Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu ảnh hưởng của một số nhân tố đến sinh trưởng và hình thái của cây bản địa trồng dưới tán Keo lá tràm (Acacia auriculiformis Cunn.) ở Bắc Hải Vân

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xây dựng cơ sở khoa học cho việc đánh giá ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh trưởng và hình thái cây bản địa tại khu vực Bắc Hải Vân nói riêng và ở Việt Nam nói chung. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu ảnh hưởng của một số nhân tố đến sinh trưởng và hình thái của cây bản địa trồng dưới tán Keo lá tràm (Acacia auriculiformis Cunn.) ở Bắc Hải Vân

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT trêng §¹i häc l©m nghiÖp Ph¹m thanh hïng “nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i cña c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n Keo l¸ trµm (Acacia auriculiformis Cunn.) ë B¾c H¶i V©n“ chuyªn ngµnh: l©m häc m· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ T©y - 2006
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT trêng §¹i häc l©m nghiÖp Ph¹m thanh hïng “nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i cña c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n Keo l¸ trµm (Acacia auriculiformis Cunn.) ë B¾c H¶i V©n“ chuyªn ngµnh: l©m häc m· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc 1: GS.TS Vò TiÕn Hinh Ngêi híng dÉn khoa häc 2: TS Hoµng V¨n Dìng Hµ T©y - 2006
sè liÖu gèc ®Ò tµi: “nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i cña c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n Keo l¸ trµm (Acacia auriculiformis Cunn.) ë B¾c H¶i V©n“ häc viªn: ph¹m thanh hïng
1 ®Æt vÊn ®Ò * TÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò nghiªn cøu Khu vùc rõng phßng hé B¾c H¶i V©n cã vÞ trÝ chiÕn lîc rÊt quan träng, ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi, m«i trêng cña khu vùc, ®Æc biÖt lµ khu vùc Phó Léc-Thõa Thiªn HuÕ. Tõ n¨m 1987, víi môc tiªu phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, loµi Keo l¸ trµm ®· ®îc ®a vµo trång víi diÖn tÝch rÊt lín ë khu vùc nµy. Tuy nhiªn, víi ®èi tîng rõng trång thuÇn loµi ®Òu tuæi, kh¶ n¨ng phßng hé rÊt kÐm. ChÝnh v× vËy, tõ n¨m 1994, nhiÒu loµi c©y b¶n ®Þa ®· ®îc ®a vµo trång díi t¸n rõng Keo l¸ trµm theo ph¬ng thøc hçn giao loµi vµ bíc ®Çu ®· ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. C¸c loµi c©y b¶n ®Þa thêng sinh trëng thÝch hîp trong giai ®o¹n chÞu bãng khi tuæi nhá, nhng ®Õn giai ®o¹n hiÖn nay nhu cÇu vÒ ¸nh s¸ng, dinh dìng.... cña chóng ®· t¨ng lªn. Do ®ã, tÇng c©y cao cã thÓ ®· b¾t ®Çu cã nh÷ng ¶nh hëng theo híng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc ®Õn sinh trëng cña c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµ sù tån t¹i cña l©m phÇn. V× vËy, hiÖn nay ë khu vùc rõng phßng hé B¾c H¶i V©n ®ang tån t¹i m©u thuÉn gi÷a tÇng c©y b¶n ®Þa phÝa díi víi tÇng c©y Keo l¸ trµm ë phÝa trªn vÒ nhu cÇu dinh dìng, ¸nh s¸ng. Cho nªn, viÖc nghiªn cøu sinh trëng c©y b¶n ®Þa còng nh nh÷ng ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè nh ®é tµn che, chiÒu cao c©y tÇng trªn, diÖn tÝch dinh dìng... ®Õn sinh trëng c©y b¶n ®Þa ë tÇng díi lµ hîp lý. H¬n n÷a, viÖc sö dông c©y b¶n ®Þa lµm c©y môc ®Ých trång rõng vµ lµm giµu rõng lµ mét vÊn ®Ò ®ang ®îc ngµnh quan t©m. Trong khi ®ã, c©y b¶n ®Þa thêng lµ c©y l©u n¨m, sinh trëng chËm, ®ßi hái ®Êt phï hîp, chu kú s¶n xuÊt dµi, ®Çu t lín; chóng ta l¹i cha cã nhiÒu kinh nghiÖm g©y trång c¸c loµi c©y nµy. Cho nªn viÖc ®a c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµo g©y trång ë ®Þa ph¬ng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. HÇu hÕt ngêi d©n trång theo kinh nghiÖm vµ mang tÝnh tù
2 ph¸t mµ cha cã sù nghiªn cøu, hiÓu biÕt ®Çy ®ñ, khoa häc vÒ g©y trång loµi c©y nµy. NhiÒu c¬ quan nghiªn cøu trong níc ®· vµ ®ang t×m hiÓu vÒ c©y b¶n ®Þa vµ ®· ®Ò xuÊt ®îc h¬n 100 loµi c©y b¶n ®Þa trång rõng ë níc ta. MÆc dï vËy, nghiªn cøu vÒ c©y b¶n ®Þa cßn t¶n m¹n nªn viÖc ®Æt ra vÊn ®Ò nghiªn cøu c¸c loµi c©y nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu trªn, t«i ®· thùc hiÖn ®Ò tµi ”Nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i cña c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n Keo l¸ trµm (Acacia auriculiformis Cunn.) ë B¾c H¶i V©n“. KÕt qu¶ cña ®Ò tµi sÏ gãp phÇn lµm râ c¬ së khoa häc cho viÖc ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè sinh th¸i ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i c©y b¶n ®Þa díi t¸n rõng thuÇn loµi ë B¾c H¶i V©n nãi riªng vµ ViÖt Nam nãi chung. * Nh÷ng ®iÓm míi vµ nh÷ng ®ãng gãp cña luËn v¨n ë ngoµi níc, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ mét sè loµi c©y b¶n ®Þa nh TÕch, B¹ch ®µn, LiÔu Sam, Keo tai tîng, mét sè loµi Th«ng … tËp trung vµo nhiÒu m¶ng chuyªn s©u kh¸c nhau nh: Nghiªn cøu kh¶o nghiÖm xuÊt xø vµ chän gièng, nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh th¸i, chÊt lîng c©y … díi ¶nh hëng cña tØa tha vµ mËt ®é, nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt g©y trång… ë trong níc, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu c«ng bè trong thêi gian qua vÒ c¸c loµi c©y b¶n ®Þa hÇu hÕt lµ nh÷ng nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng vµ kü thuËt g©y trång mét sè loµi c©y b¶n ®Þa, nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh lý, sinh th¸i häc loµi c©y, c¸c nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ sinh trëng, kh¶ n¨ng sö dông trong trång rõng phßng hé, ®¸nh gi¸ t¨ng trëng cña mét sè loµi c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n Th«ng ®u«i ngùa, Keo l¸ trµm ... Riªng m¶ng nghiªn cøu vÒ ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i c©y b¶n ®Þa cßn Ýt ®îc ®Ò cËp. V× thÕ, nh÷ng vÊn ®Ò mµ ®Ò tµi sÏ ®Ò cËp ®Õn vµ gi¶i quyÕt chÝnh lµ:
3 - VÒ mÆt lý luËn: Gãp phÇn lµm râ c¬ së khoa häc cho viÖc ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè sinh th¸i ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i mét sè loµi c©y b¶n ®Þa ë khu vùc nghiªn cøu. - VÒ mÆt thùc tiÔn: Cô thÓ ho¸ ¶nh hëng cña tõng nh©n tè ®Õn sinh trëng vµ h×nh th¸i tõng loµi c©y b¶n ®Þa khu vùc B¾c H¶i V©n, lµm c¬ së ®Ò xuÊt biÖn ph¸p l©m sinh thÝch hîp cho sinh trëng c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n Keo l¸ trµm nh»m ®¸p øng chøc n¨ng phßng hé cña rõng. * Kh¶ n¨ng øng dông cña ®Ò tµi. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ gãp phÇn lµm râ c¬ së khoa häc cho viÖc thiÕt lËp m« h×nh rõng trång hçn giao c©y b¶n ®Þa díi t¸n rõng thuÇn loµi ë khu vùc nghiªn cøu nãi riªng vµ c¶ níc nãi chung. Ngoµi ra, kÕt qu¶ cña ®Ò tµi cã thÓ lµ mét tµi liÖu tham kh¶o khi nghiªn cøu sinh trëng vµ h×nh th¸i c©y b¶n ®Þa ë ViÖt Nam.
4 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Trªn thÕ giíi: 1.1.1. Nghiªn cøu vÒ c©y b¶n ®Þa: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, rÊt nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang nghiªn cøu, thö nghiÖm vµ trång rõng thµnh c«ng b»ng nh÷ng loµi c©y b¶n ®Þa. Trong nhiÒu lo¹i c©y trång, c¸c c©y thuéc chi Paulownia ®ang ®îc sù quan t©m cña nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Theo TrÇn Quang ViÖt (2001), tõ nh÷ng n¨m 1960, cïng víi phong trµo lôc ho¸ vµ x©y dùng c¸c ®ai rõng phßng hé b¶o vÖ ®ång ruéng, chi Paulownia ®îc tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ë Trung Quèc. ViÖn hµn l©m L©m nghiÖp Trung Quèc (CAF) ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng tõ ph©n lo¹i, ®Æc tÝnh sinh th¸i, ph©n bè ®Õn kü thuËt g©y trång vµ sö dông c¸c loµi c©y trong chi Paulownia 26. ë c¸c níc Ên §é, MiÕn §iÖn, Th¸i Lan vµ Lµo, TÕch lµ loµi c©y ph©n bè tù nhiªn. Riªng Th¸i Lan, ë Huay Sompoi ®· kh¶o nghiÖm 8 xuÊt xø cña TÕch vµ lùa chän ®îc 2 xuÊt xø sinh trëng tèt nhÊt lµ: XuÊt xø Huay Sompoi vµ xuÊt xø Phayao 29. B¹ch ®µn lµ loµi c©y b¶n ®Þa ë «xtr©ylia. B¹ch ®µn E.Regnans cña bang Victoria vµ Tasmania lµ loµi c©y gç lín, chiÒu cao ®¹t tíi trªn 100m, lµ c©y cao nhÊt «xtr©ylia. LiÔu sam (Crytomeria japonica) lµ mét trong nh÷ng loµi c©y b¶n ®Þa cña NhËt B¶n, nã ®îc trång b»ng c©y hom tõ thÕ kû XV. Vµo n¨m 1987, NhËt B¶n ®· s¶n xuÊt ®îc 49 triÖu c©y hom loµi nµy phôc vô trång rõng. B»ng c¸c vßng chän läc liªn tôc lÆp l¹i tõ kh©u kh¶o nghiÖm, chän läc, kÕt qu¶ g©y trång vµ tiÕp tôc chän läc, cho ®Õn nay NhËt B¶n ®· chän ®îc 32 dßng v« tÝnh kh¸c nhau phï hîp víi yªu cÇu c¬ b¶n lµ: kh¶ n¨ng ra rÔ cao cña hom, ph¹m vi g©y trång réng, kh¶ n¨ng thÝch nghi cao... 28.
5 T¹i Malaysia, n¨m 1999, trong dù ¸n x©y dùng rõng nhiÒu tÇng ®· giíi thiÖu c¸ch thiÕt lËp m« h×nh trång rõng hçn lo¹i trªn 3 ®èi tîng: Rõng tù nhiªn, rõng Acacia mangium 10-15 tuæi vµ 2-3 tuæi. Dù ¸n ®· sö dông 23 loµi c©y b¶n ®Þa cã gi¸ trÞ, trång theo b¨ng 30m më ra trong rõng tù nhiªn, trång 6 hµng c©y. Trong rõng Acacia mangium më b¨ng 10m trång 3 hµng c©y, b¨ng 20m trång 7 hµng c©y, më 40m trång 15 hµng c©y víi 14 loµi. Khèi B chÆt 1 hµng Keo trång 1 hµng, chÆt 2 hµng trång 2 hµng, chÆt 4 hµng trång 4 hµng... Trång 3 loµi sau khi chÆt 5 n¨m, trång 7 loµi sau khi chÆt 7 n¨m. Trong 14 loµi c©y trång trong khèi A, cã 3 loµi S. roxburrghii; S. ovalis; S. leprosula sinh trëng chiÒu cao vµ ®êng kÝnh tèt nhÊt. Tû lÖ sèng kh«ng kh¸c biÖt, sinh trëng chiÒu cao c©y trång tèt ë b¨ng 10m vµ b¨ng 40m. B¨ng 20m kh«ng tháa m·n ®iÒu kiÖn sinh trëng chiÒu cao. Khèi B cã tû lÖ sèng, sinh trëng chiÒu cao tèt khi trång 1 hµng; sinh trëng ®êng kÝnh tèt cho c«ng thøc trång 6 vµ 16 hµng 31. 1.1.2. Nghiªn cøu vÒ sinh trëng vµ h×nh th¸i: §Ó kinh doanh rõng cã hiÖu qu¶ th× víi mçi loµi c©y cÇn thiÕt ph¶i n¾m ®îc ¶nh hëng cña mËt ®é vµ tØa tha ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn l©m phÇn20. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ loµi Pinus patula, Alder (1980) kÕt luËn, khi mËt ®é gi¶m, t¨ng trëng vÒ ®êng kÝnh c©y rõng sÏ t¨ng trong khi tr÷ lîng vµ tæng diÖn ngang cña l©m phÇn l¹i gi¶m, Wenk (1990) còng cã kÕt luËn t¬ng tù khi nghiªn cøu ¶nh hëng cña cêng ®é tØa tha ®Õn t¨ng trëng ®êng kÝnh c¸ thÓ c©y rõng xÐt theo quan hÖ Zd/D (Vò TiÕn Hinh 1998). Tæng kÕt 9 m« h×nh tØa tha víi 4 loµi c©y, E.Assmann (1961) ®· chØ ra r»ng, tØa tha kh«ng thÓ lµm t¨ng tæng s¶n lîng gç mét c¸ch ®¸ng kÓ, thËm chÝ tØa tha víi cêng ®é lín cßn lµm gi¶m tæng s¶n lîng gç l©m phÇn. Tuy nhiªn víi l©m phÇn V©n sam (Picea abies) tØa tha m¹nh sÏ lµm cho t¨ng trëng thÓ tÝch cña c©y c¸ lÎ t¨ng lªn 15-20% so víi l©m phÇn kh«ng tØa tha. So s¸nh sinh trëng ®êng kÝnh c©y thuéc l©m phÇn TÕch ë tuæi 26 ®· ®îc tØa
6 tha víi cêng ®é lín ë tuæi 14, Iyppu vµ Chandrasekharan (1961) nhËn thÊy ë l©m phÇn tØa tha m¹nh ®êng kÝnh c©y lµ 39,9cm trong khi ë l©m phÇn kh«ng tØa tha chØ lµ 29,5cm 35. Nh×n chung c¸c t¸c gi¶ ®Òu nhËn ®Þnh r»ng, khi mËt ®é l©m phÇn gi¶m, sinh trëng cña c¸ thÓ c©y rõng, ®Æc biÖt lµ sinh trëng ®êng kÝnh sÏ t¨ng m¹nh trong khi ®ã tæng sinh trëng cña l©m phÇn l¹i gi¶m, kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng rÊt Ýt. Sù t¨ng lªn vÒ tæng s¶n lîng do tØa tha cã ch¨ng chØ lµ tõ lîng s¶n phÈm ®îc lÊy ra tõ c¸c lÇn tØa tha 35. Nh vËy cã thÓ thÊy, sù më réng kh«ng gian dinh dìng lµm cho c¸c c©y rõng t¨ng trëng nhanh h¬n, ®Æc biÖt vÒ ®êng kÝnh, do ®ã c¬ cÊu s¶n phÈm sÏ thay ®æi ®¸ng kÓ, tû lÖ gç cã kÝch thíc lín ®¸p øng ®îc yªu cÇu cho c«ng nghiÖp gç xÎ nhiÒu h¬n. Cïng víi nã, c¸c chØ tiªu cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn chÊt lîng gç nh ®êng kÝnh t¸n, ®é dµi t¸n, ®é thon, ®êng kÝnh cµnh... vµ c¸c chØ tiªu vÒ tÝnh chÊt ho¸, lý cña gç còng thay ®æi 35. C¸c nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu h×nh th¸i c©y víi mËt ®é rÊt phong phó. Ch¼ng h¹n, tØa tha cã thÓ lµm t¨ng chÊt lîng gç cña mét sè loµi c©y l¸ réng nh Quercus sp, Esche... nhng l¹i cã t¸c ®éng ngîc l¹i ®èi víi c¸c loµi Pinus silvetris, Larix sp... T¨ng trëng ®êng kÝnh nhanh do tØa tha lµm lîng gç gi¸c nhÑ t¨ng, trong khi lîng gç lâi l¹i gi¶m, do ®ã chÊt lîng gç xÎ l¹i gi¶m ®i 35. ¶nh hëng cña mËt ®é ®Õn sù ph¸t triÓn cña t¸n l¸ kh¸ râ nÐt. Nghiªn cøu ®èi tîng rõng trång loµi Pinus patula, Julians Evan (1982) cho thÊy ë rõng 19 tuæi cha qua tØa tha ®é dµi t¸n l¸ chØ lµ 29% tæng chiÒu dµi th©n, trong khi còng ë tuæi nµy rõng ®· tØa tha mét lÇn vµo tuæi 9 chiÒu dµi t¸n lªn tíi 40% chiÒu dµi th©n c©y 27. §èi víi diÖn tÝch t¸n, Hunt (1969) ®· so s¸nh ¶nh hëng cña tØa tha ®Õn l©m phÇn 22 tuæi loµi Pinus strobus vµ kÕt luËn:
7 Sau 5 n¨m tÝnh tõ thêi ®iÓm tØa tha, tæng träng lîng l¸ c©y cña l©m phÇn qua tØa tha gÊp 3 lÇn tæng träng lîng l¸ c©y cña l©m phÇn cha tØa tha 35. Nghiªn cøu sù kh¸c biÖt vÒ ®é thon cña c©y ë c¸c l©m phÇn cã mËt ®é kh¸c nhau, Vanlaar (1976) ®· chØ ra r»ng, víi loµi Pinus trång t¹i Nam Phi, ë l©m phÇn cã mËt ®é cao (3000 c©y/ha), h×nh sè cña c©y lµ 0,565; trong khi ®ã ë l©m phÇn mËt ®é thÊp (125 c©y/ha) gi¸ trÞ h×nh sè t¬ng øng chØ lµ 0,495 35. Qua nh÷ng nghiªn cøu ë trªn cho thÊy, thùc sù cã mèi quan hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu h×nh th¸i vµ chÊt lîng c©y rõng víi mËt ®é l©m phÇn. §©y lµ nh÷ng kÕt luËn quan träng kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa lý luËn trong nghiªn cøu quy luËt sinh trëng vµ ph¸t triÓn l©m phÇn mµ cßn cã ý nghÜa thùc tiÔn vÒ mÆt l©m sinh. Tuy nhiªn, c¸c kÕt qu¶ nªu trªn chØ mang tÝnh ®Þnh tÝnh hoÆc so s¸nh ®Þnh lîng ®¬n gi¶n. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu t×m ra nh÷ng mèi quan hÖ ®îc m« h×nh ho¸ b»ng to¸n häc gi÷a c¸c nh©n tè sinh th¸i, chÊt lîng c©y vµ mËt ®é lµ rÊt cÇn thiÕt, trong ®ã mËt ®é cã thÓ ®îc biÓu thÞ díi nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. 1.2. ë ViÖt Nam: 1.2.1.Nghiªn cøu vÒ c©y b¶n ®Þa: Trong thùc tr¹ng l©m nghiÖp níc ta hiÖn nay, viÖc tuyÓn chän c¸c loµi c©y b¶n ®Þa cã nh÷ng u thÕ sinh trëng nhanh, kh¶ n¨ng phßng hé tèt lµ viÖc lµm mang ý nghÜa thùc tiÔn vµ cã c¬ së khoa häc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ ®i s©u nghiªn cøu b¶o tån vµ ph¸t triÓn mét sè loµi c©y b¶n ®Þa ë ViÖt Nam. N¨m 1960, Lu Ph¹m Hoµnh, Lª C¶nh NhuÖ, TrÇn Nguyªn Gi¶ng... ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu thö nghiÖm c¶i t¹o vµ lµm giµu rõng b»ng nh÷ng loµi c©y b¶n ®Þa nh Lim xanh, Chß n©u, Rµng rµng mÝt, V¹ng trøng... theo ph¬ng thøc c¶i t¹o chÆt tr¾ng, c¶i t¹o theo b¨ng, trång díi t¸n 22.
8 Ch¬ng tr×nh 327 víi ®Þnh híng trång rõng phßng hé theo híng hçn loµi 500 c©y b¶n ®Þa+1100 c©y phô trî. Khi thùc thi, cã h¬n 60 tØnh thµnh phè cã dù ¸n ®· trång rÊt nhiÒu m« h×nh rõng trång hçn loµi kh¸c nhau víi h¬n 70 loµi c©y 19. TriÖu V¨n Hïng (1993), ®· nghiªn cøu vÒ “§Æc tÝnh sinh vËt häc cña mét sè loµi c©y lµm giµu rõng (Tr¸m tr¾ng, Lim xÑt)” cã nhËn xÐt: Trong tæ thµnh rõng tù nhiªn, Tr¸m tr¾ng chØ ®¹t trung b×nh 3.87% vÒ sè c©y vµ 6.84% vÒ tr÷ lîng « tiªu chuÈn. XÐt ë tr¹ng th¸i rõng IIIA1, Tr¸m tr¾ng chiÕm tû lÖ cao h¬n so víi IIIA2. Trong rõng rÊt hay gÆp Tr¸m tr¾ng víi mét sè loµi c©y b¹n nh Kh¸o vµng, GiÎ, Lim xÑt, Hu ®ay, Sau sau, Xoan nhõ, Xoan ta, Vèi thuèc...6. TrÇn Quang ViÖt, NguyÔn B¸ ChÊt khi nghiªn cøu ®Ò tµi: ”X¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång vµ x©y dùng quy tr×nh híng dÉn kü thuËt trång cho mét sè loµi c©y chñ yÕu phôc vô ch¬ng tr×nh 327” trong 2 n¨m 1997-1998 ®· chän ®îc tËp ®oµn c©y trång gåm 70 loµi vµ x©y dùng ®îc quy tr×nh, híng dÉn kü thuËt cho 20 loµi c©y nh L¸t hoa, Muång ®en, Tr¸m tr¾ng, TÕch, DÇu r¸i...15. NguyÔn Hoµng NghÜa (1997) ®· ®a ra c¸c nghÞch lý c¬ b¶n vÒ c©y b¶n ®Þa trong ®ã cã nªu râ nh÷ng khã kh¨n khi ®a c©y b¶n ®Þa vµo trång rõng ë níc ta 17. Trong b¸o c¸o chuyªn ®Ò vÒ c©y Huûnh (Tarrietia javannica Kost), Bïi §oµn ®· cã nhËn xÐt: “Huûnh ®îc coi lµ mét trong nh÷ng c©y b¶n ®Þa chñ yÕu trong c«ng t¸c trång rõng ë Nam Trung bé, ®Æc biÖt lµ ë Qu¶ng B×nh 25. Phïng Ngäc Lan (1994), nghiªn cøu mét sè ®Æc tÝnh sinh th¸i loµi Lim xanh ®· x¸c nhËn: Vïng ph©n bè cña loµi Lim xanh rÊt réng vµ cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c tØnh phÝa b¾c níc ta (tõ ®Ìo H¶i V©n trë ra) víi ®é cao ph©n bè tõ 900m trë xuèng ë phÝa nam vµ 500m trë xuèng ë phÝa b¾c. Sinh trëng thÝch
9 hîp ë vïng nói b¸t óp thÊp, ®é dèc nhá h¬n 200 hoÆc ë ch©n ®åi, ch©n nói n¬i dèc tô 12. ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp khi nghiªn cøu vÒ hai loµi c©y dïng ®Ó c¶i t¹o rõng nghÌo kiÖt t¹i Vò MÔ (B¾c S¬n) vµ §ång Hû (Th¸i Nguyªn) lµ GiÎ ®á vµ Kh¸o vµng tõ nh÷ng n¨m 1972, ®Õn nh÷ng n¨m sau 1975 mét sè l©m trêng nh B¾c S¬n, Vâ Nhai, §ång Hû ®· nh©n réng hoÆc c¶i t¹o theo b¨ng (15-30m) hoÆc theo ®¸m. Cho ®Õn nay viÖc ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh nµy rÊt khã kh¨n v× ®· bÞ tµn ph¸ 25. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu “§Æc ®iÓm mét sè nh©n tè tiÓu hoµn c¶nh cña rõng trång thö nghiÖm hçn giao c©y l¸ réng nhiÖt ®íi t¹i ph©n khu phôc håi sinh th¸i vên quèc gia C¸t Bµ (H¶i Phßng)” vµ “Nghiªn cøu thùc nghiÖm trång c©y b¶n ®Þa díi t¸n rõng Th«ng ®u«i ngùa (Pinus massonianna) vµ Keo l¸ trµm (Acacia auriculiformis) t¹i khu rõng thùc nghiÖm trêng ®¹i häc L©m nghiÖp”, t¸c gi¶ Ph¹m Xu©n Hoµn (2002) ®· rót ra mét sè kÕt qu¶, nh t¨ng trëng cña mét sè loµi c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n rõng trång lµ rÊt tèt, ®Æc biÖt lµ díi t¸n rõng trång Keo l¸ trµm vµ Th«ng ®u«i ngùa, ®ång thêi còng ®· ®Þnh lîng ®îc mét sè nh©n tè ¶nh hëng chÝnh ®Õn sinh trëng c©y b¶n ®Þa, nh ®é tµn che cña tÇng c©y cao, cêng ®é ¸nh s¸ng, ®Êt 9. Hoµng Vò Th¬ (1998) khi nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè sinh th¸i ®Õn sinh trëng cña Lim xanh trång 5 tuæi díi t¸n rõng ®· cho thÊy sinh trëng Lim xanh tèt nhÊt ë ®é tµn che tÇng c©y cao tõ 10-40% 21. Khi nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh lý, sinh th¸i häc cña mét sè loµi c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n rõng Th«ng ®u«i ngùa vµ Keo l¸ trµm t¹i nói Luèt-trêng ®¹i häc L©m nghiÖp, §ç ThÞ QuÕ L©m (2003) khi nghiªn cøu ®é tµn che, cêng ®é ¸nh s¸ng thÝch hîp nhÊt cho sinh trëng cña loµi Lim xanh, §inh Thèi, Re h¬ng cho thÊy c¸c loµi c©y nµy cã kh¶ n¨ng sinh trëng kh¸ ë giai ®o¹n chÞu bãng 14.
10 Vi Hång Kh¸nh (2003) khi ®¸nh gi¸ sinh trëng cña mét sè loµi c©y b¶n ®Þa phôc vô c«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t triÓn rõng ë CÇu Hai-Phó Thä ®· kÕt luËn: PhÇn lín c¸c xuÊt xø Lim xanh ®Òu cã tû lÖ sèng cao vµ sinh trëng tèt, ®ång thêi trong 34 loµi c©y b¶n ®Þa n¬i nghiªn cøu ®· chän c¸c loµi sau ®©y ®Ó ®¸nh gi¸ sinh trëng lµ Re gõng, Giæi xanh, Xoan ®µo, Lim xanh, Lim xÑt, Tr¸m tr¾ng, GiÎ cau, GiÎ ®á, Chiªu liªu, Såi ph¶ng; kÕt qu¶ cho thÊy phÇn lín c¸c loµi ®Òu cã kh¶ n¨ng tån t¹i vµ sinh trëng kh¸ trong ®ã c¸c loµi Lim xanh, Re gõng, Xoan ®µo, Såi ph¶ng, Chiªu liªu, Giæi xanh lµ nh÷ng loµi c©y mäc nhanh, thÝch øng nhanh, ph¸t triÓn tèt, Ýt bÞ s©u bÖnh cã kh¶ n¨ng nh©n réng vµ ph¸t triÓn cho c¸c ®iÒu kiÖn lËp ®Þa t¬ng tù 10. N¨m 1994, trong héi th¶o vÒ t¨ng cêng c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng ë ViÖt Nam víi sù phèi hîp gi÷a Bé l©m nghiÖp, dù ¸n t¨ng cêng c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng ë ViÖt Nam (STRAP) vµ c¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt b¶n (JICA) ®· ®a ra khuyÕn nghÞ quan träng lµ cÇn cã nhiÒu th«ng tin h¬n vÒ loµi c©y b¶n ®Þa ®Ó gióp cho c¸c ®Þa ph¬ng tham kh¶o vµ t×m chän loµi c©y phôc vô cho trång rõng. Nh»m ®¸p øng ®îc phÇn nµo yªu cÇu trªn, dù ¸n STRAP ®· cïng víi ViÖn khoa häc L©m nghiÖp thùc hiÖn mét dù ¸n “X¸c ®Þnh c¸c loµi c©y b¶n ®Þa chÊt lîng cao ®Ó trång rõng ë ViÖt Nam”. KÕt qu¶ ®· ®a ra nh÷ng th«ng tin cã hÖ thèng vµ tæng hîp vÒ 210 loµi c©y cho gç chÊt lîng cao dïng ®Ó lµm nhµ ë vµ ®å méc cao cÊp. Qua ®ã còng cho thÊy tiÒm n¨ng cña c©y b¶n ®Þa ë tõng vïng còng nh trong c¶ níc rÊt phong phó nhng sè c©y ®· cã kü thuËt, cã m« h×nh, cã kh¶ n¨ng ®Ó trång rõng cßn qu¸ Ýt. Do vËy cÇn ph¶i ®Èy m¹nh nghiªn cøu thö nghiÖm nh÷ng c©y cßn l¹i míi cã thÓ biÕn tiÒm n¨ng thµnh hiÖn thùc. Ngoµi ra cÇn tËp trung nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn nh÷ng c©y cã gi¸ trÞ cao ®Ó t¹o nguån c©y chñ lùc cho tõng vïng vµ cho c¶ níc 18. Qua nhiÒu n¨m nghiªn cøu, viÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam ®· ®Ò xuÊt trªn 100 loµi c©y b¶n ®Þa cho c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng phôc vô cho c¶
11 3 lo¹i rõng lµ rõng s¶n xuÊt, rõng phßng hé, rõng ®Æc dông. Qua kh¶o s¸t, dùa vµo c¸c tµi liÖu ®· cã vµ sè liÖu míi thu thËp, 31 loµi c©y b¶n ®Þa ®· ®îc chän vµ cã b¸o c¸o chuyªn ®Ò cho tõng loµi. C¸c loµi c©y b¶n ®Þa ®ã ®îc ®¸nh gi¸ theo 3 møc ®é: - C¸c loµi ®· ®îc ®a vµo s¶n xuÊt lín, diÖn tÝch lªn tíi hµng ngh×n ha, tèi thiÓu còng vµi tr¨m ha, cã ®ñ quy tr×nh quy ph¹m, híng dÉn kü thuËt nh: Mì, QuÕ, Sa mu, TrÈu, Së, Th«ng ®u«i ngùa, Muång ®en, DÇu níc... - C¸c loµi c©y ®· ®a vµo s¶n xuÊt, quy m« cßn nhá song c¸c m« h×nh rõng trång ®ñ lín ®Ó ®¸nh gi¸ nh: L¸t hoa, Lim xÑt, Giæi xanh, Dã giÊy... - C¸c loµi ®· vµ ®ang ®îc nghiªn cøu, m« h×nh thùc nghiÖm nhá nh: Lim xanh, Kh¸o vµng, Re gõng, Tr¸m, Vªn vªn, GiÎ ®á...25. 1.2.2. Nghiªn cøu vÒ sinh trëng vµ h×nh th¸i: NguyÔn ThÞ B¶o L©m (1996) trªn c¬ së nghiªn cøu ¶nh hëng cña mËt ®é ®Õn sinh trëng ®êng kÝnh c©y c¸ lÎ vµ tæng diÖn ngang (G), tr÷ lîng (M), tæng diÖn tÝch t¸n (St) l©m phÇn xÐt theo quan hÖ víi chiÒu cao b×nh qu©n tÇng tréi, t¸c gi¶ ®· rót ra kÕt luËn: Khi mËt ®é gi¶m th× t¨ng trëng ®êng kÝnh b×nh qu©n t¨ng, cßn c¸c chØ tiªu nh G, M, St cña l©m phÇn l¹i gi¶m. KÕt luËn nµy còng hoµn toµn phï hîp víi nghiªn cøu cña Alder (1980) 13. Hoµng V¨n Dìng (2001), ®· nghiªn cøu sinh trëng loµi Keo l¸ trµm t¹i khu vùc miÒn trung vµ ®· ®a ra m« h×nh dù ®o¸n mét sè ®¹i lîng sinh trëng còng nh lËp ®îc biÓu thÓ tÝch, biÓu cÊp ®Êt cho Keo l¸ trµm ë khu vùc nµy [3]. Bïi ViÖt H¶i (1998) khi nghiªn cøu sinh trëng loµi Keo l¸ trµm trång theo c¸c mËt ®é kh¸c nhau ë §«ng Nam bé ®· kÕt luËn: ë mËt ®é trång 3300c©y/ha vµ 2660c©y/ha cha thÓ kh¼ng ®Þnh mËt ®é cã ¶nh hëng ®Õn sinh trëng ®êng kÝnh t¸n hay kh«ng; cßn ¶nh hëng cña mËt ®é ®Õn sinh trëng ®êng kÝnh t¸n cµng râ nÐt khi tuæi c©y cµng t¨ng 5.
12 Khi nghiªn cøu ®éng th¸i h×nh d¹ng cña c©y sau tØa tha loµi Keo l¸ trµm, Bïi ViÖt H¶i (1998) ®a ra kÕt luËn: H×nh sè cña c©y phô thuéc râ nÐt vµo tuæi l©m phÇn, ë rõng ®· qua tØa tha h×nh sè cã xu híng nhá h¬n rõng cha qua tØa tha, song sù kh¸c biÖt nµy lµ cha râ nÐt vÒ mÆt thèng kª. So s¸nh sù kh¸c biÖt vÒ tû lÖ Hdc/Hvn gi÷a c¸c l©m phÇn cã mËt ®é kh¸c nhau, t¸c gi¶ nhËn thÊy tû lÖ Hdc/Hvn ë l©m phÇn trång víi mËt ®é 3300c©y/ha lín h¬n l©m phÇn trång mËt ®é 2660c©y/ha, nhng sù kh¸c biÖt nµy lµ cha cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª. Tû lÖ Hdc/Hvn vµ Dt/Hvn t¨ng theo tuæi nhng ®Õn tuæi 7 th× tû lÖ Dt/Hvn æn ®Þnh. XÐt ¶nh hëng cña tØa tha ®Õn kh¶ n¨ng ph©n cµnh cña c©y t¸c gi¶ kÕt luËn, tØa tha kh«ng lµm thay ®æi tû lÖ Hdc/Hvn, v× vËy ®Æc tÝnh vµ kh¶ n¨ng ph©n cµnh cña c©y phô thuéc vµo cù ly trång ban ®Çu chø kh«ng phô thuéc vµo tØa tha 5. Nh÷ng kÕt luËn cña t¸c gi¶ vÒ kh«ng cã sù sai kh¸c râ nÐt vÒ tû lÖ Hdc/Hvn, Dt/Hvn ë c¸c mËt ®é kh¸c nhau cha cã c¬ së ch¾c ch¾n v× sù kh¸c biÖt vÒ mËt ®é cña c¸c l©m phÇn nghiªn cøu cã thÓ lµ cha ®ñ lín; vÒ ¶nh hëng cña tØa tha ®Õn c¸c chØ tiªu h×nh th¸i c©y lµ kh«ng râ nÐt còng cha ®ñ søc thuyÕt phôc v× nghiªn cøu míi chØ tiÕn hµnh ë nh÷ng l©m phÇn kh«ng tØa tha vµ l©m phÇn míi tØa tha ®îc hai n¨m, mét thêi gian cha ®ñ dµi cho c¸c loµi c©y ®Þnh h×nh vÒ h×nh th¸i. NguyÔn Ngäc Lung (1999) ®· th¨m dß quan hÖ gi÷a tû sè Dt/D1.3 víi D1.3 vµ nhËn ®Þnh, tû sè Dt/ D1.3 (lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é lîi dông kh«ng gian dinh dìng cña c©y rõng) gi¶m khi D1.3 t¨ng lªn, tøc lµ c©y cµng lín th× sö dông kh«ng gian dinh dìng cµng tèt. Còng tõ nghiªn cøu nµy, t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt sö dông c¸c hÖ sè KD=Dt/ D1.3, KS=St/g1.3 vµ Ke=(ZM/St)*100 lµm chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é lîi dông kh«ng gian dinh dìng cña c©y rõng lµm c¬ së x©y dùng c¸c biÖn ph¸p tØa tha nu«i dìng rõng trång vµ chän läc c©y tréi 16. Phan Minh S¸ng (2000) ®· nghiªn cøu vÒ quan hÖ gi÷a mét sè nh©n tè ®iÒu tra víi diÖn tÝch dinh dìng cña c©y rõng trång Keo tai tîng ®· rót ra
13 mét sè kÕt luËn, quan hÖ gi÷a dt/d1.3 vµ St/g1.3 víi diÖn tÝch dinh dìng c©y c¸ lÎ loµi Keo tai tîng lµ thùc sù tån t¹i ë møc ®é võa ph¶i; quan hÖ gi÷a St/a víi a, gi÷a dt/h víi a, gi÷a hdc/h vµ hdc víi a ë møc ®é t¬ng ®èi chÆt ®Õn chÆt; gi÷a gc vµ vc cã quan hÖ chÆt chÏ víi diÖn tÝch dinh dìng ®iÒu ®ã cho thÊy diÖn tÝch dinh dìng ¶nh hëng râ ®Õn h×nh th¸i cña c©y, qua ®ã cã thÓ më ra híng nghiªn cøu vÒ c¸c quan hÖ nµy ®èi víi loµi c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n rõng Keo l¸ trµm [20]. C¸c nghiªn cøu vÒ quan hÖ gi÷a c¸c nh©n tè ®iÒu tra víi diÖn tÝch dinh dìng vµ m« pháng chóng b»ng nh÷ng m« h×nh to¸n häc lµ hÕt søc cÇn thiÕt, v× chØ cã ®Þnh lîng ho¸ nh vËy míi x©y dùng ®îc hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh hiÖu qu¶, cã c¬ së khoa häc v÷ng ch¾c phôc vô cho c«ng t¸c kinh doanh rõng.
14 Ch¬ng 2 ®Æc ®iÓm ®èi tîng nghiªn cøu, môc tiªu nghiªn cøu, ph¹m vi vµ giíi h¹n ®Ò tµI 2.1. §Æc ®iÓm ®èi tîng nghiªn cøu 2.1.1. §Æc ®iÓm chung vÒ loµi c©y nghiªn cøu Tõ n¨m 1987-1988, ë khu vùc B¾c H¶i V©n ®· tiÕn hµnh trång rõng Keo l¸ trµm thuÇn loµi víi môc tiªu phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc. Tuy nhiªn, ®Ó ph¸t triÓn rõng mét c¸ch bÒn v÷ng, æn ®Þnh l©u dµi th× cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh trång rõng bæ sung díi t¸n Keo l¸ trµm b»ng nh÷ng loµi c©y b¶n ®Þa cã gi¸ trÞ ®Ó dÇn thay thÕ Keo l¸ trµm gãp phÇn t¹o c¶nh quan m«i trêng, gi¸ trÞ phßng hé. ChÝnh v× vËy, tõ n¨m 1994 mét sè loµi c©y b¶n ®Þa ®· ®îc ®a vµo trång thö nghiÖm vµ cho ®Õn nay ®· cã gÇn 40 loµi ®îc g©y trång ë khu vùc nµy. Rõng trång c©y b¶n ®Þa ®· tiÕn hµnh tØa tha Keo l¸ trµm ë tÇng trªn 3 lÇn víi mËt ®é cßn kho¶ng 300-400c©y/ha ®Ó ®iÒu chØnh kh«ng gian dinh dìng. C©y b¶n ®Þa trång víi mËt ®é 400c©y/ha, c©y c¸ch c©y 5m, hµng c¸ch hµng 5m theo ph¬ng thøc trång c©y con cã bÇu víi tiªu chuÈn chiÒu cao b×nh qu©n > 60cm, ®êng kÝnh b×nh qu©n > 6mm. Rõng c©y b¶n ®Þa trång díi t¸n Keo l¸ trµm ®îc ch¨m sãc liªn tôc trong 3 n¨m ®Çu, mçi n¨m ch¨m sãc 2 lÇn. Qua ®¸nh gi¸ n¨m 1996, c¸c loµi c©y b¶n ®Þa Huûnh, DÇu r¸i, Chß chØ, Sao ®en sinh trëng tèt nhÊt trong c¸c loµi ®îc trång nªn tõ n¨m 1998 chñ yÕu g©y trång c¸c loµi c©y nµy. ChÝnh v× vËy, ®Ò tµi nghiªn cøu bèn loµi c©y nµy lµ phï hîp. Sau ®©y xin giíi thiÖu kh¸i qu¸t mét sè ®Æc ®iÓm vÒ c¸c loµi c©y b¶n ®Þa nghiªn cøu. 2.1.1.1. Huûnh (Tarrietia cochinchinensis Pierre):
15 Lµ c©y gç lín, cao trªn 30m, ®êng kÝnh cã thÓ tíi 100cm. Th©n th¼ng, gèc cã b¹nh vÌ lín, vá mµu x¸m tr¾ng nhiÒu nhùa. C©y mäc nhanh. Mïa ra hoa th¸ng 1-2, mïa qu¶ chÝn th¸ng 6-7. C©y tiªn phong a s¸ng, mäc tù nhiªn ë vïng cã khÝ hËu Èm nhiÖt ®íi, kh«ng chÞu ®îc s¬ng muèi vµ gi¸ rÐt, thêng sèng n¬i ®Êt s©u Èm Ýt dèc. Huûnh ph©n bè trong c¸c rõng nguyªn sinh vµ thø sinh tõ Qu¶ng B×nh trë vµo. Gç mµu n©u ®á, kh¸ nÆng, thí th¼ng mÞn, dÔ gia c«ng cã thÓ dïng ®Ó ®ãng tÇu thuyÒn vµ x©y dùng. Huûnh lµ mét trong nh÷ng loµi c©y b¶n ®Þa cã gi¸ trÞ, hiÖn ®· ®îc chän g©y trång rõng chñ yÕu ë Qu¶ng B×nh. 2.1.1.2. DÇu r¸i (Dipterocarpus alatus Roxb) DÇu r¸i cßn gäi lµ DÇu con g¸i, lµ c©y gç lín, t¸n réng nhng tha, th©n h×nh trô th¼ng, cao 30-40m, chiÒu cao díi cµnh 20-25m, ®êng kÝnh 70- 90cm hay h¬n. Vá x¸m n©u, bong thµnh nh÷ng m¶nh nhá. Cµnh non, cuèng vµ mÆt díi l¸ cã l«ng h×nh sao dÇy. C©y mäc r¶i r¸c hay tËp trung thµnh quÇn tô u thÕ trong c¸c rõng thêng xanh hoÆc mäc ®¬n ®éc ven bê s«ng suèi, bê ruéng quanh lµng. ¦a ®Êt b»ng ph¼ng ven ch©n ®åi vµ c¸c thung lòng ë ®é cao díi 700m. Thêng mäc cïng víi DÇu l¸ bãng, Vªn vªn, Sao ®en, Huûnh… C©y mäc tèt trªn ®Êt cã phñ líp phï sa. N¬i ®Êt kh« sinh trëng kÐm, t¨ng trëng ®êng kÝnh trung b×nh 0,6-0,7cm/n¨m, t¸i sinh tù nhiªn rÊt tèt. Mïa ra qu¶ th¸ng 3-4, mçi kilogam cã kho¶ng 300 qu¶. DÇu r¸i ph©n bè tõ Qu¶ng Nam, §µ N½ng trë vµo tíi C«n §¶o. TËp trung nhÊt ë T©y Nguyªn, duyªn h¶i Nam Trung bé vµ §«ng Nam bé. C©y ®îc trång lµm c©y bãng m¸t ë nhiÒu thµnh phè lín nh thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi…
16 Gç mµu ®á nh¹t, thí th«, cøng, tû träng 0,7-0,9, kÐm bÒn khi ®Ó ngoµi trêi. DÔ chÕ biÕn, dÔ ®¸nh bãng hay s¬n. Dïng xÎ v¸n, ®ãng ®å méc, gç d¸n… Cã thÓ khai th¸c nhùa dÇu dïng ®Ó pha s¬n, x¶m thuyÒn… HiÖn nay DÇu r¸i lµ mét trong nh÷ng loµi c©y gç lín phæ biÕn, ®· ®îc trång vµ khai th¸c nhiÒu ë c¸c tØnh phÝa Nam. Cã thÓ lîi dông t¸i sinh tù nhiªn ®Ó lµm giµu rõng. C©y cho nhiÒu h¹t, dÔ nÈy mÇm, kü thuËt trång ®¬n gi¶n; lµ mét trong nh÷ng loµi c©y trång triÓn väng nhÊt ë c¸c tØnh phÝa Nam. 2.1.1.3. Chß chØ (Parashorea chinensis Wang Hsie) Chß chØ cßn gäi lµ M¹y kho, lµ c©y gç lín, th©n h×nh trô th¼ng, cao 30- 40m, ®êng kÝnh 60-80cm hay h¬n. T¸n tha h×nh trøng hay h×nh cÇu. Gèc cã b¹nh nhá. Vá ngoµi x¸m hay n©u nh¹t, h¬i nøt däc, khi giµ bong tõng m¶ng, thÞt vá vµng hoÆc h¬i hång, cã mïi th¬m nhÑ vµ cã nhùa mµu vµng. Cµnh lín thêng bÞ cong vÆn. C©y mäc trong rõng nhiÖt ®íi thêng xanh, ë ®é cao 100-900m, thêng cïng mäc víi T¸u muèi, S©ng, SÊu… nhng Chß chØ lu«n lµ loµi c©y thuéc tÇng vît t¸n cña rõng. T¨ng trëng trung b×nh, c©y 100 tuæi cao 45m, ®êng kÝnh 60cm. C©y cho nhiÒu h¹t, tû lÖ nÈy mÇm cao nhng chu kú ra qu¶ 4-5 n¨m 1 lÇn. C©y a s¸ng, a ®Êt ®¸ v«i vµ ®Êt c¸t ven s«ng suèi. Mïa ra hoa th¸ng 4-5, mïa qu¶ th¸ng 7-8. Chß chØ ph©n bè ë Nam Trung quèc (V©n Nam) vµ B¾c ViÖt Nam. ë ViÖt Nam gÆp tõ Qu¶ng B×nh trë ra. TËp trung nhiÒu nhÊt ë c¸c tØnh: Hµ Giang, Tuyªn Quang, Lµo Cai, Yªn B¸i, Hßa B×nh, Ninh B×nh, NghÖ An, Hµ TÜnh. C©y cho gç lín. Gç cã gi¸c lâi ph©n biÖt, gi¸c mµu tr¾ng x¸m, lâi ®á hång hay x¸m hång. Gç kh¸ nÆng, rÊt cøng, tû träng 0,65-0,8, dïng trong x©y dùng c¸c c«ng tr×nh lín, nhµ cöa, ®ãng tÇu thuyÒn,… Cã thÓ trång Chß chØ lµm c©y cho bãng m¸t.
17 Chß chØ lµ loµi c©y cã kh¶ n¨ng kinh doanh gç lín ë c¸c tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam. 2.1.1.4. Sao ®en (Hopea odorata Roxb) C©y gç lín, thêng xanh, th©n h×nh trô, th¼ng cao 30-40m, ®êng kÝnh 60-80cm hay h¬n, chiÒu cao díi cµnh 15-25m. Vá ngoµi mµu n©u ®en, nøt däc, s©u thµnh m¶nh sï x×, thÞt vá mµu n©u ®á, nhiÒu sîi, cã nhiÒu dÇu mµu vµng, th¬m. C©y mäc trong c¸c rõng Èm thêng xanh, rõng ven s«ng suèi ë ®é cao díi 800m. Thêng mäc r¶i r¸c hay thµnh ®¸m nhá, thêng cïng mäc víi DÇu r¸i, Vªn vªn. C©y khi nhá a bãng, sau chuyÓn dÇn sang a s¸ng. Hµng n¨m c©y ra l¸ non vµo th¸ng 10-12. Lîng qu¶ nhiÒu nhng thêng 2 n¨m míi ra qu¶ mét lÇn. Mïa ra hoa th¸ng 2, ra qu¶ th¸ng 3 vµ kÕt thóc th¸ng 5. Sao ®en ph©n bè tõ Qu¶ng Nam, §µ N½ng trë vµo, tËp trung nhiÒu ë Nam T©y Nguyªn vµ §«ng Nam bé. Lµ c©y gç lín, gç mµu n©u nh¹t hay vµng nh¹t, thuéc lo¹i gç tèt, chèng ®îc mèi mät, nhng kh«ng chèng ®îc hµ. Gç dÔ chÕ biÕn, dÔ s¬n, nÆng trung b×nh, tû träng 0,75, Ýt co, dÔ uèn, chÞu va ch¹m. Gç Sao cã rÊt nhiÒu c«ng dông, nh: lµm sên nhµ, ®å méc, xe cé, tµ vÑt, ®å tiÖn, ®ãng tÇu thuyÒn. Sao ®en cho nhùa cøng mµu vµng. Loµi c©y cã kh¶ n¨ng kinh doanh rõng gç tèt, cho nhiÒu h¹t, h¹t dÔ nÈy mÇm, t¨ng trëng trung b×nh. HiÖn nay ë nhiÒu tØnh miÒn §«ng Nam bé ®· trång Sao thµnh rõng. 2.1.2. §Æc ®iÓm tù nhiªn khu vùc nghiªn cøu. Khu vùc rõng B¾c H¶i V©n n»m ë cùc Nam huyÖn Phó Léc, tØnh Thõa Thiªn HuÕ, gåm 12 tiÓu khu víi diÖn tÝch 11.495ha rõng vµ ®Êt rõng. §©y lµ khu rõng v¨n hãa, lÞch sö, m«i trêng n»m trong hÖ thèng rõng ®Æc dông cña