Luận văn Thạc sĩ Luật học: Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn KSĐT các vụ án về ma túy ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, tìm ra nguyên nhân. Đề xuất một số yêu cầu, giải pháp nâng cao chất lượng KSĐT các vụ án về ma túy nói chung và trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam

VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIỂM SÁT HÀ NỘI VŨ ĐỨC TOÀN KIỂM SÁT ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2023
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIỂM SÁT HÀ NỘI VŨ ĐỨC TOÀN KIỂM SÁT ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 838.01.04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Nguyễn Huy Phượng HÀ NỘI - 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, được trích dẫn theo đúng quy định. Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của Luận văn này. Tác giả luận văn Vũ Đức Toàn
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, xin trân trọng cảm ơn TS. Nguyễn Huy Phượng đã hướng dẫn tôi, thầy đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình học tập cũng như trong việc hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô thuộc Khoa Pháp luật Hình sự và Kiểm sát Hình sự trường Đại Học Kiểm Sát Hà Nội đã tận tình giảng dạy cho tôi trong thời gian học tập. Xin cảm ơn TS. Nguyễn Huy Phượng đã đọc luận văn và cho tôi những nhận xét quý báu, chỉnh sửa những sai sót của tôi trong bản thảo luận văn. Do giới hạn kiến thức và khả năng lý luận của bản thân còn nhiều thiếu sót và hạn chế, kính mong sự chỉ dẫn và đóng góp của các Thầy, Cô để bài luận văn của tôi được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn!
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLHS Bộ luật Hình sự BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự CQĐT Cơ quan điều tra ĐTV Điều tra viên KSĐT Kiểm sát điều tra KSHĐTP Kiểm sát hoạt động tư pháp KSV Kiểm sát viên KTBC Khởi tố bị can KTVA Khởi tố vụ án THQCT Thực hành quyền công tố VAHS Vụ án hình sự VKS Viện kiểm sát VKSND Viện kiểm sát nhân dân
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Thống kê kiểm sát điều tra án ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm tỉnh Hà Nam giai đoạn 2017 - 2021 Bảng 2.2. Bảng thống kê Cơ cấu tổ chức, trình độ chuyên môn, lý luận chính trị Viện kiểm sát nhân dân huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam giai đoạn 2017 - 2021 Bảng 2.3. Bảng thống kê các tội phạm về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam giai đoạn 2017-2021 Bảng 2.4 Bảng thống kê số lượt lấy lời khai, hỏi cung bị can các tội phạm về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam giai đoạn 2017-2021
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 7 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN KIỂM SÁT ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN VỀ MA TÚY ..................................................................................................... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy ........................................................................................................................... 7 1.1.1 Khái niệm kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy ...................... 7 1.1.2. Đặc điểm về kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy ................. 9 1.1.3. Ý nghĩa kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy ....................... 13 1.1.4. Mối quan hệ giữa KSĐT và THQCT các vụ án về ma túy: ... 14 1.2. Quy định pháp luật kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy ............ 15 1.2.1. Kiểm sát việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm, kiến nghị khởi tố các vụ án về ma túy ........................................................................ 16 1.2.2. Kiểm sát việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can các vụ án về ma túy ..................................................................................................................... 17 1.2.3. Kiểm sát việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế các vụ án về ma túy .................................................. 20 1.2.4. Kiểm sát hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra.................. 22 1.2.5. Kiểm sát việc lập hồ sơ các vụ án về ma túy của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra ....... 28 1.2.6. Kiểm sát việc tạm đình chỉ, đình chỉ, phục hồi, ủy thác điều tra và nhập hoặc tách các vụ án về ma túy để tiến hành điều tra, truy tố, thực hiện thẩm quyền điều tra; giải quyết tranh chấp về thẩm quyền điều tra các vụ án về ma túy ........................................................................................... 29 1.2.7. Kiểm sát điều tra các nội dung khác: ...................................... 31 CHƯƠNG 2 .......................................................................................... 35
THỰC TIỄN KIỂM SÁT ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM................................... 35 2.1. Tình hình thực tiễn kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam ............................................................. 35 2.1.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm sát điều tra của Viện kiểm sát nhân dân trong giai đoạn điều tra các vụ án ma túy ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam ....................................................................................................... 35 2.2. Những kết quả đạt được về hoạt động kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam.................................... 39 2.2.1. Kết quả đạt được trong kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết đối với toàn bộ tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố các vụ án về ma túy ................................................................................................................ 40 2.2.2. Kết quả được trong kiểm sát việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can ..................................................................................................................... 41 2.2.3. Kết quả đạt được trong kiểm sát việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn .................................................................................... 41 2.2.4. Kết quả đạt được trong kiểm sát hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra ......................................................................................................... 43 2.2.5. Kết quả đạt được trong kiểm sát các nội dung khác: .............. 45 2.2.6. Đánh giá kết quả đạt được trong hoạt động kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy của Viện kiểm sát nhân dân huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam ............................................................................................................. 46 2.3. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy ở huyện Thanh Liêm, Tỉnh Hà Nam ......................................... 46 2.3.1. Những hạn chế kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy ........... 46 2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế ............................................ 50 CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 54
YÊU CẦU, GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG KIỂM SÁT ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM .................................................................................. 54 3.1. Yêu cầu kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam .............................................................................. 54 3.1.1. Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy phải đáp ứng yêu cầu về cải cách tư pháp của Đảng, Hiến pháp 2013, Bộ luật tố tụng hình sự, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Quy chế của ngành KSND ......................... 54 3.1.2. Hoạt động kiểm sát điều tra các vụ án ma túy phải đảm bảo yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật nhằm kiềm chế sự gia tăng của loại tội phạm này .................................................................... 55 3.1.3. Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy phải đáp ứng yêu cầu tuân thủ nghiêm chỉnh về thực hiện trình tự, thủ tục tố tụng, không để xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội........................................................ 55 3.1.4. Hoạt động kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy phải bảo đảm yêu cầu về quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp và pháp luật ................................................................................................. 56 3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam................................................ 57 3.2.1. Nhóm giải pháp chung ............................................................ 57 3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể ............................................................ 60 KẾT LUẬN ........................................................................................... 69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kiểm sát điều tra vụ án hình sự là một nhiệm vụ của Viện kiểm sát khi thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp được quy định trong Hiến pháp năm 2013 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đã sửa đổi và các văn bản dưới luật hướng dẫn, phối hợp trong giải quyết vụ án hình sự. Trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự cũng như điều tra các vụ án về ma túy VKS có nhiệm vụ KSĐT ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởỉ tố và trong suốt quá trình CQĐT giải quyết vụ án hình sự, nhằm bảo đảm việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và việc giải quyết VAHS của CQĐT được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, không để xẩy ra oan, sai, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội. - Về cơ sở lý luận: KSĐT VAHS nói chung, vụ án ma túy nói riêng được quy định trong BLTTHS năm 2015 đã sửa đổi, BLHS năm 2015 đã sửa đổi và các văn bản dưới Luật... hướng dẫn bước đầu đã tháo gỡ được một số khó khăn vướng mắc, bất cập khi KSĐT trong giai đoạn điều tra. Tuy nhiên, khi KSĐT VAHS nói chung, các vụ án về ma túy nói riêng trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam theo các quy định của BLTTHS năm 2015 đã sửa đổi và BLHS năm 2015 đã sửa đổi và một số văn bản dưới Luật cũng bộc lộ một số bất cập, hạn chế ảnh hưởng đến chất lượng KSĐT VAHS nói chung và vụ án ma túy nói riêng cần được phân tích luận giải cụ thể, đề xuất hoàn thiện pháp luật tạo thuận lợi cho hoạt động KSĐT VAHS nói chung và vụ án về ma túy nói riêng. - Về mặt thực tiễn: Trình độ năng lực, phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm, kỹ năng nghiệp vụ của đội ngũ KSV do chất lượng hoạt động KSĐT VAHS nói chung, vụ án ma túy nói riêng trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, cũng cần được làm rõ về hạn chế và nguyên nhân để có các giải pháp khắc phục đáp ứng với yêu cầu cải cách tư pháp cũng như công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung và tội phạm ma túy nói riêng. Trong 5 năm qua từ năm 2017 - 2021, VKSND huyện Thanh Liêm đã cơ bản làm tốt nhiệm vụ KSĐT các VAHS nói chung và các vụ án ma túy nói riêng tạo tiền
2 đề cho chức năng THQCT trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử các vụ án ma túy, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để xảy ra oan, sai và bỏ lọt tội phạm. Tuy nhiên nhiệm vụ KSĐT các vụ án về ma túy vẫn để xảy ra một số vi phạm về tố tụng, áp dụng tội danh, điều luật, khung khoản... dẫn đến chất lượng hồ sơ vụ án ma túy chưa bảo đảm. Tòa án trả hồ sơ cho VKSND huyện Thanh Liêm để điều tra bổ sung chiếm 2%; VKS trả hồ sơ cho CQĐT chiếm 3% trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2021 với số lượng các vụ án về ma túy đã khởi tố, truy tố 150 vụ. Nguyên nhân tồn tại, hạn chế có cả từ cơ sở lý luận và thực tiễn. Chính vì vậy tác giả chọn đề tài: “Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam” làm luận văn thạc sĩ luật học chuyên ngành luật hình sự và tố tụng hình sự, trên cơ sở vận dụng các kiến thức lý luận và pháp luật thực định để giải quyết những vấn đề lý luận và thực tiễn nhằm đánh giá những hạn chế, vướng mắc, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng KSĐT các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm nói riêng và ở nước ta nói chung. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài KSHĐTP nói chung và KSĐT các vụ án ma về túy nói riêng của VKSND đang thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều sinh viên, học viên, nghiên cứu sinh, các thầy cô giáo nhất là những người đang làm thực tiễn và nghiên cứu khoa học trong ngành kiểm sát. Các công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến đề tài này có thể kể đến một số công trình sau đây: * Thứ nhất, nhóm các đề tài khoa học Đề tài khoa học “Công tác đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy khu vực biên giới Việt Nam - Lào của BĐBP các tỉnh Tây Bắc” do Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Thanh Hóa thực hiện năm 2017, Đề tài khoa học “Nghiên cứu giải pháp nâng cao công tác phòng, chống tội phạm ma túy trên địa bàn tỉnh Lai Châu” do Thiếu tướng, Tiến sỹ Bùi Xuân Phong – Phó Cục trưởng Cục An ninh điều tra (Bộ Công an, nguyên Phó Giám đốc Công an tỉnh Lai Châu) làm chủ nhiệm thực hiện năm 2018), Cả hai đề tài này đã cho tác giả tiếp cận về tình hình tội phạm ma túy và các giải pháp đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy giúp cho tác giả nghiên cứu vận dụng vào huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Tuy nhiên cả hai đề tài này chưa đề cập
3 đến hoạt động điều tra của CQĐT và hoạt động KSĐT của VKSND nên tác giả sẽ tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện đề tài của mình. * Thứ hai, nhóm các luận văn, thạc sĩ Hà Minh Loan (2017), Thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra các tội phạm về ma tuý trên địa bàn Huyện Văn Chấn, Tỉnh Yên Bái; luận văn thạc sỹ luật học, Học viện Khoa học Xã hội – Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội Nguyễn Diệp Liên (2017), Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án ma túy của Viện kiểm sát nhân dân quận Hà Đông, thành phố Hà Nội; luận văn thạc sỹ luật học, Học viện Khoa học Xã hội – Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội Nguyễn Tuấn Thanh Tứ (2016),Thực hành quyền công tố và KSHĐTP đối với tội phạm ma túy trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn thành phố Đà Nẵng, Luận văn thạc sỹ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Nguyễn Thành Tất (2018), Tội mua bán trái phép chất ma túy theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh, luận văn thạc sỹ luật học, Học viện Khoa học Xã hội – Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội Các đề tài luận văn đã đề cập một cách cơ bản về THQCT và KSĐT về tội phạm ma túy ở mỗi địa phương, các đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu phân tích về THQCT còn hoạt động KSĐT có đề cập đến nhưng không toàn diện. Do vậy tác giả có điều kiện để tham khảo và phát triển toàn diện hơn về mặt hoạt động KSĐT các vụ án về ma túy. * Thứ ba, nhóm sách chuyên khảo và các bài viết đăng trên các tạp chí khoa học Mai Đắc Biên (2018), Những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm về ma túy; Kỷ yếu Hội thảo khoa học Học viện Công an nhân dân, Hà Nội, Lại Viết Quang (2018), Áp dụng biện pháp cưỡng chế trong điều tra tội phạm về ma túy; Kỷ yếu Hội thảo khoa học Học viện Công an nhân dân, Hà Nội, Trần Công Phàn (2019), Điều tra và truy tố các tội phạm về ma túy theo pháp luật mới; sách chuyên khảo, NXB Công an nhân dân, Hà Nội,
4 Hà Nhân (2017), Góp ý sửa đổi Bộ luật hình sự năm 2015: Đề xuất thêm danh mục cây có chứa chất ma túy, Báo bảo vệ pháp luật, (số 30), tr. 3. Các công trình khoa học nêu trên đã phân tích đánh giá về những thuận lợi, khó khăn, vướng mắc trong hoạt động tố tụng và đề xuất hoàn thiện pháp luật giúp cho tác giả tiếp cận nghiên cứu để hoàn thiện đề tài của mình. Qua nghiên cứu tất cả các công trình khoa học nêu trên tác giả nhận thấy các công trình đã tập trung nghiên cứu về THQCT, KSĐT tội phạm về ma túy cũng như những vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật ở các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử đối với các tội phạm về ma túy, đây là những vấn đề giúp cho tác giả nghiên cứu phát triển thêm về cơ sở lý luận cũng như thực tiễn để hoàn thành đề tài của mình. Tuy nhiên, các công trình nêu trên chưa nghiên cứu một cách riêng chuyên sâu có hệ thống từ cơ sở lý luận đến thực tiễn KSĐT các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam trong phạm vi chuyên ngành Luật Hình Sự và Tố tụng Hình Sự do vậy có thể khẳng định đề tài luận văn “Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam” không trùng lặp với bất cứ một công trình khoa học nào khác. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn KSĐT các vụ án về ma túy ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, tìm ra nguyên nhân. Đề xuất một số yêu cầu, giải pháp nâng cao chất lượng KSĐT các vụ án về ma túy nói chung và trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam nói riêng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên đây, tác giả sẽ thực hiện các nhiệm vụ sau: 1. Làm rõ một số vấn đề lý luận về KSĐT các vụ án ma túy. 2. Phân tích quy định pháp luật và thực tiễn hoạt động KSĐT các vụ án về ma túy ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, làm rõ kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. 3. Đề xuất một số yêu cầu và giải pháp nâng cao chất lượng KSĐT các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
5 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài luận văn nghiên cứu một số vấn đề lý luận và quy định của pháp luật về kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy, các quy định của BLHS năm 2015 đã sửa đổi về các tội phạm ma túy; thực trạng áp dụng pháp luật KSĐT các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm; đề xuất một số yêu cầu và giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy nói chung và của VKSND huyện Thanh Liêm nói riêng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu. - Phạm vi nội dung: Đề tài luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận KSĐT các vụ án về ma túy theo quy định của BLTTHS năm 2015 và BLHS năm 2015 đã sửa đổi, các quy định của pháp luật khác và thực tiễn hoạt động KSĐT các vụ án về ma túy trong phạm vi chuyên ngành luật hình sự và tố tụng hình sự. Thời điểm KSĐT từ khi CQĐT tiếp nhận, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết các vụ án về ma túy cho đến khi CQĐT kết thúc điều tra vụ án đề nghị truy tố hoặc đình chỉ. Đề tài luận văn không nghiên cứu THQCT trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử; không nghiên cứu trong giai đoạn truy tố, xét xử mà chỉ đề cập mối quan hệ giữa KSĐT với THQCT. - Phạm vi về thời gian, không gian: Thời gian lấy số liệu trong 05 năm (từ năm 2017 - 2021). Không gian tại huyện Thanh Liêm. - Đánh giá thực tiễn và nguyên nhân và đề xuất một số yêu cầu, giải pháp nâng cao chất lượng KSĐT các vụ án về ma túy nói chung và trên địa bàn huyện Thanh Liêm nói riêng. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu. 5.1. Cơ sở lý luận: Cơ sở lý luận của đề tài luận văn là dựa trên học thuyết Mác - Lê Nin với phương pháp luận là biện pháp duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về nhà nước và pháp luật. Các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân và vì dân; về các biện pháp đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy. 5.2. Phương pháp nghiên cứu:
6 Phương pháp lịch sử cụ thể, phương pháp phân tích, tổng hợp thống kê, phương pháp so sánh luật học, phương pháp đối chiếu, quy nạp, diễn dịch và kết hợp các phương pháp nghiên cứu truyền thống, hiện đại khác để làm rõ hơn các vấn đề về mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài + Ý nghĩa lý luận: - Kết quả nghiên cứu đề tài luận văn hy vọng sẽ góp phần làm phong phú thêm về cơ sở lý luận KSĐT các vụ án hình sự nói chung và các vụ án về ma túy nói riêng. - Đề tài luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học góp phần bổ sung cho chuyên ngành Luật hình sự và tố tụng hình sự. + Ý nghĩa thực tiễn: Là tài liệu phục vụ cho KSV VKSND huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam; CQĐT, Tòa án nhân dân huyện Thanh Liêm, VKSND tỉnh Hà Nam, các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội, học sinh, sinh viên làm tài liệu tham khảo vận dụng khi KSĐT các vụ án ma túy trong giai đoạn điều tra, góp phần đấu tranh phòng ngừa làm giảm tội phạm ma túy nói chung và ở huyện Thanh Liêm nói riêng. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm 03 chương. Chương 1: Một số vấn đề lý luận kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy. Chương 2: Quy định pháp luật, kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Chương 3: Yêu cầu, giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát điều tra vụ án về ma túy trên địa bàn huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam.
7 CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN KIỂM SÁT ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN VỀ MA TÚY 1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy 1.1.1 Khái niệm kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy 1.1.1.1 Khái niệm kiểm sát điều tra Theo Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng, Hoàng Phê 2003: “Kiểm sát” là kiểm tra và giám sát việc chấp hành pháp luật của nhà nước”[43]; Theo Đại từ điển Tiếng Việt, “Điều tra” là tìm hiểu, xét hỏi để biết rõ sự thật” [17]; Theo Từ điển Luật Học thì “Điều tra là công tác trong tố tụng hình sự được tiến hành nhằm xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ” [42]. Điều tra là giai đoạn đầu của Tố tụng Hình sự, được bắt đầu từ khi tiếp nhận, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố cho đến khi CQĐT kết thúc việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố để ban hành quyết định khởi tố VAHS, KTBC hoặc quyết định không khởi tố VAHS, quyết định tạm đình chỉ giải quyết tố giác tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Tất cả các hoạt động của CQĐT, Cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án ở giai đoạn điều tra đều phải chịu sự KSĐT của VKSND. Theo các quy định của pháp luật hiện hành: Hiến pháp, BLTTHS năm 2015 đã sửa đổi, Luật tổ chức VKSND thì KSĐT là một lĩnh vực hoạt động thuộc chức năng, nhiệm vụ của cơ quan duy nhất là VKSND. VKS tiến hành thực hiện chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật đối với các hoạt động tư pháp của CQĐT và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trong việc giải quyết một vụ án hình sự cụ thể. Là hoạt động mang bản chất pháp lý thực hiện việc kiểm tra tính có căn cứ và tính hợp pháp các hoạt động tố tụng hình sự được thực hiện bởi CQĐT và các cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra, kiểm sát việc tuân theo pháp luật của CQĐT, nhằm đảm bảo cho các hoạt động điều tra của
8 CQĐT phải chấp hành đúng các trình tự, thủ tục, thời hạn và thẩm quyền theo quy định của pháp luật đảm bảo tính khách quan chính xác của vụ án. Trong giai đoạn điều tra, KSHĐTP chính là hoạt động KSĐT đối với các hoạt động điều tra của CQĐT khi giải quyết vụ án hình sự, KSĐT để đảm bảo hoạt động điều tra được diễn ra đúng trình tự, thủ tục, đúng căn cứ do pháp luật tố tụng quy định nhằm bảo đảm sự tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật. Từ những phân tích trên, có thể đưa ra khái niệm: Kiểm sát điều tra là hoạt động của Viện Kiểm sát nhân dân kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình điều tra vụ án hình sự. 1.1.1.2 Khái niệm kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy - KSĐT vụ án ma túy của VKS là kiểm sát việc tuân theo pháp luật đối với các hoạt động tư pháp của CQĐT và các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trong quá trình giải quyết vụ án ma túy. Hoạt động KSĐT với tính chất là một chức năng cơ bản của VKS thì hoạt động đó có bản chất pháp lý là kiểm tra tính có căn cứ và tính hợp pháp các hoạt động tố tụng hình sự được thực hiện bởi CQĐT và cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra vụ án ma túy nhằm bảo đảm việc điều tra đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội. Theo đó, các cơ quan có thẩm quyền điều tra vụ án ma túy có trách nhiệm khởi động hoạt động điều tra để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người thực hiện hành vi phạm tội. Đồng thời, để bảo đảm cho các hoạt động tố tụng được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, đòi hỏi phải có sự kiểm sát chặt chẽ của VKS thông qua hoạt động KSĐT. Vì vậy, mục đích của KSĐT là nhằm bảo đảm pháp luật được tuân thủ một cách nghiêm chỉnh và thống nhất trong suốt cả quá trình điều tra vụ án ma túy. - Đối tượng của KSĐT: (tức là những cái mà hoạt động điều tra tác động vào nhằm đạt được mục đích nêu trên) là việc chấp hành pháp luật của CQĐT, là các quyết định của CQĐT trong giai đoạn điều tra, là việc tuân thủ các quy định của pháp luật trong suốt cả quá trình điều tra.
9 - Phạm vi của KSĐT: Công tác THQCT và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc điều tra các vụ án hình sự bắt đầu tư khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm xảy ra trong giai đoạn tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm, kiến nghị khởi tố đến khi kết thúc việc điều tra, VKS ra quyết định truy tố hoặc đình chỉ vụ án theo quy định của pháp luật. Việc xác định phạm vi như vậy là thể hiện tính đầy đủ, toàn diện của công tác KSĐT vụ án ma túy của VKS, cũng thể hiện đầy đủ bản chất pháp lý của hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật (KSĐT) vụ án ma túy, đó là kiểm tra tính có căn cứ, tính hợp pháp trong hoạt động tố tụng của cơ quan tiến hành tố tụng trong điều tra vụ án ma túy. - Nội dung của KSĐT: Theo pháp luật hiện hành, khi thực hiện công tác KSĐT, VKSND có những quyền hạn sau đây: kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, kiểm sát việc KTVA, kiểm sát việc KTBC, kiểm sát các hoạt động điều tra và việc lập hồ sơ của CQĐT, KSĐT của người tham gia tố tụng, giải quyết các tranh chấp về thẩm quyền điều tra; yêu cầu CQĐT cung cấp tài liệu cần thiết về vi phạm pháp luật của ĐTV; yêu cầu Thủ trưởng CQĐT xử lý nghiêm minh ĐTV đã vi phạm pháp luật trong khi tiến hành điều tra, kiến nghị cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật. Từ những phân tích nêu trên, có thể hiểu khái niệm: Kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy là hoạt động của VKS thực hiện quyền lực Nhà nước theo chức năng, thẩm quyền, có nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự kể từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình điều tra vụ án cho đến khi kết thúc điều tra, Cơ quan điều tra ra bản kết luận điều tra, đề nghị truy tố vụ án hoặc đình chỉ điều tra, tạm đình chỉ điều tra nhằm đảm bảo cho các hoạt động điều tra các vụ án về ma túy được thực hiện theo đúng trình tự, thủ tục, thẩm quyền, thời hạn theo quy định của phát luật TTHS. 1.1.2. Đặc điểm về kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy Thứ nhất, kiểm sát điều tra luôn gắn liền với quan điểm, đường lối chỉ đạo của Đảng về phòng, chống tội phạm về ma túy và kiểm sát điều tra trong giai đoạn điều tra các vụ án về ma túy là sự thực hiện quyền lực nhà nước:
10 Quan điểm đấu tranh kiên quyết, không khoan nhượng đối với tội phạm về ma túy của Đảng thể hiện bằng chỉ đạo cụ thể xuyên suốt và thống nhất qua các thời kỳ, giai đoạn phát triển của đất nước. Cụ thể bằng các chỉ thị như Chị thị số 21 - CT/TW ngày 26/03/2008 của Bộ Chính trị, về “tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới”; Chỉ thị số 48 - CT/TW ngày 22/10/2010 của Bộ Chính trị về “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới”… Mặt khác hoạt KSĐT tội phạm ma túy còn luôn bám sát chỉ đạo của cấp Ủy địa phương những vẫn luôn đảm bảo độc lập trong quyết định xử lý. Hiến pháp, BLTTHS, Luật tổ chức VKSND quy định: “Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp”. KSHĐTP chính là hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật, bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. các vi phạm pháp luật phải được phát hiện, xử lý, khắc phục kịp thời… Khi VKS truy tố người phạm tội ra trước tòa án để xét xử phải đảm bảo đầy đủ thủ tục và trình tự theo đúng quy định của pháp luật. Thứ hai, kiểm sát điều tra phải bảo đảm tính có căn cứ kiểm sát chặt chẽ hoạt động giám định các chất ma túy, tính hợp pháp và tuân thủ pháp luật: Trong các vụ án về ma túy, khi thu giữ được vật chứng nghi là ma túy thì trong mọi trường hợp phải giám định xem chất thu giữ được có phải ma túy hay không. Ngoài việc đảm bảo hoạt động giám định, kết luận giám định phải tuân thủ quy định của pháp luật, cán bộ, KSV còn phải nắm rõ những trường hợp nào bắt buộc phải giám định hàm lượng để tính khối lượng, thể tích chất ma túy. Qua đó làm tiền đề cho việc truy tố, xét xử được đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để bỏ lọt tội phạm, không để xảy ra oan sai. Hoạt động KSĐT vụ án ma túy có nhiệm vụ phát hiện, ngăn ngừa vi phạm pháp luật kịp thời, đảm bảo cho các hoạt động tố tụng của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng trong giai đoạn điều tra đều phải tuân thủ theo các quy định của pháp luật. Tác động của hoạt động KSĐT vào các đối tượng, chủ thể tham gia quan hệ pháp luật luôn bảo đảm mọi hành vi cũng như các văn bản tố tụng có tính căn cứ, tính hợp pháp bảo đảm cho kết quả điều tra được khách quan, toàn diện và đúng pháp luật trong việc giải quyết VAHS.
11 Thứ ba, kiểm sát điều tra các vụ án về ma túy phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của pháp luật, do tính chất đặc thù của tội phạm về ma túy mà còn đòi hỏi công tác KSĐT phải đảm bảo bí mật và phối hợp tạo điều kiện cho CQĐT hoàn thành nhiệm vụ điều tra: Tội phạm về ma túy rất tinh vi, xảo quyệt, chính vì đặc điểm này mà việc điều tra, khám phá của CQĐT là rất khó khăn. Vì vậy, khi tiến hành hoạt động KSĐT tội phạm về ma túy ngoài việc phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của pháp luật thì VKS lại cần phải có sự phối hợp chặt chẽ, tạo điều kiện để CQĐT cùng hoàn thành nhiệm vụ, tuyệt đối giữ bí mật thông tin vụ án, tránh để lộ thông tin về bị can, về đối tượng liên quan, bỏ trốn để đảm bảo hoàn thành có hiệu quả nhiệm vụ. Thứ tư, KSĐT các vụ án về ma túy phải hiểu biết rõ những quy định của pháp luật về tội phạm ma túy, nắm vững nghiệp vụ kiểm sát đặc biệt là trong giai đoạn điều tra và các kiến thức liên quan mà tội phạm xâm hại: Thực tiễn thời gian qua cho thấy tội phạm về ma túy có thể xảy ra ở khắp mọi nơi, có thể là xuyên quốc gia, do nhiều loại đối tượng gây ra. Bên cạnh đó cũng có nhiều vụ án mà người phạm tội mang quốc tịch khác nhau, tính chất và mực độ hành vi phạm tội khác nhau. Chính vì vậy nên đỏi hỏi chủ thể thực hiện công tác KSĐT phải là KSV có kiến thức, am hiểu về pháp luật Việt Nam và tư pháp quốc tế để đảm bảo cho quá trình điều tra tuân thủ đúng trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Xuyên suốt quá trình điều tra, KSV phải kịp thời phát hiện những sai sót, vi phạm của CQĐT để kiên quyết yêu cầu khắc phục kịp thời. Thứ năm, KSĐT các vụ án về ma túy phải chuẩn bị phương án xử lý khi gặp điều kiện, hoàn cảnh không thuận lợi cho việc thu thập chứng cứ, giám sát hoạt động điều tra của CQĐT: Lợi nhuận do ma túy đem lại là rất lớn nên đối tượng phạm tội không từ bỏ bất cứ thủ đoạn nào, liểu lĩnh thực hiện tội phạm đến cùng nên KSV luôn phải trang bị cho mình những phương án xử lý khi gặp điều kiện không thuận lợi, hoàn cảnh cản trở trong việc thu thập chứng cứ cũng như việc các bị can đồng phạm đồng loạt phản cung, ngoan cố hay xuất hiện tình tiết mới bất lợi, nghiêm trọng hơn là còn có sự tác động tiêu cực của chính những người có chức vụ, quyền hạn. Những vụ án có liên quan đến cán bộ Đảng viên thuộc các cơ quan Nhà nước, các cơ quan tiến hành tố