intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Lý Thái Tổ với sự nghiệp định đô Thăng Long

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

28
lượt xem
1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lý Thái Tổ với sự nghiệp định đô Thăng Long: dời đô từ Hoa Lư ra Đại La, xây dựng hệ thống cung điện, chùa gác, hoàn thiện cấu trúc Thăng Long tam trùng thành quách, mở mang đường phố, chợ bến, tầm nhìn và sự nghiệp của Lý Thái Tổ...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Lý Thái Tổ với sự nghiệp định đô Thăng Long

so KY NIEM 1.000 NAM THANG LONG • HA NOI<br /> <br /> <br /> «' i<br /> LY THAI TO VOI SIT NGHIEP DINH DO THANG LONG<br /> <br /> NGUYfiN QUANG NGOC*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> L y Thai To ten buy la Cong U^n, sinh<br /> ngay 12 thang 2 Giap Tu^'t (8-3-974)<br /> Ngay tu! thdi ky dau diing nvfdc, Cd Loa<br /> cl vao vi tri trung tam chau thd song Hong<br /> da tiing diidc An Diidng Viidng chon lam<br /> tai hifdng Dien VKn (Thi xa Td Sdn, tinh<br /> Bdc Ninh). Tudi nho song trong chua cl que kinh do cua nha niidc Au Lac. Nhiing chinh<br /> va ngay t ^ khi do da hoc 16 dilc do, tai n^ng quyen doc lap cua ngiidi Viet tii Ly Bi den<br /> cua mot "bdc minh chu trong thien hg," (1). ho Khiic, ho Diidng va Ngo Quyen cung deu<br /> Ldn len ong lam quan cho nha Tien Le 6 dong do d khu viic Dai La hay Co Loa. Dinh<br /> Hoa Lii. Khi nha Tien Le suy kiot, diidc sil Bo Linh mac dii da hoan thanh sii nghiep<br /> ung ho cua gidi Phat giao, quan lai, binh si tho'ng nha't da't niidc, nhiing the va liic<br /> trieu dinh va dan chiing trong thien ha, chua du manh, tinh hinh viing chau thd<br /> sang sdm ngay mong 2 thang 11 nSm Ky song Hdng vSn con phiic tap va quan Tong<br /> dang lam le xam la'n bd coi, nen buoc phai<br /> Dau (21-11-1009), ong len ngoi Hoang de<br /> trd ve dong do tren da't ban bo Hoa Lu.<br /> lap ra Viidng trieu Ly. Chi khoang 9 thang<br /> Trong thdi gian nay kinh do Hoa Lii da<br /> sau, ong quyet dinh deli do tii Hoa Lii ra<br /> hoan thanh sii menh lich sii ciia no, tao<br /> thanh Dai La va ddi ten la Thang Long, mcl<br /> dieu kien cho trieu Dinh va trieu Tien Le<br /> ra giai doan phat trien huy hoang cua lich<br /> cung co' chinh quyen Trung lidng, bao ve<br /> sii dsit nUdc.<br /> nen doc Mp dan toe, danh bai cuoc chie'n<br /> 1. Ddi do tit Hoa Li^ r a D a i L a tranh xam liidc cua quan Tong, giii vQng<br /> Kinh do la trung tam chinh tri-hanh nen thdrig nha't quo'c gia, dat cd sd cho sii<br /> chinh va di lien vdi no la trung tam quan phat trien toan dien cua da't nUdc.<br /> sii, kinh te, van boa ciia mot da't niidc. Ba't Hoa Lii vdi dia the niii non hiem trd da<br /> cii mot trieu dai, mot the che chinh tri nao d i n d i n hoc 16 nhiing ban che, khdng cdn<br /> khi n i m chinh quyen, cong viec d i u tien phii hdp vdi yeu cau xay diing da't niidc tren<br /> phai la xac dinh vi tri dong do. Viec dcii do quy mo ldn, day manh sii nghiep phat trien<br /> va dinh do la cong viec co y nghia trong dai kinh te, md mang van boa. Diidi con mat cua<br /> "coi di mUu nghiep ldn, chgn d chP gida, Ly Thai Td "thdnh Hoa LU dm thdp, chat<br /> ldm ke cho con chdu muPn van ddi, tren hep, khong du ldm cho d cua di' vUdng" (3),<br /> kinh minh trdi, dUdi theo y ddn, neu co chS khien ong "khong thi khong ddi" (4).<br /> tiin thi ddi doi, cho nin van nUdc ldu ddi, Ly Thai Td da "xem khdp nUdc Viif va<br /> phong tuc gidu thinh" (2). nhan thiiy chi co khu viic t h a n h Dai La mdi<br /> <br /> •GS.TS. Dai hoc Qudc gia Ha Noi<br /> Rghien curu Lich sit. s6 7.2010<br /> <br /> "Id ndi thdng dia, thiic la cho hpi tu quan hdu dUng dien Gidng Vo. Lai md cda Phi<br /> ye'u cua bon phUdng, dung Id ndi thUdng dp Long thPng vdi cung Nghenh Xudn, cda<br /> kinh sU mdi mudn ddi" (5). Theo ong, thanh Dan PhUdng thdng vdi cda Uy Viin. HUdng<br /> Dai La "d gida khu vUc trdi ddt, dUdc the chinh nam dUng diin Cao Minh, deu co<br /> rong cupn ho ngoi, chinh gida nam bdc dPng them rong, trong thim rong co hdnh lang<br /> tdy, tien nghi ndi song sau trUdc. Vung ddt ddn ra xung quanh bdn phia. Sau dien Cdn<br /> ndy mat dd't rpng md bdng phdng, the ddt Nguyen lai dUng hai dien Long An, Long<br /> cao md sdng sua, ddn cU khong khd thdp Thuy ldm ndi vua nghi. Bin td xdy diin<br /> trung toi tdm, muon vat hei sdc tUdi tdtphon Nhdt Quang, ben hdu xdy dien Nguyet<br /> thinh" (6). Nhii the, hdn ba't cii mot khu viic Minh, phia sau dUng hai cung Thdy Hoa,<br /> nao trong niidc, khu viic thanh Dai La, theo Long Thuy ldm chP d cho cung nd. DUng<br /> quan niem cua Ly Thai Td, da hoi du difdc kho tdng ddp thdnh ddo hdo... Lai d trong<br /> ta't ca cac dieu kien, cac ldi the de xay diing thdnh ldm chiia NgU Thiin vd tinh ldu<br /> mot de d6 lau dai. Ngu PhUdng. Ngodi thdnh vi phia Nam<br /> c a c ngudn tii lieu ve cd ban th6'ng nha't dung chua Thdng Nghiim" (8).<br /> cho r i n g Ly Thai Td da chon dudng thuy de Nam sau, nam 1011, Ly T h i i Td lai cho<br /> tie'n h a n h ddi chuyen kinh do tii Hoa Lu ra xay diing mot loat cac cung, dien, chiia kho<br /> thanh Dai La. Phiidng tien phuc vu cho d Kinh thanh Thang Long nhii cung Dai<br /> cong cuoc ddi do chu ye'u bang thuyen. Thanh d ben ta, chua Van Tud, kho Tra'n<br /> Tut thanh noi Hoa Lii, doan thuyen theo Phiic d ben hiiu trong thanh; chiia Tii Dai<br /> dong sao Khe ra song Hoang Long vao song Thien Viidng va cac chiia Cim Y, Long<br /> Day, ra deii song Chau va ngiidc len s6ng Hiing, Thanh Tho d phia ngoai thanh (9).<br /> Hdng. Sach Dai Viet sd ky todn thU ch6p: Dac biet ben bd song Hdng, ndi doan<br /> "Miia thu, thdng 7 (td 13-8 de'n 10-9-1010), thuyen ddi d6 ra cap ben, Ly Thai To cho<br /> xay diing thanh mot cang chinh cua Kinh<br /> vua td thdnh Hoa LU, ddi do ra kinh phu d<br /> thanh Thang Long. Tai day, ong cho diing<br /> thdnh Dai La, tam do thuyin dUdi thdnh, co<br /> dien Ham Quang la mot tda dien ldn ma<br /> rong vdng hien lin d thuyin ngU, nhdn do<br /> nhieu l i n vua ngii xem dua thuyen (10).<br /> ddi ten thdnh ggi Id thdnh Thdng Lon^' (7).<br /> Nam 1012, cung vdi viec siia lai hai dien<br /> Ngay sau khi ddi do, cong viec kie'n thiet<br /> Kinh do diidc tien h a n h khan triidng. Long An, Long Thuy, Ly Thai ,Td sach<br /> Thang Long trd thanh mot dai cong triidng phong Hoang Thai tii Phat Ma lam Khai<br /> xay diing. Dang voc mot Kinh do be the Thien Viidng va cho "ldm cung Long Ddc b<br /> xiing t i m vdi vi tri trung tam cua qud'c gia ngodi thdnh chad, y mudn cho Thdi tdhiiu<br /> doc lap va ciidng thinh d i n hinh thanh. biet mgi viic cua ddn" (11).<br /> <br /> 2. Xay d i i n g h e t h o n g c u n g d i e n , Trong hdn mot chuc nam cudi ddi, Ly<br /> chvia g a c . . . Thai Td cho xay diing trong Kinh thanh<br /> Thang Long nhieu kie'n triic Phat giao nhU<br /> Sach Dai Viet sd ky todn thU cho biet<br /> chiia Thien Quang, Thien Diic (nam 1016),<br /> kha cu the cac cong viec ma Ly Thai To<br /> nha Bat giac chiia kinh (1021), kho Dai<br /> trien khai ngay tii nhiing ngay mdi dat<br /> Hiing chiia kinh Tam tang (1023) chiia<br /> chan de'n Thang Long: "Lai xdy dUng cdc<br /> cung dien trong Kinh thdnh Thdng Long, Chan Giao (1024)...<br /> phia trUdc diing diin Cdn Nguyen ldm cho Co the noi dien mao Kinh d6 Thang<br /> coi chdu, ben td ldm dien Tap Hien, ben Long thdi Ly da diidc thie't ke va thi cdng<br /> Ly Th6i T6 vdi sir nghiep...<br /> <br /> tren can ban diidi thdi Ly Thai Td (12). Cac Ddng, Quang Phiic d phia Tay, Dai Hiing d<br /> tridu con chau cua ong ve sau xay diing mdi phia Nam, Dieu Diic d phia Bac.<br /> nhieu kien tnic quan trong khac d ca trong Khoang 4 nam sau, nam 1014, ong lai<br /> va ngoai Ca'm thanh (nha't la khu viic ngoai cho "ddp thdnh ddt d bon mat kinh thdnh<br /> ca'm thanh) (13), nhiing trong thiic te Thdng Long" (15). Sach Viet sd thong gidm<br /> nhiing kie'n true nay chi bd sung va hoan cUdng muc giai thich them la "bon be xung<br /> thien them quy mo, ca'u triic Kinh thanh quanh ngodi kinh thdnh diu sai ddp thdnh<br /> vo'n da kha hoan chinh tii cac thap ky thii ddt cd" (16). Day chinh la vong thanh ngoai<br /> hai va thii ba cua the ky XI. ciing va diidc goi la thanh Dai La.<br /> Khai quat khao cd hoc d khu Trung tam Nam 1029, khi Ly Thai Td viia mdi qua<br /> Hoang thanh Thang Long tai 18 Hoang ddi, Ly Thai Tdng len ngdi Hoang de da<br /> Dieu tii nam 2003 de'n nay, cac nha khao cd ngay lap tiic cho xay diing lai tda chinh<br /> hoc da phat hien dUdc nhieu di tich nen dien cung mot so' cung dien d trung tam va<br /> mdng kie'n triic, mong tiidng bao, gieng "ben ngodi dap mpt ldn thdnh bao quanh<br /> nUdc va he tho'ng diidng co'ng thoat niidc ggi Id Long Thdnh" (17). Vdng thanh nay<br /> thdi Ly. Cac di tich nay cd moi quan he theo chiing tdi la Ca'm thanh. Tuy nhien<br /> chat che vdi nhau, tao thanh mot q u i n the diidi thdi Ly Thai Td ciing da cd Long<br /> di tich lien hoan quy m6 ldn, the hien trinh Thanh va khi do ciing da xua't hien ten goi<br /> do cao trong qui hoach d6 thi, ky thuat xay Ca'm thanh cho vong thanh trong cung (18),<br /> diing va nghe thuat trang tri kien triic (14). nhiing co le kie'n triic cdn ddn sd va mang<br /> 3. Hoan thien cau true Thang Long tinh hinh thiic.<br /> "tam triing thanh quach" Nhit the, Thang Long ba vdng thanh ma<br /> Ddng thdi vdi viec xay ca^t cac cung dien, chiing ta biet hien nay, tren can ban da<br /> chiia gac la viec Ly Thai Td cho xay diing diidc xay diing va hoan chinh diidi thdi tri<br /> he thd'ng thanh quach bao quanh, chia tach vi cua Ly Thai To.<br /> Trieu dinh, Hoang gia vdi<br /> cac khu viic hanh chinh,<br /> quan sii, van hda khac...<br /> Cac bo sit cii nhii Viet sd<br /> lUdc, Dai Viet sd ky todn<br /> thu, Viet sd thong gidm<br /> cUdng muc... deu chdp kha<br /> tho'ng nha't diidi thdi Ly<br /> cdng viec dap thanh chu<br /> yeu diidc td chiic vao hai<br /> thap ky d i u cua Viidng<br /> trieu. (,<br /> Nam 1010, Ly Thai Td<br /> cho dap thanh Thang Long CHUOlAl<br /> (toa thanh chinh d giQa, —— CfmTUnl, J?! cingtMit.<br /> • TMnh Thing LMig ^1 dai<br /> den thdi Le dUdc goi la ^— li^ Thinh £i Dlnh,ehU<br /> <br /> Hoang thanh), dao hao, md ^ ^ S S IMigUikiUi^ X Thip<br /> & DI4n „^l^ B«nfl.h4<br /> 4 ciia Tiidng Phii d phia<br /> Rghien curu Lich sJr. sg 7.2010<br /> <br /> ca'm thanh la toa thanh nam trong thang canh. Trong khu nay cdn cd cac dinh<br /> Thang Long thanh, sud't thdi Ly (ke ca thdi thu cua quan lai, khu gia binh, ca khu vUc<br /> T r i n va thdi Le) h l u nhii khong cd sii thay sinh sd'ng va san xua't cua nhiing ngUdi lam<br /> ddi dang ke nao ve ca pham vi va ca^u tnic. viec va phuc dich trong Kinh thanh.<br /> Cd the xac dinh ciiaycanh Nam cua Ca'm Nhu vay, trong g i n 20 nam tri vi cua<br /> thanh tiidng diidng vdi vi tri Cot Cd Ha Noi, minh, Ly Thai Td da bUdc d i u hoan chinh<br /> cvfa/canh Tay d khoang diidng Hiing Viidng, quy md, ca'u true thanh Thang Long "tam<br /> -'id/'canh Bac va Ddng n i m gin cac diidng trung thdnh qudch". NhUng mo hinh nay<br /> Phan Dinh Phiing, Phung Hiing (19). hoan toan khong phai la sii sao ch6p theo<br /> Khu cong triidng khai quat khao cd hoc nguyen m l u ciia Trung Qud'c, ma la sU tan<br /> d 18 Hoang Dieu nam sat true trung tam dung va nUdng theo dia hinh gd bai, song<br /> Ca'm thanh, mac dii dien tich khai quat nUdc, d i m hd ciia viing nga ba Nhi Ha-T6<br /> mdi chiem mot ty le nho (khoang 6,73%) so Lich. Muc dich nha't quan ciia Ly Thai Td,<br /> vdi Ca'm thanh, nhiing cung cho phep hinh VUdng trieu Ly va cac VUdng tridu tidp<br /> dung diidc dien mao cua C i m thanh thanh theo la tao diing kinh thanh t i m the,<br /> Thang Long vdi nhiing di tich kien tnic dd thoang rong d trung tam lam thu do lau<br /> so va nhiing di vat tieu bieu cho ddi sd'ng va dai, vinh vien cua da't nUdc.<br /> sinh boat cung dinh. Phia ngoai la cac ben chd, pho' phudng<br /> Ve pham vi va vi tri cu the cua Thang va ca nhiing thdn trai ndng nghiep. Thanh<br /> Long thanh thdi Ly cho den nay v i n cdn Dai La la vdng thanh ngoai cung, viia dUdc<br /> nhieu y kien khac nhau. Can cii vao sii lieu dap mdi, viia tan dung mot p h i n La thanh<br /> va mot so' di tich cdn lai, cd the xac dinh ddi Dudng, bao hoc toan bo khu viic nay va<br /> ciia Tiidng Phii md ra chd Ddng va khu pho' CO chiic nang viia la thanh liiy bao ve, vda<br /> budn ban t i p n^p cua phiidng Giang KhIu la de ngan lii lut. Tda thanh d phia ddng<br /> va den Bach Ma. Ciia Quang Phiic d phia chay doc theo hiiu ngan sdng Nhi tii 6 Dd'ng<br /> Tay, cd nhieu kha nang n i m g i n chiia Kim Mac den Ben NUa, phia bic diia theo bd<br /> Sdn tren diidng Kim Ma, tiidng truyen da'y sdng To Lich doan d phia nam Hd Tay, phia<br /> cung la phap triidng thdi Ly. Cvia Dai Hiing tay vSn diia theo bd sdng To Lich td Budi<br /> d khoang phia trong Ciia Nam hien nay. den 6 C i u Gia'y, phia nam tlieo song Kim<br /> Cita Dieu Diic nhin ra triidc song Td Lich, NgUu qua Giang Vo, 6 Chd Diia, 6 Ciu Den<br /> khoang diidng Quan Thanh. va chay tiep den 6 Ddng Mac.<br /> Hoang thanh Thang Long tii thdi Ly (ca 4. Moi m a n g p h i i d n g p h o , chgf b e n . . .<br /> thdi Trin, Le) deu dUdc chia ra thanh hai Ddng thdi vdi viec trien khai xay diing<br /> khu tiidng ddi doc lap la Chinh tri va Quan tdng the, tren quy mo ldn cac cung dien,<br /> sii. Khu Chinh tri cua Trieu cfinh la quan chua, den, thanh quach la viec md mang<br /> trong nha't, diidc bao ve nghiem ngat va chd biia, ben cang, phudng thd, phd xa...<br /> miic do nghiem ngat cang ngay cang gia khien bo mSt do thi Thang Long thay ddi<br /> tang ciing vdi sii phat trien cua chd do b i n so vdi trUdc. C^a Ddng thanh Thang<br /> Trung Udng tap quyen. Khu Quan sU la'y Long xUa md ra khu trung tam cua pho' cd<br /> cac boat dong luyen tap, thao dien quan sii Ha Noi bay gid, vdi nhieu phudng, phd, chd,<br /> ciia quan doi la chinh, nhUng ciing cd cac ben, tren ben dUdi thuyen, budn ban ta'p<br /> cung dien, l l u gac, hanh cung, chiia quan, nap. Hai cang quan trong va sIm ua't nha't<br /> kho tang, vUdn ThUdng uyen, danh lam cua Thang Long deu n i m d day la bdn<br /> Ly Thai Td vdi s u nghiep...<br /> <br /> Giang KhIu (khoang phd Hang Budm) va 5. T a m n h i n v a sii n g h i e p ciia Ly<br /> ben Trieu Ddng (Ddng Bo Diu, khoang dd'c T h a i To<br /> Hoe Nhai). C^a Tay thanh Thang Long cd Quyet dinh ddi dd va tao diing kinh dd<br /> the md ra g i n khu viic Thu Le, C i u Gia'y. mdi xdt theo Id gich thdng thudng la cong<br /> Khu viic nay ciing vdi Budi va phu can ben viec c i n lam cua cac ddi vua, nhUng nhin<br /> Hd Tay, hd Tnic Bach d phia ngoai c^a lai toan bo chang dudng trdn mot nghin<br /> Bic, khong chi la trung tam lam gily lau nam dan toe ta da di qua, thi sii kien ddi dd<br /> ddi ma cdn cd cac nghe ddt linh, det vai va Hoa Lu va dinh dd Thang Long cua Ly<br /> buon ban ra't ndi tieng. Thai To la mot sii kien lich sii trong dai,<br /> Khdng cd tU lieu tnic tidp, nhUng qua danh da'u budc phat, trien vUdt bac khdng<br /> cac ngudn tU lieu gian tiep v i n cd the hinh chi cua Vudng trieu Ly ma ciia toan bo tien<br /> dung khu viic "thi" cua Thang Long thdi Ly trinh phat trien cua lich sii Viet Nam. Nha<br /> cung dUdc goi la "phudng" va ca'p phudng la Sii hoc Ngd Thi Si (thd ky XVIII) ca ngdi:<br /> ca'p quan ly hanh chinh cd sd d dd thi (20). "Ly Thdi To len ngoi, chUa vpi ldm viic<br /> Khd cd the thd'ng ke dUdc d i y dii ca 61 khdc, md trUdc tien mUu tinh viic dinh dd<br /> phudng d Kinh thanh Thang Long thdi Ly, dat dinh, xet ve sU quye't dodn sdng sudt,<br /> nhUng tu lieu v i n cho ph6p xac dinh dUdc mUu ke anh hung, thiic nhdng vua tdm<br /> vi tri cua mot so' phUdng nhU Thai Hda, thudng khPng the theo kip. Cho nin truyin<br /> Ddng Tac, Giang KhIu, Thai Ciic, Toan ngoi hdn 200 ndm, ddnh gidc Tdng, dep<br /> Vien, Hac Kieu, Kim Cd, Khuc Phd', Ddng gidc Chiem, nUdc mgnh ddn gidu, co the ggi<br /> Ha, Bao Thien, Tang Kiem, Phuc Cd, Ta Id ddi rdt thinh tri" (21).<br /> Nha't, Phong Van, Khang Tho, Ong Mac, T i t ca nhiing dieu kien tii nhien va ket<br /> Bd Cai, Tay Nhai, Vinh XUdng, Thinh qua phat trien cua lich sii da tao diing<br /> Quang, Xa Dan, Cd Xa, Hoe Nhai, Giang nhUng tien de cho khu viic thanh Dai La<br /> Tan, Yen Hoa, Cac Dai, Nhai Tuan... ddng vai trd Kinh dd cua da't nUdc thdi ky<br /> phuc hUng dan toe. Ly Thai Td khdng chi<br /> Thanh Thang Long tii trung tam chinh<br /> nhan thUc sau s i c t i t ca nhiing tien de dd,<br /> tri ciia nha nUdc quan chii da sdm phat<br /> ma dieu quan trong hdn la dng hoan toan<br /> trien thanh mot trung tam kinh te, van<br /> ky thac niem tin ciia minh d siic manh cua<br /> hoa, mot dd thi ddng due va phdn thinh.<br /> da't nUdc, d tUdng lai phat trien ciia dan toe.<br /> N6t dgc dao cua kien tnic Thang Long Quydt dinh ddi dd t ^ Hoa Lu ra thanh Dai<br /> thdi Ly la sU hoanh trang, be the va long La ciia Ly Thai Td la ket qua cua ca mot<br /> lly cua cac kien tnic Phat giao hay cac kien qua trinh c h u i n hi, tru tinh, tim chon<br /> tnic mang phong each Phat giao. Le Van khdng chi cua rieng Ly Thai Td, ma la cua<br /> Huu ddi T r i n cho hay Ly Thai Td "xdy thdp ca dan toe hang nghin nam, nen trd thanh<br /> cao ngdt trdi, dUng cpt chua dd, diin thd tuyet dd'i diing, dap ting dUdc tron ven nhu<br /> Phdt long Idy hem cd cung vua" va phe c i u phat trien cua d i t nUdc, y chi cua<br /> phan dng da ti§u phi cua cai siic liic vao Hoang de, VUdng trieu va nguyen vong tha<br /> viec thd moc khdng biet chiing nao ma ke. thidt ciia toan dan.<br /> Dieu nay, trai lai, gdp p h i n k h i n g dinh<br /> Sach Dai Viet sd ky todn thU cdn cho<br /> mot thiic te la Ly Thai Td da het miic da'n<br /> biet sau khi tU tay viet Chii'u ddi dP, trinh<br /> than de cd mot Kinh do to dep, dang hoang<br /> bay ro rang muc dich, ly do, dia diem ddi<br /> cho VUdng trieu va cho d i t nUdc. do, Ly Thai To tii day long minh mud'n biet<br /> ' . ' ' ' O v&a iyr, ieri ,;;•; si '•<br /> Rghien curu Lich sit. s6 7.2010<br /> <br /> phan ling cua nhan dan da neu thanh cau p h i n nhieu la ket qua cua qua trinh lan ldn<br /> hoi: "Tram mudn nhdn dia ldi dy md dinh trong cuoc sdng, tdng hdp, tdng ket thiic tien,<br /> ndi d, cdc khanh nghi thi' ndo?' (22). Day hidu ro "menh trdi', hieu t h i u "long ngUdi'.<br /> thiic sU la mot m l u miic hanh x i ciia ngUdi Hanh dong cua Ly Thai Td sd di trd thanh<br /> diing d i u chinh quyen than dan, n i m viing quyen nang tm thUdng, vdi siic ddi non lip be<br /> xu the phat trien ciia dtft nUdc, tdn trong chinh la vi dng "dng menh trdi, thudn long<br /> va de cao tieng ndi va ddng gdp cua dan ngUdi, nhdn thdi md van" (26), hay ndi theo<br /> trong nhiing quyet sach ldn ciia Trieu dinh. each ndi ddi nay la dng da n i m viing va van<br /> Va dieu ma Ly Thai To mong ddi da dUdc dung diing quy luat van dong khach quan<br /> dan chiing dap iing mot each tron v?n: "Bi cua Hch s i . Nudc Dai Viet ngay dUdi thdi tri<br /> ha vi thiin hg lap ki' ddi ldu, trin cho vi cua ong da nhanh chdng trd thanh mot<br /> nghiep die dUdc thirih vUdng ldn lao, dUdi qudc gia doc lap, thd'ng n h i t va cUdng thinh d<br /> cho ddn chdng dUdc dong due gidu co, diiu Ddng Nam A, trong dd Thang Long la trung<br /> ldi nhu thi', ai ddm khPng theo" (23). tam chinh tri, kinh td ldn nhit, ndi kdt tinh<br /> Trong thiic te cung cd khdng it sii tinh hoa van hoa dan toe, than nhan, tiep<br /> nghiep ldn khi mdi trien khai da khdng bien va toa sang gia tri van minh nhan loai.<br /> khoi gap phai sU phan iing gay g i t ciia Ngay 1 thang 8 nam 2010, ngay ben<br /> ngUdi dUdng thdi, nhUng ve sau, dUdc t h i thdm cua Dai le ky niem 1000 nam Thang<br /> thach qua thdi gian thi chan gia tri cua nd Long-Ha Noi, Khu Trung tam Hoang thanh<br /> mdi cd didu ki^n hoc 16. Sii nghiep ddi dd va Thang Long-Ha Ndi do Ly Thai Td chon<br /> dinh dd Thang Long cua Ly Thai Td, trai da't, thiet ke va thi cdng da dUdc UNESCO<br /> 1^, ngay tii khi mdi dUdc ban ra da trd vinh danh la Di san Van boa nhan loai vdi<br /> thanh chan ly, thd hi§n mot each tuyet vdi cac gia tri ndi bat toan c i u cua nd (27). Day<br /> t i m nhin xuyen tha'u khdng gian, xuyen la mot ky tich cua lich s i nghin nam diing<br /> sudt thdi gian cua mot nha chie'n lUdc di nUdc va giii nUdc cua dan toe Viet Nam ta<br /> tnidc thdi dai. ma Ly Thai Td la ngUdi cd cdng d i u tien va<br /> NhUng Ly Thai Td trUdc sau khdng phai vi dai n h i t . .<br /> la mot ly luan gia. S i ch6p liic nhd dng "chi Ly Thai To chi vdi cdng cuoc ddi dd va dinh<br /> hgc kinh sd qua loa" (24) va liic nao ciing the dd Thang Long ciing da du trd thanh vi<br /> hien la mot con ngudi hanh ddng "khdng Hoang dd kiet x u i t nha't cua hch s i Viet<br /> khdi, CO chi ldn" (25). Tri tuS sieu viet cua dng Nam, cd t i m nhin va sU nghiep thien nien ky.<br /> <br /> CHU THtCH<br /> <br /> (1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9),. (10). Dai L^ Thai Tong con cho dUng them mot so di^n, gac,<br /> Viet sie ky todn thii, tkp 1. Nxb. Khoa hoc xa hpi, iSu, \ku chuong, h&nh lang b san Long Tri... Ta't ca<br /> Kk Ngi, 1993, tr. 240, 241, 241, 241, 241, 241, 241, nhflng cong trinh kien true mdi diidc xay dUng hay<br /> 241, 242, 243. tu svIa trong cac nkm 1029, 1030 deu nim trong<br /> (11). Dai Viet sd ky todn thii, tkp 1, sdd, tr. 243. thiet ke Kinh do cua Ly Thai To.<br /> Vj tri cua cung Long Dilc cl phfa ngoii O Chd Dita GS.TS Momoki Shiro trong cong trinh nghien<br /> hifn nay. cflu gin day ve thinh Thang Long cho ring c6 hai<br /> (12). Sau khi Ly Thai To qua ddi, nfim 1029, 6 d(?t quy ho^ch ldn ve thanh Thang Long la dpt vko<br /> khu vi;fc Ca'm th^nh, ben c^inh di?n Thien An dvjgc cac nam 1010-1011 va ddt vao cac nam 1029-1030,<br /> xay dyng quy mo hdn thay cho di?n Ckn Nguyen, nhflng ca hai dpt nky deu c6 dac diem chung la<br /> Ly Thai Td v6i sijr nghi|p.<br /> <br /> cung difn va cac kien true khac deu dflpc bo tri truyin thdng vdn hoa ldu ddi cua ngiidi Viet b chdu<br /> theo kieu doi xflng ta hflu va cung difn dflpc xep thd sdng Hdng vd la trung tdm quyin lyCc chinh tri<br /> thanh 3 hang, phia trfldc la ndi coi trieu, b givla trong sudt lich siC liin tuc 13 the ky cho den ngdy<br /> la ndi nghe chfnh sfl va phfa sau la ndi an cl cua nay. Nhiing tdng vdn hda khdo cd, di tich kien<br /> vua (xem them Momoki Shiro: Cdc cdng trinh true vd nghe thuat ciia di sdn phdn dnh mdt<br /> diidc xdy ddp trong vd ngodi kinh dd Thdng Long chudi lich sd ndi tiep nhau lien tuc cia cdc viidng<br /> thdi Ly). triiu cai tri ddt niidc Viet Nam tren cdc mat tii<br /> (13). Nhfl dan Xa T^c (1048), chfla Dien Hflu tiidng, chinh tri, hdnh chinh, luat phdp, kinh ti<br /> (1049), thap Bao Thien (1057), Van Mieu (1070), vd vdn hda trong gdn mpt ngdn ndm. Trin thi<br /> dan Nam Giao (1154)... gidi rdt hiim tim thdy mpt di sdn the hien diidc<br /> (14). Tham khao Tong Trung Tin: Ddu dn tinh lien tuc ldu ddi nhii vdy cua sii phdt trien<br /> Viidng triiu Ly sau 1000 ndm tii phdt hien cua chinh tri, vdn hda nhii khu vyCc trung tdm Hodng<br /> Khdo CO hpc tai khu di tich Hodng thdnh Thdng thdnh Thdng Long-Ha Ndi.<br /> Long, trong Ky yeu Hoi thao khoa hoc: 1000 ndm Tieu chi iii: Nhiing di tich trin mat ddt vd khai<br /> Viidng triiu Ly vd Kinh dd Thdng Long. Nxb. The qudt diidc trong Ibng ddt tai Khu Trung tdm Hodng<br /> gidi. Ha Npi, 2009, tr. 115-123.<br /> thdnh Thdng Long Id minh chiing ddc sdc vi qud<br /> (15), (17), (18). Dai Viet sd ky todn thii, tkp 1, trinh giao liiu vdn hoa ldu ddi, Id ndi tie'p nhdn<br /> sdd, tr. 244, 254, 248 nhiiu dnh hiibng vdn hoa tii bin ngodi, nhiiu hpc<br /> (16). Viet svC thdng gidm ciidng muc, tkp 1. Nxb.<br /> thuyi't, tii tiibng cd gid tri todn cdu cua vdn minh<br /> van Sfl Dia, Ha Npi, 1957, tr. 292.<br /> nhdn loai, ddc biet cua Phat gido, Nho gido, thuyit<br /> (19). Nhfl the, c6 le nha Nguyen da sfl dung<br /> phong thuy, md hinh viidng thdnh phiidng Ddng, md<br /> gin nhfl ca 4 canh cua Ca'm thanh Thang Long de<br /> hinh kie'n true qudn sii phiidng Tdy (thdnh Vauban),<br /> xay dflng thinh Ha Npi (hay c6 the noi thanh Ha<br /> din tii Trung Hoa, Chdmpa, Phdp, de too diing nin<br /> Npi thdi Nguyen gin trflng vdi Ca'm Thanh Thing<br /> nhiing net ddc ddo, sdng too cua mdt trung tdm<br /> Long thdi Ly, Trin, Le).<br /> chinh tri, kinh ti, vdn hda cda mpt qud'c gia viing<br /> (20). Sach Dai Viet sd ky todn thii ch6p vio<br /> chdu thd sdng Hong. Kit qud giao thoa, tiep biin vdn<br /> thang 3 nam 1230, Trin Thai Tong cho "dinh cac<br /> hda dd diidc biiu dat trong too diing cdnh quan, quy<br /> phfl&ng ve hai ben ta hflu cua kinh thanh, bdt<br /> hoach cdc cung dien, trong nghe thuat kie'n triic vd<br /> chiidc ddi triidc chia ldm 61 phUdng". Nhfl the.<br /> Thing Long 61 phflcing la m6 hinh to' chflc Kinh do nghi thuat trang tri cung dinh vdi diin biin vdn hda<br /> tfl deli Ly. Dieu nay cung dflpc phan anh trong cac da dang qua cdc thdi ky lich sd.<br /> nguon tfl li^u khac nhfl Ly ThflSng Kipt la ngfldi Tieu chi vi: Khu Trung tdm Hodng thdnh<br /> phfldng Thai Hoa, Thien sfl Dai Xa la ngfldi hp Thdng Long-Hd Ndi diidc xdy diing mang tinh lich<br /> Hfla b phfldng Dong Tac... sd, minh chiing ro net vi mdt di sdn cd lien he triic<br /> (21). Dai Viet svl ky tiin bien. Nxb. Khoa hpc xa tii'p vdi nhiiu sii kien trpng dai cua lich sd cua mdt<br /> hpi, 1997, tr. 242. qud'c gia ddn tpc vilng Ddng Nam A trong mdi<br /> (22), (23), (24), (25), (26). Dai Viet sd ky todn quan he khu viic vd thi gidi. Di sdn di cd Id bang<br /> thii, tap 1, sdd, tr. 241, 241, 240, 240, 240. chiing thuyit phuc vi svCc sdng vd khd ndng phuc<br /> (27). Khu Trung tam Hoang thanh Thang Long hiing cua mdt qud'c gia liin tuc phdi dot mat vdi<br /> dfldc c6ng nhan la Di san Vin h6a The gidi vi n6 cdc thi liic ngoai xdm. Di sdn di cd cbn ghi dam<br /> dap flng dfldc 3 tieu chf sau day de lam cd sd xac ddu dn thdng ldi cua mpt niidc thudc dia trong<br /> dinh va khing dinh gia tri ndi bit toan ciu cua n6: cudc ddu tranh chdng chu. nghia thiic ddn, gidnh<br /> Tieu chi ii: Khu Trung tdm Hodng thdnh dpc lap ddn tdc, cd dnh hiibng rpng ldn trong<br /> Thdng Long-Ha Ndi Id minh chiing duy nhdt vi phong trdo gidi phdng ddn tdc trin thi gidi.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2