MẠCH HỌC
MẠCH HOÃN
A- ĐẠI CƯƠNG
- Chương ‘Bình Mạch Pháp’ (TH. Luận) ghi: “Vệ khí høòa gọi là
Hoãn. - Âm mạch và dương mạch điều hòa gọi là Hoãn”.
- Sách ‘Thiên Kim Dực’ ghi: “Ấn tay thấy mạch vẫn y nguyên gọi là
Hoãn”.
- Sách ‘Y Học Nhập Môn’ ghi: “Hoãn là hòa hoãn “
B- HÌNH TƯỢNG MẠCH HOÃN
- Chương ‘Mạch Hình Trạng Chỉ Hạ Bí Quyết’ (M. Kinh) ghi: “Hoãn
qua lại cũng chậm, nhanh hơn Trì một ít”.
-Sách ‘Tần Hồ Mạch Học’ ghi : “Mạch Hoãn, 1 hơi thở 4 chí, nư sợi
tơ ở dưới tay...”.
- Sách ‘Chẩn Gia Khu Yếu’ ghi: “Hoãn là không cấp bách, qua lại
thong thả”.
- Sách ‘Trung Y Học Khái Luận’ ghi: “Mạch Hoãn đi khoan hòa, đều
đặn, số mạch đập không thay đổi mấy”.
- Sách ‘Trung Y Chẩn Đoán Học Giảng Nghĩa’ ghi: “Mạch Hoãn, 1
hơi thở 4 chí, đi lại khoan thai”.
HÌNH VẼ BIỂU THỊ MẠCH HOÃN
- Sách ‘Mạch Chẩn’ ghi hình vẽ mạch Hoãn như sau:
- Sách ‘Tam Tài Đồ Hội’ và sách ‘Đồ Chú Nan Kinh Mạch Quyết’ ghi
hình vẽ biểu diễn mạch Hoãn:
- Sách ‘Kết Hợp YHCT với YHHĐ Trong Lâm Sàng’ ghi: “Mạch
Hoãn thuộc loại tần số trung bình từ 60-80 lần / phút”.
C- NGUYÊN NHÂN PHÁT SINH MẠCH HOÃN
- Chương ‘Y Gia Quan Miện’ (HTYTT. Lĩnh) ghi: “Khí huyết đều hư
vì vậy mạch đến thong thả [Hoãn]”.
- Sách ‘Trung Y Chẩn Đoán Học Giảng Nghĩa’ ghi: “Tỳ thuộc thổ mà
chủ thấp, khí cơ bị thấp tà mà khốn đốn vì vậy thấy mạch Hoãn”.
-Sách ‘Trung Y Chẩn Đoán Học’ giải thích : “Do khí cơ bị thấp tà
dính lại gây nên. Tỳ Vị hư yếu, mà Tỳ Vị là nguồn của khí huyết, khí huyết
bất túc, không vận hành được, kết lại gây nên mạch Hoãn”
D- MẠCH HOÃN CHỦ BỆNH
- Chương ‘Thương Hàn Lệ’ (TH. Luận) ghi: “Mạch ở bộ xích và thốn
mà đều và Hoãn thì bệnh ở quyết âm”.
- Chương ‘Biện Thái Dương... trị’ (TH. Luận) ghi: “Thái Dương bệnh,
mạch bộ thốn Hoãn, bộ quan Phù, bộ xích Thực, phát sốt, ra mồ hôi sợ lạnh,
không nôn mửa, chỉ thấy mạch Vi, Hoãn, đầy tức, đó là do thầy thuốc sử
dụng phép Hạ gây ra”.
- Chương ‘Biện Thái Âm... Trị’ (TH. Luận) ghi: “Thương Hàn, mạch
Phù Hoãn, bì phu mất cảm giác là phong hàn ở cơ nhục”, “Mạch bộ quan
Hoãn, biếng ăn là do vị khí không điều hòa, Tỳ khí không đủ. Mạch bộ xích
Hoãn thì chân yếu, tiểu tiện không thông”.
- Chương ‘Bình Tam Quan... Nghi’ (M. Kinh) ghi: “Mạch thốn khẩu
Hoãn, bì phu mất cảm giác là phong hàn ở cơ nhục”. “Mạch bộ quan Hoãn,
biếng ăn là do vị khí không điều hòa, Tỳ khí không đủ. Mạch bộ xích Hoãn
thì chân yếu, tiểu tiện không thông”.
- Chương ‘Bình Tạp Bệnh’ (M. Kinh) ghi: “Mạch Hoãn là hư“.
- Sách ‘Giáp Ất’ ghi: “Mạch Hoãn là nhiệt nhiều”.
- Sách ‘Chẩn Gia Khu Yếu’ ghi: “Mạch Hoãn là phong, là hư, là tý, là
yếu, là đau, ở trên là gáy cứng, ở dưới là chân yếu. Mạch bộ thốn bên trái
Hoãn là tâm khí không đủ, hồi hộp, hay quên, gáy và lưng đau cấp - Mạch
bộ quan (trái) Hoãn là phong hư, chóng mặt, khí kết ở bụng sườn - Mạch bộ