Luận văn Thạc sĩ Luật học: Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Phạm Thông | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc và thực trạng phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc của huyện Củ Chi, Tp. Hồ Chí Minh để tìm ra những giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc của địa phương trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN PHI SƠN PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH CÁC TỘI PHẠM VỀ CỜ BẠC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM HÀ NỘI - 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN PHI SƠN PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH CÁC TỘI PHẠM VỀ CỜ BẠC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số : 8.38.01.05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VÕ THỊ KIM OANH HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, những kết quả nghiên cứu được trình bày trong Luận văn là trung thực và khách quan. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung cam đoan trên./. Người cam đoan Nguyễn Phi Sơn
MỤC LỤC MỞ ĐẦU……………………………………………………………………………….....1 Chương 1. Những vấn đề lý luận về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc…………………………………………………………………………………............5 1.1. Khái niệm, ý nghĩa và các nguyên tắc phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc…………………………………………………………………………………………5 1.2. Các chủ thể thực hiện hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc…………………………………………………………………………………………9 1.3. Các biện pháp phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc……………………….17 Chương 2. Thực trạng tình hình các tội phạm về cờ bạc và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh……………………………………………………………………………………..23 2.1. Thực trạng tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh (giai đoạn 2014 -2019)………………………………………....................23 2.2. Thực trạng phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh (giai đoạn 2014- 2019)………………………………………..37 Chương 3. Dự báo tình hình các tội phạm về cờ bạc và giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh.…………………………………………. ………………………………..57 3.1. Dự báo tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới…………………………………………………..................57 3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh……………………………...................61 KẾT LUẬN……………………………………………………………………………...77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Bộ luật hình sự BLHS Bộ luật tố tụng hình sự BLTTHS Thành phố Hồ Chí Minh Tp. Hồ Chí Minh Tòa án nhân dân TAND Viện kiểm sát VKS Viện kiểm sát nhân dân VKSND Ủy ban nhân dân UBND Xã hội chủ nghĩa XHCN
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Thống kê số vụ án, bị can bị khởi tố, điều tra về các tội Đánh bạc; Tổ chức đánh bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.2. So sánh số vụ án và bị can bị khởi tố về tội phạm cờ bạc với tổng số vụ án và bị can đã khởi tố nói chung trên địa bàn huyện Củ Chi, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.3. So sánh mức độ tăng, giảm của số vụ án và bị can bị khởi tố về tội Đánh bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.4. So sánh mức độ tăng, giảm của số vụ án và bị can bị khởi tố về tội Tổ chức đánh bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.5. Cơ cấu các vụ án theo tội danh cụ thể (đã xét xử) trên địa bàn huyện Củ Chi, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.6. Cơ cấu địa bàn hoạt động phạm tội của các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.7. Thống kê đặc điểm nhân thân của đối tượng phạm tội về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.8. Thống kê một số thiệt hại về vật chất do các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi gây ra, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.9. Thống kê trình độ chuyên môn của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về Trật tự xã hội Công an huyện Củ Chi (Tính đến tháng 6 năm 2019). Bảng 2.10. Thống kê số bị can phạm tội Đánh bạc; Tổ chức đánh bạc do Cơ quan điều tra Công an huyện Củ Chi khởi tố, điều tra, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.11. Thống kê số bị can phạm tội Đánh bạc; Tổ chức đánh bạc do Viện kiểm sát nhân dân huyện Củ Chi giải quyết, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.12. Thống kê số vụ án và số bị cáo bị Toà án nhân dân huyện Củ Chi xét xử về tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc, từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019. Bảng 2.13. Phân tích mức hình phạt Tòa án nhân dân huyện Củ Chi đã áp dụng đối với các bị cáo bị xét xử về tội cờ bạc (nói chung), từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019.
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Củ Chi là một huyện ngoại thành của Tp. Hồ Chí Minh. Với tổng diện tích khoảng 435 km2 và số dân trên 403.000 người, huyện Củ Chi bao gồm 20 đơn vị hành chính cấp xã và 01 thị trấn. Trước đây, Củ Chi là một huyện nghèo, thuần nông nhưng những năm gần đây, cùng với sự phát triển nền kinh tế thị trường của Tp. Hồ Chí Minh, nhiều khu công nghiệp lớn đã mọc lên trên địa bàn và những huyện lân cận, kết hợp với việc triển khai xây dựng khu đô thị Tây Bắc của Thành phố đã làm cho diện mạo của Củ Chi có nhiều thay đổi với xu hướng đô thị hóa, kinh tế tăng trưởng mạnh, đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, tốc độ đô thị hóa nhanh gắn với việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong sản xuất nông nghiệp và phát triển công nghiệp đã kéo theo nhiều ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội của địa phương mà rõ nét nhất là sự gia tăng của các vụ phạm pháp hình sự, đặc biệt là những tội phạm liên quan đến tệ nạn xã hội, trong đó có các tội phạm về cờ bạc. Theo báo cáo thống kê tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân huyện Củ Chi, từ tháng 1 năm 2014 đến tháng 6 năm 2019, toàn huyện đã phát hiện và xử lý 2.297 vụ án/1.895 đối tượng phạm tội. Trong đó, số vụ án và bị can bị khởi tố, điều tra về các tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc là 77 vụ/263 bị can (chiếm tỉ lệ 3,35% số vụ và 13,87% số bị can nói chung). Điều đáng lo ngại là, không chỉ chiếm một tỉ lệ đáng kể trong tổng số các vụ phạm tội mà tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện những năm gần đây đã có những diễn biến phức tạp cả về tính chất, mức độ nguy hiểm và cả về quy mô hoạt động phạm tội. Biểu hiện rõ nét nhất là, ngoài những hình thức cờ bạc truyền thống như đá gà, xóc đĩa, đỏ đen, tứ sắc, ba tây… vẫn diễn ra ở nhiều nơi thì đã xuất hiện thêm nhiều hình thức đánh bạc, tổ chức đánh bạc mới như số đề, cá độ bóng đá, đánh bạc có sử dụng công nghệ cao… len lỏi vào các khu dân cư. Trên thực tế, tệ nạn cờ bạc còn “ẩn náu” dưới nhiều hình thức khác nhau nên rất khó phát hiện và xử lý. Hậu quả do các tội phạm về cờ bạc gây ra không chỉ là sự tổn hại về tài sản, sức khỏe, hạnh phúc của người tham gia và gây rối loạn trật tự xã hội mà còn là mầm mống của nhiều tệ nạn xã hội và tội 1
phạm nguy hiểm khác như ma túy, mại dâm, trộm cắp, lừa đảo, cướp giật… Thực trạng này, đòi hỏi công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm về cờ bạc, nhất là phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc của huyện Củ Chi phải có chuyển biến mạnh mẽ cả về nhận thức và cả về hành động mới có thể ngăn chặn và đẩy lùi loại tội phạm nguy hiểm này. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách hệ thống những vấn đề lý luận về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc gắn với việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Tp. Hồ Chí Minh để tìm ra những giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này là một yêu cầu cấp thiết xuất phát từ thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi nói riêng và cả nước nói chung. Từ nhận thức trên, tôi đã chọn đề tài: “Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh” để nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Thời gian qua, vấn đề phòng ngừa tình hình tội phạm về cờ bạc được khá nhiều người quan tâm nghiên cứu, thể hiện qua một số công trình khoa học sau đây: - Phan Đình Khánh (2001), Tăng cường đấu tranh phòng chống tệ nạn xã hội bằng pháp luật Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; - Trần Xuân Thái (2005), Hoạt động phòng ngừa tội đánh bạc và tổ chức đánh bạc của Công an tỉnh Gia Lai, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Cảnh sát nhân dân; - Trần Hoài Thanh (2006), Hoạt động phòng ngừa tội đánh bạc của Công an tỉnh Bình Phước, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Cảnh sát nhân dân; - Đỗ Thị Thu Hằng (2014), Phòng ngừa tội đánh bạc trên địa bàn Thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Luật Hà Nội; - Đinh Ngọc Tú (2016), Phòng ngừa các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, Luận văn Thạc sĩ, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; Ngoài những công trình kể trên, còn có khá nhiều tác giả có bài viết về phòng, chống tệ nạn cờ bạc nói chung và phòng, chống tình hình tội phạm về cờ bạc nói riêng nhưng cho đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu về phòng ngừa tình hình các tội 2
phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Tp. Hồ Chí Minh. Do vậy, việc nghiên cứu đề tài: “Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh” là xuất phát từ yêu cầu thực tiễn và không trùng lặp với các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc và thực trạng phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc của huyện Củ Chi, Tp. Hồ Chí Minh để tìm ra những giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc của địa phương trong thời gian tới. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau: + Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc. + Nghiên cứu thực trạng tình hình các tội phạm về cờ bạc và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi từ năm 2014 đến 2019 để tìm ra nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong công tác này. + Dự báo tình hình các tội phạm về cờ bạc và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Tp. Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài bao gồm: Những vấn đề lý luận về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc; thực trạng phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Tp. Hồ Chí Minh. - Phạm vi nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu thực trạng phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Tp. Hồ Chí Minh trong thời gian 5,5 năm (từ tháng 1/2014 đến tháng 6/2019). 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 3
- Cơ sở lý luận: Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng, chống tội phạm. - Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Để hoàn thành việc nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê, khảo sát thực tiễn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn - Ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu đề tài góp phần làm phong phú thêm những vấn đề lý luận về phòng ngừa tình hình tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn có thể là tài liệu tham khảo để các cơ quan chức năng nghiên cứu, áp dụng các biện pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa tình hình tội phạm về cờ bạc ở huyện Củ Chi cũng như ở một số địa bàn tương tự khác. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 3 chương, cụ thể như sau: - Chương 1. Những vấn đề lý luận về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc. - Chương 2. Thực trạng tình hình các tội phạm về cờ bạc và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh. - Chương 3. Dự báo tình hình các tội phạm về cờ bạc và giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh. 4
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH CÁC TỘI PHẠM VỀ CỜ BẠC 1.1. Khái niệm, ý nghĩa và các nguyên tắc phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc 1.1.1. Khái niệm, ý nghĩa của phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc - Khái niệm phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc: Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc là một trong những nội dung quan trọng và là nhiệm vụ không thể tách rời trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung. Chính vì vậy, để có nhận thức đúng đắn về phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc, trước hết cần phải làm rõ khái niệm về phòng ngừa tình hình tội phạm. Theo nhiều nhà nghiên cứu lý luận về Tội phạm học, khái niệm “Phòng ngừa tình hình tội phạm” được hiểu theo nghĩa rộng, bao hàm tổng thể các hoạt động phòng và chống tội phạm, được tiến hành một cách hệ thống, đồng bộ với những biện pháp khác nhau, nhằm loại trừ nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm cũng như ngăn chặn, xử lý các tội phạm đã và đang xảy ra. Theo đó, “Phòng ngừa tình hình tội phạm là việc áp dụng một cách tổng thể các biện pháp kinh tế, chính trị, tư tưởng, pháp luật… do các cơ quan, tổ chức và công dân tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng nhằm xóa bỏ hoặc vô hiệu hóa các nguyên nhân, điều kiện phạm tội; không để cho tội phạm xảy ra; làm giảm tội phạm và tiến tới loại trừ hoàn toàn tình hình tội phạm ra khỏi đời sống xã hội” [33, tr.210]. Tuy nhiên, cũng có những quan điểm cho rằng, phòng ngừa tình hình tội phạm chỉ bao gồm hoạt động tác động vào nguyên nhân, điều kiện của tội phạm nhằm ngăn ngừa trước không để tội phạm xảy ra và loại trừ nguyên nhân phát sinh tội phạm. Chẳng hạn như, theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hòa: “Phòng ngừa tội phạm là hoạt động của các cơ quan, tổ chức và công dân, thực hiện tổng thể các biện pháp tác động trực tiếp vào các nguyên nhân của tội phạm để kiểm soát, hạn chế tác dụng và loại trừ dần những nhóm nguyên nhân này” [14, tr.31]. Hoặc theo Từ điển Luật học-Nhà xuất bản Bách khoa Hà Nội năm 1999 đã định nghĩa: “Phòng ngừa tội phạm là ngăn ngừa tội 5
phạm và loại trừ các nguyên nhân phát sinh tội phạm bằng toàn bộ những biện pháp liên quan với nhau do cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội tiến hành” [3, tr.622]. Mặc dù còn có những cách hiểu khác nhau về phòng ngừa tình hình tội phạm nhưng qua nghiên cứu, tác giả nhận thấy, về cơ bản các nhà nghiên cứu khoa học luật đều thống nhất chỉ ra những vấn đề cốt lõi của khái niệm phòng ngừa tình hình tội phạm, đó là: Thứ nhất, phòng ngừa tình hình tội phạm là nhiệm vụ chung của toàn xã hội nên cần có sự tham gia đóng góp tích cực của tất cả các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và mọi công dân. Phải phát huy được sức mạnh tổng hợp của quần chúng lao động dưới sự lãnh đạo, chỉ huy thống nhất của các cấp ủy Đảng và chính quyền. Thứ hai, phòng ngừa tình hình tội phạm là việc sử dụng tổng thể các biện pháp chính trị - tư tưởng, kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục, pháp luật, quản lý nhà nước… để kiểm soát và tiến tới loại trừ tình hình tội phạm ra khỏi đời sống xã hội. Thứ ba, phòng ngừa tình hình tội phạm mang tính hệ thống, đồng bộ nên đòi hỏi phải kết hợp chặt chẽ giữa công tác phòng ngừa và đấu tranh, trong đó phòng ngừa là chính, lấy kết quả phòng ngừa để chủ động tấn công tội phạm. Do đó, phải tiến hành đồng thời cả những biện pháp phòng ngừa chung và những biện pháp phòng ngừa riêng. Với nhận thức về khái niệm phòng ngừa tình hình tội phạm như đã nêu trên, tác giả cho rằng dưới góc độ khoa học Tội phạm học, khái niệm “Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc” có thể được hiểu như sau: “Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc là hoạt động của tất cả các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội và mọi công dân sử dụng đồng bộ các biện pháp kinh tế, chính trị, tư tưởng, pháp luật… nhằm ngăn ngừa và xử lý kịp thời các tội phạm về cờ bạc, loại trừ những nguyên nhân, điều kiện phạm tội và tiến tới xóa bỏ hoàn toàn tình hình các tội phạm về cờ bạc ra khỏi đời sống xã hội”. Với khái niệm này, nội dung của phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc đã được xác định cụ thể, bao gồm: Các hoạt động phòng ngừa chung và các hoạt động phòng ngừa riêng. Trong đó, phòng ngừa chung là hệ thống các biện pháp của Nhà nước và xã hội sử dụng tổng hợp các biện pháp kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, giáo dục, pháp luật… nhằm hạn chế, loại trừ nguyên nhân, điều kiện của tình hình các tội phạm về 6
cờ bạc. Phòng ngừa riêng là hoạt động của các cơ quan chức năng sử dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để khắc phục những nguyên nhân, điều kiện cụ thể dẫn đến việc phạm tội, phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi phạm tội cờ bạc, quản lý, giáo dục đối tượng phạm tội để trở thành công dân có ích cho xã hội. Đồng thời, khái niệm cũng đã chỉ rõ chủ thể tham gia vào hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm về cờ bạc là tất cả các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, tập thể người lao động và mọi công dân. - Ý nghĩa của phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc: Các tội phạm về cờ bạc đã và đang trở thành nguy cơ gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội, làm cho an ninh trật tự ở nhiều địa bàn trở nên hết sức phức tạp. Vậy nên, công tác phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc luôn đem lại những ý nghĩa to lớn về nhiều mặt. Trước hết, phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc mang ý nghĩa chính trị - xã hội sâu sắc. Bởi làm tốt công tác phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc chính là đã góp phần làm giảm tội phạm hình sự và nhất là giảm được một số tội phạm nguy hiểm khác phát sinh từ tội phạm về cờ bạc như tội phạm về ma túy, mại dâm, lừa đảo, trộm cắp…, từ đó giúp cho tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được giữ vững, xã hội phát triển lành mạnh, ổn định. Thứ hai, phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc có ý nghĩa lớn lao về kinh tế - xã hội. Vì bản chất của tội phạm về cờ bạc là những hành vi tư lợi với mục đích sát phạt nhau về kinh tế. Do đó, ngăn ngừa những hành vi này sẽ làm hạn chế đến mức thấp nhất những thiệt hại về tài sản của cá nhân công dân, bảo vệ của cải vật chất cho xã hội, làm cho dòng tiền được lưu thông một cách lành mạnh, đúng hướng để đầu tư vào sản xuất, kinh doanh, giúp cho nền kinh tế phát triển bền vững. Thứ ba, phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc còn có giá trị nhân đạo xã hội khi bảo vệ cho chính người tham gia chơi cờ bạc và gia đình của họ thoát khỏi cảnh tán gia, bại sản, đem lại cuộc sống hòa thuận, yên vui cho các gia đình, tạo nên một xã hội văn minh và hạnh phúc. Thứ tư, phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc còn góp phần thực hiện thắng lợi chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về phát triển kinh tế gắn với việc giải quyết các 7
vấn đề xã hội, đảm bảo công bằng, tiến bộ xã hội, từ đó tăng cường niềm tin của nhân dân vào năng lực lãnh đạo, quản lý đất nước của Đảng và của các cấp chính quyền trong công cuộc đổi mới. 1.1.2. Các nguyên tắc phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc Phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc là một loại hoạt động thực tiễn phức tạp bao gồm hệ thống các biện pháp khác nhau. Cách thức tổ chức, hoạt động của hệ thống đó được dựa trên nền tảng của những nguyên tắc nhất định, đó là: - Nguyên tắc pháp chế XHCN: Nguyên tắc này thể hiện ở chỗ hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm nói chung cũng như việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc phải đảm bảo tính hợp pháp, tức là phải tuân thủ đúng các quy định của pháp luật (Hiến pháp, các đạo luật, các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan …). Để nguyên tắc pháp chế trong hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm các tội phạm về cờ bạc được thực hiện trên thực tế, nhất định phải có hệ thống pháp luật về phòng ngừa tình hình tội phạm hoàn chỉnh, thống nhất và toàn diện, làm công cụ, vũ khí cho các cơ quan bảo vệ pháp luật sử dụng để quản lý xã hội và phòng, chống tội phạm. Bên cạnh đó, ý thức tuân thủ pháp luật của các chủ thể phòng ngừa luôn phải được đề cao, từ đó mới đảm bảo được sự tôn trọng luật pháp và sự nhận thức thống nhất, đúng đắn đối với các quy định của pháp luật về phòng ngừa tội phạm. - Nguyên tắc dân chủ XHCN: Nguyên tắc này đòi hỏi hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc phải trở thành một hoạt động xã hội rộng lớn, lôi cuốn được đông đảo các tầng lớp nhân dân, các lực lượng xã hội tham gia. Phải phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tính tích cực chủ động và sức sáng tạo của quần chúng nhân dân lao động trong công tác phòng ngừa tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng. - Nguyên tắc nhân đạo: Yêu cầu của nguyên tắc là khi tiến hành các hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc phải kết hợp hài hòa, đúng mức giữa biện pháp cưỡng chế và biện pháp giáo dục, thuyết phục để không làm tổn thương đến nhân cách, phẩm giá của con người. Khi xây dựng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa tội phạm trong thực tiễn phải hướng đến việc sửa chữa những lệch lạc, tiêu cực trong nhân 8
cách của con người, định hướng cho người phạm tội sống hướng thiện. Khi xây dựng chương trình, kế hoạch phòng ngừa tội phạm cần ưu tiên xây dựng những biện pháp mang tính xã hội, coi trọng việc bảo vệ các quyền cơ bản của con người, quyền và lợi ích chính đáng của công dân, hạn chế những biện pháp có tính chất cưỡng chế ảnh hưởng đến lợi ích thiết thân của con người. - Nguyên tắc khoa học và tiến bộ: Nguyên tắc này đòi hỏi việc xây dựng các biện pháp phòng ngừa, tổ chức hệ thống phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc phải dựa trên nền tảng cơ sở khoa học, đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm, thể hiện được sự tiến bộ, phù hợp với xu thế phát triển chung của xã hội và xu hướng hoạt động phòng ngừa tội phạm của các nước tiên tiến trên thế giới. - Nguyên tắc phối hợp chặt chẽ hoạt động phòng ngừa giữa các chủ thể phòng ngừa: Phòng ngừa tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình tội phạm về cờ bạc nói riêng là hoạt động có tính chất quốc gia và đặt trên bình diện xã hội rộng lớn. Chính vì vậy, hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc đòi hỏi có sự tham gia đông đảo của các lực lượng xã hội, các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và mọi công dân. Để có sự phối hợp, trước hết phải có sự lãnh đạo, điều hành thống nhất giữa các chủ thể lãnh đạo hoạt động phòng ngừa và các chủ thể thực hiện quá trình phòng ngừa; giữa các chủ thể phòng ngừa phải có cơ chế phối hợp và thống nhất trong chương trình, kế hoạch về hình thức, nội dung và phạm vi hoạt động. Các nguyên tắc cơ bản trên sẽ tạo thành một hệ thống tư tưởng vững chắc cho tổ chức và hoạt động của hệ thống phòng ngừa tình hình tội phạm về cờ bạc. Việc tuân thủ nghiêm khắc, nhất quán các nguyên tắc đó trong thực tiễn sẽ đảm bảo hiệu quả cao của hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc [43, tr.157]. 1.2. Các chủ thể thực hiện hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc Chủ thể thực hiện hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm được hiểu là tất cả những người và tổ chức tham gia hoạt động phòng ngừa tội phạm một cách thường xuyên và có hệ thống. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của mình, mỗi chủ thể sẽ tham gia 9
phòng ngừa tội phạm với những vai trò khác nhau. Trong phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc, các chủ thể tham gia vào hoạt động này bao gồm: 1.2.1. Các tổ chức của Đảng Cộng sản Việt Nam Đảng Cộng sản Việt Nam giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong tiến trình cách mạng Việt Nam. Điều 4 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Đảng Cộng sản Việt Nam là… lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”, trong đó lãnh đạo cuộc đấu tranh, phòng chống tội phạm. Vai trò lãnh đạo của Đảng trong công tác phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc thể hiện ở định hướng đấu tranh phòng, chống tội phạm được đề ra trong các Nghị quyết, Chỉ thị, Chương trình hành động của Đảng. Đồng thời, thông qua các tổ chức của mình, Đảng lãnh đạo các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và nhân dân chủ động thực hiện hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình tội phạm về cờ bạc nói riêng. Mặt khác, Đảng luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi cho những hoạt động nghiên cứu, tìm ra nguyên nhân, điều kiện phạm tội và các biện pháp phòng ngừa tình hình tội phạm của cơ quan, tổ chức và cá nhân; chú trọng việc tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục ý thức đấu tranh phòng, chống tội phạm về cờ bạc; thông qua công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện nhiệm vụ của các tổ chức Đảng và đảng viên để sớm phát hiện, ngăn chặn kịp thời những biểu hiện của hành vi cờ bạc cũng như xử lý nghiêm minh các tội phạm về cờ bạc xảy ra trong nội bộ của tổ chức mình. Các đảng viên của Đảng luôn đề cao tinh thần cảnh giác, gương mẫu đi đầu trong công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội, trong đó có tội phạm và tệ nạn về cờ bạc. Có thể nói, với vai trò là tổ chức chính trị duy nhất lãnh đạo xã hội, Đảng Cộng sản Việt Nam chính là chủ thể lãnh đạo hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng. 1.2.2. Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp Là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, Quốc hội cũng là một trong những chủ thể quan trọng của hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm. Vai trò của Quốc hội trong phòng ngừa tội phạm được thể hiện thông qua những hoạt động như: Xây dựng và ban hành Hiến pháp, các đạo luật, bảo đảm việc xây dựng 10
hệ thống pháp luật hoàn chỉnh làm cơ sở pháp lý cho việc tiến hành các hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm nói chung, trong đó có phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng; quyết định những chính sách cơ bản về đối nội và đối ngoại, những chính sách phát triển kinh tế - xã hội quan trọng của đất nước, từ đó nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, góp phần xóa bỏ những nguyên nhân, điều kiện phát sinh tình hình tội phạm; thực hiện quyền kiểm tra, giám sát tối cao việc tuân theo pháp luật của các cơ quan Nhà nước nhằm phát hiện những sơ hở, thiếu sót, tồn tại của các cơ quan này và yêu cầu áp dụng các biện pháp khắc phục. Đây là những hoạt động có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác phòng ngừa tội phạm. Với tính chất là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, Hội đồng nhân dân các cấp cũng tích cực tham gia vào hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm thông qua những hoạt động như: Thực hiện và chỉ đạo thực hiện các chương trình phòng ngừa tình hình tội phạm chung của cả nước và chỉ đạo tổ chức các hoạt động phòng ngừa tội phạm ở địa phương; ban hành các nghị quyết, quyết định về những chủ trương chính sách phát triển kinh tế - xã hội của địa phương để cải thiện và nâng cao đời sống cho nhân dân địa phương, từng bước đẩy lùi nguy cơ phát sinh tội phạm; ban hành những văn bản pháp luật, chương trình hành động về phòng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn; thực hiện việc kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan, tổ chức ở địa phương để ngăn chặn những hành vi phạm tội cụ thể có thể xảy ra, trong đó có các tội phạm về cờ bạc… Các hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm của Hội đồng nhân dân luôn thu hút được sự tham gia đông đảo của mọi thành phần trong xã hội. 1.2.3. Chính phủ và UBND các cấp Chính phủ là cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất, có quyền hành pháp. Trong hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm, Chính phủ có nhiệm vụ triển khai thi hành các quy định của pháp luật về phòng, chống tội phạm thông qua việc ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện các luật về phòng ngừa tội phạm; triển khai thực hiện các biện pháp phòng ngừa tội phạm mang tính xã hội như xây dựng các chương trình quốc gia về phòng, chống tội phạm; xây dựng và thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục… của cả nước gắn liền với nhiệm vụ phòng ngừa tội phạm; thanh tra, 11
kiểm tra, giám sát những hoạt động kinh tế, hoạt động liên quan đến tiền bạc, tài sản của quốc gia; hoạt động phòng ngừa tội phạm của các cơ quan do mình quản lý; áp dụng các biện pháp khắc phục các sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý nhằm đáp ứng yêu cầu phòng ngừa tội phạm. Ủy ban nhân dân (UBND) các cấp là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, có nhiệm vụ triển khai thực hiện chiến lược quốc gia về phòng, chống tội phạm của Chính phủ; triển khai thực hiện các nghị quyết của Hội đồng nhân dân các cấp về chương trình phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội ở địa phương. Bên cạnh đó, UBND các cấp còn xây dựng và triển khai kế hoạch phát triển kinh tế ở địa phương nhằm tạo cơ sở phòng ngừa tội phạm trên thực tế. Ngoài ra, UBND các cấp còn thành lập và lãnh đạo hoạt động phòng ngừa các tội phạm về cờ bạc ở địa phương; tổ chức cho mọi công dân tham gia vào các hoạt đông phòng ngừa tình hình tội phạm tại địa phương; quản lý, giám sát, giáo dục các đối tượng có tiền án, tiền sự, những người có nhân thân xấu cư trú ở địa phương. 1.2.4. Các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành Các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành như các Bộ, Sở, Phòng, Ban… ở Trung ương và địa phương có vai trò to lớn trong công tác phòng ngừa tình hình tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng. Với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước, trước hết các cơ quan này tiến hành các biện pháp phòng ngừa chung như tham gia tuyên truyền, triển khai thi hành pháp luật về phòng, chống tội phạm và tệ nạn cờ bạc. Đồng thời, căn cứ vào phạm vi lĩnh vực hoạt động của mình, các cơ quan quản lý áp dụng các biện pháp phòng ngừa riêng để hạn chế những điều kiện nảy sinh của các hành vi phạm tội cờ bạc như: Xây dựng các quy định chặt chẽ về hoạt động sản xuất, kinh doanh để bảo vệ tài sản của cơ quan; xây dựng quy chế làm việc để quản lý người lao động theo chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của họ, tăng cường biện pháp quản lý con người tại cơ sở, ngăn ngừa phát sinh những hành vi tiêu cực; phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật để xử lý nghiêm khắc những hành vi phạm tội cờ bạc. 1.2.5. Các cơ quan bảo vệ pháp luật (Cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án và các cơ quan tư pháp khác) 12
Với tư cách là các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan Công an, VKS, Tòa án là những chủ thể chủ yếu trong phòng ngừa tình hình tội phạm. Các biện pháp phòng ngừa do các cơ quan Công an, VKS, Tòa án thực hiện luôn mang tính nghiệp vụ cao nên có tác dụng rất lớn trong việc làm hạn chế tình hình tội phạm. Trong số các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan Công an được coi là lực lượng chủ yếu hoạt động phòng ngừa tội phạm. Vì Công an là lực lượng nòng cốt trong việc bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự xã hội. Hoạt động của cơ quan này trong phòng ngừa tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng, bao gồm: (1) Nắm và phân tích thực trạng, diễn biến tình hình tội phạm nói chung và tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng để tham mưu cho chính quyền các cấp trong việc hoạch định các chương trình phòng, chống tội phạm; (2) Phối hợp với các cơ quan hữu quan xây dựng và thực hiện kế hoạch phòng, chống tội phạm, trong đó có phòng, chống các tội phạm về cờ bạc; tổ chức hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc trong các lĩnh vực, phạm vi địa bàn được giao phụ trách; (3) Tiến hành các biện pháp để bảo vệ an ninh chính trị, bảo vệ trật tự công cộng và an toàn xã hội, trực tiếp thực hiện các biện pháp nghiệp vụ để phát hiện, khởi tố và điều tra đối với các tội phạm về cờ bạc; (4) Hướng dẫn, tạo điều kiện cho các cơ quan, tổ chức khác và nhân dân tham gia vào các hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm nói chung và tội phạm về cờ bạc nói riêng. Đối với VKS là cơ quan có chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp để bảo vệ pháp chế XHCN, bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Hoạt động phòng ngừa tội phạm của VKS luôn được đánh giá cao. Vì ngoài nhiệm vụ kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật quá trình xử lý những hành vi phạm tội, VKS còn có trách nhiệm làm sáng tỏ nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm để yêu cầu các cơ quan hữu quan áp dụng biện pháp khắc phục, ngăn ngừa hành vi phạm tội. Vai trò của VKS trong hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc được thể hiện ở các nhiệm vụ sau: Một là, thực hiện việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những người có hành vi phạm tội về cờ bạc, bảo đảm việc truy cứu trách nhiệm hình sự các tội phạm về cờ bạc là 13
đúng người, đúng tội, đồng thời tìm ra những nguyên nhân, điều kiện dẫn đến việc phạm tội về cờ bạc để kiến nghị các cơ quan hữu quan áp dụng những biện pháp phòng ngừa tội phạm. Hai là, kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan tư pháp trong việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các tội phạm về cờ bạc và trong việc tổ chức thi hành án đối với người phạm tội về cờ bạc. Ba là, phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật khác thực hiện việc tuyên truyền pháp luật về phòng, chống các tội phạm về cờ bạc và tệ nạn xã hội; xây dựng các kế hoạch, triển khai thực hiện các chương trình phòng, chống tội phạm của quốc gia và của địa phương; xây dựng các báo cáo thống kê tội phạm, phục vụ cho việc nghiên cứu, đánh giá về tình hình tội phạm và định hướng cho hoạt động phòng ngừa tội phạm nói chung và phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc nói riêng. Đối với cơ quan Tòa án, với chức năng xét xử, vai trò của Tòa án các cấp trong hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm về cờ bạc được thể hiện thông qua hoạt động xét xử các vụ án liên quan đến tội phạm đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc. Việc xét xử đúng pháp luật, nghiêm minh, kịp thời đối với tội phạm về cờ bạc không chỉ có ý nghĩa trừng phạt và phòng ngừa riêng đối với đối tượng phạm tội mà còn có tác dụng rất lớn đối với việc phòng ngừa chung cho toàn xã hội. Kết quả xét xử các tội phạm về cờ bạc cũng là cơ sở để Tòa án kiến nghị với các cơ quan hữu quan nơi để xảy ra tội phạm áp dụng các biện pháp ngăn chặn, loại trừ nguyên nhân và điều kiện phạm tội. Đồng thời, các phiên tòa xét xử cũng chính là một hình thức để Tòa án các cấp thực hiện việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật về đấu tranh, phòng chống tội phạm về cờ bạc. Bên cạnh đó, Tòa án còn có trách nhiệm phối hợp với các cơ quan tư pháp khác trong việc xây dựng và triển khai thực hiện các kế hoạch phòng ngừa tình hình tội phạm. Bên cạnh các cơ quan Công an, VKS, Tòa án thì các cơ quan Tư pháp khác như: Cơ quan Giám định tư pháp; cơ quan chuyên môn của Bộ Tư pháp; cơ quan thi hành án hình sự… cũng có vai trò khá quan trọng trong phòng ngừa tình hình các tội phạm về cờ bạc. Cụ thể là: 14