Luận văn Thạc sĩ Luật học: Kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ thực tiễn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bố cục của luận văn gồm phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn có 3 chương: Chương 1 - Một số vấn đề lý luận về kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; Chương 2 - Thực trạng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ở Viện kiểm sát nhân dân huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa; Chương 3 - Quan điểm và giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ở Viện kiểm sát nhân dân huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ thực tiễn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HOÀNG THỊ THANH DUNG KIỂM SÁT VIỆC TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THỌ XUÂN, TỈNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT Hà Nội, năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HOÀNG THỊ THANH DUNG KIỂM SÁT VIỆC TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT, TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THỌ XUÂN, TỈNH THANH HÓA Ngành: Luật Hình sự và tố tụng hình sự Mã số:8380104 TIẾN SĨ BÙI THỊ HẠNH Hà Nội, năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác, trung thực và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. TÁC GIẢ Hoàng Thị Thanh Dung
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................ 2 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 5 3.1. Mục đích .................................................................................................. 5 3.2. Nhiệm vụ ................................................................................................. 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 6 4.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 6 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn .......................... 6 5.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................... 6 5.2. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ....................................................................... 7 6.1. Ý nghĩa lý luận ........................................................................................ 7 6.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................... 7 7. Kết cấu của luận văn.................................................................................. 7 Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SÁT VIỆC TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM .......................................... 8 VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ ................................................................................ 8 1.1. Khái niệm ................................................................................................ 8 1.1.1. Khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ............ 8 1.1.2. Khái niệm kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ......................................................................... 11 1.2. Đặc điểm, ý nghĩa của kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ........................................................ 13
1.3. Mối quan hệ giữa kiểm sát với thực hành quyền công tố trong giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm ................................................................... 17 1.4. Nội dung kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ....................................................................................... 20 1.4.1. Kiểm sát việc tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố ................................................................................................ 21 1.4.2. Kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm,kiến nghị khởi tố ................................................................................................ 26 1.4.3. Kiểm sát kết quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ........................................................................................ 31 Tiểu kết chương I............................................................................................. 34 Chương 2. THỰC TRẠNG KIỂM SÁT VIỆC TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT ..... 35 TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN HUYỆN THỌ XUÂN, ............................................... 35 TỈNH THANH HÓA ........................................................................................ 35 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa........................................................................... 35 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa ............................................................................................................ 35 2.1.2. Tổ chức bộ máy của Viện kiểm sát nhân dân huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa ................................................................................................. 37 2.1.3. Tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa từ năm 2015 đến 2019 ............................................................................... 38 2.2. Thực trạng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ở Viện kiển sát nhân dân huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.................................................................................................... 40
2.2.1. Kết quả và nguyên nhân trong kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố .......................................... 40 2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân trong kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố .......................................... 50 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 60 Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG KIỂM SÁT VIỆC TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN .................... 61 HUYỆN THỌ XUÂN, TỈNH THANH HÓA..................................................... 61 3.1. Quan điểm về nâng cao chất lượng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ......................................... 61 3.2. Giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa ................................................ 64 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật và tổ chức hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự liên quan đến hoạt động kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố .... 64 3.2.2. Nâng cao năng lực trình độ chuyên môn nghiệp vụ và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên ............................................................ 67 3.2.3. Quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện làm việc cho ngành Kiểm sát nhân dân,đồng thời hoàn thiện chế độ, chính sách đối với cán bộ, Kiểm sát viên ....................................................................................... 69 3.2.4. Đổi mới công tác tổ chức cán bộ .................................................... 70 3.2.5. Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa Viện kiểm sát với Cơ quan điều tra và các chủ thể khác trong kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố .......................................... 71 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 74
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 77
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự CQĐT : Cơ quan điều tra ĐTV : Điều tra viên KSV : Kiểm sát viên VKS : Viện kiểm sát VKSND : Viện kiểm sát nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 2.1 Số liệu thống kê của VKSND huyện Thọ Xuân từ năm 2015-2019 ... 41
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Qua hơn 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo, đất nước ta đã đạt được rất nhiều thành tựu quan trọng trên nhiều mặt. Kinh tế ngày càng phát triển, chính trị, văn hóa và xã hội ngày một ổn định, đời sống của nhân dân ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, kinh tế phát triển kéo theo những mặt trái của nền kinh tế thị trường. Vì vậy, những năm gần đâytình hình tội phạm có xu hướng gia tăng, gây ra những hậu quả nghiêm trọng về an ninh, chính trị và trật tự an toàn xã hội. Thọ Xuân là một huyện lớn của tỉnh Thanh Hóa, có vị trí tiếp giáp với nhiều huyện khác trong tỉnh và là khu vực chuyển tiếp giữa đồng bằng và miền núi của Thanh Hóa. Đây cũng là một điều kiện thuận lợi để các đối tượng lợi dụng vào việc thực hiện hành vi phạm tội. Trong những năm gần đây, số vụ án mới được khởi tố hàng năm trên địa bàn huyện Thọ Xuân có chiều hướng gia tăng, tính chất các vụ án ngày càng phức tạp. Phương thức, thủ đoạn phạm tội không những tinh vi, xảo quyệt hơn mà tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội cũng ngày càng lớn hơn. Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng gây khó khăn thách thức đối với các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong điều tra, truy tố, xét xử nói riêng, trong đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung. Tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là giai đoạn đầu tiên của quá trình giải quyết vụ án hình sự. Đây là giai đoạn có ý nghĩa vô cùng quan trọng vì nếu thực hiện không tốt các chức năng, nhiệm vụ thì nguy cơ có thể dẫn đến oan sai, bỏ lọt tội phạm và những hậu quả đó không thể khắc phục được ở các giai đoạn tố tụng sau này. Vì vậy, đây là giai đoạn có ý nghĩa rất quan trọng trong tố tụng hình sự nhưng cũng là giai đoạn vô cùng khó khăn, nhạy cảm. 1
Nhận thức được tầm quan trọng đó, ngành Kiểm sát nhân dân nói chung, VKSND huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa nói riêng luôn dành tất cả những nguồn lực tốt nhất cho các công tác thực hiện chức năng trong giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Vì vậy, trong những năm qua, hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn huyện Thọ Xuân đã đạt được những thành quả nhất định, góp phần vào việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án này có căn cứ, đúng pháp luật, tránh bỏ lọt tội phạm và làm oan người vô tội; góp phần đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội tại địa phương. Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động trên đây còn có một số hạn chế dẫn đến một số vụ việc còn vi phạm thời hạn giải quyết; việc xác minh nguồn tin tội phạm của cơ quan có thẩm quyền đôi khi chưa tích cực và triệt để, dẫn đến việc xử lý chậm, chất lượng chưa cao; việc quản lý tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố ở một số KSV còn yếu, chưa kịp thời, còn thụ động, lúng túng về phương pháp. Trong khi đó, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu trực tiếp về hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm trên địa bàn huyện Thọ Xuân. Vì vậy, để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố thì việc nghiên cứu về vấn đề này có ý nghĩa cấp thiết, nhằm làm sáng tỏ hơn nữa về mặt lý luận và thực tiễn, từ đó đưa ra giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả công tác này trên địa bàn huyện Thọ Xuân. Từ những lý do nêu trên, học viên đã lựa chọn đề tài“Kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố từ thực tiễn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa”làm luận văn Thạc sĩ luật học để góp phần giải quyết những vấn đề lý luận và thực tiễn nói trên. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2
Dưới góc độ khoa học pháp lý, trong thời gian qua việc nghiên cứu về vấn đề kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố nói chung đã được triển khai sâu rộng và đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu lý luận, luật gia hình sự và các cán bộ làm thực tiễn. Tiêu biểu là các công trình sau đây: - Nguyễn Phúc Long: “Áp dụng pháp luật trong kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân tối cao đối với Cơ quan điều tra cùng cấp ở Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2011; - Nguyễn Văn Vĩnh: “Tiếp nhận, kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2013; - Đặng Đình Vang: “Cơ sở lý luận và thực tiễn trong kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh”, Luận văn thạc sỹ luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2015; - Nguyễn Quốc Hưng: “Kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thực tiễn công tác trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên”, Luận văn thạc sỹ, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2016; - Nguyễn Đoàn Dũng: “Trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm theo pháp luật tố tụng hình sự Viiệt Nam từ thực tiễn tỉnh Tây Ninh”, Viện Hàn Lâm khoa học xã hội Việt Nam, năm 2017; - Bùi Mạnh Cường: “Thực trạng và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”, Tạp chí Kiểm sát, tháng 01/2011; 3
- Lê Minh Long: “Một số giải pháp tháo gỡ vướng mắc, bất cập trong giải quyết và kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm giết người”, Tạp chí Kiểm sát, tháng 4/2012; - Một số bài học kinh nghiệm, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố - VKSND tối cao (Cổng thông tin điện tử VKSND tối cao); - Lê Ra: “Cần thống nhất nhận thức về các khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và các nguồn thông tin về tội phạm”, Tạp chí Kiểm sát, tháng 7/2014; - Trương Văn Chung: “Thực tiễn và những khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”, Tạp chí Kiểm sát, tháng 5/2015; - “Những bất cập trong hoạt động kiểm sát giải quyết tin báo, tố giác tội phạm và kiến nghị sửa đổi”, Tạp chí kiểm sát, năm 2016; - Bùi Mạnh Cường: “Những vấn đề cơ bản về thực hành quyền công tố, kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm”, Tạp chí Kiểm sát, số 19/2017. - Lưu Xuân Sang (2017) “Quan hệ phối hợp với các cơ quan chức năng trong tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và kiểm sát hoạt động này ở Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện”, Tạp chí Kiểm sát, số 19. - Nguyễn Tiến Long (2017) “Giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh”, Tạp chí Kiểm sát, số 19. - Nguyễn Đăng Khoa (2017) “Kết quả và một số kinh nghiệm trong kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm tại tỉnh Phú Thọ”, Tạp chí Kiểm sát, số 19. 4
- Nguyễn Văn Hòa (2017) “Làm tốt nhiệm vụ tham mưu với cấp ủy, tăng cường sự lãnh đạo đối với việc xử lý, kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”, Tạp chí Kiểm sát, số 19. - Trương Văn Chung (2017) “Thực tiễn và những khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”, Tạp chí Kiểm sát, số 10. Các công trình nói trên đều nghiên cứu vấn đề giải quyết hoặc thực hành quyền công tố và kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu trực tiếp về kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn huyện Thọ Xuân. Vì vậy, kết quả nghiên cứu của các công trình nêu trên là tài liệu tham khảo có giá trị cho tác giả khi nghiên cứu đề tài này, cung cấp những luận chứng quan trọng để tác giả tiếp tục nghiên cứu trên ở một địa bàn cụ thể như huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, luận văn nghiên cứu một số giải pháp để góp phần nâng cao chất lượng công tác này trên địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ Với mục đích trên, đề tài thực hiện những nhiệm vụ nghiên cứu như sau: - Thứ nhất, làm rõ một số vấn đề lý luận về kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố của VKSND. - Thứ hai, làm rõ một số vấn đề về thực trạng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ở huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa trong thời gian từ năm 2015 đến năm 2019, trong đó tập trung 5
phân tích làm rõ những ưu điểm, hạn chế và những nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế đó. - Thứ ba, đưa ra quan điểm và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ở huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của VKSND cấp huyện. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu hoạt động kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của VKSND huyện Thọ Xuân trong 05 năm từ 2015 đến 2019; dựa trên các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, những văn bản hướng dẫn khác có liên quan và các quy chế nghiệp vụ của ngành Kiểm sát. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng chống tội phạm. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp cụ thể, như: Thống kê số liệu, khảo sát thực tế, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, gắn lý luận với thực tiễn, đặc biệt 6
coi trọng phương pháp tổng kết thực tiễn nhằm giải quyết mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn là công trình nghiên cứu tương đối toàn diện và có hệ thống ở cấp độ luận văn thạc sĩ luật học những vấn đề lý luận về kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của VKSND, góp phần làm phong phú thêm tri thức, lý luận về pháp luật hình sự và tố tụng hình sự. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn là công trình có giá trị tham khảo trong việc nâng cao chất lượng hoạt động kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm vàkiến nghị khởi tốở VKSNDhuyện Thọ Xuân theo yêu cầu cải cách tư pháp. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng vào việc nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, thao tác nghiệp vụ cho cán bộ, KSV ngành Kiểm sát nhân dân, làm tài liệu tham khảo khi nghiên cứu, giảng dạy, học tập tại các cơ sở đào tạo luật. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Một số vấn đề lý luận về kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Chương 2: Thực trạng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ở Viện kiểm sát nhân dânhuyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. 7
Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao chất lượng kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ở Viện kiểm sát nhân dânhuyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SÁT VIỆC TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ 1.1. Khái niệm 1.1.1. Khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố Giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là giai đoạn đầu tiên của quá trình tố tụng, tạo tiền đề cho việc giải quyết vụ án hình sự trong những giai đoạn tiếp theo. Sở dĩ như vậy là vì, kết quả giải quyết nguồn tin về tội phạm là căn cứ để có thể khởi tố hay không khởi tố vụ án hình sự. Khi tiến hành khởi tố vụ án hình sự, cơ quan có thẩm quyền phải xác định được có căn cứ để khởi tố, đó là dấu hiệu tội phạm“Chỉ được khởi tố vụ án hình sự khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm” (Điều 143 BLTTHS 2015). Dấu hiệu tội 8
phạm được xác định dựa trên các cơ sở sau: tố giác của cá nhân; tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân; tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng; kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước; cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm; người phạm tội tự thú. Như vậy, tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là nguồn chủ yếu và quan trọng cung cấp căn cứ để khởi tố vụ án, để từ đó có thể tiếp tục tiến hành hàng loạt các hoạt động tố tụng để giải quyết vụ án như điều tra, truy tố, xét xử. Chính vì ý nghĩa như vậy nên khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố lần đầu tiên được luật hóa một cách rõ ràng, đầy đủ tại Điều 144 BLTTHS 2015. Theo Khoản 1 Điều 144 BLTTHS 2015 thì: “Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền”.Theo khái niệm này, tố giác có chủ thể cung cấp là cá nhân, đối tượng là hành vi có dấu hiệu tội phạm và trên cơ sở cá nhân đó phát hiện, tố cáo. Chủ thể tiếp nhận tố giác có thể là cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc một cơ quan, tổ chức bất kỳ. Như vậy, việc tố giác có thể được thực hiện với CQĐT, VKS, Tòa án hoặc với các cơ quan, tổ chức khác. Như vậy, không chỉ riêng CQĐT, VKS hay Tòa án mới có thẩm quyền tiếp nhận tố giác về tội phạm mà còn có cả “các cơ quan khác” và “tổ chức”. Về hình thức, tố giác có thể thực hiện bằng lời nói hoặc bằng văn bản, trực tiếp hoặc qua thư, điện thoại. Trường hợp người bị hại trình báo về sự việc phạm tội liên quan đến họ cũng được coi là tố giác của công dân. Cùng với tố giác tội phạm điều luật cũng quy định: “Tin báo về tội phạm là thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm do cơ quan, tổ chức, cá nhân thông báo với cơ quan có thẩm quyền hoặc thông tin về tội phạm trên phương tiện thông tin đại chúng”.Phương tiện thông tin đại chúng là các phương tiện được 9
sử dụng để truyền đạt thông tin một cách rộng rãi, có khả năng đưa thông tin tới đông đảo người dân như: báo in, tạp chí, truyền hình, internet... Như vậy, tố giác và tin báo về tội phạm đều giống nhau về nội dung và bản chất khi đối tượng hướng đến là hành vi hoặc vụ việc có dấu hiệu tội phạm. Chúng chỉ khác nhau về chủ thể cung cấp và về cách thức phát hiện hành vi, vụ việc. Nếu tố giác được cung cấp bởi cá nhân thì tin báo ngoài cá nhân còn được cung cấp bởi cơ quan, tổ chức hoặc thông qua phương tiện thông tin đại chúng. Về cách thức phát hiện, chủ thể tố giác là người trực tiếp phát hiện hoặc nhận thức về hành vi, vụ việc còn chủ thể của tin báo về tội phạm tiếp cận sự việc một cách gián tiếp. Kiến nghị khởi tố được quy định tại Khoản 3 của Điều 144 BLTTHS như sau: “Kiến nghị khởi tố là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiến nghị bằng văn bản và gửi kèm theo chứng cứ, tài liệu liên quan cho Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét, xử lý vụ việc có dấu hiệu tội phạm”. Những thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm có được do cơ quan, tổ chức phát hiện trong quá trình thực thi nhiệm vụ của mình như qua thanh tra, kiểm tra hoặc tiến hành các hoạt động nghiệp vụ. Quy định về kiến nghị khởi tố chặt chẽ hơn quy định về tố giác, tin báo về tội phạm. Kiến nghị khởi tố phải được lập dưới hình thức văn bản. Cơ quan kiến nghị khởi tố phải gửi kèm theo kiến nghị này các chứng cứ, tài liệu liên quan. Phạm vi chủ thể tiếp nhận kiến nghị khởi tố cũng hẹp so với tố giác, tin báo về tội phạm, đó là cơ quan kiến nghị khởi tố phải gửi kiến nghị cho CQĐT, VKS có thẩm quyền xử lý vụ việc. Cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm trong phát hiện tội phạm, đấu tranh phòng, chống tội phạm. Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện trách nhiệm này. Tuy nhiên, nếu tố giác, tin báo về tội phạm sai sự thật do cố ý thì người báo tin phải chịu trách nhiệm. Tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, người báo tin sai sự 10
thật có thể phải chịu trách nhiệm kỉ luật, trách nhiệm hành chính hoặc trách nhiệm hình sự. Như vậy, khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố lần đầu tiên được quy định một cách rõ ràng, cụ thể, đầy đủ, tạo sự thống nhất trong việc áp dụng pháp luật ngay từ khi tiếp nhận, nâng cao chất lượng công tác kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của VKSND. Khái niệm này trong tố tụng hình sự có ý nghĩa rất quan trọng, đây là những thông tin ban đầu về tội phạm, là căn cứ để CQĐT tiến hành hoạt động kiểm tra, xác minh tính có căn cứ và hợp pháp của tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; từ đó có thể áp dụng các biện pháp tố tụng đúng hướng, đảm bảo đúng quy định của pháp luật trong các giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự. 1.1.2. Khái niệm kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố Kiểm sát hoạt động tư pháp là một chức năng mà Nhà nước trao cho hệ thống cơ quan VKSND. Đây là chức năng đặc thù của VKS cùng với chức năng thực hành quyền công tố tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc để VKS thực hiện tốt nhiệm vụ, quyền hạn của mình, bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần đảm bảo pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Theo từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học thuộc Viện ngôn ngữ - Trung tâm khoa học xã hội và nhân văn Quốc gia xuất bản năm 2000, thì “kiểm sát” có nghĩa là kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật của Nhà nước. Theo từ điển bách khoa Việt Nam xuất bản năm 2002 do Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn, thì “kiểm sát” là hoạt động của VKSND nhằm kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan nhà nước. 11