, chia sẻ khó khăn trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới PGS.TS Bùi Thanh Tráng, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả hoàn thành chuyên đề này. Trong quá trình thực hiện chuyên đề, mặc dù đã cố gắ ng hoàn thành chuyên đề tố t nhấ t song cũng không thể tránh khỏi thiế u sót. Rấ t mong nhận đươ ̣c ý kiế n của quý Thầ y, Cô. Xin trân trọng cảm ơn! TP. Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 12 năm 2016 Tác giả Vũ Văn Điệp
ABSTRACT In this article the author presents the profile of issues relating to the intention to use electronic payment, all kinds of electronic payment systems, forms of electronic payments, and an overview of relevant research projects through to the research content of the thematic. In the first thematic authors present the concepts, benefits, comparing electronic payments with traditional payment and some restrictions of traditional payment in the context of e-commerce. The author presents an overview of research projects related to the intention to use electronic payments by consumers. Author aggregate consideration and evaluation of previous studies have been published about the factors that influence the intention to use electronic payments by consumers on the basis of which determined that expanding the theoretical framework the intention of the consumer behavior in the use of electronic payments.
TÓM TẮT Trong chuyên đề một tác giả giới thiệu tổng quan về chuyên dề nghiên cứu và các khái niệm, lợi ích của thanh toán điện tử, các hình thức thanh toán điện tử như: Thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, thẻ thanh toán, thanh toán qua trung gian, phương thức thanh toán điện tử: Hệ thống thanh toán trực tuyến, tiền điện tử, thẻ thông minh, ví điện tử, séc điện tử thanh toán di động, ngân hàng trực tuyến…so sánh thanh toán điện tử với thanh toán truyền thống. Tác giả trình bày tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến ý định sử dụng thanh toán điện tử của người tiêu dùng. Tác giả tổng hợp xem xét, đánh giá các nghiên cứu trước đây đã được công bố về các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng thanh toán điện tử của người tiêu dùng trên cở sở đó xác định mà mở rộng khung lý thuyết và đưa ra mô hình đễ xuất về các yếu tố ảnh hưởng đến ý định hành vi của người tiêu dùng trong việc sử dụng thanh toán điện tử.
Mục lục LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................................ii LỜI CÁM ƠN .........................................................................................................................iii ABSTRACT ............................................................................................................................ iv TÓM TẮT ................................................................................................................................ v Danh mục các từ viết tắt.......................................................................................................... ix Danh mục hình ảnh .................................................................................................................. x Danh mục các bảng, biểu ........................................................................................................ xi Chương 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN.................................................................................. 1 1.1. Bối cảnh nghiên cứu..................................................................................................................... 1 1.2. Vấn đề nghiên cứu ........................................................................................................................ 2 1.3. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................................... 6 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 6 1.5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................ 6 Chương 2: THANH TOÁN ĐIỆN TỬ .................................................................................... 8 2.1. Khái niệm thanh toán điện tử..................................................................................................... 8 2.2. Các loại hệ thống giao dịch thanh toán điện tử ................................................................... 11 2.3. Các hình thức thanh toán điện tử ............................................................................................ 11 2.3.1. Thẻ ghi nợ .......................................................................................................... 11 2.3.2. Thẻ tín dụng ....................................................................................................... 12 2.3.3. Thẻ thanh toán ................................................................................................... 13 2.3.4. Thanh toán điện tử qua trung gian ..................................................................... 14 2.4. Phương thức thanh toán điện tử .............................................................................................. 14 2.4.1. Hệ thống thanh toán thẻ tín dụng trực tuyến ..................................................... 15 2.4.2. Tiền điện tử (Digital Cash) ................................................................................ 15 2.4.3. Thẻ thông minh (Smart card) ............................................................................. 16 2.4.4. Ví điện tử (Digital Wallet) ................................................................................. 17 2.4.5. Séc điện tử (Electronic Cheque) ........................................................................ 17 2.4.6. Thanh toán di động (Mobile Payments) ............................................................ 18 2.4.7. Ngân hàng điện tử (E-Banking) ......................................................................... 18
2.5. Lợi ích của thanh toán điện tử ................................................................................................. 19 2.6. So sánh thanh toán điện tử và thanh toán truyền thống .................................................... 21 Chương 3: CÁC LÝ THUYẾT VỀ Ý ĐỊNH HÀNH VI ....................................................... 22 3.1. Khái niệm về ý định sử dụng dịch vụ .................................................................................... 22 3.2. Mô hình lý thuyết hành động hợp lý (Theory of Reasoned Action: TRA) ................. 23 3.3. Mô hình lý thuyết hành vi dự định (Theory Of Phanned Behaviour: TPB) ............... 24 3.4. Mô hình chấp nhận công nghệ (Technology Acceptance Model: TAM) .................... 26 3.5. Mô hình kết hợp TAM và TPB (Combined TAM and TPB: C-TAM-TPB) .............. 29 Chương 4: CÁC NGHÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN THANH TOÁN ĐIỆN TỬ ................ 31 4.1. Áp dụng thanh toán điện tử ở Thái Lan (The Adoption of Electronic payment in Thailand) .......................................................................................................................................... 31 4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng Ngân hàng điện tử (Factors Influencing the Adoption of Internet Banking) ................................................................................................... 31 4.3. Mô hình quyết định của người tiêu dùng dựa trên niềm tin trong thương mại điện tử: Vai trò của niềm tin, rủi ro (A Trust-Based Consumer Decision Model in Electronic Commerce: The Role of Trust, Risk, and Their Antecedents) .......................................... 32 4.4. Nghiên cứu thực nghiệm các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng thanh toán di động (An empirical examination of factors influencing the intention to use mobile payment) ........................................................................................................................................... 33 4.5. Hướng tới hệ thống thanh toán điện tử thành công: Xác định thực nghiệm và phân tích các yếu tố quan trọng (Towards successful e-payment systems: Ampirical identification and analysis of critical factors) ........................................................................ 34 4.6. Nghiên cứu thực nghiệm về nhận thức bảo mật của khách hàng về bảo mật và tin tưởng vào hệ thống thanh toán điện tử (An empirical study of customers’ perceptions of security and trust in e-payment systems) ........................................................................... 35 4.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng Ngân hàng điện tử tại Tunisia (Factors Influencing the Adoption of Internet Banking in Tunisia) ................................................. 36 4.8. Đề xuẩt mô hình chấp nhận và sử dụng ngân hàng điện tử ở Việt Nam...................... 36 4.9. Điều tra thực nghiệm các yếu tố quyết định chấp nhận của người sử dụng Ngân hàng điện tử tại Singapore (An Empirical Investigation of the Determinants of Users Acceptance of E-Banking in Singapore (A Technology Acceptance Model)) ............. 37 4.10. Các yếu tố quyết định của hệ thống thanh toán điện tử thành công; Quan điểm hài lòng của người dùng (Determinants of E-Payment Systems Success: A User’s Satisfaction Perspective) .............................................................................................................. 38
4.11. Sự kết hợp của TAM và TPB trong việc áp dụng Ngân hàng điện tử (Combination of TAM and TPB in Internet Banking Adoption) ................................................................. 39 4.12. Phân tích các yếu tố chấp nhận các dịch vụ thanh toán điện tử của người Thái Lan dựa trên mô hình UTAUT (Analysis of acceptance factors for electronic payment services of THAI people based on UTAUT).......................................................................... 40 4.13. Xác định các yếu tố quyết định sử dụng Ngân hàng điện tử: Một nghiên cứu về khái niệm (Identifying Factors That Determine Intention to Use Electronic Banking: A Conceptual Study) ......................................................................................................................... 41 4.14. Điều tra thực nghiệm sự chấp nhận của người tiêu dùng về dịch vụ Ngân hàng di động (An Empirical Investigation on Consumer Acceptance of Mobile Banking Services) ........................................................................................................................................... 42 4.15. Phân tích nhận thức rủi ro về việc sử dụng hệ thống thanh toán điện tử củ thanh niên (A Risk Perception Analysis on the use of Electronic Payment Systems by Young Adult) .................................................................................................................................. 43 4.16. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán di động tại Việt Nam (An Analysis of Factors Affecting the Intention to Use Mobile Payment Services in Vietnam) ..................................................................................................................... 44 4.17. Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng hệ thống thanh toán điện tử của người tiêu dùng tại Indonesia (A Model of Factors Influencing Consumer’s Intention to Use E-Payment System in Indonesia) ................................................................................. 45 4.18. Ý định tiếp tục sử dụng hệ thống thanh toán điện tử của người tiêu dùng: Mở rộng mô hình chấp nhận công nghệ (Predicting Users’ Continuance Intention Toward E- payment System: An Extension of the Technology Acceptance Model) ....................... 45 4.19. Dự đoán ý định sử dụng thanh toán di động của người tiêu dùng: Bằng chứng thực nghiệm tại Việt Nam (Predicting Consumer Intention to Use Mobile Payment Services: Empirical Evidence from Vietnam) ....................................................................... 47 4.20. Tìm hiểu nhận thức rủi ro và niềm tin trong thanh toán điện tử: Nghiên cứu thực nghiệm trong giới trẻ tại Trung Quốc (Exploring consumer perceived risk and trust for online payments: An empirical study in China’s younger generation) .................... 48 4.21. Bảng tóm tắt các nghiên cứu liên quan đến thanh toán điện tử ...................................... 49 Kết luận ................................................................................................................................ 55 Tài liệu tham khảo ............................................................................................................... 58
Danh mục các từ viết tắt ATM Automated Teller Machine B2C Business To Consumer – TMĐT giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng B2B Business To Business – TMĐT giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp C2C Consumer To Consumer – TMĐT giữa người tiêu dùng với nhau C2B Consumer To Business – TMĐT giữa người tiêu dùng với doanh nghiệp CNTT Công nghệ thông tin PEOU Perceived Ease Of Use – Nhận thức về tính dễ sử dụng PU Perceived Usefulness – Nhận thức về tính hữu ích PBC Nhận thức kiểm soát hành vi TAM Technology Acceptance Model – Mô hình chấp nhận công nghệ TMĐT Thương mại điện tử TPB Theory of Planned Behavior – Lý thuyết hành vi có hoạch định TRA Theory of Reason Action – Lý thuyết hành động hợp lý C-TAM-TPB Combined TAM and TPB – Mô hình kết hợp TAM và TPB
Danh mục hình ảnh Hình 1: Mô hình lý thuyết hành động hợp lý (TRA) ..................................................... 23 Hình 2: Mô hình lý thuyết hành vi dự định (TPB)......................................................... 25 Hình 3: Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) ............................................................. 27 Hình 4: Mô hình C-TAM-TPB ...................................................................................... 30 Hình 5: Mô hình nghiên cứu đề xuất ............................................................................. 57
Danh mục các bảng, biểu Bảng 1: Tóm tắt các nghiên cứu liên quan đến thanh toán điệnt tử ............................... 49
1 Chương 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN 1.1. Bối cảnh nghiên cứu Sự bùng nổ của công nghệ thông tin và Internet đã tạo tiền đề cho thương mại điện tử phát triển. Với tốc độ phát triển nhanh chóng trong những năm qua, Internet đã trở thành phương tiện phổ biến cho truyền thông, dịch vụ và thương mại (Narges Delafrooz và cộng sự, 2010). Internet và thương mại điện tử đã làm thay đổi phương thức mua hàng truyển thống của người tiêu dùng. Người tiêu dùng sẽ không còn bị bó buộc về thời gian và địa điểm mà họ có thể mua các sản phẩm và dịch vụ ở bất cứ đâu và bất cứ khi nào (Hasslinger và cộng sự, 2007). Cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin và kỹ thuật số đã làm thay đổi môi trường kinh doanh trên thế giới, do đó các giao dịch kinh doanh cũng thay đổi từ các giao dịch tiền mặt chuyển sang giao dịch tiền điện tử (Mohamad, Haroon & Najiran, 2009). Các giao dịch giữa các đối tác kinh doanh tiếp tục phát triển trên nền tảng thương mại điện tử, giải pháp thanh toán điện tử xuất hiện để thay thế các hệ thống thanh toán bằng tiền mặt (Dennis, 2004). Thương mại điện tử cung cấp các dịch vụ mua bán các sản phẩm, thông tin, dịch vụ trên internet và môi trường trực tuyến. Trong môi trường thương mại điện tử, thanh toán trao đổi tiền ở dạng điện tử gọi là thanh toán điện tử, thanh toán điện tử là một phần không thể tách rời và là một phần quan trọng nhất của thương mại điện tử, nói chung thanh toán điện tử được sử dụng trong thanh toán hàng hóa, dịch vụ mua trực tuyến thông qua việc sử dụng internet (Roy & Sinha, 2014). Thanh toán điện tử làm tăng tốc độ giao dịch, cải thiện thanh khoản cho các thương gia, và làm hài lòng người tiêu dùng khi mua sắm trực tuyến. Thanh toán điện tử cũng làm giảm chi phí vận chuyển, cướp giựt, tiền giả (Panurach, 1996). Ngày nay, thương mại điện tử sẽ trở thành một vấn đề quan trọng trong lĩnh vực kinh doanh. Theo Rowley (2000), sự phát triển của các ứng dụng thương mại điện tử có thể được
2 xem như là trải qua bốn giai đoạn của quá trình tiến hóa tiếp xúc, tương tác, trao đổi và cộng đồng, Vì vậy, "Không có thương mại điện tử, nếu không thanh toán được!" (Kannen, 2003). Nhiều nghiên cứu trước đây đã cho thấy những tiến bộ trong công nghệ ngân hàng điện tử, đặc biệt là các kênh ngân hàng trực tuyến, đã tạo ra phương pháp mới xử lý vụ ngân hàng hàng ngày, và cung cấp cho khách hàng sự linh hoạt và khả năng tiếp cận, mà các phương pháp truyền thống đã không thể cung cấp (Pikkarainen và cộng sự, 2004). Do đó, việc đưa các dịch vụ thanh toán điện tử vào xã hội là một sự đổi mới rất lớn của các ngân hàng. Nghiên cứu trước đây cho thấy sự thành công của ngân hàng điện tử không chỉ bởi ngân hàng và hỗ trợ của chính phủ mà còn bởi sự chấp nhận của người tiêu dùng (Mols, 2000; Pikkarainen và cộng sự, 2004; Sathye, 1999). Thay đổi tư duy và thói quen của người tiêu dùng là không dễ dàng, đặc biệt là khi các dịch vụ có liên quan đến tiền của họ và thanh toán bằng tiền mặt vẫn là hình thức phổ biến nhất. Những lý do chính do nhận thức khác nhau của cá nhân về rủi ro và không chắc chắn (Pikkarainen và cộng sự, 2004), thiếu niềm tin, thiếu thông tin (Worthington & Edwards, 2000), và thiếu nhận thức của người tiêu dùng (Gronhaug, 1972). 1.2. Vấn đề nghiên cứu Tại Việt Nam, vào năm 2000 khi Internet bắt đầu được đưa vào sử dụng chính thức, tỷ lệ sử dụng internet chỉ chiếm khoảng 3% dân số. Tuy nhiên, theo thống kê của Bộ công thương trong năm 2014 tỷ lệ dân số sử dụng Internet đã đạt tới 58% (Bộ công thương, 2014a). Hoạt động thương mại điện tử đã thay đổi nhanh chóng nền kinh tế không những ở cách cung ứng sản phẩm mà còn ở thói quen tiêu dùng. Người tiêu dùng Việt Nam đang trở nên quen dần với thương mại điện tử. Tuy nhiên, phần lớn người tiêu dùng vẫn còn dè dặt trong việc thanh toán điện tử trong mua sắm trực tuyến và họ vẫn chưa có sự hiểu biết rõ ràng và tin tưởng vào công nghệ.
3 Theo kết quả khảo sát năm 2015 của Cục TMĐT và CNTT,với dân số 91,3 triệu người tỉ lệ dân số sử dụng internet 45% , tham gia mua sắm trực tuyến 62%, giá trị mua hàng của một người mua hàng trực tuyến trong năm ước đạt 160 USD, doanh số TMĐT B2C đạt khoảng 4,07 tỷ USD, tăng 37% so với năm trước đó, chiếm khoảng 2,8% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Phần lớn người mua hàng trực tuyến vẫn lựa chọn hình thức thanh toán tiền mặt với 91% đối tượng khảo sát cho biết có sử dụng phương thức này, tiếp theo là 48% sử dụng phương thức chuyển khoản qua ngân hàng, 20% người tham gia khảo sát cho biết đã từng sử dụng các loại thẻ thanh toán. Theo thống kê, tổng lượng thẻ ngân hàng đang lưu hành trên thị trường Việt Nam là hơn 102 triệu thẻ (cao hơn cả dân số Việt Nam hiện nay - hơn 91 triệu người), trong đó thẻ quốc tế là trên 6 triệu thẻ. Bên cạnh đó, lượng người tiêu dùng thanh toán bằng chuyển khoản khi mua hàng qua mạng đã tăng từ 14% lên 48% trong năm 2015. Đây chính là những cơ sở cho việc phát triển thanh toán điện tử ở Việt Nam. Tuy nhiên, hoạt động thương mại điện tử nói chung và thanh toán trực tuyến nói riêng tại Việt Nam hiện nay vẫn còn gặp khá nhiều trở ngại do nhiều yếu tố tác động tác động đến ý định sử dụng của người tiêu dùng. Năm 1985, Fred Davis đưa ra mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) trong luận án tiến sĩ của ông tại MIT Sloan School of Management.Trong mô hình Davis nói rằng động cơ của người sử dụng có thể được giải thích bởi ba người cảm thấy dễ dàng để sử dụng các yếu tố (nhận thức dễ sử dụng), nhận xét hữu ích (nhận thức hữu ích) và sử dụng thái độ (thái độ hướng tới sử dụng). Ông đưa ra giả thuyết rằng thái độ của việc sử dụng một hệ thống là một yếu tố quyết định chính là liệu người dùng xác nhận việc sử dụng thực tế hoặc từ bỏ hệ thống. Thái độ của người dùng được xem là bị ảnh hưởng bởi hai niềm tin lớn: Nhận thức hữu ích và nhận thức dễ sử dụng.
4 Rất nhiều các nghiên cứu đã xem xét thanh toán điện tử từ các quan điểm chấp nhận và sử dụng (Abrazhevich, 2004; Chavosh và cộng sự, 2011; Elly & Kavishe, 2008; Graham, 2003; Haque và cộng sự, 2009; Harris và cộng sự, 2011; Humphrey và cộng sự, 2000; Kim và cộng sự, 2009; Lim và cộng sự, 2006; Mantel, 2000; Mohd Saleh, 2005; Özkan và cộng sự, 2010; Patil & Shyamasundar, 2005; Ramayah và cộng sự, 2005; Rigopoulos & Askounis, 2007; Rouibah, 2012; Sumanjeet, 2009). Qua những nghiên cứu này, một số yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến nhận thức của thanh toán điện tử được đề xuất. Hataiseree (2008) nhận thấy rằng tiền mặt và séc là phương thức thanh toán phổ biến bởi vì lợi ích của việc sử dụng thanh toán điện tử không thuyết phục người tiêu dùng. Abrazhevich (2001) cho rằng sự thất bại thanh toán điện tử là do thiết kế triển khai hệ thống không đáp ứng được yêu cầu và kỳ vọng của người sử dụng, trong khi nhiều nghiên cứu xem bảo mật và niềm tin là một trong những mối quan tâm rất quan trọng (Chellappa & Pavlou, 2002; Fatimah và cộng sự, 2000; Friedman và cộng sự, 2000; Hoffman và cộng sự, 1999; Kousaridas và cộng sự, 2008; Linck và cộng sự, 2006; Md Johar & Ahmad Awalludin, 2011; Oh và cộng sự, 2006; Poon, 2008; Stroborn và cộng sự, 2004; Sumanjeet, 2009; Tsiakis & Sthephanides, 2005; Wang và cộng sự, 2003). Nghiên cứu về kỳ vọng của khách hàng với hệ thống thanh toán điện tử ở Malaysia ví dụ, các yếu tố đó đã được tìm thấy chủ yếu ảnh hưởng đến nhận thức của doanh nghiệp, quản lý dữ liệu, bảo mật và bảo mật của hệ thống thanh toán điện tử. Hệ thống thanh toán điện tử ảnh hưởng chủ yếu bởi ba yếu tố chính đó là: chức năng, bảo mật và an ninh (Harris, H., 2011; Maqableh, M., Samsudin, A. và Alia, M., 2008). Trong thanh toán di động, ý định hành vi của người sử dụng bị ảnh hưởng tích cực đến các yếu tố niềm tin (Lu, Y., Yang, S., Chau, P.Y.K. và Cao, Y., 2011). Tác giả Lê Ngo ̣c Đức (2008) xác đinh ̣ những nhân tố tác động đế n xu hướng sử du ̣ng thanh toán điện tử đố i với nhóm người đã từng sử du ̣ng thanh toán điện tử
5 dựa theo mô hiǹ h chấ p nhận thương ma ̣i điện tử E-CAM và thuyế t hành vi ý đinḥ TPB bao gồ m: nhận thức sự hữu ích, nhận thức tính dễ sử du ̣ng, chuẩ n chủ quan và nhận thức kiể m soát hành vi. Còn đố i với nhóm người chưa sử du ̣ng thanh toán điện tử thì chỉ có 2 nhóm yế u tố : chuẩ n chủ quan và nhận thức kiể m soát hành vi. Nguyễn Duy Thanh, Cao Hào Thi (2011), đề xuất mô hình chấp nhận và sử dụng ngân hàng điện tử tại Việt Nam E-BAM (E–Banking Adoption Model) và có kết quả như sau: Mô hình E-BAM giải thích được khoảng 57% những biến động của sự chấp nhận và sử dụng E-Banking. Phân tích hồi quy đa biến cho thấy 8 yếu tố như: hiệu quả mong đợi, tính tương thích, nhận thức dễ sử dụng, nhận thức kiểm soát hành vi, tiêu chuẩn chủ quan, rủi ro trong các giao dịch, hình ảnh ngân hàng, các yếu tố pháp luật đều có ý nghĩa thống kê đối với việc sử dụng E-Banking. Mặc dù hiện nay trên thế giới đã xuất hiện nhiều lý thuyết, mô hình nghiên cứu nhằm giải thích các yếu tố tác động đến ý định chấp nhận và sử dụng thanh toán điện tử của người tiêu dùng, nhưng đến nay, trong nước vẫn chưa có nhiều mô hình nghiên cứu trả lời các câu hỏi liên quan đến những yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định sử dụng phương thức thanh toán điện tử. Bên cạnh đó, việc áp dụng một mô hình lý thuyết trên thế giới vào hoàn cảnh của Việt Nam có thể không phù hợp do các điều kiện đặc thù riêng về kinh tế, văn hóa, xã hội. Chính vì vậy việc triển khai một mô hình nghiên cứu dựa trên những nghiên cứu trong và ngoài nước, trong thời gian qua để xây dựng một mô hình phù hợp với điều kiện của Việt Nam nhằm đưa ra các giải pháp cải thiện và phát triển hình thức thanh toán điện tử để thu hút người tiêu dùng sử dụng thanh toán điện tử trong giao dịch thương mại điện tử đã trờ thành vấn đề cần thiết. Vì vậy “Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng phương thức thanh toán điện tử của người tiêu dùng” làm đề tài nghiên của tác giả.
6 1.3. Mục đích nghiên cứu Chuyên đề tập trung vào mục tiêu chính là nghiên cứu tồng quan về lý thuyết liên quan đến thanh toán điện tử, tổng hợp các nghiên cứu trước đây về thanh toán điện tử và tổng quan các mô hình và lý thuyết về ý định hành vi sử dụng dịch vụ như: TRA, TPB và TAM. ‒ Luận giải về cơ sở lý luận của thanh toán điện tử và ý định hành vi. ‒ Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng thanh toán điện tử của người tiêu dùng. 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ‒ Đối tượng nghiên cứu: Là các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng phương thức thanh toán điện tử của người tiêu dùng. ‒ Phạm vi nghiên cứu : Là những người tiêu dùng sử dụng internet và tham gia vào thương mại điện tử và sử dụng thanh toán điện tử ‒ Về nội dung : Có nhiều cách tiếp cận khác nhau trong nghiên cứu quyết đinh sử dụng phương thức thanh toán điện tử của người tiêu dùng cũng như có nhiều nhân tố khác nhau ảnh hưởng đến ý định thanh toán điện tử của người tiêu dùng như : Thái độ, nhận thức hữu ích, nhận thức dễ sử dụng, chuẩn chủ quan, kiểm soát hành vi, nhận thức rủi ro, niềm tin, ý định hành vi, ….Tác giả tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng phương thức thanh toán điện tử và phân tích mức độ tác động của các nhân tố này đến quyết định thanh toán điện tử của người tiêu dùng dựa trên cảm nhận của họ trên các mô hình TRA,TPB và TAM. 1.5. Phương pháp nghiên cứu ‒ Sử dụng phương pháp nghiên cứu tại bàn, đọc các bài báo, tài liệu để tổng hợp các nghiên cứu có liên quan đến ý định sử dụng thanh toán điện tử của
7 người tiêu dùng, khai thác các nguồn thông tin thứ cấp phục vụ cho nghiên cứu. ‒ Sử dụng phương pháp chuyên gia, phương pháp định tính tham khảo ý kiến của các cán bộ trong lĩnh vực thương mại điện tử, thanh toán điện tử, ngân hàng và các nhà nghiên cứu khoa học chuyên sâu về lĩnh vực thanh toán điện tử. ‒ Tổng hợp từ các tài liệu có sẵn và kế thừa các kết quả nghiên cứu trước đây để hình thành khung lý thuyết, mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu.