Luận văn Thạc sĩ Sinh học: Nghiên cứu mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ các cytokine viêm trên bệnh nhân ung thư bạch cầu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm xác định mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân ung thư bạch cầu; xác định nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân ung thư bạch cầu; xác định mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân ung thư bạch cầu

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Sinh học: Nghiên cứu mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ các cytokine viêm trên bệnh nhân ung thư bạch cầu

BỘ GIÁO DỤC VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ ĐÀO TẠO VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ----------------------------- Bùi Kiều Trang NGHIÊN CỨU MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA CÁC GEN A20, OTUB1, OTUB2, CEZANNE VÀ NỒNG ĐỘ CÁC CYTOKINE VIÊM TRÊN BỆNH NHÂN UNG THƯ BẠCH CẦU LUẬN VĂN THẠC SĨ: SINH HỌC THỰC NGHIỆM Hà Nội - 2021
BỘ GIÁO DỤC VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ ĐÀO TẠO VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ----------------------------- Bùi Kiều Trang NGHIÊN CỨU MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA CÁC GEN A20, OTUB1, OTUB2, CEZANNE VÀ NỒNG ĐỘ CÁC CYTOKINE VIÊM TRÊN BỆNH NHÂN UNG THƯ BẠCH CẦU Chuyên ngành: Sinh học thực nghiệm Mã số: 8420114 LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC THỰC NGHIỆM NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Nguyễn Thị Xuân Hà Nội - 2021
Lời cam đoan Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là kết quả của cá nhân tôi. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chính xác và chưa không trùng lặp với bất kỳ công trình nào đã công bố. Mọi thông tin nội dung tham khảo trong báo cáo đều được trích dẫn cụ thể, rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên.
Lời cảm ơn Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Xuân – Trưởng Phòng Hệ gen học miễn dịch, Viện Nghiên cứu hệ gen, người thầy – người chị đã tận tình hướng dẫn, dìu dắt, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm việc và hoàn thành luận văn. Thái độ làm việc chuyên nghiệp của chị đã truyền cảm hứng cho tôi và giúp tôi cải thiện bản thân mình rất nhiều sau thời gian thực tập này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến anh Nguyễn Hoàng Giang, chị Đỗ Thị Trang trong phòng Hệ gen học miễn dịch đã nhiệt tình giúp đỡ và chỉ bảo cho tôi những kinh nghiệm quý báu trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Qua đây tôi cũng xin cảm ơn các thầy cô của Học viện Khoa học và Công nghệ đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi rất nhiều để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè đã luôn ủng hộ, khích lệ và động viên tinh thần tôi trong suốt quá trình học tập cũng như hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Tác giả luận văn Bùi Kiều Trang
Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt Chữ viết tắt Tên đầy đủ Tên tiếng Việt ALL Acute lymphocytic leukemia Bạch cầu dòng lympho cấp tính AML Acute myeloid leukemia Bạch cầu dòng tủy cấp tính ANOVA Analysis of Variance Phân tích phương sai cDNA Complement deoxyribonucleic DNA bổ sung acid CLL Chronic lymphocytic leukemia Bạch cầu dòng lympho mạn tính CML Chronic myeloid leukemia Bạch cầu dòng tủy mạn tính DEPC Diethyl pyrocarbonate DNA Deoxyribonucleic acid Axit deoxyribonucleic DUB Deubiquitinase dNTP Deoxynucleotide ELISA Enzyme-linked Immunosorbent Xét nghiệm chất hấp thụ miễn assay dịch liên kết với enzym HRP Horseradish peroxidase IL-1β Interleukin-1β IL-6 Interleukin-6 M-MuLV Moloney Murine Leukemia Virus mRNA Messenger ribonucleic acid RNA thông tin
NF-κB Nuclear factor kappa-light-chain- enhancer of activated B OD Optical Density Mật độ quang học OTU Ovarian tumor Khối u buồng trứng qRT-PCR Quantitative reverse transcription Phản ứng tổng hợp chuỗi PCR polymerase sao chép ngược RIP-1 Tumor necrosis factor receptor- interacting protein-1 RNA Ribonucleic acid Axit ribonucleic SPSS Statistical Package for the Social Sciences STAT Signal transducer and activator of transcription TBE Tris-borate-EDTA TLR Toll-like receptor TMB 3,3',5,5'-Tetramethylbenzidine TNFR Tumor necrosis factor receptor TNF-α Tumor necrosis factor-α TRAF6 TNF receptor-associated factor 6 UV Ultra violet Tia cực tím ZnF Zinc finger Ngón tay kẽm
Danh mục các bảng Bảng 2.1: Các cặp mồi đặc hiệu cho phản ứng Realtime-PCR ...................... 28 Bảng 3.1: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính..40 Bảng 3.2: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ......................................................................................................................... 42 Bảng 3.3: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ......................................................................................................................... 43 Bảng 3.4: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ......................................................................................................................... 44 Bảng 3.5: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 45 Bảng 3.6: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 46 Bảng 3.7: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 48 Bảng 3.8: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 49 Bảng 3.9: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính...... 51
Bảng 3.10: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính 52 Bảng 3.11: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính 53 Bảng 3.12: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính 55 Bảng 3.13: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính .... 56 Bảng 3.14: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính ......................................................................................................................... 57 Bảng 3.15: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính ......................................................................................................................... 59 Bảng 3.16: Tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne với nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính ......................................................................................................................... 60
Danh mục các hình vẽ, đồ thị Hình 1.1: Hình ảnh so sánh tế bào máu bình thường và bệnh bạch cầu ........... 9 Hình 1.2: Hình ảnh tế bào bạch cầu dòng lympho trong bệnh ALL .............. 11 Hình 1.3: Hình ảnh tế bào bạch cầu dòng lympho trong bệnh CLL .............. 12 Hình 1.4: Hình ảnh tế bào bạch cầu dòng tủy trong bệnh AML .................... 14 Hình 1.5: Sự hình thành nhiễm sắc thể Philadelphia ..................................... 15 Hình 1.6: Hình ảnh tế bào bạch cầu dòng tủy trong bệnh CML .................... 15 Hình 1.7: Cấu trúc của protein A20 ............................................................... 18 Hình 3.1: Ảnh minh họa điện di đồ sản phẩm RNA tổng số tách chiết từ mẫu máu bệnh nhân và người khỏe mạnh ………………………………………. 31 Hình 3.2: Biểu hiện mRNA của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính (cột màu đen) và mẫu người khỏe (cột màu xám).................................................................................................. 32 Hình 3.3: Biểu hiện mRNA của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính (cột màu đen) và mẫu người khỏe (cột màu xám).................................................................................................. 33 Hình 3.4: Biểu hiện mRNA của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính (cột màu đen) và mẫu người khỏe (cột màu xám). ........................................................................................................ 34 Hình 3.5: Biểu hiện mRNA của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính (cột màu đen) và mẫu người khỏe (cột màu xám). ...................................................................................................... 35 Hình 3.6: Nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính. ..................................................................................... 36 Hình 3.7: Nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính. ................................................................................... 37
Hình 3.8: Nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính. ............................................................................................ 38 Hình 3.9: Nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính............................................................................................ 39 Hình 3.10: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 và nồng độ cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ........ 41 Hình 3.11: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ......................................................................................................................... 42 Hình 3.12: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ......................................................................................................................... 43 Hình 3.13: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ......................................................................................................................... 44 Hình 3.14: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 46 Hình 3.15: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 47 Hình 3.16: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 48 Hình 3.17: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 50
Hình 3.18: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính .. 51 Hình 3.19: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính .. 53 Hình 3.20: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính .. 54 Hình 3.21: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính .. 55 Hình 3.22: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen A20 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính 57 Hình 3.23: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB1 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính 58 Hình 3.24: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen OTUB2 và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ......................................................................................................................... 59 Hình 3.25: Sự tương quan giữa mức độ biểu hiện gen Cezanne và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính 61
1 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 5 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................... 8 1.1. GIỚI THIỆU VỀ BỆNH BẠCH CẦU ................................................... 8 1.1.1. Tình hình bệnh bạch cầu trên thế giới và ở Việt Nam...................... 8 1.1.1.1. Trên thế giới................................................................................ 8 1.1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................. 9 1.1.2. Phân loại bệnh bạch cầu.................................................................. 10 1.1.2.1. Bệnh bạch cầu dòng lympho cấp tính (ALL) ........................... 10 1.1.2.2. Bệnh bạch cầu dòng lympho mạn tính (CLL) .......................... 11 1.1.2.3. Bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính (AML) ................................. 13 1.1.2.4. Bệnh bạch cầu dòng tủy mạn tính (CML) ................................ 14 1.2. GIỚI THIỆU VỀ CÁC GEN THUỘC NHÓM DEUBIQUITINASE . 16 1.2.1. Gen A20 .......................................................................................... 17 1.2.2. Gen OTUB1 .................................................................................... 18 1.2.3. Gen OTUB2 .................................................................................... 19 1.2.4. Gen Cezanne ................................................................................... 19 1.3. GIỚI THIỆU VỀ CÁC CYTOKINE .................................................... 20 1.3.1. TNF-α.............................................................................................. 21 1.3.2. IL-6 ................................................................................................. 21 1.3.3. IL-1β ............................................................................................... 22 CHƯƠNG 2. NGUYÊN VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU24 2.1. NGUYÊN VẬT LIỆU .......................................................................... 24
2 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 24 2.1.2. Địa điểm nghiên cứu: ...................................................................... 24 2.1.3. Dụng cụ, trang thiết bị .................................................................... 24 2.1.4. Hóa chất .......................................................................................... 25 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 26 2.2.1. Phương pháp lấy mẫu ..................................................................... 26 2.2.2. Tách chiết RNA tổng số và phân tích mức độ biểu hiện gen bằng kỹ thuật Realtime-PCR .................................................................................. 26 2.2.2.1. Tách chiết RNA tổng số ........................................................... 26 2.2.2.2. Tổng hợp cDNA từ RNA tổng số ............................................. 27 2.2.2.3. Phân tích mức độ biểu hiện gen bằng kỹ thuật Realtime-PCR 27 2.2.3. Phân tích nồng độ cytokine trong dịch huyết thanh bằng kỹ thuật ELISA ....................................................................................................... 29 2.2.4. Phương pháp xử lý số liệu .............................................................. 30 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .................................................. 31 3.1. TÁCH CHIẾT RNA TỔNG SỐ ........................................................... 31 3.2. MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA CÁC GEN A20, OTUB1, OTUB2 VÀ CEZANNE TRÊN BỆNH NHÂN BẠCH CẦU .......................................... 32 3.2.1. Mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ............................................... 32 3.2.2. Mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu bạch cầu dòng lympho mạn tính .............................. 33 3.2.3. Mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu bạch cầu dòng tủy cấp tính....................................... 34
3 3.2.4. Mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính .................................................... 35 3.3. NỒNG ĐỘ CỦA CÁC CYTOKINE TNF-α, IL-6 VÀ IL-1β TRÊN BỆNH NHÂN BẠCH CẦU......................................................................... 36 3.3.1. Nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ......................................................................... 36 3.3.2. Nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính........................................................................ 37 3.3.3. Nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính ................................................................................ 38 3.3.4. Nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính ............................................................................... 39 3.4. MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CỦA CÁC GEN A20, OTUB1, OTUB2, CEZANNE VÀ NỒNG ĐỘ CỦA CÁC CYTOKINE TNF-α, IL-6, IL-1β TRÊN BỆNH NHÂN BẠCH CẦU............................. 40 3.4.1. Mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ của các cytokine TNF-α, IL-6, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho cấp tính ............................................... 40 3.4.2. Mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ của các cytokine TNF-α, IL-6, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng lympho mạn tính ............................................. 45 3.4.3. Mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ của các cytokine TNF-α, IL-6, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy cấp tính ...................................................... 50 3.4.4. Mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ của các cytokine TNF-α, IL-6, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu dòng tủy mạn tính .................................................... 56
4 3.5. THẢO LUẬN ....................................................................................... 61 CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................. 66 4.1. KẾT LUẬN ........................................................................................... 66 4.1.1. Mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân bạch cầu ................................................................................... 66 4.1.2. Nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu ................................................................................................................... 66 4.1.3. Mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ của các cytokine TNF-α, IL-6, IL-1β trên bệnh nhân bạch cầu ................................................................................... 66 4.2. KIẾN NGHỊ .......................................................................................... 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 67
5 MỞ ĐẦU Bệnh bạch cầu là ung thư của các mô tạo máu bao gồm tủy xương và hệ bạch huyết, được gây ra bởi sự gia tăng số lượng tế bào bạch cầu trong cơ thể. Bạch cầu là một phần quan trọng trong hệ thống miễn dịch. Chúng bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn, virus và nấm cũng như từ các tế bào bất thường và các chất lạ khác. Trên lâm sàng, bệnh bạch cầu được xác định là một bệnh ác tính của tế bào gốc tạo máu, tương quan với số lượng tế bào bạch cầu tăng trong máu ngoại biên và tủy xương [1]. Bệnh ung thư bạch cầu bao gồm 4 loại chính: bạch cầu dòng lympho cấp tính (Acute Lymphocytic Leukemia - ALL), bạch cầu dòng lympho mạn tính (Chronic Lymphocytic Leukemia - CLL), bạch cầu dòng tủy cấp tính (Acute Myeloid Leukemia - AML) và bạch cầu dòng tủy mạn tính (Chronic Myeloid Leukemia - CML). Bệnh bạch cầu có thể xảy ra ở cả bạch cầu lympho hoặc bạch cầu tủy. Ung thư phát triển trong các tế bào bạch huyết được gọi là bệnh bạch cầu lymphocytic. Ung thư phát triển trong các tế bào tủy được gọi là bệnh bạch cầu dòng tủy. Bệnh có thể là cấp tính (bắt đầu đột ngột và thường sống ngắn) hoặc mạn tính (tồn tại trong một thời gian dài). Bệnh bạch cầu cấp tính liên quan đến các tế bào mới hoặc chưa trưởng thành, được gọi là tế bào non (blasts) và không thể thực hiện các chức năng của chúng. Các tế bào non tăng số lượng nhanh bất thường, và bệnh tiến triển nhanh chóng. Trong bệnh bạch cầu mạn tính, có một số tế bào non, nhưng chúng trưởng thành hơn và có thể thực hiện một số chức năng của chúng. Các tế bào phát triển chậm hơn nên bệnh tiến triển dần dần. Nhóm gen deubiquitin A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne mã hóa cho một số protein thuộc nhóm DUB. DUB đóng một số vai trò trong con đường ubiquitin. Một trong những chức năng đặc trưng nhất của DUB là loại bỏ chuỗi monoubiquitin và polyubiquitin ra khỏi protein. Ubiquitin được gắn vào protein để điều hòa sự thoái hóa của protein thông qua proteasome và lysosome, điều phối sự định vị tế bào của protein, kích hoạt và bất hoạt protein, và điều hòa các tương tác protein – protein [2-4]. DUB có thể đảo ngược các hiệu ứng này
6 bằng cách cắt liên kết peptide hoặc isopeptide giữa ubiquitin và protein cơ chất của nó. Toàn bộ vai trò của DUB trong các bệnh vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, sự tham gia của chúng vào bệnh được dự đoán do vai trò đã biết trong các quá trình sinh lý có liên quan đến tình trạng bệnh bao gồm ung thư và rối loạn thần kinh [5]. Mặc dù có nhiều nghiên cứu về đột biến và biểu hiện của gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh ung thư, nhưng mức độ biểu hiện của các gen này ở những bệnh nhân ung thư ở Việt Nam chưa được nghiên cứu rộng rãi. TNF-α, IL-6 và IL-1β đã được mô tả là các cytokine chính tác động đến chức năng của các tế bào tạo máu và thúc đẩy các bệnh viêm nhiễm. TNF-α và IL-1β được sản xuất với một lượng lớn bởi các tế bào bạch cầu đơn nhân khi chúng phản ứng với nội độc tố. Hai cytokine này kích thích làm tăng sản xuất lẫn nhau và kích thích sản sinh IL-6, IL-8 và IL-10. TNF-α và IL-1β gây sốt, hoạt hóa hệ thống đông máu và điều hòa phản ứng viêm thông qua sự sản sinh IL-8 và thông qua kích thích biểu hiện các phân tử bám dính. IL-6 lại kích thích sản xuất các protein pha cấp từ gan (CRP, fibrinogen, orosomucoide…) và ức chế ngược chính quá trình sản sinh TNF-α và IL-1β. Điều hòa biểu hiện của các gene mã hóa cho các cytokine này phụ thuộc vào các yếu tố sao mã, đặc biệt là NF-κB. Trong khi đó, các gen DUB là những gen tham gia điều hòa ngược các phản ứng viêm trong quá trình đáp ứng miễn dịch và tín hiệu phân tử NF-κB trung gian điều hòa cho hoạt động viêm của gen deubiquitinase. Nhiều nghiên cứu được thực hiện về chức năng của các DUB đã chỉ ra sự tương tác giữa các DUB và cytokine trên một số bệnh. Tuy nhiên, vẫn chưa có một nghiên cứu cụ thể tại Việt Nam về mối tương quan giữa các gen thuộc nhóm DUB và nồng độ của các cytokine viêm trên bệnh ung thư. Chính vì lí do nêu trên, tôi tiến hành thực hiện luận văn với tiêu đề: "Nghiên cứu mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ các cytokine viêm trên bệnh nhân ung thư bạch cầu" với những mục tiêu cụ thể như sau:
7 - Xác định mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2 và Cezanne trên bệnh nhân ung thư bạch cầu - Xác định nồng độ của các cytokine IL-6, TNF-α và IL-1β trên bệnh nhân ung thư bạch cầu - Xác định mối tương quan giữa mức độ biểu hiện của các gen A20, OTUB1, OTUB2, Cezanne và nồng độ các cytokine IL-6, TNF-α, IL-1β trên bệnh nhân ung thư bạch cầu
8 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. GIỚI THIỆU VỀ BỆNH BẠCH CẦU 1.1.1. Tình hình bệnh bạch cầu trên thế giới và ở Việt Nam 1.1.1.1. Trên thế giới Bệnh bạch cầu là bệnh ung thư được chẩn đoán phổ biến thứ 15 và là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng hàng thứ 11 trên toàn thế giới. Trong năm 2018, ước tính có tổng cộng 437 nghìn ca mắc mới và 309 nghìn ca tử vong do ung thư bạch cầu trên toàn thế giới [6]. Tỷ lệ mắc bệnh bạch cầu cao nhất ở người da trắng và thấp nhất ở người Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới cao hơn nữ giới khoảng 50% đối với tất cả các nhóm chủng tộc/dân tộc ngoại trừ người Việt Nam, trong đó tỷ lệ nam giới cao hơn không đáng kể. Tỷ lệ mắc bệnh bạch cầu ở nhóm tuổi trưởng thành (30-54 tuổi) thấp hơn so với nhóm tuổi lớn hơn. Người ta thấy rằng tỷ lệ bệnh bạch cầu ở trẻ em cao nhất ở người Philippines, tiếp theo là người gốc Tây Ban Nha da trắng, người da trắng không phải gốc Tây Ban Nha và người da đen [7]. Nguyên nhân của bệnh bạch cầu và các dạng phụ của nó vẫn chưa được hiểu rõ, một phần là do sự đa dạng của các kiểu đột biến và nhiều yếu tố nguy cơ có thể liên quan. Tiếp xúc với bức xạ, với một số loại hóa trị liệu hoặc với một số hóa chất nhất định (như benzen, một số thuốc trừ sâu và hóa chất trong khói thuốc lá) làm tăng nguy cơ phát triển một số loại bệnh bạch cầu, mặc dù bệnh bạch cầu chỉ phát triển ở một số rất ít người bị phơi nhiễm. Các hội chứng di truyền có liên quan đến khả năng mắc bệnh bạch cầu ở người trẻ, bao gồm hội chứng Down và Li-Fraumeni và bệnh u sợi thần kinh [8]. Ở một số người, bệnh bạch cầu là do một số bất thường của nhiễm sắc thể gây ra. Một loại virus được gọi là virus lympho T ở người 1 (HTLV-1), tương tự như virus (HIV-1) gây ra bệnh AIDS, bị nghi ngờ gây ra một loại bệnh bạch cầu tế bào lympho hiếm gặp gọi là bệnh bạch cầu tế bào T trưởng thành. Nhiễm virus Epstein-Barr (cũng gây tăng bạch cầu đơn nhân) có liên quan đến một dạng bệnh bạch cầu lymphocytic hiếm xảy ra ở châu Á và châu Phi.
9 Hình 1.1: Hình ảnh so sánh tế bào máu bình thường và bệnh bạch cầu 1.1.1.2. Ở Việt Nam Bệnh bạch cầu là một bệnh lý ác tính có tỷ lệ tử vong cao trong số các loại bệnh ung thư. Theo thống kê tại Viện Huyết học – Truyền máu trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, tỷ lệ bệnh bạch cầu cấp chiếm 32.1%, cao nhất trong số các bệnh liên quan đến máu được khám và điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai. Ở Việt Nam, các nghiên cứu chuyên sâu về bệnh ung thư máu vẫn còn rất hạn chế. Các nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở mức độ mô tả các đặc điểm dịch tễ, lâm sàng của bệnh. Nguyễn Quốc Thành và cộng sự đã khảo sát các đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, sinh học đồng thời đánh giá hiệu quả điều trị bệnh bạch cầu dòng tủy mạn tính ở trẻ em với Imatinib [9]. Cũng trong năm 2013, tiến sĩ Nguyễn Lê Xuân Trường và bác sĩ Beverly S. Mitchell đã nghiên cứu thành công việc ức chế sự phát triển của tế bào ung thư máu bằng cách tác động trực tiếp vào con đường truyền tín hiệu Phosphoinositide 3-kinase (PI3K)/Akt. Từ kết quả của nghiên cứu này đã mở ra một hướng đi mới trong việc điều trị bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính [10]. Nghiên cứu của Nguyễn Hữu Phúc và cộng sự đã mô tả hiệu quả và độc tính của các tác nhân nhắm vào đường dẫn tín hiệu